¿Yacharqankichu?
¿Bibliallachu yachachin kay allpa pachapi Jesus karusqanmanta?
▪ Ñawpaq tiempokunamanta willakuq achka runakunam, Jesuspa yaqa tiemponkunapi kawsaspanku paymantapuni willakurqaku. Ejemplopaq, Cornelio Tácito runam ñawpa tiempopi Roma nacionmanta willakurqa, chay willakusqanpim rimarqataq Cristomantapas. 64 watapi Roma llaqta kañakurusqanmanta willakusqanpim, Tácito runaqa nirqataq “cristiano” sutichasqa runakunata Nerón sutiyoq kamachiq tumpaykusqanmanta, kikin Nerón rurachkaspanpas. Willakurqataqmi “Tiberio runa kamachichkaptin, Judea lawpi kamachiq Poncio Pilato runa, Cristota wañurachisqanmantapas” (Anales, XV, 44).
Ñawpaq tiempomanta willakuq Judeamanta kaq Flavio Josefopas ninmi Jesus reqsisqa runa kasqanmanta. 62 watapi Judeata kamachiq Festo wañukuptin rantinpi Albino runa kamachiy qallarisqanmanta willakusqanpim, Josefoqa nirqa sacerdotekunapa jefen Anán sutiyoq runa “cortepi kaqkunata huñuruspan Jesuspa wawqenta juiciopaq qayarachisqanmanta, sutinmi karqa Jacobo [otaq Santiago]” (Antigüedades Judías, libro XX, cap. IX, sec. 1, [200])”.
¿Imanasqataq “Cristo” nispa Jesusta suticharqaku?
▪ Bibliapi Jesusmanta willakuq tawa librokunapa nisqanman hinaqa, angel Gabrielmi Mariaman rikuriykuspan nirqa wiksayakunanmanta, nirqataqmi chay wawata Jesuswan sutichananepaqpas (Lucas 1:31). Jesuspa tiemponmanta ñawpaqtaqa achka runakunam chayna sutiyoq karqaku. Judeamanta kaq willakuq Josefopas rimarqam Bibliapi mana rikuriq 12 chayna sutiyoq runakunamanta. Mariapa qari wawan Nazaret lawpi uywasqa kasqanraykum, qayarqaku ‘Nazaretmanta kaq Jesus’ nispa, chaynapi hukkunawan mana pantanankupaq (Marcos 10:47). Reqsichikurqataqmi ‘Cristowan’ otaq Jesucristo sutiwanpas (Mateo 16:16). ¿Ima ninantaq chayqa?
“Cristo” rimayqa, griegopi kjristós rimaymantam tikrasqa kachkan, hebreo rimaypiñataq maschíaj (mesias) ninan. Kay iskay rimaykunaqa “sapaqchasqa” otaq akllasqa ninanmi, manaraq Jesus hamuchkaptinpas kay rimaytaqa servichikurqakuñam huk runakunata sutichanankupaq. Ejemplopaq, Moisesta, Aaronta hinaspa rey Davidtam qayarqaku sapaqchasqa otaq akllasqa nispa, kaymi qawachirqa Diospa rantinpi kamachinankupaq Pay churasqanta (Levitico 4:3 NM; 8:12; 2 Samuel 22:51; Hebreos 11:24-26). Diospa rantinpi Jesucristo kamachinanpaq allinpuni akllasqa kasqanraykum, ‘kawsaq Diospa Churin Cristo’ nispa sutichasqa kasqanqa allinpuni (Mateo 16:16; Daniel 9:25).
[15 kaq paginapi dibujo]
Flavio Josefo runata dibujasqanku