Jesús shina causashunchij huillashunchij tandanacuipi imalla ruranata ricuchij pꞌanga nishca tandanacuipaj ayudacuna
2-8 DE JULIO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | LUCAS 6, 7
“Mana mitsashpa shungumanta cushunchij”
nwtsty Lu 6:37-manta yachangapaj nota
Shujtajcunata perdonaj caichij, cancunatapish Taita Dios perdonachun: O “shujtajcunata cacharichij, cancunapish cacharishcami canguichij”. Griego shimipi “perdonana” nishpaca “richun saquina”, “cachana”, “cacharina” nisha ninmi. Por ejemplo, shuj prezupi tiyacujta cacharishpa cachaj shinatami nicun. Shinaca cai versopi ama juchachichijchu, ama llaquichichijchu nishpaca, shuj persona castigota chasquina cashca cajpipish, juchachishpa condenanapaj randica perdonana o cacharina cashcatami nin.
w08 15/5 págs. 9, 10 párrs. 13, 14
Allita rurashunchij
13 Mateo libropi Jesús nishca shimicunaca: “Ama juchachichu. Canpish ama juchachishca cangui” ninmi (Mat. 7:1). Lucas libropica: “Pitapish ama juchachichijchu. Cancunatapish Taita Dios ama juchachichun. Pitapish caitaca llaquichinatajmi ama nichijchu. Cancunatapish Taita Dios ama llaquichichun. Shujtajcunata perdonaj caichij, cancunatapish Taita Dios perdonachun” ninmi (Luc. 6:37). Fariseocunaca Bibliapi mana mandashcatami paicunapaj costumbrecuna nishcallata mana pajtachijpi, gentecunataca maipish cachun, juchachishpa, condenashpa llaquichijcuna carca. Chaimi chai costumbreta catijcunataca Jesusca, “ama juchachichijchu”. Chaipaj randica ima culpamantapish cacharichij o “perdonaj caichij” nirca. Apóstol Pablopish Efesios 4:32-pica ‘perdonajcuna caichij’ nishpami consejota curca.
14 Jesusta catijcuna shujtajcunata perdonajpica paicunapish ‘chai shinallatajmi rurashun’ ningacuna. Shinallataj Jesusca: “Ima shinami shujtajta juchachingui, chashnallatajmi juchachishca cangui. Imahuanmi shujtajta medingui, chai shinallatajmi medishca cangui” nircami (Mat. 7:2). Bibliapica: “Maijan imata tarpujca, chaillatatajmi tandanga” ninmi. Shinashpaca ñucanchij causaipi ima shinataj shujtajcunata tratacunchij, chashnallatajmi paicunapish tratangacuna (Gál. 6:7).
nwtsty Lu 6:38-manta yachangapaj nota
Shujtajcunaman cuichij: O “cushpa catichij”. Cai griego shimitaca “cuichij” nishpami traducishcacuna. Chaica cushpa catirana cashcatami nicun.
nwtsty Lu 6:38-manta yachangapaj nota
jatun jatunpi tushuchishpa, llapishpa talliricujtami cunga: O “sus regazos”. Caitaca punta quillcashca griego shimipica “paipaj pecho” nishpami churashca. Cai yuyaipica shuj randij runa paipaj jahua churanata pecho mirgapi cinturonhuan huatarishcamanta huichiman shuj bolsota shina ruraj cashcatami yuyachin. Caipi “jatun jatunpi tushuchishpa, llapishpa talliricujta cunga” nishpaca, chai tiempopi cꞌatujcunaca randijcunamanca chai pecho bolsopi imalla randishcacunataca talliricujta millcachina costumbreta charijcuna cashcatami nicun.
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
w07 1/8 pág. 6 párr. 1
¿Ima shinataj Diospaj amigocuna cai tucunchij?
Jesusca Diosta mañacushpaca unitami mañashpa tucuchij carca (Juan 17:1-26). Por ejemplo, paipaj apostolcuna cachun 12 runacunata agllagricushpaca, “Diosta mañangapaj urcuman rirca. Chaipica tucui tutami Diosta mañarca” ninmi (Lucas 6:12). Espiritualmente sinchi casha nijcunaca Jesuspaj ejemplota catishpami, Diosta mana tucui tuta mañashpapish, cutin cutin mañancuna. Por ejemplo, shuj importante decisionta agllangapajca pai minishtishca tiempotami mañashpa saquirin. Shinallataj Diospaj espíritu santo pushachunmi munan. Ima decisionta agllashpapish espiritualmente beneficiachunmi agllan.
Lucas 7:35 (Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras) “Ashtahuanpish yachaica allita ruraj cashcataca paipaj huahuacunahuanmi ricuchin” nircami.
nwtsty Lu 7:35-manta yachangapaj nota
paipaj huahuacunahuanmi: O “paipaj ruraicunahuanmi”. Cai versopica yachaitami shuj personata shina nicun. Yachaipaj huahuacuna nishpaca ruraicunamantami parlacun. Por ejemplo, Juan Bautistapaj y Jesuspaj ruraicunaca paicunata juchachicushcaca llulla cashcatami ricuchirca. Shinashpaca Jesús nishca shinaca alli ruraicunami pi imata juchachijpipish llulla cashcata ricuchin.
Bibliata rezashunchij
9-15 DE JULIO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | LUCAS 8, 9
“¿Jesusta catingapajca imatataj rurana canchij?”
it-2 pág. 486
Tazin
Shuj escriba runami, Jesustaca: “Yachachij, maiman rijpipish canhuanmi risha” nirca. Chaipimi Jesusca: “Zorracunapish causanapaj jutcuta, pajarocunapish tazinta charincunami. Ashtahuanpish Runa Aichayujca, saunashpa dorminallatapish mana charinchu” nishpa cutichirca (Mt 8:19, 20; Lu 9:57, 58). Caipi Jesusca paita catingapajca chai runaca pai charishcacunallapi o alli causanallapi yuyacushcata cungashpa, Jehová Diospi tucui shunguhuan confiashpa catina cashcatami nirca. Jesús paipaj discipulocunaman Diosta ima shina mañanata yachachishcapipish cai yuyaillatataj yachachishcatami ricuchin. Chaipica: “Cunan punlla micunata ñucanchijman cuhuai” ninmi. Catij yuyaipipish chashnallatajmi nicun, chaipica: “Chai shinallatajmi cancunamanta maijanpish, tucui charishcacunata mana saquisha nishpaca, mana ñuca yachacuj cai tucunguichij” nirca (Mt 6:11; Lu 14:33).
nwtsty Lu 9:59, 60-manta yachangapaj notacuna
ñuca yayataraj pambamugrisha: Ñaupa Oriente Medio nishca regionpica pi huañujpica chai rato o chai punllallatajmi pambajcuna carca. Chaimantami cai runaca paipaj yaya huañushca cajpi Jesusmanca, ‘pambamugringacama tiempota cupai’ nishpa mañacushcaca mana cierto laya ricurin. Shinallataj paipaj yaya huañushca siricujpica mana Jesushuan parlanacucunmanchu carca, tal vez chai runapaj yayaca ungushca, mana cashpaca mayorcitomi cashcanga. Pero chashna cashca cajpi, shujtaj familiacuna mana cuidaj tiyajpica Jesusca chai runataca cambaj yayata saqui nishpaca mana ninmanchu carca (Mr 7:9-13). Ashtahuancarin chai runaca: “Ari canta catishami, pero ñuca yaya causacujpirajca mana. Pai huañujpi enterrangacama shuyai” nicuj shinami carca. Pero chaica Jesuspajca Diospaj Reinota puntapi churana oportunidadta desperdiciacushcami ricurirca (Lu 9:60, 62).
Huañushcacunataca huañushcacunallataj pambacuchun saquilla: Lucas 9:59-manta yachangapaj notapi ricuchishca shinaca, Jesushuan parlacuj runapaj yayaca ungushca o mayorcitomi cashcanga. Shinashpaca Jesusca: “Espiritualmente huañushca laya cajcuna paicunapaj huañushcacunata pambachun saqui” nicuj shinami carca. Shinaca chai runaca paipaj yaya huañushpa enterraringacama paipaj familiacuna cuidachunmi saquina carca. Chai runa Jesusta catishca cashpaca huiñai causaiman apaj ñanpimi yaicunman carca. Mana espiritualmente huañushca shina cajcunapaj chaupipi canmanchu carca. Shinaca Jesusca espiritualmente causacuj shina cangapajca, Diospaj Reinota puntapi churashpa, chai Reinomanta tucui ladopi huillana ashtahuan importante cashcatami intindichirca.
nwtsty dibujo
Yapuna
Usia quillapi sinchiyashca allpataca huaira quillami tamyashpa ña nuyuchijpi yapujcuna carca (sgd, sección 19-ta ricui). Huaquin aradocunaca caspimanta rurashca shujllapi tandachishca piezami carca. Chai arado puntapica shuj metal o fierromi caj carca. Chaica timón nishca racu caspipimi cavichishca carca. Chai timonmantami shuj o huaquin aminalcuna aisajcuna carca. Shinallataj ña yapushca qꞌuipami muyutaca tarpujcuna carca. Ñaupa Testamentopica ima ruraicunataca maijancunaca yapunahuanmi chꞌimbapurajcuna carca (Jue 14:18; Isa 2:4; Jer 4:3; Miq 4:3). Jesusca Diosmanta achca importante yuyaicunataca allpapi trabajanahuanmi chꞌimbapurashpa yachachij carca. Por ejemplo, yapunamanta chꞌimbapurashpaca, pipish paita catisha nijca tucui shunguhuan catina cashcatami yachachirca (Lu 9:62). Shuj yapuj urata, janajta o huashata ricushpa yapujpica huachucunaca huishtumi llujshinga. Chashnallatajmi Jesusta catijcuna shujtaj cosascunallapi yuyashpa distraerishpa, Diospaj mandashcacunata mana cazushpaca Diospaj Reinoman mana yaicui tucungacuna.
w12 15/4 págs. 15, 16 párrs. 11-13
Tucui shunguhuan Jehová Diosta sirvishunchij
11 Lucas 9:62 verso imata yachachicushcata alli intindingapajca caipi yuyashun. Shuj allpapi trabajaj runami yapucun, pero yapucushpaca huasipi paipaj familiacuna, amigocuna yandujllapi tiyarinacushpa, asinacucujta, musicata uyacujta shuj jatun micuita celebracujtami cutin cutin yuyacun. Paipish chaipi cashcatami yuyan. Ña achcata yapushca huashami, huashaman saquishca cosascunata cutin charina munaitaca ña mana saqui tucun. Qꞌuipacarin tigrarishpami ricushpa saquirin. Aunque tarpungapaj achca trabajocuna tiyajpipish chai runaca shujtaj cosascunapimi distraerin, chashnami paipaj trabajoca chaipi shitashca saquirin. Ashtahuan peorcarin distraerishcamantami paipaj amotaca shunguta pꞌaquin.
12 Cunanpish, chai shinallataj tiyai tucushcapi yuyashun. Allpapi trabajaj runaca congregacionpi Diosta alli sirvij shina ricurij runatami ricuchin. Pero paipaj shunguca peligropimi can. Aunque predicacionmanpish llujshin, tandanacuimanpish mana faltanchu, pero cai mundopi alaja shina ricurij cosascunapimi cutin cutin yuyan. Paipaj shungu ucullapica chai cosascunata charinatami munan. Qꞌuipamanca achca huatacunata Diosta alli sirvishca jahuami, cai mundopi tiyaj cosascunahuan cushicuna munaita mana anchuchi tucun. Qꞌuipacarin pai huashaman saquishca cosascunatami ricungapaj tigrarin. Aunque Diosmanta huillana achca tiyajpipish, ‘causaita cuj shimicunata catingapajca’ ña fuerzata mana charij shinami saquirin. Congregacionpi apoyashpa Diosta sirvicushcapish chaipimi saquirin (Fili. 2:16 El Nuevo Testamento Quichua, Nueva Versión Internacional, 1999). Cai mundopi cosascunahuan distraerishcamanta “Chagrayuj” Amo Jehová Diospaj shunguta pꞌaquinaca llaquimi can (Luc. 10:2).
13 Caipica achijtami yachachin. Tandanacuicunaman rina, huillanaman rina, congregacionpi apoyashpa participanaca allimi. Pero Diosta tucui shunguhuan sirvinaca mana chaillachu can (2 Cró. 25:1, 2, 27). Diosta alli sirvicuj runa, pai huashaman saquishca cai pachapaj ruraicunata ucu shungullapi cꞌuyashpa, chaipi cushicuna yuyaillahuan catishpaca, Jehová Diospaj ñaupajpi mana alli ricuri tucunchu (Luc. 17:32). Diospaj bendicioncunata chasquingapajca Bibliapi cai mandashcata cazushpallami yaicushun. Chaipica: “Millaitaca pꞌiñaichij, allitaca catichij” ninmi (Luc. 9:62; Rom. 12:9). Shinashpaca Satanaspaj mundopi alli o sumaj shina ricurijpipish, chaipi ama urmangapajmi cuidarina canchij. Shinallataj cai cosascuna Jehová Diosta tucui shunguhuan sirvinata jarcachunca mana saquinachu canchij (2 Cor. 11:14; Filipenses 3:13, 14-ta liyipai).
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
nwtsty Lu 8:3-manta yachangapaj nota
ayudarcacuna: O “shujtajcuna minishticushcata curcacuna”. Cai diakonéo nishca griego shimica shujtajcuna ima minishticushcata cushpa o carashpa atindinatami chashna nin. Por ejemplo, micuna granocunata cushpa, yanushpa, carashpa sirvinatami nicun. Cai yuyaitaca cai versocunapipishmi nicun: Lucas 4:39-pica “cararcallami” ninmi. Lucas 10:40-pica “huasi ucupi rurana” ninmi. Cutin Lucas 17:8-pica “ñucamanraj carai” ninmi. Hechos 6:2-pica ‘cancunaman carana’ ninmi. Shinallataj maipica shujtajcunapaj ima allita rurashcatapishmi carana nin. Jesuspish paipaj discipulocunapish Dios mingashcata alli pajtachichun, verso 2 y 3-pi parlacuj huarmicuna paicunapaj alli ruraicunahuan ayudashcata intindichingapajmi diakonéo nishca shimita churashca. Cai huarmicunaca paicunapaj alli ruraicunahuanmi Diosta jatunyachircacuna. Chaimantami Diosca paicuna shujtajcunaman cꞌuyashpa, llaquishpa carashcaca ama cungashca saquirichun Bibliapi quillcachishpa churashca. Chashnami Yaya Diosca paipish tigra cꞌuyashcata ricuchishca (Pr 19:17; Heb 6:10). Shinallataj Mateo 27:55, Marcos 15:41-pipish huarmicunapaj trabajomanta parlangapajca chai griego shimillatatajmi churashca.
w08 15/3 pág. 31 párr. 3
Lucas libromanta yuyaicuna
9:49, 50. ¿Imamantataj Jesusca paita mana catij cajpipish shuj runa demoniocunata llujshichijpica mana jarcarca? Jesús cai Allpapi causacushca tiempopica manaraj congregacioncunapi tandanacushpa Diosta adorajcunachu carca. Jesushuan mana tandalla cashpapish Jesuspi crishpaca milagrocunatami rurai tucurcacuna. Chaimantami paita mana catij cajpipish shuj runa demoniocunata llujshichichunca Jesusca mana jarcarca (Mar. 9:38-40).
Bibliata rezashunchij
16-22 DE JULIO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | LUCAS 10, 11
“Samaria llajtamanta Jesús parlashca llaquij runa”
nwtsty video
Jerusalenmanta Jericoman rina ñanca ¿ima layataj carca?
Cai uchilla videopi número 1-pi ricurij ñanca Jericó llajtaman chayachij ñaupa Jerusalén ñan uritami nicuj yuyachin. Chai ñanca achca vueltacunayuj 20 kilometrocunami carca. 1.000 metroscunami mana llanujlla pamba carca. Shinallataj chai uripica achca shuhuacunami tiyaj carca. Chaita viajajcunata cuidangapajmi shuj grupo cuidajcuna chaipi tiyaj carca. Jericó romana (2) llajtaca Judea llajta chaquishca pambacunamanta llujshinapimi saquirirca. Cutin ñaupa Jericó llajtaca (3), Jericó romanamantaca casi 2 kilometrocunapimi carca.
w02 1/9 págs. 16, 17 párrs. 14, 15
“Yuyachij parlocuna illajllaca, mana parlarcachu”
14 Catij ejemplotaca llaquij samaritano nishca chꞌimbapuraipimi parlan. Chaipica: “Shuj runami Jerusalenmanta Jericoman uriyacushpa, shuhuacunapaj maquipi urmarca. Paitaca imalla charishcacunata quichushpa, chugrichishpa, chꞌahuata huañuchishpami saquishpa rircacuna” ninmi (Lucas 10:30). Cai chꞌimbapuraihuan yachachicushpaca Jesusca Jerusalenmanta mana tanto caru Judea llajtapimi carca. Shinaca chaipi uyajcunapajca chai ñanca rijsishcami cashcanga. Chaimantami Jesús, Jerusalenmanta Jericoman rina ñanmanta parlanaca alli cashcanga. Chai ñanca dimastij peligrosomi carca, shujllapajcarin llaquimi cashcanga. Chaipica shitashca vueltacuna, shuhuacuna japinalla pushtucunami tiyarca.
15 Jesús Jerusalén llajtamanta Jericoman chayachij ñanmanta parlashcapi ashtahuan yuyashun. Cai chꞌimbapuraipica puntaca shuj sacerdote, qꞌuipaca shuj levitami chaita pasarca, pero ni maijan llaquihuan caj runataca mana ayudarcachu ninmi (Lucas 10:31, 32). Sacerdotecunaca Jerusalén templopimi trabajajcuna carca. Levitacunapish chaipimi ayudajcuna carca. Templopi mana trabajacushpaca Jericó cꞌuchulla llajtapimi saquirijcuna carca. Chai llajtaca 23 kilometrocunallami Jerusalenmanta carupi carca. Chaimantami chai ñantaca cutin cutin pasajcuna cashcanga. Shinallataj sacerdotepish, levitapish ñami templopi servishpa tigrarcacuna. Chaimantami ni pi chaipi cajcuna mana ni tucunman: “Chai chugrilla huañushca laya siricuj runata tuparishpaca Leypi nishca shina templopi ña mana sirvi pudinmanchu carca, chaimantami mana ayudashcangacuna” nishpa (Levítico 21:1; Números 19:11, 16). Jesusca gentecuna rijsishca chꞌimbapuraita churashpami yachachishca ¿nachu?
nwtsty Lu 10:33, 34-manta yachangapaj notacuna
Samaria llajtamanta shuj runapish: Judío gentecunaca samaritanocunataca pꞌiñashpa, imapaj mana valijta shinami ricujcuna carca. Chaimantami paicunahuan mana apanacuj carca (Jn 4:9). Huaquin judiocunaca pita pꞌiñashcata, millashcata ricuchingapajmi, “samaritano” nishpa rimajcuna carca (Jn 8:48). Misná quillcashcapica rabino nishca yachachijca: “Samaritano rurashca tandata micushpaca cuchi aichata micushpa mapayaj shinami” nijmi carca (Shebiit 8:10). Achca judiocunaca samaritanocuna ima nishcataca mana crijcunachu carca, paicunapaj trabajachunpish mana saquijcunachu carca. Jesusca judiocuna samaritanocunata pꞌiñashcatami yacharca. Chaimantami llaquij cana importante cashcata yachachingapaj, llaquij samaritano runa nishca chꞌimbapuraita utilizarca.
aceitehuan, vinohuan chugricunata jambishpa linsohuan pilluchishpaca: Chai tiempopi chugricunata imacunahuan jambishca shinallatajmi, cai versopi doctor Lucasca mana pandashpa huillan. Aceitetapish, vinotapish chugricunapi churangapajmi remedios caserosta shina utilizajcuna carca. Maipica suavichingapajmi aceiteta utilizajcuna carca (Isa 1:6-ta ricui), cutin vinotaca chai chugripi ama infección japichunmi churajcuna carca, vinoca mana yalli raurachijchu carca. Shinallataj Lucasca chai samaritano runaca, chugrilla runataca chugricunata jambishpa, ama ashtahuan anchayachunmi linsohuan pilluchishpa churarca ninmi.
pozadaman pushashpa: Caipi “pozadaman pushashpa” o “mesón” nishca griego shimica, “carumanta shamujcunaman, paicunapaj animalcunaman maipi samarina pushtuta cunatami” chashna nicun. Chai huasipi atindijca chaiman chayajcunamanca paicuna ima minishtishcacunatami cuj cuna carca. Maipica chaipi mingashca personata cuidachunca pagashcami cuidajcuna carca.
w98 1/7 pág. 31 párr. 2
Samaritano runaca llaquij cashcatami ricuchirca
Shuj alli runaca mana Dios mandashcacunallata cazunchu. Ashtahuancarin pai shina cꞌuyaj, llaquij cangapajmi esforzarin. Chaitami Jesús parlashca chꞌimbapuraipica yachachin (Efesios 5:1). Por ejemplo, Bibliaca: ‘Diospaj ñaupajpica tucuicunami chai shinallataj canchij’ ninmi (Hechos 10:34). Shinaca ¿Jehová Dios shinachu tucuicunaman cꞌuyaita ricuchinchij? Jesuspaj yuyachij parloca alli prójimo cangapajca shujtaj llajtamanta, culturamanta o shujtaj religionmanta cajpipish cꞌuyaita ricuchingapajca ima mana jarcanachu can ninmi. Shinashpaca Jesusta catijcunataca tucuicunapaj allita rurachun mana charijcunapajlla, shuj razapajlla, pueblopajlla o Diosta catijcunapajlla, ashtahuancarin tucuicunamanmi cꞌuyaita ricuchina canchij ninmi (Gálatas 6:10).
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
nwtsty Lu 10:18-manta yachangapaj nota
Satanastaca, jahua pachamanta rayo shina urmajtami ñucaca ricurcani: Jesusca cai pajtarina shimicunahuanca, Satanasta jahua pachamanta llujchishpa shitashcatami ña chashnataj tucushcata shina nicurca. Apocalipsis 12:7-9-pica jahua pachapi shuj macanacui tiyana cashcatami nin. Shinallataj Jesús mandai callarijpi Satanás urmashcatami intindichin. Caipi Jesusca: “Satanasta jahua pachamanta rayo shina urmajtami ñucaca ricurcani” nishpaca, chai macanacuipi Satanaspish, paipaj demoniocunapish urmana cashcatami Jesusca intindichicurca. Shinallataj 70 juchayuj runacunaman demoniocunata llujshichichun poderta cushpaca caica chashnataj tucuna cashcatami ricuchirca (Lu 10:17).
w08 15/3 pág. 31 párr. 12
Lucas libromanta yuyaicuna
10:18. ¿Jesusca 70 discipulocunaman: “Satanastaca, jahua pachamanta rayo shina urmajtami ñucaca ricurcani” nishpaca imatashi nisha nirca? Jesusca chai tiempopi jahua pachamanta Satanasta ña shitashca cashcataca mana nicurcachu. Chaica 1914 huatapi Jesucristo jahua pachapi mandai callarishca huashami pajtarca (Rev. 12:1-10). Shinashpaca Jesusca shamuj punllacunapi ima tucunamanta nishpaca, ñaupa tiempopi ña tucushcata shinami parlarca. Chashnami paica shamuj punllapi chashnataj cana cashcata nicushcanga.
nwtsty Lu 11:5-9-manta yachangapaj notacuna
Amigo, quimsa tandata fiyachi: Oriente Medio regionpi tiyaj pueblocunapi causajcunapajca carumanta shamujpica pozadata cunaca obligadomi can. Chashnami cai chꞌimbapuraipi nishca shina shujtajcunapaj allita rurashpa cꞌuyaita ricuchincuna. Chai tiempopi viajanaca mana jahuallachu carca. Aunque visitajcuna mana huillashpa, viajepi chishiyashpa, chaupi tuta chayajpipish huasiyujca imallatapish carana obligaciontami charirca. Chaimantami cai chꞌimbapuraipi parlashca runaca chai horas paipaj vecinota imallatapish mañashpa molestanaman rina tucurca.
Ama pꞌiñachichu: Cai chꞌimbapuraipi parlashca runapaj vecinoca mana ayudasha nij layami carca. Paica huahuacunandijmi ña dormij siririshcacuna carca, chaimantami mana ayudasha nirca. Shinallataj chai tiempopi huasicunaca, shuj jatun cuartollatami charij carca, ashtahuanca pobrecunapaj huasicunami chashna carca. Shinaca yaya jatarishpaca tucui familiata, ña dormicuj huahuacunatapishmi rijchachishpa molestanman carca.
mana saquirishpa mañacujllapimi: Cai chꞌimbapurapi churashca griego shimica “manchai illaj” o “pingai illaj” cashcatami intindichin. Shinapish cai yuyaipica cutin cutin mañashpa catinatami nicun. Cai chꞌimbapuraipi parlashca runaca pai minishticushcata cutin cutin mañashpa catinataca mana pingarcachu. Shinashpaca Jesusca paipaj discipulocunamanca, chai runa shina cutin cutin Yaya Diosta mañanataca mana saquinachu canguichij nircami (Lu 11:9, 10).
Bibliata rezashunchij
23-29 DE JULIO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | LUCAS 12, 13
“Cancunacarin achca pajarocunatapish yalli valijmi canguichij”
nwtsty Lu 12:6-manta yachangapaj nota
pajarocunata: Cai strouthíon nishca griego shimitaca tucui uchilla pajarocunata ningapajmi utilizan. Pero micunapaj baratolla cꞌatuj gorrión nishca pajarocunatapishmi nicun.
nwtsty Lu 12:7-manta yachangapaj nota
Cancunapaj uma ajchapish tucuita yupashcamari canguichij: Shuj personapaj umapi ajchacunaca más o menos cien mil yalli ajchacunami tiyan ninmi. Ñucanchij uma ajcha mashna cashcata Yaya Dios yachashpaca, Jesuspaj catijcunata cada unota achcata llaquishcatami ricuchin.
cl pág. 241 párrs. 4, 5
“Diospaj cꞌuyaimantaca manataj anchuchi tucungacunachu”
4 Bibliapica Yaya Diosca paita alli sirvijcunataca cada unotami achcata valoran ninmi. Por ejemplo, Jesusca: “¿Manachu ishqui pajarocunata shuj cullquipi cꞌatuncuna? Chashna cꞌatujpipish cancunapaj Yaya huañuchun mana munajpica shujllapish mana huañunchu. Cancunapaj uma ajchapish tucui yupashcami canguichij. Chaimanta amataj manchaichijchu. Cancunacarin, achca pajarocunatapish yalli valijmi canguichij” nircami (Mateo 10:29-31). Apostolcunapaj punllacunapi causaj gentecunapaj cai shimicuna ima nisha nishcapi yuyashunchij.
5 Cunanca, “¿pitaj chai uchilla pajarocunata randingari?” ninchijchari. Pero chai tiempopica chai uchilla pajarocunaca mercadopi baratolla valij micungapaj aichami carca. Ishqui pajarocunatami shuj monedallahuan randi tucurcacuna. Qꞌuipata Jesusca shuj randij ishqui monedacunata pagajpica mana chuscullatachu cun, pichca pajarocunatami cun nircami. Chashna rurashpaca shujtaca mana valijta shinami convidashpa cacharcacuna. Aunque gentecuna chai gorrión nishca pajaritocunata mana valijta shina ricujpipish, ¿Yaya Diosca ima shinataj ricurca? Jesusca, “chai pajarocunataca Taita Diosca shujllatapish [ni convidashca pajarollatapish] mana cungarinchu” nircami (Lucas 12:6, 7). Cunanca cai yachaipi ima nisha nishcapi yuyashun. Yaya Diosca shujlla pajarotapish achca valishcata shina ricushpaca, ñucanchijtacarin ashtahuanmi valoran. Jesucristo nishca shinaca Jatun Diosca ñucanchij ima shina cashcataca allimi yachan, hasta uma ajcha mashna cashcatami rijsin.
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
nwtsty Lu 13:24-yachangapaj nota
Quichqui punguta yaicunata ashtahuanca yuyaichij [o “sinchita esforzarichij” NM]: Jesús mandashcapica quichqui punguta yaicungapajca tucui esfuerzota rurana importante cashcatami intindichin. Maipica cai shimicunaca “tucui shunguhuan esforzarichij” o “tucui esfuerzota ruraichij” nishpami traducishcacuna. Agonízomai nishca griego shimica agón nishca shimitami yuyachin. Cai shimicunataca competenciacunapi callpashpa o chai laya shujtaj pugllaicunapi mishanacunata ningapajmi utilizan. Shinallataj Hebreos 12:1-pica agón nishca shimitaca Jesusta catijcunaca huiñai causaita japingacama, ‘ñaupajman catinahuanmi’ o ‘callpanahuanmi’ comparan. Huaquinpica macanacunahuapishmi comparan (Col 2:1; 1Ti 6:12; 2Ti 4:7). Cai agonízomai griego shimillatatajmi: ‘Mai pugllaicunapi mishana’ (1Co 9:25, Biblia en Quichua Chimborazo, 1989), “macanacucuj shina” (Col 1:29), “mana shaicushpa” (Col 4:12), “llaquita apashpa” (1Ti 4:10), “alli macanacushpa” nishpa churashcacuna (1Ti 6:12). Cai shimica competenciapi mishanacunapimi yuyachin. Chaimantami huaquincunaca: “Jesús nishca shimicunaca, competenciapi participaj mishangacama achcata esforzarina cashcahuanmi comparai tucun” nincuna.
nwtsty Lu 13:33-manta yachangapaj nota
shujtaj llajtapica mana huañuchinallachu: O “es inconcebible”. Qꞌuipa punlla ima tucunamanta huillashcacunapica Jerusalén llajtapi Jesucristo huañuna cashcataca mana ninchu. Pero Daniel 9:24-26 versocunapica chaita nicushcatami intindichin. Shinallataj Sanedrín o tribunal judiocunapaj 71 miembrocuna, Jerusalenpimi tandanacujcuna carca. Chaipimi falso profetacunata juzgajcuna carca. Shinashpaca shuj profetataca, ashtahuanca Mesiastaca, Jerusalén llajtapimi huañuchina cashcangacuna. Jesuspish chai llajtapi sacrificiocunata cujta, chaipi pascua ovejata huañuchijtami yuyacushcanga. Ñaupaman imalla tucushcata parlaj historiapica Jesús nishca shimicuna pajtarishcatami ricuchin. Paitaca Sanedrinman apashpami condenarcacuna. Jerusalén canlla patiopimi pascua ovejata shina huañuchircacuna (1Co 5:7).
Bibliata rezashunchij
30 DE JULIO A 5 DE AGOSTO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | LUCAS 14-16
“Chingarishca churimanta parlashca”
nwtsty Lu 15:11-16-manta yachangapaj notacuna
Shuj runami ishqui churita charirca: Chingarishca churimanta parlaj chꞌimbapuraica huaquin yuyaicunamantami chꞌican can. Jesús parlashca chꞌimbapuraicunamanta jatun o largo chꞌimbapurai cashcamanta. Shinallataj familia ucupi tiyaj cꞌuyaimanta parlashcamantami chꞌican can. Cutin shujtaj chꞌimbapuraipica Jesusca allpamanta, muyumanta, o shuj amo paipaj esclavocunahuan ima shina apanacushcamantami yachachirca (Mt 13:18-30; 25:14-30; Lu 19:12-27). Pero cai chꞌimbapuraipica shuj yaya paipaj huahuacunahuan alli apanacushcatami nicun. Tal vez cai chꞌimbapuraita uyajcunaca achcacunami cꞌuyaj, llaquij yayata mana charishcangacuna. Cai chꞌimbapuraica jahua pacha Yaya Diosca cai Allpapi causaj runacunata o huahuacunata achcata cꞌuyashcata, llaquishcatami intindichin. Paita servishpa caticujcunatapish, paimanta caruyashpa cutin tigramujcunatapish achcatami cꞌuyan.
qꞌuipa churimi: Moisesman cushca Leypi nishca shinaca punta churicunaca herenciataca dobletami japijcuna cashca (Dt 21:17). Shinaca qꞌuipa churica paipaj punta huauqui japishca herenciahuan ricujpica, paica chaupillatami japirca.
millaillapi causashpa: O “cacharishca shina causashpa”, maipish cachun causashpa. Efesios 5:18, Tito 1:6, 1 Pedro 4:4 versocunapica casi chai shimillatatajmi utilizan. Griego shimipi “millaillapi causashpa” nishpaca yangamanta gastanata o desperdicianatapishmi chashna nin. Chaimantami huaquin Bibliacunapica “malgastashpa causana” nishpa traducishcacuna.
tucuita chingachirca: Cai griego shimitaca “caita chaita [urata janajta] shitana” nisha ninmi (Lu 1:51; Hch 5:37). Cai yuyaipica yangamanta millaita rurashpa gastanata o desperdicianatami chashna nicun.
cuchicunata michigrichun cacharca: Leypi nishca shinaca cuchicunaca mapa animalcunami carca. Chaimantami judiocunapajca cuchicunata michishpa trabajanaca mapa o millanana trabajo carca (Le 11:7, 8).
algarrobacuna: Cai algarrobo shimitaca griego rimaipica kerátion o uchilla gachu ninmi. Algarrobopaj grano o vainaca jahua cascaraca cafehuan moradohuan achij nicuj color, shuj gachu laya huishtumi carca. Cunanpish algarrobocunataca huagracunaman, caballocunaman, cuchicunaman carangapajmi utilizancuna. Cai chꞌimbapuraipi parlashca jovenca cuchicuna micucun algarrobata micuiman yuyashpaca yallitaj pingananapi urmashcatami ricuchin (Lu 15:15-manta yachangapaj notata ricui).
nwtsty Lu 15:17-24-manta yachangapaj notacuna
pꞌiñachishpami juchallishcani: O “cambaj ñaupajpi”. Griego rimaipica enópion shimica “cambaj ñaupajpi” o “cambaj ñahuipi” nisha ninmi.
shuj trabajaj shinallata: Qꞌuipa churica yayapaj huasiman tigrashpaca, ‘mana cambaj churitaj shinataca sino cambaj shuj trabajaj shinallata chasquipai nigrisha’ nishpami yuyacurca. Shuj trabajaj shinalla cajcunataca mana huasi ucupi sirvijcunata shinachu ricuj carcacuna. Trabajajcunataca shuj punlla chaipi trabajachunllami cada punlla contratajcuna carca (Mt 20:1, 2, 8).
ugllarishpa mucharca: O “llaquishpa mucharca”. Philéo nishca, griego shimitaca maipica “muchana” nishpami traducishcacuna (Mt 26:48; Mr 14:44; Lu 22:47). Pero casi siempremi “cꞌuyanata, llaquinata” chashna nin (Jn 5:20; 11:3; 16:27). Cai chꞌimbapuraipi parlashca yayaca paipaj churi tigramujpi achcata cꞌuyashpa, llaquishpami chasquirca. Chashnami paipaj huahua arrepintirishpa huasiman tigrachunca tucui shunguhuan shuyacushcata ricuchirca.
ña mana cambaj churitaj shinachu cani: Huaquin quillcashcacunapica Lucas 15:21-pica: “Cambaj trabajaj shinallataj chasquipai” ninmi. Pero shujtaj ñaupaman quillcashcacunapica cai partetaca anchuchishcacunami. Huaquin estudiashcacunaca cai yuyaitaca, Lucas 15:19 versohuan igualta rurangapajmi churashcanga yuyancunami.
alli churanata, sortijasta, pargateta: Cai alli churanaca mana yanga churanachu carca, tucuimanta yalli allimi carca. Alli bordadocunahuan sumaj churanami carca. Chai churanataca huasiman invitado especialcunamanmi churachijcuna carca. Shinallataj shuj sortijasta paipaj arripintirishca churipaj maquipi churachishpaca yayaca achcata cꞌuyashcata, perdonashcata, shinallataj paita achcata valichishcatami ricuchirca. Chai huasipi sirvijcunaca sortijastapish pargatetapish mana churajcunachu carca. Shinashpaca yayaca chai horasmanta paipaj churica cutin familia ucupi cashcatami achijta ricuchicurca.
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
nwtsty Lu 14:26-manta yachangapaj nota
jy pág. 196 párrs. 2-4
Jesús ñanta ricushpaca maijancunapajca mancharina shinatami nirca. Paica: “Pipish ñucata catisha nijca paipaj yayata, mamata, huarmita, huahuacunata, huauquicunata, panicunata, quiquin causaitapish llaquijca, mana ñuca yachacuj cai tucunchu” nircami (Lucas 14:26). Cai shimicunahuanca ¿imatashi nisha nirca?
Paita catingapaj familiacunata pꞌiñana cashcataca mana nisha nircachu. Ashtahuanpish puntaca Jesusta chai huasha familiacunata cꞌuyana cashcatami nicurca. Chai chꞌimbapuraipi parlashca runa shina, Jesuspaj importante invitacionta pai recién cazarashcallamanta mana chasquij shinaca mana canachu canchij (Lucas 14:26). Bibliapica Jacobca Leataca mana cꞌuyarcachu, Raqueltami cꞌuyarca ninmi. Caica Raquelpaj ñaña Leataca ashallatami cꞌuyarca nisha ninmi (Génesis 29:31).
Jesuspish paita alli catijcunaca paipaj causaita mana llaquishpa paita puntaca cꞌuyana cashcatami nirca. Jesusmanta huañuna cajpipish huañungapaj listomi cana can. Shinallataj Jesuspaj discípulo canaca shuj jatun responsabilidadmi can, mana shuj pugllai shinachu can. Shinashpaca Jesusta catingapajca allimi yuyarina canchij.
Ñucanchij charishcacunata alli utilizashunchij
7 (Lucas 16:10-13-ta leyipai). Jesús parlashca mayordomoca paita ayudachunllami shujtajcunapaj amigo tucurca. Pero Jesusca Diosta sirvijcunataca ‘ama cancunallapi yuyashpa jahua pachapi cajcunahuan alli apanacuichij’ nircami. Shinallataj Jesusca ñucanchij charishcacunata alli utilizashpaca Diospaj ñaupajpi paipaj ñaupajpipish alli ricurinatami yachachisha nirca. ¿Ñucanchij charishcacunata alli utilizacushcataca ima shinataj ricuchinchij?
8 Achca gentecuna Diosmanta yachachunmi ñucanchij charishcacunahuan apoyai tucunchij. Chaita rurashpami Jehová Diosta cꞌuyashcata ricuchinchij (Mateo 24:14). Por ejemplo, India llajtapica shuj huahuaca juguetecunata randinata saquishpami uchilla cajitapi cullquita tandarca. Cajitapi jundachishca qꞌuipaca Bibliamanta yachachishpa catichunmi chai cullquita curca. Shinallataj chai llajtallapitajmi shuj huauquica coco yuracunata tarpushcata charin. Shuj punllaca Traducina Huasipi trabajajcunamanmi achca cococunata regalarca. Chai Traducina Huasipica malayálam shimimanmi traducincuna. Chai huauquica: “Cullquipi cunapaj randica cococunata minishtijpimi cococunata cuni” nircami. Grecia llajtamanta testigocunapish aceiteta, quesota, shujtaj micunacunatapishmi Betelpi trabajajcunaman regalancuna.
Biblia rezashunchij