Jesús shina causashunchij huillashunchij tandanacuipi imalla ruranata ricuchij pꞌanga nishca tandanacuipaj ayudacuna
6-12 DE AGOSTO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | LUCAS 17, 18
“Pagui nijcuna cashcata ricuchishunchij”
nwtsty Lu 17:12, 14-manta yachangapaj notacuna
leprahuan caj chunga runacunami: Ñaupa tiempopica lepra ungüihuan cajcunaca, caishuj chaishuj ayudanacungapajmi shuj grupo shina comunidadcunapi tandalla causajcuna cashca yuyachin (2Re 7:3-5). Diospaj Leypi nishca shinaca chashna lepra ungüihuan cashpaca paicunallami caruman causagrina carcacuna. Shinallataj shujtajcuna yachachunmi: “¡Mapami cani, mapami cani!” nishpa sinchita caparishpa huillana carcacuna (Le 13:45, 46). Chai lepra ungüihuan caj chunga runacunaca Leypi nishcata cazurcacunami. Chaimantami Jesuspajman mana cꞌuchuyashpa caruman shayarishpa saquirircacuna.
curacunaman ricuchirigrichij: Jesús cai Allpapi cashpaca Dios churashca Leytapish, sacerdotecuna shina mandana autoridadtapish respetarcami. Chaimantami chai chunga runacunataca: ‘Richij curacunaman ricuchigrichij’ nirca (Mt 8:4; Mr 1:44). Moisesman cushca Leypica lepra ungüihuan cajcunataca shuj sacerdotemi jambirishca o mana jambirishcata ricuna carca. Shinallataj lepra ungüimanta jambirijca temploman rishpami, Leypi mandashca ofrendacunata cuna carca (Le 14:2-32).
w08 1/8 pág. 14 párrs. 8, 9
Pagui ninata ama cungashunchij
Lepra ungüimanta alliyajcuna agradicinaman mana tigramujpica, Jesusca ¿ima shinataj sintirirca? ¿Paicunaca ima ruranatami charishcangacuna nircallachu? Cai chꞌimbapuraipi nishca shinaca Jesusca: “¿Maipitagari iscuncunaca? Chungatamari alliyachircani. Taita Diosta sumajyachingapajca caishujcunaca mana tigramurcacunachu. Ashtahuanpish mana judío caj runarajmari tigramushca” nircami (Lucas 17:17, 18).
Chai runacunaca mana millaicunachu carca. Paicunaca tucuicunapaj ñaupajpimi Jesuspi crishcata ricuchircacuna. Chaimantami Jerusalén llajtapi sacerdotecunapajman richij nishpa Jesús mandashcata cazurcacuna. Shinaca Jesús paicunapaj ungüita alliyachishcamantaca agradicidosmi cashcangacuna. Pero agradicishca cashcataca mana ricuchircacunachu. Chaimantami Jesusca achcata llaquirirca. ¿Cai chꞌimbapuraimantaca imatataj yachanchij? Shujtajcuna ñucanchijpaj ima allita rurajpica ¿ima shinataj agradicinchij? ¿Chai rato diosolopagui ninchijchu? Huaquinpica shuj notitata escribishpa o tigra imallatapish cushpa, rurashpami agradicishcata ricuchina canchij.
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
nwtsty Lu 17:10-manta yachangapaj nota
alli servijcunaca mana canchijchu: Cai shimicunaca: “Imapaj mana valinchijchu” nisha ninmi. Jesús cai shimicunata nishpaca paipaj esclavocuna o discipulocuna imapaj mana valishcataca mana nisha nircachu. Ashtahuanpish paipaj esclavocunaca imatapish rurai tucushcacamalla ruraj o humilde cana cashcatami nicurca. Shinallataj paipaj alli rurashcacunamanta alabachun o jatunyachichunca mana shuyana cashcatami Jesusca intindichicurca. Huaquin yachajcunaca: “Jesús nishca shimicunaca ñucanchijca alli sirvijcunaca mana canchijchu o ima trato especialta mana chasquipaj cashcatami intindichicun” nircami.
nwtsty Lu 18:8-manta yachangapaj nota
chashna crijtaca: Cai temapi crinamanta parlashpaca Jesusca cai chꞌimbapuraipi parlaj viuda huarmi laya Diospi crinamantami parlacurca (Lu 18:1-8). Pipish chai laya crishpaca Diosta mañana achca valishca cashcata, Yaya Diospish pai agllashcacunata ayudana cashcapimi tucui shunguhuan crin. Jesusca ¿chashna crijca tiyangachu imashi? nishpaca paipaj discipulocuna paicuna mashnata crishcapi yuyachunmi mana contestashpa saquishcanga. Paicunaca Jesuspaj discipulocuna shinami llaquita apana carcacuna. Chaimanta Diosta mañanamanta, crinamanta chꞌimbapuraica paicunapajca valishcami carca (Lu 17:22-37).
Bibliata rezashunchij
13-19 DE AGOSTO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | LUCAS 19, 20
“¿Chunga mina cullquimanta parlashca chꞌimbapuraipica imatataj yachanchij?”
jy pág. 232 párrs. 2-4
Chunga mina cullquimanta parlashca chꞌimbapurai
Caipi: “Tucuicuna alli nishca shuj runami jatun mandajta rurajpi, mandanata chasquishpa tigranaman shujtaj caru llajtaman rirca” ninmi (Lucas 19:12). Caru llajtaman viajanaca achca tiempomi minishtirishcanga. ‘Tucuicuna alli nishca runaca’ Jesusmi carca. Paimi “caru llajtaman” o jahua pachaman rina carca. Chaipimi paipaj Yayaca paitaca Mandajta rurana carca.
Tucuicuna alli nishca runamanta parlaj ejemplopica chai runaca manaraj rishpami chunga esclavocunata cayashpa cada unoman shuj mina cullquita curca. Ña cushpaca: “Caihuanca ñuca tigramungacama randishpa, cꞌatushpa mirachicuichij” nishpami saquirca (Lucas 19:13). Shuj mina cullquica achca cullquimi can. Chaica allpapi quimsa quilla yallita trabajashpa pagota chasquina valimi can.
Discipulocunaca paicuna chai chunga esclavocuna cashcatami cuentata cushcangacuna. Jesusca ñaupamanmi paicunataca cosechapi tandajcunahuan compararca (Mateo 9:35-38). Caipica cosechapi ima granota tandachunca mana mañanchu. Ashtahuancarin shujtajcuna paipaj discipulocuna tucuchun, paihuan jahua pachapi mandagrichun ayudachunmi mandarca. Chaipajca Jesuspaj discipulocunaca tiempota, fuerzata, cullquitami utilizana carcacuna.
jy pág. 232 párr. 7
Chunga mina cullquimanta parlashca chꞌimbapurai
Discipulocunaca shujtajcuna Jesuspaj catijcuna tucuchun, tucui paipaj imalla charishcacunata utilizashpaca chai alli esclavocuna shina cashcatami ricuchincuna. Chaimanta paicuna sinchita trabajashcamanta Jesuspish cushilla sintirina cashcata, shinallataj bendiciana cashcatami tucui shunguhuan crincuna. Ciertomi mana tucuicunachu chai laya rurai tucuncuna o chai laya oportunidadta charincuna. Shinapish Jesús ña rey shina mandacushpaca paipaj catijcuna tucuchun tucui shunguhuan sinchita esforzarishcataca mana cungangachu (Mateo 28:19, 20).
jy pág. 233 párr. 1
Chunga mina cullquimanta parlashca chꞌimbapurai
Cai esclavoca amo mingashca mina cullquita mirachingapaj mana esforzarishcamantami pirdirca. Apostolcunaca Dios churashca Mandanapi Jesús mandachunmi shuyacuncuna. Shinaca paicunaca cai último esclavomanta Jesús parlajta uyashpaca, paihuan mandagringapajca sinchita esforzarina cashcatami intindishcangacuna.
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
nwtsty Lu 19:43-manta yachangapaj nota
muyundijta patacunata rurashpa: Griego shimipi, “muyundijta patacunata rurashpa” nishca shimicunaca kjárax shimitami chashna nin. Cai shimica muyujta caspicunata shayachishca jarca o puntajlla estacacuna nisha ninmi. Cai shimitaca cai cutinllami Mushuj Testamentopi churashcacuna. Shinallataj soldadocuna muyujta jarcata rurashpa shayachina puntajlla estacunata o caspicunatapishmi chashna nin. Jesús nishca shimicunaca huata 70-pi mandaj Tito romano soldadocunata mandajpi, Jerusalén llajta muyundijta jarcata rurashpa shayachishcapimi pajtarirca. Chashnami Titoca micunacuna ama pasachun, judiocuna chaimanta ama llujshichun, paicunahuan ama ashtahuan macanacushpa catichun obligarca. Jerusalén llajta muyujta jarcata rurangapajca, romano soldadocunaca yuracunata urmachishpami caspicunata apamurcacuna.
nwtsty Lu 20:38-manta yachangapaj nota
Paipaj ñaupajpica tucuicunami causajcuna: O “paipaj ricuipica tucuicunami causajcuna”. Bibliaca pipish Diospaj munaita mana rurashpa causajpica chai personaca Yaya Diospaj ñaupajpica huañushca layami can ninmi (Ef 2:1; 1Ti 5:6). Cutin, huañungacama paita sirvijcunaca Diospajca causacuj layami can. Paicunataca Yaya Diosca causachingatajmi ninmi (Ro 4:16, 17).
Bibliata rezashunchij
20-26 DE AGOSTO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | LUCAS 21, 22
“Quishpirina punllami pajtamucun”
kr pág. 226 párr. 9
Dios churashca Mandanaca paipaj contracunataca tucuchingami
9 Jahua pachapica jatun mancharinacunami ricuringa. Jesusca: “Intica amsayangami, lunapish mana achijyachingachu. Luzerocunapish jahua pachamanta urmangacunami” nircami. Cunan punllacunapica achca gentecunaca religioncunata pushajcunataca luzta shinami ricuncuna. Chaimantami paicunapi shunguta churancuna. Pero ñallami paicunata chashna ricunaca tucuringa. Shinaca ¿Jesusca tal vez jahua pachapi pi mana ricushca mancharinacuna ricurinataj cashcatachu nicurca? Tal vez shinachari canga (Is. 13:9-11; Joel 2:1, 30, 31). Chashna cajpica ¿gentecunaca ima shinataj cangacuna? Maita mana ri tucushpami “upayajta mancharingacuna” ninmi (Luc. 21:25; Sof. 1:17). Dios churashca Mandanapaj contracunaca jatun mandajcunapish, sirvijcunapish “maipi paca tucunatami mashcangacuna”. Pero Dios pꞌiñarishpa llaquichicujpica maipi miticunaca mana tiyangachu (Luc. 21:26; 23:30; Apo. 6:15-17).
w16.01 pág. 10 párr. 17
“Quiquin huauquindij shina caishuj chaishujhuan cꞌuyanacunataca amataj saquichijchu”
17 Ama desanimarichijchu (Hebreos 13:6-ta liyipai). Jehová Diospi tucui shunguhuan confiaj huauqui o panica ima llaquicuna japijpipish mana manchashpami, alli yuyaicunata charishpa ñaupajman catin. Chashnami animota japishpa, huauqui panicunata cꞌuyashcamantapish paicuna llaquihuan cajpica fuerzata japishpa ñaupajman catichun animan (1 Tes. 5:14, 15). Jatun llaqui punllacuna ñalla chayamugrishcata yachashpapish mana manchanchijchu. Ashtahuancarin quishpirina punlla pajtamucushcata yuyashpami cushicushpa chaparacunchij (Luc. 21:25-28).
w15 15/7 pág. 17 párr. 13
‘Cancunata quishpichina pajtamucunmi’
13 Chivo shina caj gentecunaca huañushpa causarina oportunidadta pirdishcata cuentata cushpaca ¿imatashi rurangacuna? Bibliaca ‘achcata mancharishpami huacangacuna’ ninmi (Mat. 24:30 Biblia en Quichua Chimborazo, 1989). Cutin Cristopaj huauquicunapish, ‘shujtaj ovejacunapish’ ¿imatataj rurangacuna? Paicunaca Jesús mandashcatami tucui shunguhuan rurangacuna. Jesusca: “Cancunata quishpichina pajtamucushcata yuyashpa, cushicushpa chaparanguichijlla” nishpami mandarca (Luc. 21:28).
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
nwtsty Lu 21:33-manta yachangapaj notacuna
Jahua pachapish, cai pachapish tucuringami: Bibliapica shujtaj versocunapica jahua pachapish, cai Allpapish mana nunca tucuringachu ninmi (Gé 9:16; Sl 104:5; Ec 1:4). Shinaca jahua pachapish, cai Allpapish manataj tucurina cajpipish Jesusca paipaj shimicuna pajtarinataj cashcata intindichingapajmi chashna nishcanga (Mt 5:18-ta ricui). O tal vez Jesusca jahua pachapish, cai Allpa pachapish nishpaca shuj chꞌimbapuraita rurashpami parlacushcanga. Chaitaca Apocalipsis 21:1-pica, “ñaupa cielopish ñaupa allpa pachapish” ninmi.
ñuca huillashca shimicunaca manataj tucuringachu: Griego shimipica “ñuca huillashca shimicunaca manataj tucuringachu” nishpaca Jesuspaj shimicunaca pajtarinataj cashcatami intindichin.
w14 15/10 pág. 16 párrs. 15, 16
‘Cancunaca ñuca mandanapi curacunami canguichij’
15 Jesusca pai huañushcata yuyarina tandanacuita callarichishca huashami paipaj 11 apostolcunahuan ari ninacushcata rurarca. Caitami Mandangapaj ari ninacushca nin (Lucas 22:28-30-ta liyipai). Caica shujtaj ari ninacushcacunahuanca mana igualchu can. Chaicunapica Jehová Dioshuan ari ninacushcamantami mana igual can. Pero caipica Jesusmi paipaj discipulocunahuan ari ninacurca. Paica, “ñuca Yaya mandanata ñucaman cushca shinallatajmi, ñucapish cancunamanca mandanata cuni” nircami. Chashna nishpaca, “Melquisedec cura cashca shinallataj, canca huiñaipaj jatun curami cangui” nishpa Yaya Dios Jesushuan ari ninacushcatami nicushca canga (Heb. 5:5, 6).
16 Chai 11 apostolcunaca Jesusta llaquichicujpipish paita manataj saquircacunachu. Mandangapaj ari ninacushcamantami Jesushuan jahua pachapi jatun tiyarinapi sacerdotecuna shina mandagrinataj carca. Shinapish mana 11 apostolcunallachu chai bendicionta chasquina carcacuna. Jesucristo apóstol Juanman shuj muscuipi ricurishpaca: “Llaquicunata mishajtaca ñuca jatun tiyarinapimi, ñucahuan tiyachisha. Ñucapish mishashcamantami, ñuca Yayahuan paipaj jatun tiyarinapi tiyarircani” nircami (Apo. 3:21). Shinashpaca Mandangapaj ari ninacushcapica 144 mil ungidocunapishmi can (Apo. 5:9, 10; 7:4). Cai ari ninacushcamantami paicunaca jahua pachapi Jesushuan mandai tucuncuna. Ima shinami shuj noviaca jatun mandajhuan cazarangapaj agllashca can, chai shinallatajmi paicunapish mandagringapaj agllashca can. Ashtahuanpish Bibliapica ungidocunataca: “Cꞌarihuan manaraj chayarinacushca” chuya soltera shinami can ninmi. Paicunami Jesucristohuan cazarangapaj ari ninacushca novia shina can (Apo. 19:7, 8; 21:9; 2 Cor. 11:2).
Bibliata rezashunchij
27 DE AGOSTO A 2 DE SEPTIEMBRE
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | LUCAS 23, 24
“Shungumanta perdonashunchij”
cl pág. 297 párr. 16
“Cristopaj cꞌuyaita rijsina”
16 Jesusca shujtajcunata “perdonaj” cashpami, paipish paipaj Yaya laya cꞌuyaj cashcata ricuchirca (Salmo 86:5). Chaitaca caspipi huarcushca cashpapishmi ricuchirca. Paica chaquicunapish, maquicunapish clavashca yallitaj pinganana llaquita apacushpapish ¿imatataj nirca? Paipaj Yayataca ¿paita llaquichijcunata castigachunchu mañarca? Mana. Ashtahuancarin paica: “Yayitu, paicunaca imata ruracushcataca mana yachancunachu, perdonapailla” nircami (Lucas 23:34).
Lucas 23:43 (Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras) Jesusca: “Cunanllatajmi nini: Paraisopimi ñucahuan cangui. Chaica chashnatajmi canga” nircami
g 2/08 pág. 11 párrs. 5, 6
¿Jatun juchacunataca Diosca perdonangachu?
Jehová Diosca mana juchacunallata ricunchu. Ashtahuanca juchayuj runa imamanta chaita rurashcatami ricun (Isaías 1:16-19). Jesuspaj ladopi huarcushca millai runacunapi yuyashun. Paicunaca jatun mana allitami rurarcacuna. Chaimantami shujca: “Ñucanchijca millaita rurashcamanta llaquita apana cashcallatatajmi apacunchij. Ashtahuanpish cai runaca, ima mana allita mana rurashcachu” nirca. Cai millai runa chashna nishpaca, Jesusmanta ashata yachashcatami ricuchin. Chaimantami paipaj yuyaita alliman cambiarca. Qꞌuipaman pai mañashca shimicunami chaita ricuchin. Paica: “Can mandangapaj shamushpaca, ñucata yuyaripangui” nircami. Chashna shungumanta mañajpica ¿Jesusca imatashi nirca? Paica: “Cunanllatajmi nini: Paraisopimi ñucahuan cangui. Chaica chashnatajmi canga” nircami (Lucas 23:41-43).
Caipi yuyashunchij: chai juchayuj runa, ‘millaita rurashcamantaca huañunami cani’ nicujmanca Jesusca cꞌuyashcata, llaquishcatami pai huañungapaj último shimicunahuanca ricuchirca. Chaica shuj aliviomi can ¿nachu? Chaimantami Jehová Diospish, Jesucristopish ñucanchij ima juchacunata rurashca cajpipish, shungumanta arrepintirijpica, jatunta llaquishpa perdonaj cashcapi tucui shunguhuan crina canchij (Romanos 4:7).
cl págs. 297, 298 párrs. 17, 18
“Cristopaj cꞌuyaita rijsina”
17 Jesusca pai yallitaj llaquishpa perdonaj cashcataca Pedrota ima shina tratashcapimi ricuchin. Pedroca Jesustaca achcatami cꞌuyarca. 14 de Nisán tuta Jesús manaraj huañujpimi Pedroca: “Mandaj Jesús, ñucaca carcelman rina cajpipish, huañugrina cajpipish canhuanmi risha” nirca. Pero asha horas qꞌuipallami paitaca mana rijsinichu nishpa negarca. Bibliapica cai discípulo quimsa cutin negashca huasha ima tucushcatami huillan: ‘Chaipimi Mandaj Jesuspish Pedrotaca tigrarishpa ricurca’ ninmi. Apostolca jatun juchata rurashcamantami canllaman rishpaca jatunta llaquirishpa huacarca. Pedroca Jesús huañushca punllallatajmi, “¿Cristoca ñucata perdonashcangachu imashi?” nishpa yuyacushcanga (Lucas 22:33, 61, 62).
18 Pedroca paita perdonashcata yachangapajca mana achca tiempota shuyana tucurcachu. Jesusca 16 de Nisán tutamantami causarirca. Chai punllallatajmi Pedrotaca visitashca yuyachin (Lucas 24:34; 1 Corintios 15:4-8). Jesusca ¿imamantataj paita manataj rijsinichu nishpa negaj runataca dimastij alli tratarca? Chai arrepintirishca apostolta cꞌuyashpa, valorashpa caticushcata ricuchingapajmi chashna tratashcanga. Pero ama yalli llaquirichunca shujtaj cosascunatapishmi rurarca.
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
nwtsty Lu 23:31-manta yachangapaj nota
verderaj yura cajpi, chaquishca yura cajpi: Caipica Jesusca Israel llajtamantami parlacushca canga. Jesuspish, paita catij alli judiocunapish chai llajtapi cashcallamantami Israel llajtaca ñalla huañugrij verderaj yura shina carca. Pero Jesustaca ñallami huañuchigrircacuna. Cutin alli shungu judiocunaca mushuj Israel espiritual cachunmi Diospaj espíritu santohuan agllashca cana carcacuna (Ro 2:28, 29; Gál 6:16). Chaicuna pajtarijpica Israel llajtaca Diosta sirvinata saquishcamanta chaquishca yura shinami espiritualmente huañushca carcacuna (Mt 21:43).
Lucas 23:33 (NM) Uma Tullu urcuman ña chayashpa chaipi Jesusta caspipi huarcushpaca, huañuchij ishqui runacunatapish shujtaca alli ladoman, caishujtaca lluqui ladomanmi huarcurcacuna
nwtsty dibujo
Talón tullu chaquipi shuj clavomi cruzashca
Cai fotopica talón tullu chaquipi shuj fierro clavo cruzashcatami ricunchij. Clavoca 11.5 centimetrocunatami charin (mwb17.12 pág. 5-ta ricui). Cai fotopi tiyaj tulluca shuj copiallami can. Propio tullutaca 1968 huatapimi Jerusalén janaj ladopi japircacuna. Chai tullutaca shuj rumi cajapimi tarircacuna. Shuj runapaj aicha ismushpa ña tucurishca qꞌuipami tullucunataca chai cajapi churashcacuna carca. ¿Caicunaca imatataj ricuchin? Romanocuna causashca punllacunapica huaquin gentecunata huañuchingapajca caspipi huarcushpa clavajcunachari carca. Jesusta caspipi huarcushpaca cai laya clavocunahuanmi clavashca canga. Shinallataj shuj runata caspipi huarcushpa huañuchijpipish pambana jutcupimi churajcuna cashcanga.
Bibliata rezashunchij