Jesús shina causashunchij huillashunchij tandanacuipi imalla ruranata ricuchij pꞌanga nishca tandanacuipaj ayudacuna
7-13 DE ENERO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | HECHOS 21, 22
“Jatun Diospaj munai rurarichun”
bt págs. 177, 178 párrs. 15, 16
“Jatun Diospaj munai rurarichun”
15 Apóstol Pablo Felipepaj huasipi pozadata mañashpa tiyacujpimi shujtaj visitaj chaiman chayarca. Chaica profeta Agabomi carca. Chaipi cajcunaca pai profeta cashcata, shinallataj mandaj Claudio mandacui tiempopi jatun yaricai tiyanata huillashcatapishmi yacharcacuna (Hech. 11:27, 28). Chaimantami chaipi cajcunaca, “¿imapajshi shamun? ¿ima huillaitashi apamun?” nishpa atento uyacushcangacuna. Chaipimi profeta Ágabo Pablopaj chumbillishcata anchuchijta ricushcangacuna. Chai chumbica cinturapi huatarinalla monedacunatapish, shujtaj imatapish huaquichinayujmi carca. Qꞌuipaca Agaboca chai chumbita japishpami, paipaj quiquin chaquicunata, maquicunata huatarishpa shuj mancharina mensajeta huillarca. Paica: “Cai chumbillinayujtaca Jerusalenpimi judiocunaca, cashna huatashpa mana judiocunapaj maquipi cungacuna ninmi jucha illaj Espirituca” nishpami huillarca (Hech. 21:11).
16 Chai profeciaca Pablo Jerusalenman rina cashcatami ricuchirca. Shinallataj judiocunapaj culpamanta mana judiocunapaj maquipi cana cashcatapishmi ricuchirca. Chai huillaica tucui chaipi cajcunapaj shungumanmi chayarca. Chaimantami Lucasca: “Chaita uyashpaca, ñucanchijpish, chaipi causaj crijcunapish Jerusalenmanca ama richu nishpami, Pablotaca jarcarcanchij. Shina nijpipish Pabloca: ‘Cancuna chashna huacashpa ñuca shunguta llaquichishpallaca ñucataca mana ayudanguichijchu. Ñucaca mana huatashcallachu casha nini. Ashtahuanpish Mandaj Jesusmantaca, Jerusalenpi huañuna cajpipish huañushallami’ nircami” ninmi (Hech. 21:12, 13).
“Jatun Diospaj munai rurarichun”
17 Caipi yuyashun: tucui huauqui panicuna, hasta Lucasmi, Pablotaca ama chaiman richu nishpa jarcancuna. Pabloca paita achcata llaquijta, cꞌuyajta ricushpaca: “Ñuca shungutami llaquichicunguichij” o “nanachicunguichij” nircami. Shinapish paica Tiro crijcunaman nishca shinallatajmi chaiman ringapajca decidido carca. Pi jarcashca, huacashca mana paipaj yuyaita cambiachircachu. Ashtahuanpish imamanta chaita ruranataj cashcatami intindichirca. Shinashpaca Pabloca Jesús shinami mana manchashpa Jerusalenman rirca (Heb. 12:2). Paica llaquinaita huañunataca mana munarcachu. Pero Jesucristomanta llaquita apashpa huañunataca mana mancharcachu.
“Jatun Diospaj munai rurarichun”
18 Chaitaca huauqui panicunaca ¿ima shinataj ricurcacuna? Bibliaca: “Chashna nijpi ña mana jarcai tucushpaca: ‘Jatun Diospaj munai rurarichun’ nishpami saquircanchij” ninmi (Hech. 21:14). Huauquicunaca Jerusalenman ama richunmi Pablota jarcasha nircacuna. Pero sinchi cajpipish pai imata decidishcatami respetashcata ricuchircacuna. Shinallataj Pablo nishcata uyashpa, Diospaj munai pajtarina cashcata intindishpaca ña mana ashtahuan imata nircacunachu. Shinashpaca Pabloca huañunaman ricuj layami ricurca. Chaita ruranaca paipajca paita achcata cꞌuyajcuna paipaj yuyaita cambiachun nishpa mana jarcajpimi ashtahuan jahualla canman carca.
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
bt págs. 184, 185 párrs. 10-12
“Ñuca ima shina cashcata huillasha, uyapaichij”
10 Shinapish apostolca judiocuna paicunapaj costumbreta ima shina ruraj cashca shinallataj catishun nijpica mana pꞌiñarircachu, ashtahuanpish intindishpami catirca. Por ejemplo, sábado punllata samarinapi o huaquin micunacunata mana micunapipish respetashpami catirca (Rom. 14:1-6). Shinallataj circuncisionta rurana leytapish mana jarcarcachu. Ashtahuancarin Timoteotapish paipaj yaya griego cashcamanta judiocuna ama juchachichunmi circuncisionta rurachirca (Hech. 16:3). Chaicunapi cada uno decidina cashcamantami galatascunamanca: “Circuncisionta rurachishca cashpapish, mana rurachishca cashpapish ima mana canchu. Ashtahuanpish crishcamanta cꞌuyaihuan ruranami alli” nircami (Gál. 5:6). Shinapish chai leyta cazushpalla Diospaj ñaupajpi alli ricurina nijpica huaquinpica chai costumbrecunata ruranaca Jehová Diospi mana crishcatami ricuchirca.
11 Apóstol Pablomanta llullacunata nishcacunaca judío crijcunatami achcata sustachirca. Chaimantami ancianocunaca Pablotaca: “Ñucanchijpurapica chuscu runacunami, Taita Diospajta rurashun nishcata pajtachishun nicuncuna. Paicunata pushashpa, paicunahuan maillarigri. Paicunapaj ajchata rutuchishcamanta cunapajpish cungui. Imallamanta paicunamanta cuna cashcata paicuna cuchunpish paicunaman cungui. Chashna rurajpica, tucuicunami canmanta imallata uyashcataca mana chashnachu cashca ningacuna. Paipish Moisés Mandashcataca pajtachicushcallatajmi ningacunami” nirca (Hech. 21:23, 24).
12 Pabloca chai problema paimanta mana cashcata, ashtahuanpish judío crijcuna Moisesman cushca Leyta ama chingachingapaj nishpa chaita ruracushcatami ni tucurca. Pero paica chai ruraicuna Diospaj contra mana cajpica paicuna nishcata rurangapajmi listo carca. Huasha tiempomanca Pabloca: “Mandashca ucupi cajcunahuan cashpaca, paicuna quishpirichunmi, (Mandashca ucupi ñuca mana cashpapish) paicuna shina tucurcani” nirca (1 Cor. 9:20). Cai vezpica Jerusalenpi ancianocunahuanmi tandalla trabajarca. Chashnami ‘mandashca ucupi caj’ shina carca. Shinashpaca Pablopaj alli ejemploca superintendentecunata shungumanta apoyana cashcata, mana ñucanchij nishca shina rurachun cutin cutin nina cashcatami animan (Heb. 13:17).
nwtsty Hch 22:16-manta yachangapaj nota
Jesuspaj shutipi rogashpa cambaj juchacunata maillachi: Juchacunataca mana bautizarina yacu ‘maillanchu’. Ashtahuancarin Jesuspaj shutita rogashpa nina o paipi shungumanta crina, crishcatapish ruraicunahuan ricuchinami juchacunataca maillan o anchuchin (Hch 10:43; Snt 2:14, 18).
14-20 DE ENERO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | HECHOS 23, 24
“Pꞌiñanacuita jatarichij nishpami juchachircacuna”
“Ama manchaichu”
5 Chai horas apoyanaca allimi ricurirca. Cayandij tutamantaca 40 yalli judío runacunami, “Pablota huañuchingacama manataj micushunchu, manataj ubyashunchu. Ñucanchij mana chaita pajtachijpica, Taita Dios ñucanchijta llaquichichun” nishpa shuj yuyailla tucurcacuna. ‘Pablota huañuchingacamami, imata mana micushun’ nishpaca huañuchinatataj munacushcatami ricuchircacuna. Paicunaca Diospaj ñaupajpi ñucanchij jurashcata o rurashuntajmi nishcata mana pajtachijpica Dios llaquichina cashcatami yuyarcacuna (Hech. 23:12-15). Paicuna planificashcata sacerdotecuna, ancianocunapish yachaj chayashpaca allimi nircacunami. Paicunaca paicunapaj planpica sacerdotecuna ancianocuna, ‘Pablota ashtahuan alli tapungapaj Sanedrinman caya ñucanchij ñaupajman pushamui’ nij tucuchunmi tucuita allichircacuna. Pero ñanpi chapashpami llaquinaita huañuchingapaj listo chapagrircacuna.
6 Shinapish Pablopaj sobrinomi, chai millai runacuna Pablota huañuchishun nicujta yachaj chayarca. Chaimi paipaj tioman huillangapaj rirca, cutin tioca soldadocunata mandaj Claudio Lisiasman huillachunmi cacharca (Hech. 23:16-22). Chashnami mana manchaj joven cashcata ricuchirca. Shinaca mana manchashpa paipaj munaita ladoman saquishpa Diospaj Reinotaraj puntapi churaj, paipaj pueblo ucupipish shungumanta trabajaj jovencunataca Jehová Diosca achcatami cꞌuyan.
“Ama manchaichu”
10 Pabloca Cesarea llajtapi mandaj Félix: “Canta juchachijcuna shamujpimi, can imata nishcataca uyasha” nishcami, “Herodes mandashpa tiyana huasipi” soldadocuna cuidashca tiyacurca (Hech. 23:35). Pichca punlla huashami sumo sacerdote Ananías, ancianocuna, Tértulo shuti abogadohuan Cesareaman shamurcacuna. Tertuloca chaipi alli ricuringapaj, pai nishcata crichunmi Mandaj Felixtaca judiocunapaj ima allicunata rurashcamanta alabashpa rimai callarirca. Qꞌuipaca apóstol Pablota juchachingapajmi: “Cai runaca purij ungüi shinami. Chashna cashpami paica tucui llajtacunata rishpa judiocunata pandata yachachishpa pꞌiñanacuita jatarichishpa puricushca. Paica chai nazareno runata catijcunata mandajmi cashca. Taita Diospaj huasitapishmari mapayachisha nicushca. Chaimi japishpa, ñucanchij Mandashcapi nishca shina tapushun nicurcanchij” nircami. “Chashna huillashcataca paihuan caj judiocunapish chashnatajmi nicurcacunami” (Hech. 24:5, 6, 9). Shinaca pandata yachachij pꞌiñanacuita jatarichij, nazareno runata catijcunata mandaj, Diospaj huasitapish mapayachij nishpa juchachishcacunaca huañuchun condenashcami cai tucurca.
bt págs. 193, 194 párrs. 13, 14
“Ama manchaichu”
13 Ñucanchijtapish Diosta caticushcamanta autoridadcunapajman pushashpa pandata yachachij, pꞌiñanacuipi churaj nishpa llullashpa juchachijpica Pablopaj alli ejemplotami catina canchij. Paica Tértulo runa shina alli ricuringapaj alaja shimicunataca mana rimaj tucurcachu, pero tranquilomi respetohuan rimai callarirca. Shinallataj alli yuyashpami clarota intindichishpa rimarca. Ashtahuanpish Asiamanta maijan judiocuna paita Diospaj huasita mapayachij nishpa juchachijcuna juicioman mana shamujcunatami Pabloca leypi nishca shina shamuchun mañarca (Hech. 24:18, 19).
14 Pabloca llaquihuan cashpapish Diosmanta huillashpa catinataca mana saquircachu. Paica sinchi sinchita shayarishpami huañushpa causarinamanta cutin parlarca. Chai temamanta chai ñaupa punllacunalla Pablo parlajpimi Sanedrinpica jatun bulla jatarirca (Hech. 23:6-10). Pabloca ¿imamantataj cai temamanta parlarca? Paica tucui ladopimi Jesús huañushcacunapaj chaupimanta causarishcata huillacurca. Chaitami paipaj contra cajcunaca mana uyasha nircacuna (Hech. 26:6-8, 22, 23). Shinaca causarinamanta, ashtahuanca Jesucristo causarishcamanta mana shuj yuyailla cashcamantami achcata bullarcacuna.
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
nwtsty Hch 23:6-manta yachangapaj nota
ñucaca fariseomi cani: Chaipi cajcunamanta huaquincunaca Pablo pi cashcatami rijsircacuna (Hch 22:5). Pablo ñucaca fariseopaj churimi cani nijpica Sanedrinpi caj fariseocunaca paipish paicuna shinallataj paicunapaj crishcacunapi crishpa causashcatami intindircacuna. Shinaca Pablo mana tucuipi fariseo shina cashpapish “ñucaca fariseomi cani” ni tucurca. Chaipimi maijancunaca Pablo tucui shunguhuan Jesusta catij cashcata yachashpa mana llullacushcata cuentata curcacuna. Mandajpuramanta maijancunaca fariseocunami carca. Paicunaca huañushcacuna causarinatami crircacuna. Shujtajcunaca saduceocunami carca. Chaicunaca huañushcacuna causarinataca mana crircacunachu. Fariseomi cani nishpaca apóstol Pabloca fariseocuna shinallataj huañushcacuna causarinapi crishcatami nicurca. Shinallataj fariseocuna paipaj parte tucuchunmi Pabloca munashca canga. Chaica chashnatajmi tucurca (Hch 23:7-9). Qꞌuipata mandaj Agripapaj ñaupajpipish uchillamanta pacha fariseo cashcatami nirca (Hch 26:5). Shinallataj Filipos llajtamanta cristianocunaman quillcacushpapish: “Mandashcata pajtachij fariseotajmi carcani” nircami (Flp 3:5). Hechos 15:5-pipish maijan crijcunaca ñaupaca fariseocunami carca ninmi (Hch 15:5-manta yachangapaj notata ricui).
nwtsty Hch 15:5-manta yachangapaj nota
fariseocunapuramanta maijan crijcuna: Huaquin crijcunatami paicuna ñaupa punllacunapi fariseo cashcamanta, fariseocunapuramantami nishpa shutichishcacuna yuyachin (Hch 23:6-manta yachangapaj notata ricui).
nwtsty Hch 24:24-manta yachangapaj nota
Drusila: Caica Hechos 12:1-pi nicuj Herodes Agripa I mandajpaj quimsa ushushicunamanta uchuj ushushimi carca. Paica huata 38-pimi huacharirca, paipaj turi ñañacunaca Agripa II, Berenice y Mariamne lll shuticunami carcacuna. Mandaj Felixmi paipaj catij cusaca carca. Puntaca Siria llajtata mandaj Aziz de Emesa nishcahuanmi cazararca. Qꞌuipaca huata 54-pi, 16 huatacunata charishpami, divorciashpa Felixhuan cazararca. Paica apóstol Pablo, “cashcata ruraj canamanta, quiquin munaita jarcarinamanta, shamuj punllapi ima shina cashcatataj ricuchishpa Taita Dios llaquichina cashcatapish” Felixpaj ñaupajpi huillacui horaspish chaipimi cashcanga (Hch 24:25). Qꞌuipamanca Festoman mandanata entregashpaca Felixca, “judiocunapi alli ricuringapajmi Pablotaca prezullapitaj saquirca”. Huaquincunaca paipaj joven huarmi judía cajpimi paita cushichingapaj chashna rurashcanga nishpami yuyancuna (Hch 24:27).
21-27 DE ENERO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | HECHOS 25, 26
“Pabloca César juzgachunmi mañarca. Herodes Agripamanpishmi huillarca”
“¡Ñucataca Cesartaj alli tapuchun ninimi!”
6 Mandaj Festo judiocunapi alli ricurinata munajta ricushpami, Pabloca paita huañuchinman nishpa, romano cashcamanta paica: “Ñucata caillapitaj tapuchunmi César churashca mandajpaj ñaupajpi cani. Ñucaca judiocunataca ima jatun llaquita mana rurashcanichu. Chaitaca canllataj allimi yachangui [...]. Ñucataca Cesartaj alli tapuchun ninimi” nircami. Cesartaj alli tapuchun nishpa mañajpica chaitatajmi rurajcuna carca. Chaimi Festoca: “Canllataj César ñucata tapuchun nishcamanta cunanca paipajmanmi rina cangui” nirca (Hech. 25:10-12). Jatun mandajcuna paipaj problemata allichichun mañashpaca Pabloca tucui crijcunamanmi alli ejemplota saquirca. Mandajcuna ‘leypi nishca shina ruracuj tucushpa ashtahuan millaita rurajpica’ ñucanchijpish leycunata utilizashpami Diospaj Shimita huillanata difindina canchij (Sal. 94:20).
“¡Ñucataca Cesartaj alli tapuchun ninimi!”
10 Pabloca respetohuanmi jatun mandajmanca judiocuna imata ruraj cashcata, imamanta rimanacuj cashcatapish canca allimi yachangui. Ñucata judiocuna juchachicushcata canman huillai tucushcamanta achcatami cushicuni nircami. Qꞌuipaca: “Ñucaca uchillamanta pacha fariseo, ñucanchij llajtapi crinataca chaitataj pajtachijcunapuramantami cani” nircami (Hech. 26:5). Pabloca pai fariseo cashpaca Mesías shamunatami crirca. Cunan Jesusta catij cashcamantacarin achca huatacunata shuyacushca Ungidoca Jesús cashcatami mana dudashpa huillarca. Paica, ñucata juchachijcuna crishca layallataj ñaupa yayacunaman Dios imallata cusha nishcata shuyacushcamantami juchachishpa caiman pushamushca shayacuni nircami. Pablo chashna nijpica Agripaca ashtahuanmi uyanata munarca.
11 Jesusta catijcunata ñaupa llaquichishcata yuyarishpami Pabloca: “Nazaretmanta Jesusta caticujcunata llaquichinaca alli cashcatami ñaupaca ñucapish yuyarcani. Mai sinagogacunapipish paicuna crishcataca cꞌamishpa saquichunmi achcata llaquichij carcani. Paicunataca jatunta pꞌiñashpami shujtaj pueblocunapi cajcunatapish llaquichishpa purircani” nircami (Hech. 26:9-11). Pablo mana llullacujtaca paita rijsijcunapish chaipimi uyacurcacuna (Gál. 1:13, 23). Shinaca Agripaca: “¿Imamantashi achcata cambiarca?” nishpami yuyacushcanga.
12 Agripa yuyacushcataca Pablo qꞌuipata rimashcapimi cutichicun. Paica: “Ñucaca chashna llaquichina yuyailla cashpami, curacunata mandajcuna quillcata cushcahuan pi mana ima nipaj Damascoman ricurcani. Jatun mandajlla, chaupi punlla shinata ñanta ricujpimi, intitapish yalli achij nicuj jahua pachamanta ricurirca. Chaica ñucata, ñucahuan ricujcunatapishmi achij nirca. Chaimi ñucanchijca tucuicuna pambaman urmarcanchij. Chaipimi hebreo rimaipi cashna nishpa rimashca uyarirca: ‘Saulo, Saulo, ¿ima nishpataj ñucataca pꞌiñashpa llaquichina yuyailla llaquichicungui? Garrucha puntapi huagra jaitashpa chugririj shinami canllataj llaqui tucucungui’ nircami. Chaimi ñucaca: ‘Amito, canca ¿pitaj canguiyari?’ nijpi, Mandaj Jesusca: ‘Ñucaca can pꞌiñashpa llaquichina yuyailla llaquichicun Jesusmi cani’ nirca” nircami (Hech. 26:12-15).
13 Manaraj chai jatun mancharina luz ñanpi ricurijpica Pabloca “garrucha puntapi huagra jaitashpa chugririj shinami paillataj llaqui tucucushca” carca. Ima shinami shuj aparij animal paita pushana vara puntapi paillataj jaitarishpa chugririn, chashnallatajmi Pabloca Diospaj contra tucushcamantaca espiritualmente llaqui tucushca carca. Shinapish cai alli runa, pero pandata ruracujmanca, Jesusca Damasco rina ñanpi ricurishpami paipaj yuyaita cambiachirca (Juan 16:1, 2).
14 Pabloca shujtaj cambiocunatapishmi rurarca. Paica Agripamanca: “jahua pachamanta ricurishpa mandashcataca cazunatajmi carcani. Chaimi Damascopi huillai callarishpaca, Jerusalenpipish, tucui Judeapipish huillarcani. Chai qꞌuipaca mana judiocunamanpishmi mana allita ruracushcata saquishpa Taita Diosman cutirichij nishpa huillarcani. Taita Diosman cutirishcata ricuchingapajca allicunata ruraichij nircanimi” (Hech. 26:19, 20). Shinashpaca Pabloca chaupi punlla Jesucristo ricurishpa paita imata mandashcataca achca huatacunatami pajtachishpa caticurca. Chashna pai huillashcamantami achcacunaca Diospaj Shimita yachashpa mana allita rurashpa causacushcata saquishpa Diosta mashcarcacuna. Chashnami alli runacuna, leypi mandashcacunatapish respetashpa allicunata rurashpa causai callarircacuna.
15 Shinapish paita pꞌiñajcunaca chai alli ruraicunataca mana valorarcacunachu. Chaimi Pabloca: “Chaimantami judiocunaca, Taita Diospaj huasipi japishpa ñucataca huañuchishun nircacuna. Chashna cajpipish Taita Dios ñucata huaquichijpimi uchillacunamanpish, jatuncunamanpish cunancama chaitataj huillacunilla” nirca (Hech. 26:21, 22).
16 Jesusta catijcunaca ñucanchij crishcacunata “huillangapaj allichirishca” huillanallami cana canchij (1 Ped. 3:15). Ñucanchij crishcacunamanta juezcunapaj, mandajcunapaj ñaupajpi rimana cashpaca, apóstol Pablo Agripaman, Festoman ima shina parlashca layami paipaj ejemplota catishpa rurana canchij. Shinallataj Diospaj Shimita uyajcunatapish, ñucanchijtapish alli causachun ayudashcata uyashpaca paicunapaj shungumanmi chayai tucun.
“¡Ñucataca Cesartaj alli tapuchun ninimi!”
18 Apóstol Pabloca alli yuyashpami mandajtaca: “Tucuicuna alli nishca mandaj Festo, ñucaca mana locochu cani. Alli yuyaihuanmari ima shina cashcatataj huillacuni. Pai jatun mandaj Agripapish chai tucui imalla tucushcataca allimi yachan [...]. Jatun mandaj Agripa, ¿quiquinpish profetacuna huillashcataca cringuimi? Quiquinpish profetacuna huillashcataca crina cashcata yachanimi” nircami. Chaimi jatun mandaj Agripaca: “Ashallamantami Cristota catijta mana rurangui” nirca (Hech. 26:25-28). Shinaca Agripa nishca shimicuna cierto o mana cierto cashca cajpipish Pablo huillashca shimicunaca paipaj shunguman chayashcatami ricuchirca.
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
nwtsty Hch 26:14-manta yachangapaj nota
Garrucha puntapi huagra jaitashpa chugririj: Garruchaca shuj largo caspi puntapi puntajlla fierrota churashcami can. Campopi trabajajcunami animalcunata pushangapaj utilizajcuna carca (Jue 3:31). Garrucha puntapi huagra jaitashpa chugririj shinami nishca shimicunaca griego quillcashca librocunapimi ricurin. Caica shuj mana cazuj huagra garruchahuan tujsijpi tigraman jaitarishpa paillataj chugririshpa llaqui tucushcapimi yuyachin. Manaraj Jesusta catij tucushpaca Sauloca, Jehová Diospaj apoyota charij discipulocunatami achcata llaquichirca. Chashna llaquichishpaca Sauloca chai mana cazuj huagra shinami paillataj llaqui tucucurca (Hch 5:38, 39; 1Ti 1:13, 14 versocunata ricui). Eclesiastés 12:11-pica jatun yachajcuna cunashca shimicunaca, puntajlla fierrohuan tujsishca shinami allita rurashpa causangapajmi ayudan ninmi.
nwt glosario
Garrucha. Garruchaca shuj largo caspi puntapi puntajlla fierrota churashcami can. Campopi trabajajcunami animalcunata pushangapaj utilizajcuna carca. Shuj yachaj runa cushca alli consejotami garruchahuan chꞌimbapuran. “Garruchata jaitashpa chugririn” nishpaca, shuj mana cazuj huagra garruchahuan tujsijpi tigraman jaitarishpaca paillataj chugririshpa llaqui tucushcatami yuyachin (Hch 26:14; Jue 3:31).
w03 15/11 págs. 16, 17 párr. 14
Diospaj Reinomanta tucuicunaman yachachishunchij
14 Pabloca Agripa judío cashcatami alli yacharca. Shinallataj judiocuna imallapi crijta mandaj Agripa alli yachajta yuyarishpami Pabloca, “profetacunapish, Moisespish” imata huillashcata Mesiaspaj huañuimanta, causarinamanta ima shinalla pajtarina cashcata huillacuni nirca (Hechos 26:22, 23). Qꞌuipaca Pabloca: “¿Quiquinpish profetacuna huillashcataca cringuimi?” nircami. Agripaca imata cutichinatami alli ricuna carca. Pai, ‘ñucaca profetacunata mana crinichu’ nijpica, pai judío crishcacunapi crishcaca mana cierto cashcatami ricuchinman carca. Cutin Pablopaj nishcacunata ‘ari chashnami’ nijpica tucui gentecunami contra tucushpa paitaca ‘Cristota catij’ nishpa shutichinman carcacuna. Chaipimi Pabloca pai tapushcallatataj: “Quiquinpish profetacuna huillashcataca crina cashcata yachanimi” nishpa utca cutichirca. Chaipimi Agripaca Pablotaca: “Ashallamantami Cristota catijta mana rurangui” nirca (Hechos 26:27, 28). Shinaca chai runa Jesusta catij mana tucujpipish, Pablo huillashca shimicunaca paipaj shungumanmi chayarca (Hebreos 4:12).
28 DE ENERO A 3 DE FEBRERO
BIBLIAPI TIYAJ VALISHCA YUYAICUNA | HECHOS 27, 28
“Pabloca barcopimi Roma llajtaman rirca”
“Cancunaca shujllapish mana huañunguichijchu”
15 Apóstol Pabloca, ‘Yaya Dios imallata cusha nishcata shuyanamantami’ barcopi paihuan cajcunamanca ña huillashcanga (Hech. 26:6; Col. 1:5). Pero cunanca barco yacupi huashicugrijpitajmi huañunamanta Jehová quishpichina cashcapi confiachun animangapaj paica: “Taita Diosca cunan tuta paipaj angelta cacharca. Chai angelmi ñucataca: ‘Pablo, ama manchaichu. Canca Cesarpajman chayanatajmi cangui. Canmantaca tucui canhuan rijcunatami Taita Diosca, huañuimanta quishpichisha ninmi’ nirca. Chaimanta tucui caipi cajcuna, ama manchaichijchu. Taita Diosca paipaj angelman huillachishcata pajtachina cashcataca crinimi. Ñucanchijca, yacu chaupipi caj llajtallamanmi maiman cashpapish chayana canchij” nircami (Hech. 27:23-26).
“Cancunaca shujllapish mana huañunguichijchu”
18 Paicunaca yacu chaupipi tiyaj Malta nishca llajtamanmi chayarcacuna. Chaica Sicilia llajta ura ladoman saquirij islami carca. Chaipi causajcunaca shujtaj rimaita rimajcuna cashpapish paicunataca ‘llaquishpami alli chasquircacuna’ (Hech. 28:2). Paicuna tucui shutushca chirihuan caspiyacujpimi, ninata japichishpa cunuchun cayarcacuna. Shinallataj chaipi ayudajcunaca shuj milagrotapishmi ricurcacuna.
“Cancunaca shujllapish mana huañunguichijchu”
21 Chai llajtapica o regionpica Publio nishca charij runami causarca, Malta llajtata punta romano mandajmi cashcanga. Lucas libropica “chai llajtata mandaj Publio runa” nishpami parlan. Cai llajtata mandaj shimicunaca Malta llajtapi tarishca ishqui quillcashcacunapipishmi ricurin. Shinaca Publiomi Pablotapish, paihuan cajcunatapish paipaj yaya ungushca cajpipish quimsa punllata paipaj huasipi pozachirca. Chaipica “Publiopaj yayami, fiebrehuan yahuarndijta huijsa cacharirishpa, ungushca camapi siricushca carca”. Chaimantami Pabloca Taita Diosta mañashpa maquicunata ungushcapaj jahuapi churashpa alliyachirca. Chai milagrota ricushpaca chaipi causajcunaca achcata mancharishpami, chai llajtapi causaj shujtaj ungushcacunapish alliyachichun pushamurcacuna. Shinallataj paicuna imata minishtishcatapishmi apamushpa curcacuna (Hech. 28:7-10).
“Diospaj mandanamanta alli huillarca”
10 Romaman ña chayashpaca Lucasca: “Pablotaca shuj cuidaj soldadohuanmi shujtaj huasipi chꞌican causachun churarca” ninmi (Hech. 28:16). Chashna prezu cashpaca Pabloca shuj cuidaj soldadohuan shuj cadenahuan huatashcami carca. Pero pai Diospaj Reinomanta cushicushpa huillachunca ni ima cadena mana upallachi tucurcachu. Shinaca quimsa punllallata samarishca huashami Pabloca pai pi cashcata huillangapaj, shinallataj Diospaj Mandanamanta huillangapajpish, chaipi causaj judiocunata mandajcunata cayaj cacharca.
Bibliapi curita mashcaj shina mashcashunchij
Hechos 27:9 (Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras) Tauca punllacuna uniyajpi, juchacunamanta llaquirina punllapi ayunanapish ña pasajpi, yacuta rinapajca ña mana alli cajpi, Pabloca paicunata yuyachishpaca:
nwtsty Hch 27:9-manta yachangapaj nota
juchacunamanta llaquirina punllapi ayunanapish: Lit. “ayunana”. Griego shimipi “ayunana” nishpaca cada huata Moisesman cushca Leypi juchacunamanta llaquirina punllapi ayunanatami chashna nin. Chaitaca Yom Kipur ninmi (hebreopica yohm hakkippurím, “[juchacunata] tapana punlla” ninmi) (Le 16:29-31; 23:26-32; Nú 29:7). Caipi alma llaquilla tucushpa nishca shimicunaca juchacunamanta llaquirina punlla huaquin ruraicunapi, ayunopi sacrificiota ruranatami chashna nicun (Le 16:29). Shinaca Hechos 27:9-pi ayuno nishpaca juchacunamanta llaquirina punlla ayunanaca ñaupaca shuj importante sacrificio cashcatami nicun. Chaitaca septiembre tucuri quilla, mana cashpaca octubre callari quillapimi celebrajcuna carca.
nwtsty Hch 28:11-manta yachangapaj nota
Cástor nishca Pólux nishca shutita: Cástor y Pólux (griego Dióskouroi) nishcacunaca Zeuspaj (o Júpiter) y Esparta llajtamanta reina Lenapaj gemelos o ishqui huacharij churicunami carca. Paicunataca dioscunata shinami ricujcuna carca. Chaimantami griegocunapish romanocunapish Zeuspaj ishquindij churicuna barcota pushaj runacunata cuidaj cashcata crircacuna. Mama cucha yacupi llaquimanta quishpichi pudishcatapishmi crircacuna. Hechos 28:11-pi nishca shimicunaca chaipi ima tucujta ricuj escribishcatami ricuchin.