¿Imakunatam ruwananchik ñakariykuna kaptin?

1, 2. ¿Imatam wakin runamasinchikkuna ruwanku kikinku ñakarispanku utaq hukkuna ñakarichisqa kasqankuta qawaspanku? ¿Imatam ñuqanchikpas nikuchwan?

ACHKA runamasinchikkunam ñakarichisqa kanku wakcha kasqankurayku, huklawmanta kasqankurayku, imayna rikchayniyuq kasqankurayku utaq imaraykupas. Wakin autoridadkunam hinaspa hatun negociopa dueñonkunam qullqita gananankurayku wayrata, yakuta hinaspa allpa pachanchikta qachachachkanku. Chaykunamantaqa llapallanchikmi uyarinchik, utaqmi kikinchikpas chayrayku ñakarichkanchik.

² Llumpaytachá piñakunchik hukkuna ñakarichisqa kasqankuta qawaspa utaq kikinchikta mana allinta ruwawaptinchik. Llapallanchikmiriki munanchik hawka kawsakuyta hinaspa respetasqa kayta. Chaymi wakinkuqa hukkunawan hukllawakunku autoridadkunata imatapas mañakunankupaq utaq parokunata ruwanankupaq. Wakinkuñataqmi chay sasachakuykunata allichanankupaq prometekuq politicokunata yanapanku. Jesuspa qatiqninkunam ichaqa ‘mana kay pachapi runakuna hinachu kananchik’. Yachanchikmi Dioslla tukuy mana allinkunataqa chinkachinanta (Juan 17:16). Chaywanpas anchatam llakikunchik utaq piñakunchik hukkuna ñakarichisqa kasqankuta qawaspanchikqa. Chayraykuchá nikunchik: “¿Yaqachu imatapas ruwayman runakuna manaña ñakarinankupaq?”, nispa. Chaymantam kaypi yachasun. Ichaqa puntatayá yachaykusun sasachakuykunata qawaspan Jehova Dioswan Jesus imayna tarikusqankumanta.

JEHOVA DIOSWAN JESUSQA MANAM MUNANCHU PIPAS ÑAKARICHISQA KANANTAQA

3. ¿Imanasqam hukkuna ñakarisqankuta qawaspanchik llakikunchik utaq piñakunchik? (Rimarimuytaq Isaias 5:7 nisqanmantapas).

³ Jehova Dios payman rikchakuqta unanchawasqanchikraykum hukkuna ñakarisqankuta qawaspaqa llakikunchik utaq piñakunchik. ‘Diosqariki allin kawsakuqtawan allin ruwaqtam kuyan’ (Sal. 33:5; Gen. 1:26). Payqa manam haykapipas mana allintaqa ruwanchu. Manataqmi munanchu pipas runamasinta ñakarichinantaqa (Deut. 32:​3, 4; Miq. 6:8; Zac. 7:9). Isaiaspa tiemponpi Israel runakuna runamasinkuta ñakarichiptinkum Diosqa ‘llakikuymanta qaparisqankuta uyarirqa’ (leey Isaias 5:7). Chaymi kamachikuyninkunata mana kasukuqkunata hinaspa runamasinkuta ñakarichiqkunata castigarurqa (Is. 5:​5, 13).

4. ¿Imatam yachanchik makinta mana haywariq runata Jesus sanoyachisqanmanta? (Qawaytaq dibujotapas).

⁴ Jehova Dios hinam Jesuspas allin ruwaqkunata kuyan, runamasinta ñakarichiqkunatañataqmi chiqnin. Huk kutipim makinta mana haywariq runata llakipayarispan sanoyarachirqa. Chayta qawaspankum religionpi punta apaqkunaqa piñakurqaku. Piensasqankuman hinaqa sabado punchawpi samanamanta Diospa nisqantam Jesusqa mana kasukuchkarqachu. Rumi sunqu kasqankuraykum mana kusikurqakuchu chay runa manaña ñakarinanpaq Jesus yanapaykuptinqa. Chayna ‘rumi sunqu kasqankuta yachaspanmi anchata llakikurqa’ (Mar. 3:​1-6).

5. ¿Imatam yuyarinanchik hukkunata ñakarichisqankumanta piñakuspaqa?

⁵ Imaynam Jehova Dioswan Jesuspas hukkuna ñakarichisqankuta qawaspanku piñakunku, chaynam ñuqanchikpas wakinpiqa piñakuchwan (Efes. 4:26 versiculopaq “Cuando se enojen” niq willakuyta qaway Biblia de Estudio nisqanpi). Ichaqa kaytam yuyarinanchik: Maynataña piñakuspapas manam hukkunapa mana allin ruwasqankuta chinkachiytaqa atichwanchu. Chayna piñasqalla unay tiempo kaspaqa llumpaytam hukmanyaruchwan, utaqmi unquruchwan (Sal. 37:​1, 8; Sant. 1:20). Chaynaqa, hukkuna mana allinta ruwaptinku imata ruwanapaqyá qatiqninpi Jesusmanta yachaykusun.

¿IMATAM JESUS RUWARQA HUKKUNA ÑAKARICHISQANKUTA QAWASPAN?

6. ¿Imakunatam Jesus qawarqa kay pachapi kachkaspan? (Qawaytaq dibujotapas).

⁶ Jesusmi kay pachapi kachkaspan qawarqa religionkunapi punta apaqkuna runamasinkuman llasaq qipita qipichichkaq hina tukuy imata kamachisqankuta (Mat. 23:​2-4). Qawarqataqmi Roma nacionniyuq autoridadkuna llaqtamasinkunata llumpayta ñakarichisqantapas. Chaymi achka judiokuna mana munarqakuchu Roma nacionpa munaychakusqan kayta. Wakinkuqa Roma soldadokunawanmi wañuchinakurqaku. Paykunamanta huknin grupotam riqsiqku zelotes nispanku. Jesusmi ichaqa paykunataqa mana yanapaqchu nitaq hukllawakuqchu. Manataqmi pitapas umachaqchu autoridadkunapa contranpi hatarinanpaqqa. Kamachiqninku kananpaq runakuna churaruyta munaptinkupas huklawmanmi pasakurqa (Juan 6:15).

7, 8. ¿Imanasqataq Jesusqa politicamanqa mana chaqrukurqachu ñakarichisqakunata yanapananpaqqa? (Rimarimuytaq Juan 18:36 nisqanmantapas).

⁷ ¿Imanasqataq Jesusqa politicamanqa mana chaqrukurqachu ñakarichisqakunata yanapananpaqqa? Payqa yacharqam runakunaqa mana kamachinakunapaq unanchasqa kasqanchikta (Sal. 146:3; Jer. 10:23). Yacharqataqmi runakunaqa imanasqa ñakarichisqa kasqanchiktapas. Puntataqa kay pachata munaychakuq satanasmi huchayuq. Paymi runakunata umachachkan kikin hina mana kuyakuq rumi sunqu kanankupaq (Juan 8:44; Efes. 2:2). Chaymantapas, pantaq kasqanchikraykum hukkunapaq allin kaqkunata ruwayta munaspapas wakinpiqa mana atinchikchu (Ecl. 7:20).

⁸ Jesusqa allintapunim yacharqa kay pachata Dios kamachimuptillan satanas chinkananmanta chaynataq manaña pantaq kananchikmanta. Chaymi tantiakurqa “Diospa gobiernonmanta sumaq willakuyta yachachistin hinaspa willakustin” purinanpaq (Luc. 8:1). Payqa ‘allin ruwaymanta yarqachikuqkunamanwan yakunayachikuqkunamanmi’ yachachirqa mana allin ruwaqkuna wiñaypaq chinkachisqa kananmanta (Mat. 5:6 versiculopaq willakuyta qaway Biblia de Estudio nisqanpi, Luc. 18:​7, 8). Arí, Jehova Dios kamachimuptinqa manañam pipas ñakarichisqachu kanqa, gobiernonqariki “manam kay pachapi kamachiqkunapa hinachu” (leey Juan 18:36).

JESUSTAYÁ QATIPAKUSUN

9. ¿Imanasqataq mana iskayrayankichu Diospa gobiernollan mana allinkunata chinkachinanmanta?

⁹ ‘Tukupay punchawkunapi’ kawsasqanchikraykum runakunaqa astawanraq ñakarichisqa kachkanku Jesuspa tiemponmantaqa. Ichaqa hinallam satanaswan payta qatipakuq runakunaqa mana allinkunata ruwachkanku. Chayraykum llapallanchik ñakarichkanchik (2 Tim. 3:​1-5, 13; Apoc. 12:12). Jesus hinam yachanchik Dios kamachimuspallan tukuy mana allinkunata qalaypaq chinkachinanmanta. Chaymi mana suyanchikchu kay pachapi ima gobiernopas sasachakuyninchikkunata chinkachinantaqa. Manataqmi gobiernokunapa contranpiqa hatarinchikchu nitaq parokuna ruwasqankumanqa hukllawakunchikchu. Rimarisun iñiqmasinchik Deysimantaa. Payqa Diosmanta manaraq yachachkaspanmi mana allin ruwaqkunapa contranpi callen-callen puriqkunata puriysiq. Ichaqa chay ruwasqanwan runakunata yanapasqanmantam iskayrayayta qallaykurqa. Paymi nin: “Callen-callen purisqaypim sapa kuti nikuq kani: ‘¿Ciertotachu ñakarichisqakunata kay ruwasqaywan yanapachkani?’, nispay. Kunan Diospa gobiernonmanta willakusqaywanmi ichaqa manapuni iskayrayanichu runamasiykunata yanapasqaymantaqa. Diosllam ñakarichisqakunataqa yanapaykunqa. Chaytaqa maynataña kallpanchakuspaypas manam ñuqaqa atiymanchu”, nispan (Sal. 72:​1, 4).

10. Mateo 5:​43-48 nisqanman hinaqa, ¿imanasqam gobiernokunapa contranpi parokunataqa mana ruwanchikchu? (Qawaytaq fototapas).

¹⁰ Runakunaqa kamachiqkunata cambiayta munaspankum parokunata ruwanku. Chaypiqa leykunata mana kasukuspankum hukkunata maqanku utaq wañuchinku. Chayta ruwanapaqqa manamá haykapipas Jesusqa yachachirqachu (Efes. 4:31). Iñiqmasinchik Yefrim nin: “Callen-callen puriqkunaqa qunqaymanta chaqwakuyta qallaykuspankum suwakuyta qallaykunku, runamasinkutam maqanku, utaqmi ima mana allintapas ruwanku”, nispa. Jesusmi ichaqa yachachiwanchik lliw runamasinchikta kuyanapaq, ñuqanchik hina mana piensaptinkupas utaq ñakarichiwaptinchikpas (leey Mateo 5:​43-48). Qatiqninkuna kasqanchikraykum payta qatipakunchik hinaspa maypi kaspapas niwasqanchikta kasukunchik.

11. ¿Imanasqataq Jesusta qatipakuyqa wakinpi sasa kanman?

¹¹ Dios kamachimuspallan mana allinkunata chinkachinanta yachaptinchikpas kikinchikta ñakarichiwaptinchikqa sasam kanman Jesusta qatipakuyqa. Chaynam pasarqa Yaninata. Paymi nin: “Huk kutipim huk colorniyuq kasqayrayku wakin runakuna tukuyta niwarqa, chaymi llumpay llakisqa tarikurqani. Paykunapaq llumpayta piñakuspaytaqmi munaq kani castigasqa kanankuta. Chaymi hukllawakuyta qallaykurqani llapallanchik chaynalla qawasqa kananchikpaq cartelniyuqkama callen-callen puriqkunawan. Piensarqanim chayta ruwaspay allin tarikunayta”, nispa. Chaymantam ichaqa cuentata qukururqa chay ruwasqanqa mana allin kasqanta. Paymi nin: “Cuentatam qukururqani Diospi hapipakunaymantaqa runakunapa nisqankuta creeyta qallaykusqayta hinaspa paykuna hinaña piensasqayta. Chaymi tantiakururqani chay runakunawan manaña hukllawakunaypaq”, nispa. Ñuqanchikta ñakarichiwaptinchikqa utaq hukkuna ñakarisqankuta qawaspaqa piñakunchikmi, ichaqa manam chayraykuchu autoridadkunapa contranpi hatarinanchik. Manataqmi cambiokunata ruway munaqkunamanqa sayapakunanchikchu (Juan 15:19).

12. ¿Imanasqam allinta akllananchik imata leenanchikpaq, qawananchikpaq utaq uyarinanchikpaq?

¹² ¿Imatam ruwachwan pipas ñakarichiwaptinchik utaq hukkuna ñakarichisqa kasqankuta qawaspa llumpayta mana piñakunapaq? Puntataqa allintam akllananchik imata leenanchikpaq, qawananchikpaq utaq uyarinanchikpaq. Internetpi wakin noticiakuna churasqankuqa manam ciertochu. Chaytaqa churanku runakuna hukmanyaruspanku gobiernopa contranpi hatarinankupaqmi. Noticia willakuqkunapas yaqa llapallankum mana imam kaqtachu willakunku, aswanqa piensasqallankutam rimanku. Willakusqanku cierto kaptinpas manam imatapas allichasunchu chayllapi umayuq kaspaqa. Hukkuna ñakarichisqa kasqankumanta noticiakunata sapa kuti qawaspaqa, leespaqa utaq uyarispaqa astawanmi hukmanyaruchwan (Prov. 24:10). Qunqaruchwantaqmi Dios kamachimuspallan tukuy mana allinkunata chinkachinantapas.

13. ¿Imapaqmi sapa punchaw bibliata leey yanapawanchik?

¹³ Chaymantapas bibliatam sapa punchaw leenanchik chaynataq leesqanchikpi yuyaymanananchik. Chayqa yanapawasunmi llumpayta mana hukmanyarunapaq. Chayta ruwaymi yanaparqa iñiqmasinchik Daliatapas. Paymi llumpayta piñakurqa wakin llaqtamasinkuna ñakarichisqa kaptinku hinaspa ñakarichiqkuna mana castigasqa kaptinku. Paymi willakun: “Kikiymi nikurqani: ‘¿Ciertotachu creeni tukuy mana allinkunata Jehova Dios chinkachinanta?’, nispay. Chaymantam leerqani Job 34:​22-29 nisqanta, chaypim niwanchik Diosmantaqa mana pipas pakakuyta atinanmanta. Payllam sapakamaman imam ruwasqankuman hina pagapun. Payllataqmi tukuy mana allintapas chinkachinqa”, nispa. Chaynaqa, ¿imatam kunanqa ruwachwan Diospa gobiernon tukuy mana allinkunata chinkachinan tiempo chayamunankama?

¿IMATAM RUWACHWAN?

14. ¿Imapaq tantiakuytam atichwan? (Rimarimuytaq Colosenses 3:​10, 11 nisqamantapas).

¹⁴ Manam atichwanchu mana allin runakuna hukkunata ñakarichisqankuta harkakuytaqa. Ichaqa atichwanmi runamasinchikkunawan imayna kanapaq tantiakuytaqa. Jesusta qatipakusqanchikraykum lliw runamasinchikkunawan kuyakuq hinaspa respetakuq kayta munanchik. Chaynam kananchik mana allin ruwawaqninchikkunawanpas (Mat. 7:12; Rom. 12:17). Jehova Diosqa anchatam kusikun lliw runakunapaq allin kaqta ruwaptinchikqa (leey Colosenses 3:​10, 11).

15. ¿Imaynatam runamasinchikkunata yanapachwan bibliamanta yachachispa?

¹⁵ Runamasinchikkunataqa astawan yanapayta atichwan bibliamanta yachachispam. ¿Imanasqa? Piñallaña hinaspa runamasinta maqaq runakunapas Diosmanta yachaspankum kuyakuq hinaspa llampu sunqu kanku (Is. 11:​6, 7, 9). Joelmi manaraq testigo kachkaspan piensaq llaqtamasinkunata gobierno ñakarichisqanta. Chaymi gobiernopa contranpi hatariqkunawan puriq. Paymi nin: “Runakunataqa manam cambiayta atichwanchu paykunapa contranpi imatapas ruwaspaqa. Bibliamanta imam kaqta yachaspankum ichaqa cambiayta atinmanku. Chaymi ñuqatapas yanapawarqa cambianaypaq”, nispa. Arí, bibliamanta yachasqanmi Joeltaqa yanaparqa gobiernopa contranpi chaqwakunata manaña ruwananpaq. Chaynaqa, bibliamanta yachachispam hukkunata yanapachwan runamasinkuta manaña ñakarichinankupaq.

16. ¿Imanasqataq runamasinchikkunaman willakuyta munanki Diospa gobiernonmanta?

¹⁶ Jesus hinam willakuyta munanchik Diospa gobiernollan runamasin ñakarichiqkunata chinkachinanmanta. Chayta yachachispanchikmi ñakarichisqakunapa sunqunta tiyaykachichwan (Jer. 29:11). 9 parrafopi rimamusqanchik Deysim nin: “Diosmanta imam kaqta yachasqaymi yanapawarqa ñakarichiwaptinku hinaspa hukkunata ñakarichisqankuta qawaspay mana llumpayta hukmanyarunaypaq. Jehova Diosmi palabranwan sunqunchikta tiyaykachin”, nispa. Diospa prometewasqanchikkunawan runamasinchikpa sunqunta tiyaykachinapaqqa allintam preparakunanchik. Manam iskayrayananchikchu Dios kamachimuspallan tukuy mana allinkunata chinkachinanmantaqa. Chaymanta seguro kaspaqa estudiasqanchikpipas utaq llamkayninchikpipas respetowanmi Diospa gobiernonmanta willasun.b

17. ¿Imaynatam Jehova Dios yanapawanchik hukkuna ñakarichisqa kasqankuwan mana llumpayta hukmanyanapaq?

¹⁷ Yachanchikmi satanas ‘kay pachata kamachinankamaqa’ ñakarinanchikta. Ichaqa Jehova Diosmi yanapawasun, hinaspapas kikinmi prometewanchik ‘manapas unaymanta satanasqa hawaman wischusqa kananmanta’ (Juan 12:31). Chaymantapas, palabranpim willawanchik ñakarinanchikta imanasqa saqisqanmanta hinaspa ñakariptinchik anchata llakikusqanmanta (Sal. 34:​17-19). Churinwantaqmi yachachiwanchik hukkuna ñakarichisqa kaptinku imata ruwanapaqpas chaynataq pay kamachimuptin manaña pipas ñakarichisqa kananmanta (2 Ped. 3:13). Chaynaqa, kay allpa pachapi tukuy imapas allinña kanan tiempo chayamunankamayá Diospa gobiernonmanta hinalla kusisqa willakusun (Is. 9:7).