Jesús shina causashunchij huillashunchij tandanacuipi imalla ruranata ricuchij pꞌanga nishca tandanacuipaj ayudacuna
1-7 DE ENERO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | MATEO 1-3
“Jahua pachamanta mandanamari ña cꞌuchuyamushca”
nwtsty Mt 3:1, 2-manta yachangapaj notacuna
huillashpa: Griego shimipica tucuicunaman huillana cashcatami ricuchin. Shinallataj ima shina huillanatami yachachin. Tandanacushcacunaman shuj conferenciata cunapaj randica maipi cashpapish tucuicunaman huillana cashcatami ricuchin.
mandana: Basiléia shimica punta cutinmi griego shimipica ricurin. Cai shimica shuj rey mandanata, pai mandana llajtata, gentecunatapishmi ricuchin. Mandana shimica griego shimipi quillcashca librocunapi o mushuj testamentopica 162 cutinmi ricurin. Mateo libropica 55 cutinmi tiyan. Mandana nishpaca jahua pachapi Dios mandana cashcatami ricuchin. Cai shimita tauca cutin Mateo quillcashcamantami “Dios churashca mandana” nishpapish cai librotaca shutichi tucun.
Jahua pachamanta mandana: Cai shimica Mateo librollapimi casi 30 cutin ricurin. Marcos, Lucas librocunapica “Dios mandana” ninmi. Chashna nishpaca Diospaj mandanaca jahua pachapi cashcata, chaimanta mandana cashcatapishmi ricuchin (Mt 21:43; Mr 1:15; Lu 4:43; Da 2:44; 2Ti 4:18).
ña cꞌuchuyamushca: Caita nishpaca shamuj punllacunapi Diospaj Mandanapi mandajca ñalla ricurina cashcatami yachachin.
nwtsty dibujocuna
¿Bautizaj Juanca ima layataj carca, ima shinataj churarij carca?
Juanca camello millmahuan rurashca churanata churarishpami carahuan rurashca chumbihuan chumbillirij carca. Chumbillirishcapica uchilla cosascunatami apai tucurca. Profeta Eliaspish Juan layallatajmi churarij carca (2Re 1:8). Camello millmahuan rurashca churanaca mana ñutujllachu carca. Cai churanataca pobre gentecunallami churarijcuna. Cutin charij gentecunaca lino o seda puchcahuan ahuashcatami churarijcuna carca (Mt 11:7-9). Juanca huacharishca horasmantami nazareo carca. Chaimantami ajchataca mana utuchishca canga. Gentecunaca pai churashca ropamanta, pai ima shina cashcata ricushpami minishtirishcallahuan causaj cashcata, Diospaj munaita rurashpa causaj cashcatapish yachajcuna cashca canga.
Langostacuna
Bibliapica langosta nishpaca uchilla antenata charij tucui laya langosta animalitocunamantami parlan. Cai animalitocunaca achcapuracunami shuj ladomanta caishuj ladoman rincuna. Jerusalén llajtapica langostacunata estudiashpami shitashca pambacunapi causaj langostacunaca 75% de proteinasta charin nincuna. Cunan punllacunapica Bibliapi parlashca llajtacunapica langostacunataca umata, chaquita, alascunata, huijsapi tiyashcata surcushpami micuncuna. Cutin pecho ladotaca yanushpa o chahuatami micuncuna. Cai langostacunaca camarón o cangrejo layami mishqui can nincunami.
Sacha chuspipaj mishqui
Cai dibujocunapica sacha chuspi o aveja causanata, (1) sacha chuspipaj mishquitami ricunchij (2) Juan micushca mishquica sachapi causaj Apis mellifera syriaca (aveja siria) nishca avejacunamantami cashca canga. Siria llajtapimi cai avejacunaca tiyarca. Cai avejacunaca Judea llajtapi tiyaj cunuj, chaquishca ladocunapimi tiyan. Pero gentecunata llaquichijcuna cashcamantami cai avejacunataca mana huiñachi tucuncuna. Shinapish J.m.h. 900 huatapica Israel llajtapi causajcunaca barrohuan rurashca cilindropimi (barrilcuna laya) avejacunata huiñachijcuna carca. Ñaupa punllacunapi gentecuna causashca Jordán pamba ladocunapimi chashna avejacunataca tarishcacuna (cunanca Tel Rehov). Cai avejacunapaj mishquitaca cuna punllapi Turquía llajtamantami shujtaj ladocunaman apajcuna cashca canga.
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
nwtsty Mt 1:3-manta yachangapaj notacuna
Tamar: Jesuspaj ñaupa yaya mamacunamanta Mateo quillcashcapica Tamar shuti huarmimi pꞌichca huarmicunamantaca puntapi quillcashca ricurin. Caishuj chuscu huarmicunaca: Rahab, Rut, mana israelitacuna (v. 5); “Uriaspaj huarmi” Batseba, (v. 6), Mariapishmi can (v. 16). Cai huarmicunapaj shuticunataca cꞌaricunapaj shuticuna chaupipimi quillcashca can. Diospaj munaimantami paicunapaj shuticunaca Bibliapi quillcashca ricurin.
nwtsty Mt 3:11-manta yachangapaj nota
bautizajllami cani: O “yacupi pambajlla”. Griego shimipica baptízo nishpaca yacupi pambana nisha ninmi. Bibliamanta shujtaj publicacioncunapica bautismo nishpaca tucuita yacupi pambanatami yachachin. Shuj cutinca Salim pueblo cꞌuchullapi caj Jordán yacucunapimi Juanca bautizacurca. Chaipica ‘achca yacucunami tiyarca’ (Jn 3:23). Felipeca eunuco runata bautizangapajca ‘ishquindijtajmi yacuman uriyarcacuna’ (Hch 8:38). Septuaginta nishca quillcashcacunapica 2 Reyes 5:14-pica: ‘Naamanca yacupimi canchis cutin pambarirca’ ninmi. Cai versopica griego shimipi parlashca pambana shimillatatajmi utilizan.
8-14 DE ENERO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | MATEO 4, 5
“¿Jesús urcupi yachachishcacunamantaca imatataj yachanchij?”
nwtsty Mt 5:3-manta yachangapaj nota
Cushicuichij: Cushicuna nishpaca imamantapish shuj ratollata cushilla sintirinataca mana nisha ninchu. Gentecunata cushilla nishpaca paicunata Dios bendiciashcata, paipaj ñaupajpi alli ricurishcatami ricuchin. Griego shimipi cushi shimitaca sumaj, alli nishpami traduci tucuncuna. Diospish Jesuspish jahua pachapi ima shina cashcatami ricuchin (1Ti 1:11; 6:15).
Diospajta mana yachashcamanta ashtahuan yachanata munajcuna: Caipica griego shimimanta traducishca “yachanata munajcuna” shimica “pobrecuna (minishtijcuna, imata mana charijcuna, mañashpalla causajcuna)” nisha ninmi. Pobrecuna nishpaca ayudachun minishtishcata cuentata cujcunatami ricuchin. Lucas 16:20, 22-pica “mañashpalla causaj” Lázaro runataca chai shimillahuantajmi nin. Huaquincunaca griego shimimanta traducishpaca “espiritupi huajcha” nincunami. Cai shimicunaca Diosmanta mana yachashcata, yaya Diosta minishtishcatapish cuentata cuj gentecunatami ricuchin.
nwtsty Mt 5:7-manta yachangapaj nota
Llaquijcuna: Bibliapica “llaquij cana, llaquij” nishpaca perdonanallata, cꞌuyaihuan juzganallataca mana nisha ninchu. Ashtahuanpish pi ayudata minishticujpica llaquishpa cꞌuyaihuan siempre utca ayudana cashcatami ricuchin.
nwtsty Mt 5:9-manta yachangapaj notacuna
Pꞌiñanacushcata alli tucunacuchijcuna: Paicunaca shujtajcunahuan alli canallamantaca mana parlacunchu. Ashtahuanpish pꞌiñanacuicuna tiyajpipish shujtajcuna sumajta causachunmi ayudancuna.
w07 1/12 pág. 17
Huahuacunata shujtajcunahuan sumajta causachun yachachichij
Diosta sirvij yaya mamacunaca paicunapaj huahuacuna ‘sumajta causanata mashcashpa, catichunmi’ esforzarincuna (1 Pedro 3:11). Huahuacunapajca manchaita mana charina, imapajpish mana valishcata yuyana, mana utca pꞌiñarinaca sinchimi can. Pero paicunaca tucuicunahuan tandalla, sumajta causashpami cushilla sintirincuna. Chashnami sumajta causangapaj esforzarinaca valishca cashcata intindincuna.
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
(Mateo 4:9, Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras) Paica Jesustaca cashnami nirca: Ñucata cungurishpa shuj cutinlla adorajpica, tucui caicunatami cusha nircami.
nwtsty Mt 4:9-manta yachangapaj nota
cungurispa shuj cutinlla adorana: Griego shimimanta “adorana” shimita traducishpaca aoristo tiempopimi can. Chaica puntual o shuj ratolla imatapish rurana cashcatami ricuchin. “Cungurishpa shuj cutinlla adorana” nishpa traducinaca Diabloca mana cutin cutin o siempre paita adorachun Jesusta mañashcata yachachinchu. Ashtahuanpish shuj ratolla cungurishpa adorachun mañashcatami intindichin.
nwtsty Mt 4:23-manta yachangapaj nota
yachachishpa, huillashpa: Yachachinaca, ¿imamantataj mana huillana shina can? Yachachinaca imatapish mana huillanalla canchu. Ashtahuanpish alli intindichina, imamanta chashna cashcatapish ricuchinami can.
15-21 DE ENERO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | MATEO 6, 7
“Taita Dios mandashcaraj tucuichij”
(Mateo 6:10, NM) Can Mandana punlla ña chayamuchun. Jahua pachapipish, cai pachapipish can munashcata rurachun.
Mañashpami Diospajman cꞌuchuyanchij
12 Mañacushpaca Jehová Diospaj munaitami puntapi churana canchij. Paica achcatami bendiciashca. Chaimantami paita alabana canchij. Cꞌuyaita ricuchishcamantapish pagui ninami canchij (1 Crónicas 29:10-13). Mateo 6-pica ima shina mañana cashcatami Jesusca yachachirca (Mateo 6:9-13-ta rezai). Diospaj shuti jucha illaj cachun, Diospaj Mandana shamuchun, Diospaj munai jahua pachapipish, cai pachapipish pajtarichun nishpa mañanguichij nircami. Diospaj munaita puntapi churashca qꞌuipami Jesusca cada uno imata minishtishcata mañachun yachachirca. Diosta mañacushpaca paipaj munaita puntapi churashpami mana ñucanchijllapi yuyashcata ricuchishun.
nwtsty Mt 6:24-manta yachangapaj nota
ruraj: Griego shimipica esclavo nisha ninmi. Cai shimica shuj amopajlla ruraj cashcatami ricuchin. Cai versopica Jesusca Diosta alli sirvijca charina casascunata mashcashpaca mana tucui shunguhuan Diosllata adorai tucunchu nircami.
(Mateo 6:33, NM) Dios churashca Mandana tucuimanta yalli cashcata ricuchishpa catichij, cashcata rurashpa causanata mashcaichij. Chaita rurajpica, Taita Diosca imalla illashcacunata cancunaman cungallami.
nwtsty Mt 6:33-manta yachangapaj nota
ricuchishpa catichij: Griego shimipica mashcashpa catina cashcatami nisha nin. Chaimantami cai shimitaca “cutin cutin mashcana” nishpa traduci tucuncuna. Jesusta alli catijcunaca Diospaj mandanata shuj tiempollata mashcashpa qꞌuipaca shujtaj cosascunata mana mashcancunachu. Ashtahuanpish paicunaca Diospaj mandana tucuimanta yalli cashcatami ricuchishpa causancuna.
Mandana: Griego shimipi ñaupa quillcashcacunapica: “Dios mandana” ninmi.
cashcata rurashpa causana: Lit.: “Diospaj justicia”, Diosca cashcata rurajmi can. Mateo 6:32-pica “jahua pachapi caj Yaya” ninmi. Cashcata ruraj Diosta mashcajcunaca shungumantami cazuncuna. Shinallataj Dios causachun munashca shinami causancuna. Paimi ñucanchijpaj ima alli o mana alli cashcataca nin. Fariseocunaca mana chashna yachachijcunachu carca. Paicunapaj ima alli cashcallapi yuyashpami yachachijcuna carca (Mt 5:20).
w16.07 pág. 12 párr. 18
Charinacunallapi ama yuyashpa Dios churashca mandanata mashcashunchij
18 (Mateo 6:33-ta liyipai). Diosta sirvijcunapajca Dios churashaca mandanami tucuimanta yalli valishca cana can. Jesusca chaita rurajpica ‘imalla illashcacunataca Diosmi cungalla’ nircami. ¿Imamantataj chaita nirca? Ñaupaman caj versopica “jahua pachapi caj cancunapaj Yayaca, cancunapaj tucui ima illashcataca ñami yachan” nishpami yachachirca. Jehová Diosca ñucanchijta yallimi micunata, churanata, maipi causanata minishtigrishcatapish yachan (Filip. 4:19). Shinallataj ima ropata, ima micunata minishtigrishcatapish allimi yachan. Chashnallataj Yaya Diosca ñucanchij familiacuna ashalla cajpipish o achca cajpipish alli causachun, imalla minishtishcata charichunmi preocuparin. Paimi ñucanchij causangapaj tucui imalla minishtishcata charichun siempre ayudanga.
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
w14 15/5 págs. 14, 15 párrs. 14-16
Huillacushpaca shujtajcunaman allita rurashunchij
14 Yuyashun: Cantami telefonoman cayancuna, pero pi cayacushcata mana yachanguichu. Mana rijsishca cayashpami ima micunatataj munangui nishpa tapun. Canca ¿paica pishi can, imamantataj cayacun? nishpami tapuringui. Shinapish respetashcamantachari ashata parlanacushpa shujtaj ratocama ninguiman. Cunanca caipi yuyai: Canta cayashpami, ñucaca ima micunacunallata micuna cashcata yachachij empresapimi trabajani. Chai temamantami ashata yachachisha nini nishpa respetohuan nijpica, paihuan parlanacunguimanmi ¿nachu? Tucuicunami respetohuan alli parlanacuchun munanchij. ¿Ñucanchijpish huillacushpaca respetohuanchu parlanchij?
15 Achca llajtacunapica manaraj parlanacui callarishpami imamanta visitacushcata huillana costumbre tiyan. Yuyashun: Ñucanchij huillagrishca informacionca valishcami can. Pero pi cashcata mana huillashpa huasiyujta: ¿Llaquicunata tucuchingapaj poderta charishpaca, manachu canca llaquicunata tucuchinguiman? nishpa tapujpica ¿imatashi cutichinman? Chai tapuicunata ruranaca allimi can. Gentecuna imata yuyashcata yachashpami Bibliamanta parlanacunata munanchij. Shinapish huasiyujca pitijshimi can, ¿imamantataj chashna tapucun? nishpami mancharinman. Chaimantami puntapica pi cashcata huillashpa alli parlanacui callarina canchij (Filip. 2:3, 4). ¿Ima shinataj chaitaca rurai tucunchij?
16 Shuj superintendente huauquica huasiyujhuan alli parlanacungapaj imata ruraj cashcatami parlarca. Paica saludashpa imamanta visitacushcata huillashca qꞌuipaca ¿Cai tapuicunapi yuyashcanguichu? tratadota cushpami, “cunanca tucui gentecunamanmi cai pꞌangata cucunchij. Achca gentecunami cai seis tapuicunata tapurishcacuna. Caica cambajmi can” ninmi. (Huauquica pi cashcata, imamanta visitacushcata huillajpimi achca gentecunaca mana manchashpa parlanacuncuna. Chaita rurashpami jahualla parlanacui tucushcani nircami). Shinallataj huauquica cai tapuicunamantaca, ¿maijantataj tapurishcangui? nishpami tapun. Paicunallataj shuj tapuita agllajpica tratadota pascashpami chai tapuita Bibliahuan yachachin. Mana cashpaca paillataj shuj tapuita agllashpami yachachi callarin. Gentecunahuan alli parlanacushpa callaringapajca chꞌican chꞌican yuyaicunami tiyan. Cutin shujtaj llajtacunapica imamanta visitacushcata manaraj huillashpami paicuna charishca costumbrecunata pajtachichun munancuna. Chaimantami maipi cashpapish gentecunapi yuyashpa respetohuan parlanacuna canchij. Chashnami gentecunaca alli uyangacuna.
nwtsty Mt 7:28, 29-manta yachangapaj notacuna
mancharircacuna: Griego shimipica “yallitaj mancharinatachari” nisha nin. Mancharishpami saquirirca nishpaca Jesús yachachishcacunata uyajcunaca mana cungarishcatami ricuchin.
pai yachachishca: Cai shimica Jesús ima shina yachachishcata, chꞌican chꞌican ruraicunahuan yachachishcata, tucui pai yachachishcacunamantapish imata yachai tucushcacunatami ricuchin.
Mandashcata quillcajcuna shinallaca mana: Jesusca mandashcata quillcajcuna shina yachachijcunapaj shutita nishpaca mana yachachircachu. Paica Dios cachashca cashcata ricuchishpa, mandaj cashcatataj ricuchishpami yachachirca. Shinallataj Diospaj Shimipi yachachishcatami huillaj carca (Jn 7:16).
22-28 DE ENERO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | MATEO 8, 9
“Jesusca gentecunata cꞌuyarcami”
nwtsty Mt 8:3-manta yachangapaj nota
tuparishpa: Dios Moisesman cushca leypica lepra ungüihuan cajcunataca shujtaj gentecunamanta carupi huaquichingui nircami. Chashnami chai ungüitaca shujtajcunaman mana catichircacuna (Le 13:45, 46; Nú 5:1-4). Shinapish religionta pushajcunaca shujtaj leycunatami churarcacuna. Por ejemplo lepra ungüihuan caj gentecunamantaca casi ishqui metroscunatami caruta purichun mandarca. Achca huaira tiyaj punllacunapicarin 45 metroscunatami caruta purichun mandarcacuna. Chaimantami cai ungüihuan caj gentecunataca llaquita tratajcuna carca. Judiocunapaj costumbrepica yachachijcuna lepra ungüihuan cajcunamanta miticujpi, paicunapajman ama cꞌuchuyachun rumicunahuan shitajpica paicunamantaca allimi parlajcuna carca. Jesusca mana paicuna layachu carca. Paica lepra ungüihuan caj runa jambihuai nishpa rogajpica llaquishpami jambirca. Chaitaca judiocunaca mana ruranmanchu carca. Jesusca rimashpalla jambi tucushpapish ungushcata tupashpami jambirca (Mt 8:5-12).
alliyachisha ninimi: Jesusca chai ungushca runa alliyachichun mañashcallataca mana uyarcachu. Ashtahuanpish chai runataca alliyachinatami munarca. Chaimantami tucui shunguhuan alliyachirca.
nwtsty Mt 9:10-manta yachangapaj nota
mizapi micushpa tiyacujpi: Pihuan micungapaj mizapi tiyarishpaca paipaj alli amigo cashcatami ricuchij carca. Chaimantami Jesuspaj punllacunapica judiocunaca shujtaj llajtamanta cajcunahuanca mana nunca tandalla micunmanchu carcacuna.
impuestota japijcuna: Achca judiocunaca Roma llajtapajmi impuestocunata tandajcuna carca. Chai judiocunataca jatun llajtapaj impuestota japijcuna cashcamanta, pagachun mandashcatapish yalli cobrajcuna cashcamantami gentecunaca pꞌiñajcuna carca. Impuestota japijcuna judiocuna cajpipish juchayujcuna shina, huainayashpa causaj huarmicuna shinatami ricujcuna carca (Mt 11:19; 21:32).
nwtsty Mt 9:36-manta yachangapaj nota
achcata llaquirca: Griego shimipi caita nishpaca ñucanchij ucu shungumanta pimanta yallitaj llaquirishcatami ricuchin.
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
w02 15/8 pág. 13 párr. 16
“Ñucaca ima shina causanatami yachachishcani”
16 Soldadocunata mandajca mana alli ruraicunata ruraj cashcataca Jesusca yacharcami. Cai soldadoca romanomi cashca canga. Cai soldadoca paipaj ungushca esclavota jambichunmi Jesusta mañarca. Chai punllacunapica soldadocunata mandajcunaca millaita rurajcuna, huañuchijcuna, yanga dioscunata adorajcunami cashca canga. Chai soldado chashna cajpipish Jesusca Diospi tucui shunguhuan crishcatami ricurca (Mateo 8:5-13). Qꞌuipamanpish millaita ruraj runa caspipi huarcushca cajpica paipaj ñaupa causaipi mana allicunata rurashcamantaca mana juchachircachu. Ashtahuanpish shamuj punllacunapica paraisopimi cangui nishpami animarca (Lucas 23:43). Jesusca shujtajcunamanta mana allicunata ricushpa, mana allita rimashpaca llaquichi tucushcatami yacharca. Chaimantami gentecunapaj alli ruraicunallata ricushpa paicunata ayudarca.
jy pág. 70 párr. 6
¿Imamantataj Jesusta catijcunaca mana ayunarca?
Jesusca paita catijcunaca judiocuna charishca ñaupa costumbrecunataca mana catina cashcatami ricuchirca. Por ejemplo ayunomantami parlarca. Paica judiocunapaj costumbrecunata imata siraj shina mirachingapajca mana shamurcachu. Paicunaca ñallami Dios shitashca cana carca. Chai punllacunapi judiocunaca gentecunapaj costumbrecunahuan chagrushpami Diosta adoracurcacuna. Pero Jesusca Dios munashca shina adoranatami yachachirca. Jesusca mauca telapi mushuj telata sirangapaj, mushuj vinotapish mauca puño layapi churangapajca mana shamurcachu.
29 DE ENERO A 4 DE FEBRERO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | MATEO 10, 11
“Jesusca shujtajcunatami cushichirca”
nwtsty Mt 10:29, 30-ta yachangapaj notacuna
pajarocuna: Griego shimipica strouthíon nincunami. Chai shutihuanca tucui uchilla pajarocunatami chashna rijsincuna. Pero gorrión shuti pajarocunatami uchilla nijcuna carca. Chai pajarocunataca baratollami cꞌatujcuna carca.
shuj cullquipi cꞌatuncuna: “Shuj asarion cullquitami ricuchin”. Shuj runa cuarenta y cinco minutocunata trabajajpimi chai cullquita pagajcuna carca (ashtahuan yachasha nishpaca sgd-S, sección 18-B-ta ricui). Galilea llajtaman quimsa cutin ripimi Jesusca ishqui pajarocunaca shuj asarionmi valin nirca. Cutin casi shuj huata qꞌuipa Judea llajtapi huillacushpaca cinco pajarocunatami ishqui asarion cullquipi randi tucunguichij nircami (Lu 12:6). Jesús chashna nishcamantami pajarocunaca cꞌatujcunapajca ashallata valishcata yachanchij. Maijanpish chuscu pajarocunata randijpica shujtaca yapashpami cachajcuna carca.
Cancunapaj uma ajchapish tucui yupashcami canguichij: Gentecunaca cien mil yalli ajchatami charinga nincunami. Jehová Dios tucui chai ajchacunata rijsishcata yachashpami Jesusta catijcunamantapish preocuparijta tucui shunguhuan crinchij.
nwtsty dibujo
Gorrión
Mercadopica cai pajarotami ashtahuan baratolla cꞌatujcuna carca. Shuj runaca cuarenta y cinco minutocunallata trabajashpami ishqui pajarocunata randij carca. Tucui uchilla pajarocunatami strou·thiʹon nishca griego shimihuan rijsijcuna carca. Chai pajarocunapurapica gorrión común nishcacuna, (Passer domesticus biblicus) gorrión moruno nishca pajarocunami tiyarca (Passer hispaniolensis). Cai pajarocunaca cunancamami Israel llajtapi tiyan.
nwtsty Mt 11:28-manta yachangapaj nota
aparishcacuna: Jesusca llaquicunamanta, trabajomanta yallitaj sustarishpa shaicushca gentecunatami shamuchun invitarca. Dios Moisesman cushca leypica costumbrecunamantami shujtaj leycunata mirachircacuna. Chaimantami Diosta adoranaca paicunapajca shuj quipi shina carca (Mt 23:4). Paicuna samana sábado punllapish qꞌuipamanca shuj quipi shinami tucurca (Éx 23:12; Mr 2:23-28; Lu 6:1-11).
Ñucami cancunataca samachisha: Griego shimipica pita ayudajpi ima shina sintirishcata ricuchingapajmi samachina ninga (Mt 26:45; Mr 6:31). Shinallataj sinchita trabajashcamanta fuerzata charichun cushichina cashcatami ricuchin (2Co 7:13; Flm 7). Shinapish ñaupajpi caj versocunapica Jesuspaj yugota apanaca (Mt 11:29) samarinapaj randica paita sirvishpa catina cashcatami ricuchin. Cai shimica griegopica chai rato ruracushcatami ricuchin. Jesús chaita rurashcamantami shaicushcacunaman fuerzata cuj cashcata intindichin. Chashnami shaicushcacunaca ashallata llashaj paipaj yugo ucupi churarina munaita charingacuna.
nwtsty Mt 11:29-manta yachangapaj notacuna
ñuca yugota aparishpa: Jesusca pushajcunata cazunata, respetanata yachachingapajmi yugohuan chꞌimbapurarca. Jesusca ishqui yugocunamantami parlarca. Shuj yugoca pai apachun Dios churashcami cashca canga. Chaimantami paita catijcuna yugota paihuan apachun invitashca canga. Chashnami paica ayudasha nishcata intindichirca. Chashna cajpica chai yuyaitaca “ñucahuan yugota apangapaj shamuichij” nishpami traduci tucunchij. Cutin Jesús yugota shujtajcunapaj jahuapi churashcata parlacujpica pai ñucanchijta mandachun, pushachun saquina cashcatami intindichin. Chashnami paita catijcuna cashcata ricuchishun.
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
jy pág. 96 párrs. 2, 3
Jesús cutichijtami bautizaj Juanca shuyarca
¿Imamantashi Juanca cai tapuita rurarca? Juanca Diosta alli sirvij runami carca. Paica casi ishqui huatacuna huashamanmi Jesusta bautizarca. Pai bautizacujpica espíritu santo jahua pachamanta shamushpa: “Caimi ñuca cꞌuyashca Churi. Paipimi cushicuni” nishpa rimashcatami uyarca. Chaimantami Juanca Jesuspi tucui shunguhuan crishcata yachanchij. Jesuspish Juanmantaca allimi parlarca. Pero, ¿Juanca imamantataj chashna tapurca?
Paica Jesusllataj Mesías cashcata huillachunmi munashca canga. Chaita yachanaca carcelpi llaquicunata ahuantachunmi animarca. Juanca ashtahuan yachasha nishpami tapushca canga. Paica Dios agllashca rey tiyanata, pai quishpichina cashcatapish parlaj profeciacunatami yacharca. Jesusta Juan bautizashcamantaca ñami achca quillacuna pasashca carca. Shinapish paica prezupimi carca. Chaimantami paica Mesiasmanta parlashca profeciacuna tucui pajtarichunca Jesuspaj qꞌuipa shujtaj shamuna o mana shamuna cashcata yachasha nirca.
jy pág. 98 párrs. 1, 2
Jesusca mana cazujcunataca millaicunami canguichij nircami
Juanca Diosta alli sirvij cashcatami Jesusca yuyarca. Pero, ¿achca gentecunaca imatataj paimanta yuyancuna? Jesusca chai punllacunapi causajcunamantaca: “Paicunaca, plazacunapi tiyacuj huambracuna paicunahuan caj huambracunata cashna caparicuj shinami: ‘Flautapi tocajpipish, mana bailarcanguichijchu. Huañuipi cantanata tocajpipish, mana huacarcanguichijchu’ nicuj shinamari canguichij” nircami (Mateo 11: 16, 17).
¿Jesusca cai shimicunahuanca imatataj nisha nin? Jesusca gentecunaca: “Juan shamushpaca, mana micurcachu. Mana ubyarcachu. Chaimanta paitaca: ‘Supaitami charin’ nincunami. Runa Aichayuj tucushpa shamujca micujmi, ubyajmi. Chaimanta chai runaca: ‘Achcata micujmi, vinotapish ubyajmi, impuestota japijcunahuan, juchayujcunahuanpish tandanacunllami’” nishcatami huillarca (Mateo 11:18, 19). Juanca minishtirishcallahuanmi causaj carca. Shinallataj vinotapish nazareo cashcamantami mana ubyaj carca. Gentecunaca paica demoniotami charin nircacunami (Números 6:2, 3; Lucas 1:15). Cutin Jesusca gentecuna causashca layallatajmi micurca, ubyarca. Pero gentecunaca paica yallitaj micuj, ubyajmi can nishpami juchachircacuna. Gentecunapajca imapish mana allichu ricurij carca.