Biblia yachatsikunqan

Genesis libruchöqa Diosnintsik kamanqankunapaqmi parlan, Diosmi Adanta kënö nirqan: “Huertachö llapan plantakuna wayunqantam mikïta puëdinki pachëki juntanqanyaq. Peru tsë alli kaqta y mana alli kaqta musyatsikoq plantapitaqa, manam mikunëkitsu, tsëta mikurqa, mikunqëki junaqmi wanunki” (Genesis 2:16, 17). Diosnintsik ninqanta Adan cäsukurninqa manam wanunmantsu karqan, sinöqa tsë Eden huertachömi kawar sïguinman karqan.

Peru Diosta cäsukur imëyaqpis kawakunampa rantinmi, Adanqa warmin Ëva qonqan frütata mikunampaq decidirirqan (Genesis 3:1-6). Mana cäsukunqanrëkurmi, kanampis tukï mana allikunapa pasëkantsik. Apostol Pablum tsëpaq parlarnin kënö entienditsikurqan: “Juk nunarëkurllam llapan nunakunaman jutsa yëkurqan, y jutsarëkurnam pëkunaman wanï charqan, y tsënömi wanïqa llapan nunakunaman chärirqan, llapankuna jutsata rurayashqa kayaptin” (Romänus 5:12). Kë textuqa Adanpaqmi parlëkan. Peru ¿ima jutsatataq pëqa rurarqan, y imanirtaq wanïman charqan?

Adanqa musyëkarmi Diospa leyninta cäsukurqantsu, tsëmi ruranqanqa alläpa jatun jutsa karqan (1 Juan 3:4). Y Dios ninqannöllam jutsallakunqanrëkur wanurqan. Dios ninqanta cäsukurninqa, manachi jutsallakunmantsu karqan ni wanunmantsu karqan. Y tsënöllam mirëninkunapis mana wanushpa kawakuyänan karqan. Diosnintsikqa manam wanuyänampaqtsu nunakunata kamarqan, sinöqa imëyaqpis kawakuyänampaqmi.

Biblia ninqannöllam, “wanïqa llapan nunakunaman chärirqan” y llapantsikmi tsëtaqa musyantsik. Peru wanurishqaqa, ¿imallapis noqantsikchö kawar sïguintsuraq? Mëtsikaqmi tsënö kanqanta niyan, y alma nishpam reqiyan. Peru imallapis noqantsikchö kawar sïguirqa, manachi jutsallakunqanrëkur wanunampaq Adanta Dios ninqanqa rasumpatsu kanman karqan. Jina Bibliaqa ‘Dios ulikïta mana puëdinqantam’ nin (Hebrëus 6:18). Rasumpa kaqchöqa, Diablum Ëvataqa “manam wanuyankitsu” nishpa engañarqan (Genesis 3:4).

Alma mana wanoq kanqanta yachatsikuyanqan mana alli këkaptinqa, ¿imataq pasamantsik wanurishqa?

BIBLIAM RASUMPA KAQTA YACHATSIKUN

Genesis libruqa Diosnintsik kamanqampaqmi kënö willakun: “Jehovä Diosqa allpapitam nunata rurar qallëkurqan, y senqanmanmi pükëkurqan kawëkaq jamanita, y tsënam nunaqa kawëkaq alma këman chärirqan” (Genesis 2:7). “Kawëkaq alma” neq palabraqa, hebreu idiömachöqa néfescha ninanmi. Y tsë palabrata kaqtanölla quechuaman tumatsishqaqa “kawëkaqkuna” ninanmi.

Mana wanoq almayoq kamashqa kanqantsiktatsu manam Bibliaqa yachatsikun, tsëpa rantinqa, kikin nunakuna “kawëkaq alma” kayanqantam. Tsëmi Bibliachö mëtsika ashirpis “alma mana wanoq” ninqantaqa tarinkitsu.

Mana wanoq almayoq nunakuna kayanqantatsu manam Bibliaqa yachatsikun. Tsëqa, ¿imanirtaq mëtsika religionkuna juknöpa yachatsikuyan? Tsëta musyarinapaqqa, Egiptu nacionchö ima pasakunqanta rikärishun.

MANA ALLI YACHATSIKÏMI MË TSËMAN CHÄRIN

Jesus manaraq shamuptinmi, unë pasakunqanta willakoq greciapita Herodötu nuna Egiptu nunakunapaq kënö nirqan: “Puntataqa pëkunam niyarqan nunakunapa almankuna mana wanunqanta”. Tsë yachatsikïtam Babilonia nunakunapis creir qallëkuyarqan. 332 wata Jesus manaraq shamuptinmi, Alejandru Magnuqa Asiapa sur kaq lädunta gobernëkarqan. Tsë witsanchömi greciapita reqishqa nunakunaqa, tsë yachatsikïta më tsëchö yachatsikuyarqan y ichik tiempullachömi llapankunaman chärirqan.

Apostolkuna kawayanqan witsan judïukuna, eseniukuna y fariseukunaqa, juk nuna wanuriptinqa alman kawar sïguinqantam yachatsikuyarqan. Juk reqishqa librum kënö nin: “Greciapita yachaq nunakunapa pensëninkunapita y Platon nishqan nunapa pensënimpitam, alma mana wanunqan creenciaqa judïukunaman chärirqan”. Tsënöllam unë pasakunqanta willakoq Josëfu nunapis nirqan, tsë creenciaqa Diospa Palabranchö mana këkanqanta, sinöqa “Griëgu nunakunapa pensëninkuna” y cuentukunalla kanqanta.

Greciapa costumbrikuna llapan nunakunaman chanqanmannömi, cristiänu tukoqkunapis tsë mana alli yachatsikïta creir qallëkuyarqan. Unë pasakunqanta willakoq Jona Lendering nunam kënö nirqan: “Manaraq kë mana alli nunakunachö karninqa almaqa juk alli sitiuchö kanqanta Platon yachatsikunqanmi, cristiänu tukoqkunapa yachatsikïninwan takukärinampaq yanapakurqan”. Tsënömi alma mana wanunqan creenciaqa, Catölicu religionpa juk precisaq yachatsikïnin tikrarirqan.

“RASUMPA KAQMI LIBRARIYÄSHUNKI”

Apostol Pablum kënö willakurqan: “Diospita shamoq palabraqa alleq clärum nin shamoq tiempukunachö creikïpita wakinkuna rakikäkuriyänampaq kaqta, Diospitanö shamoq pantatsikoq mana rasun kaq willakïkunata y supëkunapa yachatsikïninkunata wiyakurnin” (1 Timoteu 4:1). ¡Rasumpa kaqllatam Pabluqa nirqan! Alma mana wanunqan yachatsikïqa supëkunapa yachatsikïninmi. Jinamampis, Bibliachöqa manam tsë yachatsikï kantsu, mana alli religionkunapa y nunakunapa pensëninkunallapitam tsë yachatsikïqa.

Jesusqa kënömi nirqan: “Rasumpa kaqtam reqiyanki, y rasumpa kaqmi librariyäshunki” (Juan 8:32). Bibliapita rasumpa kaqta musyanqantsikmi, mana alli religionkunapa yachatsikïninkunapita, y Diosnintsikta piñatsinqan rurëninkunapita libramantsik. Jinamampis, wanushqakunapaq rurayanqan costumbrikunapita y creenciakunapitam libramantsik (rikäri “¿Mëchötaq wanushqakuna këkäyan?” neq recuadruta).

Kamakoqnintsikqa alläpam kuyamantsik. Pëqa manam kë Patsachö 70 o 80 watakunalla kawarir, ciëluta ëwakurnin mana wanushpa kawanantsiktatsu munarqan. Tsëpa rantinqa, cäsukoq nunakuna kë Patsachö mana wanushpa kawakuyänampaqmi kamarqan (Malaquïas 3:6). Diosnintsik yanapaptinmi rey Davidqa kënö qellqarqan: “Patsachöqa alli kaqta ruraq nunakunallam täräyanqa, y tsëchömi imëkamayaqpis kawayanqa” (Salmus 37:29).