GÉNESIS
Génesis nishpaca “tucuipa callari” nijunmi.
1 Callaripica Taita Diosmi jahua cielotapash* y cai alpatapash rurarca.
2 Pero cai alpaca na causai ushanalla, imapash illami carca. Yacu jahuacunapipash yana yanami carca. Taita Diospa poderpash* yacucuna jahuatami caiman chaiman cuyurijurca.
3 Chai jipami Taita Diosca nirca: “Punchapamba brillajuj micha tiachun”. Shina nijpimi punchapamba brillajuj micha tiarca.
4 Chai jipaca, chai michaca alipacha cajtami Taita Diosca ricurca. Shinami chai michataca yana yanamanda separai callarirca. 5 Chai michataca Punlla nishpami Taita Diosca shutichirca. Cutin yana yanataca Tuta nishpami shutichirca. Shinami chishipash y tutamandapash tiarca. Chaica primer punllapimi* shina pasarca.
6 Chai jipami Taita Diosca cashna nirca: “Yacucuna separarishpa shuj parteca jahuaman quidachun.* Cutin chaishuj parteca separarishpa ucuman quidachun. Y chai ishcandi chaupipica shuj chushaj espacio* quidachun”. 7 Shina nishca jipami, Taita Diosca yacucunataca ishcaipi separarca. Shuj parteca jahuamanmi quidarca. Cutin chaishuj parteca ucumanmi quidarca. Chai ishcandi chaupipica shuj chushaj espaciotami Taita Diosca saquirca. Y shinami pasarca. 8 Chai chushaj espaciotaca Cielo nishpami Taita Diosca shutichirca. Shinami chishipash y tutamandapash tiarca. Chaica segundo punllapimi shina pasarca.
9 Chai jipami Taita Diosca nirca: “Cielo uraman quidashca yacucunaca shuj pushtupilla tandanajushpa chaquishca alpa ricurichun”. Y shinami pasarca. 10 Chai chaquishca alpataca, Taita Diosca Alpa nishpami shutichirca. Cutin shujlla pushtupi tandanajushca yacucunataca Mar nishpami shutichirca. Y chaicunaca alipacha cashcatami Taita Diosca ricurca. 11 Chai jipami Taita Diosca nirca: “Alpapica jihuacuna, plantacuna y quirucunapash* según paicunapa clase shuj shuj laya viñachun. Plantacunamandaca muyuta charij plantacunami viñana can. Cutin quirucunamandaca muyuta charij frutacunami fucuna can”. Y shinami pasarca. 12 Alpapica jihuacuna, plantacuna y quirucunapash según paicunapa clasemi shuj shuj laya viñai callarirca. Plantacunaca muyuta charij plantacunami carca. Cutin quirucunaca muyuta charij frutacunatami cui callarirca. Chaicunaca alipacha cashcatami Taita Diosca ricurca. 13 Shinami chishipash y tutamandapash tiarca. Chaica tercer punllapimi shina pasarca.
14 Chai jipami Taita Diosca nirca: “Punllata y tutata separangapaca cielopica indipash, lunapash y estrellacunapash tiachun. Chaicunami huatapi diferente temporadacunata,* punllacunata y huatacunatapash señalangapaj sirvinga. 15 Cai alpata punchayachingapami cielopica indipash, lunapash, estrellacunapash sirvinga” nircami. Y shinami pasarca. 16 Shinami Taita Diosca indita y lunata rurarca. Inditaca punllata punchayachichunmi rurarca. Cutin lunataca tutata punchayachichunmi rurarca. Shinallata estrellacunatapashmi Taita Diosca rurarca. 17 Chaicunataca cai alpata punchayachingapami Taita Diosca cielopi churarca. 18 Punllata y tutatapash punchayachichunmi shina rurarca. Ima hora punchalla canata y ima hora amsa amsa canata ricuchingapami Taita Diosca chashna rurarca. Y chaicunaca alipacha cashcatami Taita Diosca ricurca. 19 Shinami chishipash y tutamandapash tiarca. Chaica cuarto punllapimi shina pasarca.
20 Chai jipami Taita Diosca nirca: “Yacucunapica ashtaca animalcuna* tiachun. Jahua cielota volanajuchunbash* ashtaca animalcuna tiachun” nircami. 21 Mar yacucunapi causachunga jatun jatun animalcunatami Taita Diosca rurarca. Shinallata, tandanajushpa causachunga tucui laya uchilla animalcunatapashmi* rurarca. Chaicunataca según paicunapa clasemi shuj shuj layata rurarca. Cielopi volachunbash según paicunapa clasemi tucui laya animalcunata rurarca. Y chaicunaca alipacha cashcatami Taita Diosca ricurca. 22 Chai jipami, Taita Diosca paicunata bendiciashpa cashna nirca: “Mar yacupi animalcuna, ninanda mirarishpa ashtacacuna tucuichi. Volanata yachaj animalcunapash cai alpapi miraichi”. 23 Shinami chishipash y tutamandapash tiarca. Chaica quinto punllapimi shina pasarca.
24 Chai jipami Taita Diosca cashna nirca: “Cai alpapica según paicunapa clase shuj shuj laya animalcuna* tiachun. Na sacha animalcunapash, llucashpa purij animalcunapash* y sacha animalcunapash según paicunapa clase shuj shuj laya animalcuna tiachun” nirca. Y shinami pasarca. 25 Chashnami Taita Diosca cai alpapi sacha animalcunataca según paicunapa clase shuj shuj laya animalcunata rurarca. Na sacha animalcunatapash según paicunapa clasemi shuj shuj laya animalcunata rurarca. Shinallata, llucashpa purij animalcunatapash según paicunapa clasemi shuj shuj laya animalcunata rurarca. Y chaicunaca alipacha cashcatami Taita Diosca ricurca.
26 Chai jipami Taita Diosca nirca: “Gentetaca ñucanchiman parecidota* rurashun. Paimi mar yacupi tiaj pescadocunata, cielota volaj animalcunata, na sacha animalcunata y cai alpapi llucashpa purij animalcunatapash mandana autoridadta charinga. Paimi cai alpapica tucui animalcunata mandana autoridadta charinga” nircami. 27 Shinami Taita Diosca paiman parecidota* gentetaca rurarca. Jarita y huarmitami Taita Diosca rurarca. 28 Shinallata Taita Diosca paicunata bendiciashpami cashna nirca: “Ashtaca huahuacunata charishpa, ninanda mirarishpa cai alpapi jundanguichi. Cai alpatapash cuidanguichi. Mar yacucunapi pescadocunata, cielopi volanajuj animalcunata y cai alpapi causanajuj tucui animalcunatapash mandanguichi”.
29 Chai jipami Taita Diosca paicunataca nirca: “Muyuta cuj tucuilla plantacunata, frutacunata cuj tucuilla quirucunatami cangunamanga carashcani. Chaicunataca micuchunmi carashcani. 30 Y cai alpapi tucui sacha animalcunapash, cielopi volanajuj tucui animalcunapash y cai alpapi cuyurinajuj tucui causaj animalcunapash* micuchunmi, tucuilla verde jihuacunata cujuni” nirca. Y shinami pasarca.
31 Chai jipami Taita Diosca pai tucui imata rurashcata ricurca. Chaicunaca tucuilla alipacha rurashca cashcatami ricurca. Shinami chishipash y tutamandapash tiarca. Chaica sexto punllapimi shina pasarca.
2 Shinami Taita Diosca cielota, cai alpata y chaicunapi tucui ima tiashcacunatapash rurashpa tucuchirca. 2 Taita Diosca séptimo punllapaca pai imata rurajushcataca ñami tucuchirca. Shina tucuchishpami séptimo punllapica samai callarirca. 3 Taita Diosca séptimo punllata bendiciashpami, chai punllataca paipalla cachun separarca. Porque chai séptimo punllapimi Taita Diosca pai tucui imata rurasha nishpa decidishcataca ña rurashpa samajun.
4 Shinami Taita Diosca cielotapash y cai alpatapash rurarca. Jehová* Dios cai alpata y cielota rurashca punllapica cashnami pasarca.*
5 Cai alpapica ima yuracunapash, ima plantacunapash nara viñai callarishcarcachu. Porque Jehová Diosca cai alpapica nara tamiachishcarcachu, ni alpata trabajangapapash nipipash nara tiarcachu. 6 Pero alpamanda samai llujshishpami chai samai yacuca muyundi alpata humedoyachirca.
7 Chai jipami Jehová Diosca polvo alpata japishpa genteta rurarca. Singapi fucushpami paimanga causana samaita curca. Shinami chai jarica causajuj alma* tucurca. 8 Shinallata Edén shuti pushtupica shuj juyailla jardingutami Jehová Diosca rurarca. Chai jardinbimi pai rurashca jaritaca churarca. Chai jardinga indi llujshimujuj ladomanmi carca. 9 Chaipimi Jehová Diosca juyailla ricurinajuj tucui laya quirucunata* viñachirca. Chai quirucunapica alipachami fucurca, chai fucushcacunaca micunayaimi carca. Shinallata jardín chaupipica árbol de la vida quirutapash* y árbol del conocimiento de lo bueno y lo malo quirutapashmi* viñachirca.
10 Edenmandami shuj río llujshin carca. Chai río yacumi chai jardindaca regashpa yalin carca. Chai rioca chuscupimi separarin carca. 11 Primer rioca Pisón shutimi carca. Cai riomi tucui Havilá shuti pushtu muyundita yalin carca. Chai pushtupica oromi tian carca. 12 Chai pushtupi oroca ali calidadmi carca. Shinallata bedelio quirupash* y ónice rumipashmi chaipica tiarca. 13 Cati rioca Guihon shuti riomi carca. Cai riomi tucuilla Cus* nishca alpacunata muyundita yalin carca. 14 Tercer rioca Hidequel* shutimi carca. Cai riomi Asiria llactapa indi llujshimujuj ladoman rin carca. Cutin cuarto rioca Éufrates shutimi carca.
15 Alpata trabajachun y cuidachunmi Jehová Diosca jaritaca jardín de Edenbi churarca. 16 Paitaca cashna nishpami Jehová Diosca mandarca: “Jardinbi tiaj tucui quirucunamandaca vijsa pactangacamanmi micuita ushangui. 17 Shinapash árbol del conocimiento de lo bueno y de lo malo quirumandaca* na micunachu cangui. Porque ima punllapash chai quirumanda micushpaca, maimandami huañungui”.
18 Shina nishca jipami Jehová Diosca cashna nirca: “Jaripaca pailla canaca na alichu can. Paihuan cumba tucuchunmi paita ayudaj huarmiguta ruragrini” nirca. 19 Jehová Diosca sacha animalcunata y cielota volaj animalcunatapashmi ñutu alpata japishpa rurajushcarca. Cada unoman ima shutita churajta ricungapami Taita Diosca chai animalcunataca Adanbaman apamurca. Chaimi Adanga cada animalguman shutita churarca. Cada animalmi* Adán churashca shutihuan quidarca.* 20 Adanga cielota volaj animalcunaman, sacha animalcunaman y na sacha animalcunamanbashmi shutita churarca. Pero paita cumbashpa ayudachunga Adanga nipita na charircachu. 21 Chaimi Jehová Diosca Adandaca sumajta puñuchirca. Sumajta puñujungacamanmi shuj costillasguta llujchirca. Chai jipami aicha caraguta cutin vicharca.* 22 Y chai llujchishca costillashuanmi Jehová Diosca shuj huarmiguta rurarca. Shina rurashpami chai huarmigutaca Adanbaman apamurca.
23 Chaimi Adanga cashna nirca:
“Pai si ñuca tullumandallata llujshishca tullugu capan
y ñuca aichamandallata llujshishca aichagumi capan.
Paitaca Huarmi nishpami rijsinga.
Porque paica jarimanda llujchishcami can” nircami.
24 Chaimandami jarica paipa taitata y paipa mamata saquinga. Y paipa huarmiguhuanmi tandanajushpa causanga.* Ishcandicunaca shujlla aichami tucunga. 25 Adanbash y paipa huarmigupash lluchullacunami carca. Shina cashpapash na pinganayachinllu carca.
3 Jehová Dios rurashca tucui sacha animalcunamandaca culebrami alipacha vivo tucushcarucu carca. Culebraca cashna nishpami huarmitaca tapurca: “¿Ciertopachachu Diosca nirca, jardinbi tiashca tucui quirucunamandaca* na micunachu canguichi nishpa?”. 2 Shina tapujpimi huarmica cashna nirca: “Jardín de Edenbi tiashca quirucunapi fucushcacunataca micuita ushanchimi. 3 Pero jardín chaupipi tiajuj quirupi fucushcataca Taita Diosca nircami: ‘Na micunachu canguichi. Ni tacaritapash na tacarinachu canguichi. Chai quirumanda micushpaca huañunguichimi’”. 4 Shina nijpimi chai culebraca huarmitaca cashna nirca: “Chaica na ciertochu can. Cangunaca nimamanda na huañunguichichu. 5 Diosca, ima punllapash canguna chai quirumanda micushpa cangunapa ñavicuna pascarinataca alimi yachan. Cangunaca Dioshnami tucunguichi. Ima ali cajta, ima nali cajtapashmi decidi ushanguichi. Chaimandami paica chai quirutaca na tacarinachu can nishpa prohibirca”.
6 Shina nijpimi huarmica, chai quirupi fucushcaca micunayai y juyaillagu cashcata ricurca. Chai quiruca paipa ñavipica munanaimi ricurijurca. Chaimi chai quirupi fucushcata japishpa micui callarirca. Chai jipami, paipa cusa shamujpica, paimanbash chai quirupi fucushcataca curca. Y paipa cusapashmi micurca. 7 Chaimi paicunapa ñavi pascarijpi lluchullacuna cashcata cuenta japirca. Chaimandami taparingapaca* higos fangacunahuan shuj taparinaguta rurarca.
8 Ashaguta jipamanga, más o menos ña chishajuj horaspimi* Jehová Diosca jardinbi purijurca. Chaipimi Adanbash y huarmipash pai parlajujta uyarca. Chaimi paicunata Jehová Dios ama ricuchunga jardinbi tiashca quirucunapi pacajurca. 9 Pero Jehová Diosca cutin cutinmi Adandaca cashna nishpa cayajurca: “¿Maipita cangui?”. 10 Chaimi Adanga por fin cashna nirca: “Quiquin parlajtami jardinbica uyarcani. Pero lluchulla caimandami manllaimanda pacajurcani”. 11 Chaimi Taita Diosca nirca: “¿Pita can lluchulla cashcataca villarca? ¿Ama micunguichu nishpa ñuca prohibishca quirumandachu micurcangui?”. 12 Shina tapujpimi Adanga nirca: “Quiquin ñucaman cushca huarmimi, chai quirupi fucushcataca carahuarca. Chaimi ñucapash micurcanilla”. 13 Shina nijpimi Jehová Diosca chai huarmitaca nirca: “¿Imatata rurashcanguiyari?”. Chaimi chai huarmica nirca: “Culebramari ñucataca umachihuarca. Chaimari ñucaca micurcani”.
14 Chaimi Jehová Diosca culebrataca nirca: “Chaita rurashcamandami, tucui na sacha animalcunamanda y tucui sacha animalcunamandapash maldicishca cangui. Canba vijsahuanllatami llucashpa puringui. Y canba tucui causaipimi polvo alpatalla micushpa causangui. 15 Ñucami canda y huarmitaca contra tucuchun rurasha. Canba huahuatapashmi* chai huarmipa huahuahuanga* contra tucuchun rurasha. Canga talonbimi paitaca chugrichingui. Pero paica candaca umapimi ñutushpa saquinga”.
16 Cutin huarmitaca nircami: “Can vijsayu* cashpaca ashtahuan ashtahuan nanaicunatami charingui. Y ninanda nanachishpami huahuataca ungungui. Canba cusahuan canatami ninanda munangui.* Y paimi candaca dominanga”.
17 Cutin Adandaca* nircami: “Candaca ‘cai quirumandaca ama micunguichu’ nishpami ñucaca mandarcani. Pero canga canba huarmita uyashpami, ñuca mandashcataca na cazushpa micushcangui. Chaimandami cai alpaca canba culpamanda maldicishca quidan.* Canba tucui causaipimi alpataca shinllita trabajashpa micungui. 18 Alpapica cashacuna, nali jihuacunami viñanga. Y canga alpapi viñashca plantacunatami micungui. 19 Candaca polvo alpata japishpami rurarcani. Canga polvo alpaman tigrangacamanmi shinllita trabajashpa micungui.* Porque canga polvo alpami cangui y polvo alpamanllatami tigrangui”.
20 Chai jipami Adanga, paipa huarmitaca Eva* shutita churarca. Porque Evami tucui gentecunapa* mama cagrijurca. 21 Chai jipami Jehová Diosca Adán y paipa huarmi churajuchunga, animal carahuan rurashca shuj largo ropaguta* curca. 22 Shina rurashca jipami Jehová Diosca cashna nirca: “Cunanga ñucanchishnallatami gentecunaca ima ali cajta, ima nali cajta decidita ushan. Shinaca, árbol de la vida quirupi* fucushcatapash ama japichun, ama micuchun y ama para siempre causachunga na shinalla saquinachu canchi”. 23 Jehová Diosca alpata trabajachunmi paicunataca* jardín de Edenmanda llujchishpa cacharca. Paicunaca alpata japishpa rurashcacunami carca. 24 Shinami paicunataca* llujchishpa cacharca. Jardín de Edenbi indi llujshimujuj ladomanga querubingunatami* shayachirca. Shinallata siempre muyujuj punchapamba espadatapashmi chaipica churarca. Shinami árbol de la vida quiruman* apajuj ñandaca trancashpa saquirca.
4 Chai jipami Adanga paipa huarmi Evahuan pacta puñurca. Chaimi Evaca vijsayu* quidarca.* Cainda ungushpaca Evaca cashnami nirca: “Jehová Dios ayudajpimi shuj churiguta ungushcani”. 2 Jipamanga cutinmi Evaca shuj churiguta charirca. Chai churiguca Abel shutimi carca. Paica Cainba huauquimi carca.
Abelca llamacunata michishpami purin carca. Cutin Cainga alpatami trabajan carca. 3 Huaquin tiempo jipaca, alpapi huaquin fucushcacunatami Cainga Jehová Diosman shuj ofrendatashna cararca. 4 Pero Abelca paipa llamagucunamanda primero nacirishca huaquin llamagucunatami Taita Diosman cararca. Chaicunataca shuj ofrendagutashnami cararca. Hasta animalpa grasa viratapashmi cararca. Chaita ricushpami Jehová Diosca Abelta y pai carashca ofrendatapash alicachishpa* chasquirca. 5 Pero Cainda y pai carashca ofrendataca na gushtarcachu. Chaimandami Cainga ninanda culirarca y ninanda nali sintirirca. 6 Chaimi Jehová Diosca Caindaca nirca: “¿Imashpata ninanda culirashpa, ninanda nali sintirijungui? 7 Si cambiangui y alita ruranguica cutinmi candaca alicachisha. Pero si can na cambiangui y alita na ruranguica pecadoca pungu llujshinapi chapajunshnami candaca chapajun. Porque pecadoca canda controlangapami munajun. ¿Pecadotaca controlaita ushanguicha?”.
8 Chai jipami Cainga paipa huauqui Abeltaca cashna nirca: “Jacu pambaman”. Shina nishca jipa ña pambapi cashpaca Cainga paipa huauquitaca huañuchishpami saquirca. 9 Jipamanga Jehová Diosca Caindaca cashna nishpami tapurca: “Canba huauqui Abelca ¿maipita can?”. Chaimi Cainga nirca: “No sé, na yachanichu. ¿Ñucachu ñuca huauquitaca guardiashna cuidariajuna cashcani?”. 10 Shina nijpimi Taita Diosca cashna nirca: “¿Imatata rurashcanguiyari? Uyai, canba huauquipa yahuarmi ñucataca alpamandapacha caparihuajun. 11 Chaimandami canga maldicishca cangui. Caimandaca llujchishpami cachani. Cai alpapimi canba huauquipa yahuartaca canba propio maquihuan jichashcangui. 12 Can tarpujpica alpapica na imapash aliguta fucungachu. Canga caiman chaiman rishpami cai alpapica pacajushpa causangui”. 13 Shina nijpimi Cainga Jehová Diostaca nirca: “Ñuca pandarishcamandaca yapatami castigajuhuangui. Na aguantai ushashachu. 14 Cunanga cai pushtumandaca llujchishpami cachahuajungui. Quiquinmandapash carupimi capasha. Cai alpapica pacajushpami caiman chaiman purisha. Y pipash ñucata tarishpaca huañuchihuangamari”. 15 Chaimi Jehová Diosca nirca: “Shina pasajpica, maijanbash Cainda huañuchishpaca 7 viajecamanmi llaquichi tucunga”.
Shina nishpami Jehová Diosca pipash Cainda ama huañuchichunga shuj señalta churarca. 16 Chai jipami Cainga Jehová Diospa ñaupamanda rishpa, Nod* shuti pushtupi causai callarirca. Chai pushtuca Edenba indi llujshimujuj ladomanmi carca.
17 Chai jipami Cainga paipa huarmihuan pacta puñurca. Paipa huarmica vijsayu quidashpami, Enoc shuti huahuaguta charirca. Chai jipami Cainga shuj llactata rurai callarirca. Y chai llactataca paipa churi Enocpa shutitami churarca. 18 Jipamanga Irad shuti churitami Enocca charirca. Iradca Mehujael shuti runagupa taitami carca. Mehujaelca Matusael shuti runagupa taitami carca. Matusaelca Lamec shuti runagupa taitami carca.
19 Lamecca ishcai huarmicunahuanmi cazararca. Primera huarmica Adá shutimi carca. Cutin cati huarmica Zilá shutimi carca. 20 Adá shuti huarmiguca Jabal shuti churitami charirca. Paimi primeroca carpacunapi causai callarirca. Y paimi primeroca huagracunata, llamacunata, chivocunata viñachi callarirca. 21 Jabalpa huauquica Jubal shutimi carca. Paimi primeroca arpata y flautata tocai callarirca. 22 Cutin Zilá shuti huarmiguca Tubal-Caín shuti churitami charirca. Paimi cobrehuan y hierrohuan tucui laya herramientacunata rurarca. Tubal-Cainba panica Naamá shutimi carca. 23 Lamecca Adá y Zilá shuti paipa ishcai huarmicunamanmi cai shimicunata nirca:
“Ñuca huarmicuna ñucata uyahuaichi.
Cai shimicunata uyapaichi:
Ñucata huactashca jaritami huañuchishcani.
Chai jovendaca ñucata huactashcamandami huañuchishcani.
24 Si pipash Cainda huañuchishpa 7 viajecaman llaquichi tucuna cashpaca,
ñucata huañuchidorcarin 77 viajecamanmi llaquichi tucuna can” nircami.
25 Adanga cutinmi paipa huarmihuan pacta puñurca. Chaimi Evaca shuj churita charirca. Chai churitaca Set* shutitami churarca. Caín huañuchishca Abelpa randimi Taita Diosca shuj churita cuhuashca nishpami Evaca chai churitaca Set shutita churarca. 26 Setpashmi shuj churita charirca. Chai churica Enós shutimi carca. Chai tiempopimi gentecunaca Jehová Diospa shutita utilizai* callarirca.
5 Cai partepica picunalla Adanba huahuacuna cashcatami parlajun. Adanda Taita Dios rurashca punllapica* paiman parecidotami* rurarca. 2 Jarita y huarmitami Taita Diosca rurarca. Paicunata rurashca punllapica,* paicunata bendiciashpami paicunataca Gente* nishpa shutichirca.
3 Adanga 130 añosta charishpami paiman parecido churita charirca. Paitaca Set shutitami churarca. 4 Set runaguta charishca jipaca, 800 huatacunatapashmi Adanga causarca. Shuj churicunata y ushicunatapashmi* Adanga charirca. 5 En totalca 930 huatacunatami Adanga causarca. Y chai jipami huañurca.
6 Set runaguca 105 añosta charishpami Enós shuti churita charirca. 7 Enosta charishca jipaca, 807 huatacunatapashmi Set runaguca causarca. Shuj churicunata y ushicunatapashmi Set runaguca charirca. 8 En totalca 912 huatacunatami Setca causarca. Y chai jipami huañurca.
9 Enosca 90 añosta charishpami Quenán shuti churita charirca. 10 Quenanda charishca jipaca, 815 huatacunatapashmi Enós shuti runaguca causarca. Shuj churicunata y ushicunatapashmi Enós runaguca charirca. 11 En totalca 905 huatacunatami Enosca causarca. Y chai jipami huañurca.
12 Quenanga 70 añosta charishpami Mahalalel shuti churita charirca. 13 Mahalalelta charishca jipaca, 840 huatacunatapashmi Quenán shuti runaguca causarca. Shuj churicunata y ushicunatapashmi Quenán runaguca charirca. 14 En totalca 910 huatacunatami Quenanga causarca. Y chai jipami huañurca.
15 Mahalalel shuti runaguca 65 añosta charishpami Jared shuti churita charirca. 16 Jaredta charishca jipaca, 830 huatacunatapashmi Mahalalel runaguca causarca. Shuj churicunata y ushicunatapashmi Mahalalel runaguca charirca. 17 En totalca 895 huatacunatami Mahalalel runaguca causarca. Y chai jipami huañurca.
18 Jared runaguca 162 añosta charishpami Enoc shuti churita charirca. 19 Enocta charishca jipaca, 800 huatacunatapashmi Jared runaguca causarca. Shuj churicunata y ushicunatapashmi Jared runaguca charirca. 20 En totalca 962 huatacunatami Jared runaguca causarca. Y chai jipami huañurca.
21 Enocca 65 añosta charishpami Matusalén shuti churita charirca. 22 Matusalenda charishca jipaca, 300 huatacunatapashmi Enoc runaguca causarca. Paica Taita Dioshuanmi* purirca.* Shuj churicunata y ushicunatapashmi Enocca charirca. 23 En totalca 365 huatacunatami Enocca causarca. 24 Enocca Taita Dioshuan* purishpami catirca.* Paitaca nunca más ñana pipash ricurcachu. Porque paitaca Taita Diosmi apashcarca.*
25 Matusalenga 187 añosta charishpami Lamec shuti churita charirca. 26 Lamecta charishca jipaca, 782 huatacunatapashmi Matusalenga causarca. Shuj churicunata y ushicunatapashmi Matusalenga charirca. 27 En totalca 969 huatacunatami Matusalenga causarca. Y chai jipami huañurca.
28 Lamec runaguca 182 añosta charishpami shuj churita charirca. 29 Chai churitaca Noé* shutitami churarca. Porque Lamecca cashnami pensarca: “Jehová Dios cai alpata maldicishcamandami, ñucanchica shinllita trabajana tucushcanchi y ñucanchi maquihuanbacha shinllita esforzarinajushcanchi. Pero cai huahuami ñucanchitaca samachinga”.* 30 Noeta charishca jipaca, 595 huatacunatapashmi Lamec runaguca causarca. Shuj churicunata y ushicunatapashmi Lamec runaguca charirca. 31 En totalca 777 huatacunatami Lamec runaguca causarca. Y chai jipami huañurca.
32 Noeca 500 añosta cumplishca jipami Sem, Cam y Jafet shuti churicunata charirca.
6 Gentecunaca ushashcatami* cai alpapica mirai callarirca. Y chai gentecunaca ushicunatami* charirca. 2 Angelcunaca* chai huarmicuna* juyaillagucuna cashcatami ricui callarirca. Chaimi mashna munashca huarmicunahuan cazarai callarirca. 3 Chaita ricushpami Jehová Diosca cashna nirca: “Ñucaca* na para siemprechu gentecunataca aguantajushalla. Porque paicunaca pecadorcunami can. Chaimandami paicunaca solo 120 añostalla causanga”.
4 Taita Dios shina nishca punllacunapica, ñami cai alpapica jatun jatun gentecuna* tiashcarca. Chaicunaca angelcuna* cai alpapi huarmicunahuan pacta puñushpa charishca huahuacunami carca. Chaicunami punda tiempo gentecunapurapica poderoso y famosocuna carca.
5 Cai alpapi gentecunaca ashtahuan ashtahuan nalicuna tucunajujta y paicunapa shungupipash tucui tiempo solo nalicunatalla pensanajujtami Jehová Diosca ricurca. 6 Jehová Diosca cai alpapi gentecunata rurashcamandaca ninandami nali sintirirca,* shungu faquirinshnami sintirirca. 7 Chaimi Jehová Diosca cashna nirca: “Ñuca rurashca gentecunataca cai alpamandami anchuchigrini. Gentecunatapash, na sacha animalcunatapash, llucashpa purij animalcunatapash* y cielopi volaj animalcunatapashmi anchuchigrini. Porque paicunata rurashcamandaca ninandami llaquirini”. 8 Shinapash Noetaca alicachishpami* Jehová Diosca ricurca.
9 Noepa causaica cashnami carca:
Noeca alita ruraj* runagumi carca. Chai tiempo gentecunamandaca diferente y ima culpapash illami carca. Noeca Taita Dioshuanmi* purirca.* 10 Jipacunamanga Noeca quimsa churicunatami charirca. Paicunaca Sem, Cam y Jafet shuticunami carca. 11 Taita Diosca* cai alpa huaglishca cashcata y nalipacha nali ruraicunahuanlla junda cashcatami ricurca. 12 Ari, Taita Diosca cai alpa huaglishca cashcatami ricurca. Cai alpapi gentecunaca nalipacha nalicunami carca.
13 Chaimi Taita Diosca Noetaca nirca: “Tucuilla gentecunata tucuchinatami decidishcani. Porque cai alpaca gentecunapa culpamandami nalipacha nali ruraicunahuanlla junda can. Chaimandami gentecunatapash y causaita charijcunatapash cai alpapica tucuita tucuchigrini. 14 Shinaca ali caspicunahuan* shuj arcata* rurangui. Chai arcapica cuartocunata rurangui. Arcataca canllamanbash y ucumanbash breahuanshnalla pintangui. 15 Arcataca 134 metros de largo,* 22 metros de ancho* y 13 metros de altota* rurangui. 16 Primer piso, segundo piso y tercer pisotami rurana cangui. Arca punchalla cachunga techomanda cazi medio metro* uramanmi ventanata* churana cangui. Arcapica shuj pungutapashmi churana cangui.
17 ”Cutin ñuca partemandaca cai alpa enteropi causana samaita* charijcunata tucuchingapami ushashcata tamiachigrini. Y cai alpapi causaita charijcunaca tucuillami huañunga. 18 Ñucaca canhuanmi shuj tratota* rurajuni. Arcamanga canba churicunahuan, canba huarmihuan y canba jachungunahuanbashmi yaicuna cangui. 19 Shinallata causashpa catichunmi cada laya animalmandaca shuj parejaguta arca ucuman churana cangui. Shuj jari y shuj huarmimi cana can. 20 Cielota volaj animalgucunapash según paicunapa clasemi ishcai ishcai shamunga. Na sacha animalgucunapash según paicunapa clasemi ishcai ishcai shamunga. Y alpata llucashpa purij animalgucunapash* según paicunapa clasemi ishcai ishcai canbaman shamunga y arcaman yaicunga. Shinami paicunaca causashpa catita ushanga. 21 Cutin canba partemandaca, canbash micungapaj y animalcunapash micuchunmi tucui laya micunacunata tandachina cangui”.
22 Chaimi Noeca Taita Dios tucui imata mandashcata rurarca. Taita Dios nishcashnami rurarca.
7 Chai jipami Jehová Diosca Noetaca nirca: “Canba familiahuan arcaman yaicui. Canga cai tiempopi gentecunamanda diferente, alita rurajmi* cangui. 2 Cada limpio animalcunamandaca 7tami* apana cangui. Jaricuna y huarmicunami cana can. Pero na limpio animalcunamandaca ishcaitallami apana cangui, shuj jarita y shuj huarmita. 3 Cielota volaj animalcunapash tiashpa catichunga, huahuacunata charichunmi 7ta* apana cangui. Jaricuna y huarmicunami cana can. 4 Porque solo 7 punllacunapillami cai alpapica 40 punllacunata y 40 tutacunata tamiachigrini. Ñuca rurashca gentecunata y animalcunataca tucuchishpami saquigrini” nirca. 5 Noeca Jehová Dios tucui imata mandashcatami rurarca.
6 Ninan Manllanai Tamia* callarishca tiempopica, Noeca 600 añostami charirca. Chai tamiami cai alpataca taparca.* 7 Ninan Manllanai Tamia nara callarijpillatami Noeca paipa churicunahuan, paipa huarmihuan y paipa jachungunahuanbash arcamanga yaicurca. 8 Limpio animalcunapash, na limpio animalcunapash, cielota volaj animalcunapash y cai alpapi causaita charij tucui animalcunapashmi arca ucuman yaicurca. 9 Tucuilla animalgucunami Noé maipi cashcaman rirca. Noeman Taita Dios mandashcashnami chai animalgucunaca shuj jari, shuj huarmi ishcai ishcai arcamanga yaicunajurca. 10 Shinami 7 punllacuna jipaca, cai alpapica ninanda tamiai callarirca.
11 Noé 600 añosta charijpi y segundo quillapa* punlla número 17pimi, jahua cielopi tiashca tucuilla yacucunaca talirimurca. Cielopi pungucunapashmi pascarirca. 12 Shinami cai alpapica 40 punllacunata y 40 tutacunata ushashcata* tamiarca. 13 Chai punllapillatami Noeca paipa quimsa churicunahuan, paipa huarmihuan y paipa quimsa jachungunahuanbash arcaman yaicurca. Noepa churicunaca Sem, Cam y Jafet shuticunami carca. 14 Paicunaca según paicunapa clase tucui laya sacha animalcunahuan, según paicunapa clase tucui laya na sacha animalcunahuanmi yaicurca. Shinallata, según paicunapa clase llucashpa purij tucui laya animalcunahuan* y según paicunapa clase cielota volaj tucui laya animalcunahuanmi arcamanga yaicurca. Chai volaj animalcunaca tucuilla pajarocuna y alasta charij tucuilla animalcunami can. 15 Causana samaita* charij tucui laya animalcunami Noé maipi cashcaman rirca. Arcamanga ishcai ishcaimi yaicunajurca. 16 Noeman Taita Dios mandashcashnami tucui laya animalcunaca jaricuna cashpa, huarmicuna cashpapash arcaman yaicunajurca. Shinami Jehová Diosca Noé yaicushca jipaca, arca punguta vicharca.*
17 Y 40 punllacunatami cai alpapica ushashcata tamiajurcalla. Tamia yacucunaca cai alpapi ashtahuan ashtahuan jundashpami, arcataca alzai callarirca. Chaimi arcaca yacucuna jahuata huambujurca. 18 Tamia yacucunaca ashtahuan ashtahuan jundashpami alpataca tapaitapacha taparca.* Pero arcaca yacucuna jahuapimi huambujurcalla. 19 Yacucunaca ushashcata jundashpami, mundo enteropi jatun urcucunatapash tucuillata taparca. 20 Urcucunamandaca 7 metrosta* jahuamanmi yacucunaca jundarca.
21 Shinami cai alpapi causaita charijcunaca tucuilla huañurca. Jahuata volaj animalcuna cashpa, na sacha animalcuna cashpa, sacha animalcuna cashpa, uchilla animalcuna* cashpa y gentecuna cashpapash tucuillami huañurca. 22 Cai chaquishca alpapi causana samaita* charijcunaca tucuillami huañurca. 23 Cai alpapi causajcunataca tucuillatami Taita Diosca* tucuchirca. Gentecunata, animalcunata, llucashpa purij animalcunata,* cielota volaj animalcunatapashmi tucuchirca. Tucuillami huañurca. Solo Noé y arcapi paihuan cajcunallami salvarirca. 24 Yacucunaca 150 punllacunacamanmi cai alpataca taparca.
8 Pero Taita Diosca, arca ucupi caj Noeta, sacha animalcunata y na sacha animalcunataca na cungarcachu.* Chaimi Taita Diosca cai alpamanga shuj shinlli huairata cachamurca. Shina rurajpimi yacucunaca chaquiri callarirca. 2 Jahua cielopi tiashca tucuilla yacucunapash y cielopi pungucunapashmi vicharirca.* Chaimi ñana tamiarca. 3 Yacucunaca asha ashami alpamandaca chaquishpa catirca. Y 150 punllacuna jipaca yacucunaca ñami ashtacatapacha rebajarishcarca. 4 Shinami séptimo quillapa* punlla número 17pica Ararat shuti urcucunapi arcaca quidarca.* 5 Décimo quillacamanmi* yacucunaca rebajarishpa catirca. Décimo quillapa primer punllatami urcu filo pundacunaca ricuri callarirca.
6 Ña 40 punllacuna jipami Noeca arcapa ventanata pascarca. 7 Shina pascashpami shuj cuervota* canllaman cacharca. Alpa chaquiringacamanmi chai cuervoca rij shamuj purijurca.
8 Chai jipami Noeca cai alpapi yacucuna rebajarishpa o na rebajarishpa catijushcata ricungapaj shuj palomaguta canllaman cacharca. 9 Pero palomaguca maipi shayarina* pushtugutallapash na tarircachu. Porque yacucunaca muyundi alpa enteropimi todavía tiarcara. Chaimi palomaguca cutin arcaman tigramurca. Shina tigrajpimi Noeca maquita canllaman chutashpa palomagutaca arca ucuman yaicuchirca. 10 Y 7 punllacuna jipaca cutinmi palomagutaca canllaman cacharca. 11 Palomaguca ña tutayajujpimi tigramurca. Tigramushpaca paipa picopi shuj frescolla olivos fangaguta charijujtami Noeca ricurca. Chaita ricushpami Noeca alpapi yacucuna rebajarijushcata cuenta japirca. 12 Y 7 punllacunata shuyashca jipami Noeca, palomagutaca cutin canllaman cacharca. Pero cai viajeca palomaguca ñana tigramurcachu.
13 Noé 601 añosta charijpi, primer quillapa* primer punllapica yacucunaca ñami chaquirijurca. Noeca arcapa techomanda shuj parteta anchuchishpami cai alpapi yacucunaca ña chaquirijushcata ricurca. 14 Segundo quillapa,* punlla 27pica cai alpaca chaquitapacha chaquishcami quidarca.
15 Chai jipami Taita Diosca Noetaca cashna nirca: 16 “Arca ucumanda canba huarmihuan, canba churicunahuan y canba jachungunahuanbash llujshi. 17 Canhuan cashca tucui laya animalcunatapash richun saquingui. Volanata yachaj animalcunata, na sacha animalcunata, sacha animalcunata, llucashpa purij animalcunatapashmi llujchina cangui. Shinami paicunaca cai alpapi ninanda mirashpa, criacunata charishpa ashtacacuna tucunga”.
18 Shina nijpimi Noeca paipa churicunahuan, paipa huarmiguhuan y paipa jachungunahuanbash arcamanda llujshirca. 19 Arcamandaca causaita charij tucui animalcuna, llucashpa purij tucui animalcuna, volanata yachaj tucui animalcuna y cai alpapi purij tucui animalcunapash grupo grupomi llujshirca. 20 Chai jipaca, Jehová Diosman sacrificiocunata* carangapami Noeca shuj altarta* rurarca. Chaipica huaquin limpio animalcunata y volanata yachaj huaquin limpio animalcunatapashmi rupachishpa shuj ofrendagutashna cararca. 21 Chai rupachishca ofrenda mishquillagu ashnajujtaca Jehová Diosca ninandami gushtarca.* Chaimi Jehová Diosca paipa shungu ucupica nirca: “Nunca más na cai alpataca gentecunapa culpamandaca maldicishachu. Porque gentecunapa shunguca huahuamandapachami nalita rurangapaj munan. Causaita charij gentecunata y causaita charij animalcunatapash nunca más na chashnaca tucuchishachu. 22 Cunanmanda vichaica cai alpapica siempremi tarpuna tiempo, cozechana tiempo tianga. Chiri y cunujmi canga. Verano tiempopash, invierno tiempopash, tuta y punllapashmi tianga” nircami.
9 Taita Diosca Noeta y paipa churicunata bendiciashpami cashna nirca: “Ashtaca huahuacunata charishpa ninanda mirarishpa cai alpapi jundanguichi. 2 Cai alpapi causaj tucuilla animalcuna, cielota volaj animalcuna, alpapi llucashpa purij animalcuna y mar yacupi tiaj pescadocunapashmi cangunataca manllashpa catinga. Paicunataca cangunapa maquipimi* saquini. 3 Cai alpapi causanajuj tucuilla animalcunatami micuita ushanguichi. Imashinami micunalla plantacunata micuchun curcani, shinallatami tucui animalcunatapash micuchun carani. 4 Solo yahuarhuan aichatallami na micuna canguichi. Porque causaica yahuarmandami tian. 5 Si shuj persona o shuj animal pitapash huañuchijpica, ñucaca paitami reclamasha. Si shuj animal shuj genteta huañuchishpaca, chai animalca huañuchi tucunami can. Y si pipash shuj genteta huañuchishpaca paipa causaihuanmi pagana can. 6 Si shuj persona pitapash huañuchishpaca,* paipashmi huañuchi tucuna can. Porque Taita Diosca paiman parecidotami* gentecunataca rurarca. 7 Cutin cangunaca, ashtaca huahuacunata charishpa ninanda mirarichi. Ashtacacuna tucushpa cai alpapi jundaichi” nircami.
8 Chai jipaca Noeta y paipa churicunatapashmi Taita Diosca cashna nirca: 9 “Cunanga shuj tratotami* cangunahuan, cangunapa huahuacunahuan, 10 arcamanda cangunahuan llujshishca pajarocunahuan, na sacha animalcunahuan y sacha animalcunahuanbash rurani. Ari, cai alpamanda tucuilla animalcunahuanmi cai tratotaca rurani. 11 Cai alpapi tucuilla animalcunata y tucuilla gentecunataca nunca más na ashtaca yacuhuanga tucuchishachu. Shinallata cai alpatapash nunca más na ashtaca yacuhuanga tapashachu nishpami cai tratotaca rurani” nircami.
12 Chai jipami Taita Diosca nirca: “Cangunahuan y cangunahuan cashca animalcunahuan cai tratota rurajushcata ricuchunmi shuj señalta saquijuni. Cai tratoca cangunapa cati cati viñaicunapapashmi sirvinga. 13 Cielopica shuj cuichita o arcoiristami churani. Chai cuichimi cai alpapi tucui causajcunahuan ñuca shuj tratota rurashcata ricuchinga. 14 Cada vez que fuyucuna ricurijpi y fuyucunapi cuichi ricurijpica, 15 cangunahuan y tucuilla causaita charijcunahuan* shuj tratota rurashcatami ñucaca maimanda yarisha. Nunca más na cai alpapi tucuilla gentecunata y animalcunataca ashtaca yacucunahuanga tucuchishachu. 16 Fuyucunapi cuichi ricurijpica ñucaca ricushapachami. Chaita ricushpami cai alpapi gentecunahuan y animalcunahuanbash* unai unaicaman shuj tratota ñuca rurashcata yarisha”.*
17 Taita Diosca cutinbashmi Noetaca cashna nirca: “Cai alpapi gentecunahuan y animalcunahuan shuj tratota rurashcata ricuchingapami cai señalta saquini”.
18 Arcamanda Noehuan llujshishca churicunaca Sem, Cam y Jafet shuticunami carca. Jipaca Cam shuti runaca Canaán shuti churitami charirca. 19 Chai quimsacunami Noepa churicuna carca. Paicunamandami cai muyundi alpapi gentecunaca mirarca.
20 Chai jipaca Noeca alpatami trabajai callarirca. Y uvastami tarpurca. 21 Noeca vinota ufiashpami macharca. Paica paipa carpa ucupimi ropata* llujchishpa siririrca. 22 Canaanba taita Cam shuti runaca paipa taita Noé lluchulla cajtami ricurca. Chaitami paipa ishcai huauquicunamanga canllapi villangapaj rirca. 23 Chaimi Sem y Jafetca shuj fachata rigrapi churarishpa ishcandicuna huashahuanlla purishpa carpa ucumanga yaicurca. Paicunapa taita lluchulla cajta ama ricungapami, shuj ladoman ricushpa chai fachahuan jatachirca.
24 Noé ña juizo tarishpa y rijcharishpaca paipa jipa churi* imata rurashcatami yachaj chayarca. 25 Chaimi cashna nirca:
“Canaanga maldicishca cachun.
Paipa huauquicunapa esclavo* tucuchun”.
26 Caitapashmi nirca:
“Jehová Diosca alabashca cachun. Paimi Semba Taita Dios can.
Canaanga paipa* esclavo tucuchun.
27 Taita Diosca ashtaca alpacunata Jafetmanga carachun.
Y Jafetca Semba carpacunapi causachun.
Canaanga paipapash esclavo tucuchun” nircami.
28 Ninan Manllanai Tamia* jipaca Noeca 350 huatacunatapashmi causarca. 29 En totalca 950 huatacunatami Noeca causarca. Chai jipami paica huañurca.
10 Noepa churicunaca Sem, Cam y Jafet shuticunami carca. Paicunapa causaipica cashnami pasarca.
Ninan Manllanai Tamia* jipami paicunaca huahuacunata charirca.
2 Jafetpa churicunaca Gómer, Magog, Madái, Javán, Tubal, Mesec, Tirás shuticunami carca.
3 Gomerpa churicunaca Askenaz, Rifat, Togarmá shuticunami carca.
4 Javanba churicunaca Elisá, Tarsis, Kitim, Dodanim shuticunami carca.
5 Paicunami islacunapi causajcunapa punda taitacuna carca. Paicunaca según paicunapa idioma, según paicunapa familiacuna, según paicunapa llactacunami tandanajushca causan carca.
6 Cam shuti runapa churicunaca Cus, Mizraim, Put, Canaán shuticunami carca.
7 Cus shuti runapa churicunaca Sebá, Havilá, Sabtá, Raamá y Sabtecá shuticunami carca.
Raamá shuti runapa churicunaca Seba y Dedán shuticunami carca.
8 Cus shuti runaca Nemrod shuti churitapashmi charirca. Cai alpapica Nemrodmi primer líder poderoso carca. 9 Nemrodca animalcunata alipacha cazadormi* carca. Y Jehová Diospa contrapashmi carca. Chaimi gentecunaca Nemrodhuan comparashpa huaquingunataca nin carca, “canga Nemrodshnami animalcunata alipacha cazador cangui y Jehová Diospa contrapashmi cangui nishpa”. 10 Nemrodca cai llactacunatami primero mandarca: Babel, Erec, Akkad y Calné shuti llactacunata. Cai llactacunaca Sinar alpacunapimi carca. 11 Nemrodca Sinar alpacunamandami Asiria llactacaman rirca. Chaipica Nínive, Rehobot-Ir, Cálah shuti llactacunatami shayachirca. 12 Shinallata Resen shuti llactatapashmi shayachirca. Resen llactaca Ninivemanda Cálah shuti llactaman rijuj ñanbimi carca. Cai llactacunami shuj jatun jatun llacta tucurca.*
13 Mizraim shuti runami Ludim, Anamim, Lehabim, Naftuhim shuti runacunapa taita carca. 14 Shinallata Patrusim, Casluhim y Caftorim shuti runacunapa taitami carca. Filisteocunaca Casluhim shuti runamandami shamun.
15 Canaanga Sidón, Het shuti churicunatami charirca. Sidonmi primer churi carca. 16 Canaanmi jebuseo gentecunapa, amorreo gentecunapa, guirgaseo gentecunapa punda taita carca. 17 Shinallata heveo gentecunapa, arqueo gentecunapa, sineo gentecunapa, 18 arvadeo gentecunapa, zemareo gentecunapa y hamateo gentecunapa punda taitapashmi carca. Tiempohuanga Canaanba familiacunaca shuj shuj ladocunapimi causangapaj rirca. 19 Cananeocunapa alpacunaca Sidón llactamanda Guerar llactacamanmi carca. Guerar llactaca Gaza llacta ladopimi carca. Shinallata chai alpacunaca Sodoma, Gomorra, Admá y Zeboyim llactacunacamanmi carca. Chai llactacunaca Lasa llacta ladopimi carca. 20 Chaicunami Cam shuti runapa churicuna carca. Paicunaca según paicunapa idioma, según paicunapa familiacuna, según paicuna causanajushca alpacuna y según maijan llactamanda cashcacunami tandanajushpa causan carca.
21 Sembashmi huahuacunata charirca. Paimi Éber shuti runa charishca tucuilla huahuacunapa punda taita carca. Semga Jafetpa huauquimi carca. Jafetca rucu huauquimi* carca. 22 Semba churicunaca Elam, Asur, Arpaksad, Lud y Aram shuticunami carca.
23 Aram shuti runapa churicunaca Uz, Hul, Guéter, Mas shuticunami carca.
24 Arpaksad shuti runaca, Selá shuti runapa taitami carca. Y Selá shuti runaca, Éber shuti runapa taitami carca.
25 Eberca ishcai churicunatami charirca. Primer churica Péleg* shutimi carca. Péleg causashca punllacunapimi cai alpapi gentecunaca separarirca y shuj shuj ladocunaman rirca. Chaimandami paica Péleg shutita charirca. Péleg runagupa huauquica Joctán shutimi carca.
26 Joctanga Almodad, Sélef, Hazarmávet, Jérah shuti runacunapa taitami carca. 27 Shinallata Hadoram, Uzal, Diclá, 28 Obal, Abimael, Seba, 29 Ofir, Havilá y Jobab shuti runacunapa taitami carca. Chaicunami Joctanba churicuna carca.
30 Paicunami Mesá pushtumanda Sefar pushtucaman causarca. Sefar pushtuca indi llujshimujuj ladoman tiashca urcucunapimi carca.
31 Chaicunami Sem shuti runapa huahuacuna carca. Paicunaca según paicunapa idioma, según paicunapa familiacuna, según paicuna causanajushca alpacuna y según maijan llactamanda cashcacunami tandanajushpa causan carca.
32 Chaicunami Noepa huahuacunapa familiacuna carca. Paicunaca según paicunapa familia y según paicunapa llactami tandanajushcacuna carca. Ninan Manllanai Tamia* jipaca cai familiacunamandami cai alpapica tucuilla llactacuna tiai callarirca.
11 Cai alpapica tucuilla gentecunami shuj idiomapilla y chai palabracunatallata utilizashpa parlan carca. 2 Indi llujshimujuj ladoman gentecuna rishpaca, Sinar alpacunapimi shuj planolla pushtu tiashcata ricurca. Chaipimi causangapaj quidarca.* 3 Chaimi paicunaca caishuj chaishuj cashna ninajurca: “Shamuichi, ladrillocunata rurashpa hornopi cusashunchi”. Shina nishpami, paicunaca rumicunapa randica ladrillocunata ocuparca. Chaicunataca breahuanmi* pegarca. 4 Paicunaca nircapashmi: “Jacuchi, shuj llactata shayachishunchi. Cielocaman chayajta shuj jatun jatun torretapash shayachishunchi. Shinami famosocunapacha tucushun y cai alpapica na caiman chaiman rinajushunllu”.
5 Chai jipami Jehová Diosca chai gentecuna shayachi callarinajushca llactata y jatun jatun torretapash ricungapaj rirca. 6 Chaimi Jehová Diosca cashna nirca: “Como paicunaca shujlla llacta can y shujlla idiomata parlan, ricui imatami paicunaca rurai callarishca. Cunanga imata pensashcatami paicunaca ruranga. 7 Shinaca jacu, paicunapura ama intindirichun paicuna parlashca idiomata pandachingapaj rishun”. 8 Chai jipami Jehová Diosca cai alpa muyundipi causachun gentecunataca chai pushtumanda caiman chaiman cacharca. Shinami gentecunaca chai llactata shayachinataca asha asha saquirca. 9 Chai llactapimi Jehová Diosca cai alpapi gentecuna parlashca idiomataca pandachirca. Chaimi chai llactataca Babel* shutita churarca. Jehová Diosca cai muyundi alpapi causachunmi, gentecunataca chai pushtumanda caiman chaiman cacharca.
10 Sem runagupa causaipica cashnami pasarca:
Ninan Manllanai Tamia* tiashcamanda ishcai huatacuna jipaca, ña 100 añosta charishpami, Sem runaguca Arpaksad shuti churita charirca. 11 Arpaksad shuti runaguta charishca jipaca, 500 huatacunatapashmi Semga causarca. Semga ushicunata* y churicunatapashmi charirca.
12 Arpaksad shuti runaguca 35 añosta charishpami Selá shuti churita charirca. 13 Selá runaguta charishca jipaca, 403 huatacunatapashmi Arpaksad runaguca causarca. Arpaksad runaguca ushicunata y churicunatapashmi charirca.
14 Selá shuti runaguca 30 añosta charishpami Éber shuti churita charirca. 15 Éber runaguta charishca jipaca, 403 huatacunatapashmi Selá runaguca causarca. Selá runaguca ushicunata y churicunatapashmi charirca.
16 Éber shuti runaguca 34 añosta charishpami Péleg shuti churita charirca. 17 Péleg runaguta charishca jipaca, 430 huatacunatapashmi Éber runaguca causarca. Paica ushicunata y churicunatapashmi charirca.
18 Péleg shuti runaguca 30 añosta charishpami Reú shuti churita charirca. 19 Reú runaguta charishca jipaca, 209 huatacunatapashmi Péleg runaguca causarca. Paica ushicunata y churicunatapashmi charirca.
20 Reú shuti runaguca 32 añosta charishpami Serug shuti churita charirca. 21 Serug runaguta charishca jipaca, 207 huatacunatapashmi Reú runaguca causarca. Paica ushicunata y churicunatapashmi charirca.
22 Serug runaguca 30 añosta charishpami Nacor shuti churita charirca. 23 Nacorta charishca jipaca, 200 huatacunatapashmi Serug runaguca causarca. Paica ushicunata y churicunatapashmi charirca.
24 Nacor shuti runaguca 29 añosta charishpami Taré shuti churita charirca. 25 Taré runaguta charishca jipaca, 119 huatacunatapashmi Nacor runaguca causarca. Paica ushicunata y churicunatapashmi charirca.
26 Taré runaguca 70 añosta charishpami Abrán, Nacor, Harán shuti churicunata charirca.
27 Taré runagupa causaipica cashnami pasarca:
Taré runaguca Abranba, Nacorpa y Haranba taitami carca. Harán runaguca Lotpa taitami carca. 28 Harán runaguca paipa taita Taré causajuj tiempopillatami huañurca. Harán runaguca pai nacirishca caldeo gentecunapa Ur llactapillatami huañurca. 29 Shuj tiempo jipaca, Abranbash y Nacorpashmi cazararca. Abranba huarmica Sarái shutimi carca. Cutin Nacorpa huarmica Milcá shutimi carca. Haranmi Iscá y Milcá shuti huarmigucunapa taita carca. 30 Saraica estéril caimandaca huahuacunata charitaca na usharcachu.
31 Taré runaguca caldeo gentecunapa Ur llactamanda llujshishpaca paipa churi Abranda, paipa nieto Lotta, paipa jachun Saraitapash apashpami rirca. Lotca Harán shuti runapa churimi carca. Cutin Saraica Abranba huarmimi carca. Paicunaca Canaán llactamanmi Taré runaguhuan rirca. Harán shuti llactaman chayashpaca chaipi causangapami quidarca. 32 En totalca 205 huatacunatami Taré runaguca causarca. Chai jipami Harán shuti llactapi huañurca.
12 Chai jipami Jehová Diosca Abrandaca cashna nirca: “Canba familiacunata, canba taitapa familiacunata y cai llactatapash saquishpa ñuca ricuchigrijushca llactaman ri. 2 Ñucaca canmandaca caitami rurasha: Canga shuj jatun jatun llactami tucungui. Candaca bendiciashami y canba shutipash alipacha rijsishcami canga. Canmandami shujcunapash bendiciai tucunga. 3 Canda bendiciajcunataca bendiciashami. Canda maldicijcunataca ñucapashmi maldicisha. Y canmandami cai alpapi tucui familiacunaca bendiciai tucunga”.
4 Shinami Jehová Dios imata nishcata rurashpa Abranga chaimanda rirca. Lotpashmi paihuanga rirca. Harán llactamanda rishpaca, Abranga 75 añostami charirca. 5 Paica paipa huarmi Saraita y paipa sobrino Lotta* pushashpami Canaán llactaman rirca. Shinallata Harán llactapi mirachishca cosascunata y paicuna randishca* sirvientecunatapash apashpami rirca. Shinami Canaán llactaman chayagrirca. 6 Abranga Canaán llactata yalishpami Siquem pushtuman chayarca. Siquem pushtuca, Moré shuti pushtu ladollapimi carca. Chai tiempopica cananeo gentecunaca Canaán llactapimi causarca. 7 Chaipimi Jehová Diosca Abranman ricurishpa cashna nirca: “Canba huahuamanmi* cai alpataca cugrini”. Shina nijpimi Abranga paiman ricurishca Jehová Diosman shuj altarta chaipi rurarca. 8 Jipamanga urcucunalla tiaj pushtumanmi Abranga rirca. Chai pushtuca Betel shuti llactapa indi llujshimujuj ladomanmi carca. Betel y Hai llactacuna chaupipimi Abranga paipa carpa huasiguta shayachirca. Chaipipashmi paica Jehová Diosman shuj altarta rurashpa, Jehová Diospa shutita alabai callarirca. Betel llactaca indi huashajuj ladomanmi carca. Cutin Hai llactaca indi llujshimujuj ladomanmi carca. 9 Chai jipami Abranga carpa huasicunata desarmashpa chaimanda rirca. Paica shuj shuj pushtucunapimi causarca. Shinami Négueb pushtucaman chayagrirca.
10 Chai punllacunapica yarjai tiempomi Canaán llactapica tiai callarirca. Chaimi Abranga Egipto llactaman urai rishpa chaipi shuj tiempota quidarca.* 11 Egipto llactaman ña chayagrijushpami Abranga paipa huarmi Saraitaca cashna nirca: “Sarái, ama shinagu cashpa aliguta uyahuai. Quiquinga juyaillagupachami cangui. 12 Egipciocunaca canda ricushcandimi, ‘paica paipa huarmimi can’ ninajunga. Chaimi ñucataca huañuchishpa, cutin candaca causachun saquinga. 13 Por favor, paicunamanga ‘paipa panimi cani’ ningui. Chaimi paicunaca canmanda ñucataca ali tratahuanga y ñucaca causashpa catita ushasha”.*
14 Egipto llactaman Abrán chayashcandimi, egipciocunaca Sarái juyaillagupacha cashcata ricurca. 15 Faraonba* principecunapashmi Sarái juyaillagupacha cashcataca ricurca. Shina ricushpami chai huarmi juyaillagu cashcata faraonman parlanajurca. Chaimi Sarái huarmigutaca faraonba palacioman aparca. 16 Faraonga Saraimandami Abrandaca ali tratarca. Shinallata llamacunata, vacacunata, burrocunata, camellocunata, sirvientecunata, sirvientacunatapashmi Abranmanga curca. 17 Pero Jehová Diosca, Abranba huarmi Saraimandami faraonda, faraonba familiata y paipa sirvientecunatapash ninanda llaquichirca. 18 Chaimi faraonga Abranda cayachun cachashpa cashna nirca: “¿Imatata rurahuashcanguiyari? Canba huarmi cashcataca ¿imashpata na villahuarcanguiyari? 19 ¿Imashpata ‘paica ñuca panimi can’ nihuarcangui? Cazimi paihuanga cazararcani. Canba huarmitaca tigrachinimi. Apashpa caimanda rilla”. 20 Shina nishpami faraonga paipa sirvientecunataca, Egipto llactamanda llujshingacaman Abrahandaca cumbashpa richun mandarca. Chaimi Abrahanbash y paipa huarmipash tucui imata charishcacunata apashpa chaimanda rircalla.
13 Shinami Abranga, Egipto llactamanda llujshishpa Négueb pushtuman vichai rirca. Paipa huarmitapash y Lottapash pushashpami rirca. Shinallata tucui imata charishcatapash apashpami rirca. 2 Abranga ashtaca huagracunata, llamacunata, ashtaca orota, plata materialtapashmi charirca. 3 Chai jipaca, shuj shuj pushtucunapi causashpami Négueb pushtumandaca Betel llactacaman chayagrirca. Shinami entre Betel y Hai llactacunapi tiajuj pushtuman chayarca. Chai pushtupimi pundaca carpa huasiguta Abranga shayachishcarca. 4 Chai pushtupillatami shuj altarguta rurashcarca y Jehová Diospa shutitapash alabai callarishcarca.
5 Abrahanga Lothuanmi rijurca. Lotpashmi llamacunata, vacacunata y carpa huasigucunatapash charirca. 6 Pero ishcandicunaca ñami ushashcata* mirachishcarca. Chaimi pambacunaca ñana paicunapa animalcunapaca pactajurca. Chaimi shujlla pushtupi tandanajushpa causaitaca ñana ushanajurca. 7 Chaimandami Abranba huagracunata, llamacunata cuidadorcunapash Lotpa huagracunata, llamacunata cuidadorcunapash randimanda culirarirca. (Chai punllacunapica cananeo gentecunapash y perizita gentecunapashmi chai llactapillata causanajurca). 8 Shina culirarinajujpimi Abranga Lottaca cashna nirca: “Rogaitami rogapani, ñucanchica familiapurami capanchi. Canhuan y ñucahuanga na shinllita rimarijunachu* capanchi. Canba sirvientecunapash y ñucapa sirvientecunapash na shinllita rimarijunachu capan. 9 Cai llactapica, maijan pushtuta can munashpapash agllanallami capangui. Ama shinagu cashpa, por favor separaripashun. Si can lluqui ladoman rijpica, ñucaca ali ladomanmi ripasha. Pero si can ali ladoman rijpica, ñucaca lluqui ladomanmi ripasha”. 10 Abrán shina nijpimi Lotca tucuilla Jordán alpacunamanda callarishpa Zóar llactacaman tucuillata ricurca. Chai pushtupica Jehová Dios rurashca jardinbishna* y Egipto llactapishnami ashtaca yacu tiarca. Chai pushtuca Sodoma y Gomorra llactacunata Jehová Dios nara tucuchijpica shinami carca. 11 Lotca tucuilla Jordán alpacunata agllashpami, indi llujshimujuj ladoman causangapaj rirca. Shinami Abrán y Lotca separarirca. 12 Abranga Canaán llactapimi causangapaj rirca. Cutin Lotca Jordán alpacunapa ladolla llactacunapimi causangapaj rirca. Por ultimoca Sodoma llactapimi paipa carpa huasigutaca shayachirca. 13 Pero Sodoma llactamanda gentecunaca nalipacha nali gentecunami carca. Jehová Diospa ñaupapipash jatun nali pecadocunatami ruran carca.
14 Lotmanda Abrán ña separarishca jipami, Jehová Diosca Abrandaca cashna nirca: “Abrán por favor, can maipi shayajuj pushtumandaca uraiman, vichaiman, indi llujshimujuj ladoman, indi huashajuj ladoman ricui. 15 Can ricujushca tucuilla alpataca canman y canba huahuacunamanmi cugrini. Y para siempremi cangunapa canga. 16 Canmandaca caitami rurasha: Canba huahuacunaca* cai alpapi tiashca polvo alpashna ashtaca ashtacacunami tucunga. Polvo alpata cuentai ushajcunallami canba huahuacuna* mashnacuna cashcataca cuentai ushanga. 17 Jatari, cai gulpi alpa enterota ri. Porque cai alpataca canmanmi cugrini”. 18 Shina nijpimi Abranga rishpa carpa huasicunapi causashpa catirca. Tiempohuanga Hebrón llactapi Mamré shuti pushtumanmi chayarca. Chaipica ashtaca jatun quirucunami* tiarca. Chaiman chayashpami chaipi causangapaj quidarca.* Jehová Diosmanbashmi shuj altarguta rurarca.
14 Jipamanga Sinar llactataca Amrafel shuti reymi mandajurca. Elasar llactataca Arioc shuti reymi mandajurca. Elam llactataca Kedorlaomer shuti reymi mandajurca. Goyim llactataca Tidal shuti reymi mandajurca. 2 Chai reycunami Sodoma llactapa Bera shuti reyhuan, Gomorra llactapa Birsá shuti reyhuan, Admá llactapa Sinab shuti reyhuan, Zeboyim llactapa Seméber shuti reyhuan y Bela llactapa reyhuan macanajurca. Bela llactatami Zóar nin. 3 Chai último 5 reycunaca macanajungapami paicunapa soldadocunataca Sidim Pambacunapi* tandachirca. Sidim Pambacunatami Mar Salado* nin.
4 Chai 5 reycunami Kedorlaomer reytaca 12 añosta sirvinajushcarca. Pero 13 años tucujpica ñana paitaca cazungapaj munarcachu. 5 Ña año 14pimi Kedorlaomer reyca paita apoyaj reycunahuan tandanajushpa macanajungapaj rirca. Paicunaca Asterot-Carnaim shuti pushtupimi refaím gentecunataca vincirca. Zuzim gentecunataca Cam shuti llactapimi ganarca. Cutin Emim gentecunataca Savé-Quiryataim shuti pushtupimi ganarca. 6 Horeos gentecunataca Seír shuti urcucunamanda callarishpami El-Parán shuti pushtucaman catiria rishpa ganarca. Chai pushtuca desierto* ladollapimi can. 7 Chai jipa tigranajushpaca En-Mispat shuti pushtumanmi paicunaca chayarca. Chai pushtutami Cadés nin. Amalequita gentecunapa tucuilla llactacunatapash vincishpami, Hazazón-Tamar llactapi causanajushca amorreo gentecunatapash vincirca.
8 Cutin Sodoma llactamanda reyca Gomorra llactamanda reyhuan, Admá llactamanda reyhuan, Zeboyim llactamanda reyhuan, Bela llactamanda reyhuan tandanajushpami Sidim Pambacunapi* macanajungapaj rirca. Bela llactatami Zóar nin. 9 Chai 5 reycunami cai chuscu reycunahuan macanajurca: Elam llactamanda Kedorlaomer shuti reyhuan, Goyim llactamanda Tidal shuti reyhuan, Sinar llactamanda Amrafel shuti reyhuan y Elasar llactamanda Arioc shuti reyhuan. 10 Sidim Pambacunapica,* breatashnalla charij pozocunami tian carca. Sodoma llactamanda y Gomorra llactamanda reycunaca escaparingapaj munaimanda calpanajushpami chai pozocunapi urmarca. Cutin shujcunaca urcucunapimi pacajungapaj rirca. 11 Shinami ganadorcunaca, Sodoma y Gomorra llactacunapi tucui ima tiashca cosascunata y micunacunatapash apashpa rirca. 12 Como Abranba sobrino* Lotpash Sodoma llactapi causajurca, paitapash y paipa charishcacunatapashmi ganadorcunaca apashpa rirca.
13 Chai jipami escaparishca shuj runaguca Abranbaman* rishpa tucui ima pasashcata villarca. Chai tiempopica Mamré shuti amorreo runapa jatun quirucuna* tiashca pushtupimi Abranga causajurca.* Mamré runaguca Escol y Aner shuti runacunapa huauquimi carca. Paicunaca randimanda ayudaringapami Abranhuanga ña parlarishcarca. 14 Abranga paipa sobrino* apai tucushcata yachashcandimi, macanajunata alipacha yachajushca 318 runacunata tandachishpa Dan shuti llactacaman catishpa rirca. Chai runacunaca Abranba huasipi nacirishca paipa sirvientecunami carca. 15 Abranga tutami paipa sirviente runagucunataca grupocunapi separashpa, paicunahuan rishpa chai contracunata atacarca y ganarca. Contracunataca Hobá shuti llactacamanmi Abranga catiriarca. Y chai llactaca Damasco jahua ladomanmi carca. 16 Shinami Abranga tucui cosascunata recuperarca. Shinallata paipa sobrino* Lotta, Lotpa cosascunata, apai tucushca chaishuj gentecunata y huarmicunatapashmi tigrachimurca.
17 Shinami Abranga Kedorlaomer reyta y paita apoyaj reycunatapash ganashpa tigramujurca. Shina tigramujujpimi, Sodoma llactamanda reyca paihuan tuparingapaj Savé Pambacunaman* rirca. Savé Pambacunatami Reypa Pambacuna* nin. 18 Salem llactapa rey Melquisedecca tandata y vinotami Abranmanga cararca. Melquisedecca Jahua Cielopi Taita Diospa sacerdotemi* carca.
19 Paica Abranda bendiciashpami cashna nirca:
“Jahua Cielopi Taita Diosca quiquinda bendiciapachun.
Paimi cielotapash y cai alpatapash rurarca.
20 Jahua Cielopi Taita Diosca alabai tucushca cachun.
Paimi canba contracunataca canba maquipi churarca”.
Shina nijpimi Abranga tucui imata recuperashcamandaca 10 por cientota* curca.
21 Chai jipami Sodoma llactamanda reyca Abrandaca cashna nirca: “Cosascunataca japipailla. Pero ñuca gentecunataca tigrachihuai”. 22 Shina nijpimi Sodoma llactamanda reytaca Abranga nirca: “Jehová Diospa ñaupapi maquita alzashpami juramentuni. Paimi Jahua Cielopi Taita Dios can. Paimi cielotapash y cai alpatapash rurarca. 23 Quiquinba cashcataca nimata na japishachu. Ni sandaliapa shuj correatallapash ni shuj puchatallapash quiquinbataca na japipashachu. Sinoca quiquinga jipamanga ninguimi ‘ñucamandami Abranga charij tucushca purijun’ nishpa. 24 Solo ñucapa gentecuna imata ña micushcatallami chasquishpa quidapasha.* Pero ñucahuan rishca Aner, Escol y Mamré shuti runacunataca imata japishca cosasgucunahuan richun saquipailla”.
15 Chai tucui cosascuna pasashca jipami, Jehová Diosca shuj muscuipishna Abranmanga cashna nirca: “Abrán ama manllaichu. Ñucami canbaca shuj escudoshna cani. Candaca ninandami bendiciasha”. 2 Chaimi Abranga nirca: “Tucuita Mandaj Jehová Dioslla, si huahuacunatapash nara charipanica ¿imashata ñucataca bendiciagrihuangui? Tucui ñuca imata charishcatapash Damasco llactamanda Eliezer shuti runagumi japinga”. 3 Shinallata nircami: “Ñuca Taita Dioslla, huahuagutaca na carahuashcanguica. Y ñuca charishcacunatapash ñucata sirvij runagumari japinga”. 4 Shina nijpimi Jehová Diosca nirca: “Canba charishcacunataca na cai runaguca japingachu. Sino canba propio churimi canba herenciataca japinga”.
5 Chai jipaca Abranda canllaman llujshi nishpami Taita Diosca cashna nirca: “Por favor, cielota ricupai y cuentai ushanalla cashpaca estrellacunata cuentapailla”. Chai jipaca nircapashmi: “Canba huahuaca* cielopi estrellacunashnami ashtaca ashtacatapacha miranga”. 6 Shina nijpimi Abranga Jehová Dios imata nishcata crirca. Chaimi Taita Diosca Abrandaca sin culpa justo* runagu cajta ricurca. 7 Shinallata nircami: “Ñucaca Jehovami cani. Ñucami cai alpacunata canman herenciangapaca caldeo gentecunapa Ur llactamanda candaca llujchimurcani”. 8 Shina nijpimi Abranga nirca: “Tucuita Mandaj Jehová Dioslla, cai alpacunata ñucaman carashpa herencianataca ¿imashinata seguro caita ushapani?”. 9 Shina nijpimi Taita Diosca cashna nirca: “Ñucaman carangapaj quimsa huatata charij vaquillaguta, quimsa huatata charij huarmi chivoguta, quimsa huatata charij jari llamaguta, shuj tortolaguta y shuj pichón palomagutapash agllamupai”. 10 Chaimi Abranga chai animalgucunata huañuchishpa chaupipi cuchurca. Pero pajarocunataca na shina rurarcachu. Jipamanga chai cuchushca animalcunapa ali ladotaca shuj ladoman cutin lluqui ladotaca chaishuj ladomanmi frente a frente churarca.* 11 Chai huañushca animalcunata micungapami angacunaca shamunajurca. Pero ama micuchunmi Abranga chai angacunataca manllachijurca.
12 Indi ña huashajugrijujpimi Abranga sumajta puñurca. Pai puñujujpica imapash yana yana tutashnami muscuipica ricurimurca. 13 Chaipimi Taita Diosca Abrandaca cashna nirca: “Canba huahuacunaca ajeno alpacunapimi shuj llactamanda gentecunashna causanga. Chai ajeno alpamanda gentecunami paicunataca esclavocunatashna charinga y 400 huatacunatami maltratashpa charinga. 14 Pero paicunata esclavocunatashna charij llactataca ñucami castigasha. Chai jipami paicunaca ashtaca cosascunata apashpa chai llactamandaca llujshinga. 15 Cutin canga ashtaca huatacunata causashca jipami tranquilo huañungui. Y canba punda taitacunahuanmi pambai tucungui. 16 Pero canba jipa familiacunaca paicunapa nietocunapa nietocuna causajushca tiempopimi caimanga tigramunga. Porque amorreo gentecuna castigai tucuna tiempoca nara chayamushcachu” nircami.
17 Indi ña huashajushca jipaca, ñami yana yana tucushca carca. Shinapimi shuj horno ricurirca. Chai hornomandaca cushnimi llujshijurca. Y shuj rupajuj mechonmi huañuchishca animalcunapa chaupitaca yalirca. 18 Chai punllapimi Jehová Diosca Abranhuan shuj tratota* rurashpa paitaca cashna nirca: “Canba huahuamanmi* cai alpacunataca carasha. Egipto llactapi tiashca riomanda callarishpa hasta Río* Eufratescamanmi carasha. 19 Shinallata quenita gentecunapa alpacunata, quenizita gentecunapa alpacunata, cadmonita gentecunapa alpacunatami paicunamanga carasha. 20 Shinallata, hitita gentecunapa alpacunata, perizita gentecunapa alpacunata, refaím gentecunapa alpacunata, 21 amorreo gentecunapa alpacunata, cananeo gentecunapa alpacunata, guirgaseo gentecunapa alpacunata y jebuseo gentecunapa alpacunatami paicunamanga carasha”.
16 Abranba huarmi Saraica huahuacunata charitaca na ushanllu carca. Saraica Egiptomanda shuj sirvientatami charirca. Paipa shutica Agarmi carca. 2 Saraica Abrandaca cashnami nirca: “Ama shinagu cashpa uyahuai, huahuacunata chari ushachunga Jehová Diosca na saquihuashcachu. Chaimandami ñuca sirvientahuan puñuchun mañapani. Si pai shuj huahuaguta charijpica, chai huahuagutaca ñuca propio huahuatashnami ricusha”. Shina nijpimi Abranga Sarái imata nishcata rurarca. 3 Canaán llactapi ña 10 huatacunata Abrán causajujpimi, paipa huarmi Saraica paipa sirvienta Agarta Abranman curca. 4 Chaimi Abranga Agarhuan puñurca. Y Agarca vijsayumi* quidarca.* Vijsayu cashcata cuenta japishpami Agarca Saraitaca millanayachishpa ricui callarirca.
5 Chaimi Saraica Abrandaca nirca: “Canba culpami ñucaca sufrijuni. Ñucallatami ñucapa sirvienta huarmigutaca canman curcani. Pero paica vijsayu cashcata cuenta japishpami ñucataca millanayachi callarihuarca. Pero cunanga, si can culpata charijta o si ñuca culpata charijtaca Jehová Diosllata ricushpa juzgachun”. 6 Shina nijpimi Abranga Saraitaca nirca: “Paica canba sirvientami can. Paitaca can ima munashcata rurailla”. Abrán shina nijpimi Saraica Agartaca humillai callarirca. Chaimi Agarca pacajushpa rirca.
7 Chai jipami Jehová Diospa angelca Agartaca desiertopi, shuj pugyu ladopi ricurca. Chai pugyuca Sur shuti pushtuman rina ñanbimi carca. 8 Taita Diospa angelca cashnami nirca: “Saraipa sirvienta Agar ¿maimandata shamujungui? ¿Maimanda rijungui?”. Shina nijpimi Agarca nirca: “Ñuca dueña Saraimandami pacajushpa rijuni”. 9 Shina nijpimi Jehová Diospa angelca cashna nirca: “Canba dueñapaman tigrailla y pai imata mandashcatapash respetohuan cazungui”. 10 Chai jipami Jehová Diospa angelca Agartaca cashna nirca: “Canba huahuacunataca mirachishami. Ashtaca ashtacacunami tucunga, cuentaitapash na cuentai ushanallacunami canga”. 11 Jehová Diospa angelca nircapashmi: “Canga vijsayumi cangui. Shuj jari huahuagutami charigringui. Paitaca Ismael* shutitami churana cangui. Porque Jehová Diosca can sufrijushcatami ricushca. 12 Ismaelca sacha burroshnami canga.* Paica tucuicunahuanmi macanajunga y tucuicunami paihuan macanajunga. Paipa tucuilla huauquicunamandaca separadomi* causanga”.
13 Chaimi Agarca paihuan parlajuj* Jehová Diospa shutita alabarca* y paitaca cashnami nirca: “Quiquinga tucuita* ricujuj Taita Diosmi capangui”. Chaitaca nircami porque Agarca cashnami pensarca: “Caipimi ñucata ricujuj Taita Diostaca ricushcani”. 14 Chaimandami entre Cadés y Bered shuti pushtupi tiajuj pozoca Beer-Lahái-Roí shuti carca. 15 Jipamanga Agarca Abranba shuj churigutami charirca. Chai churigutami Abranga Ismael shutita churarca. 16 Ismaelta Agar nacishca tiempopica, Abranga 86 añostami charirca.
17 Abrán ña 99 añosta charijpimi, Jehová Diosca Abranman ricurishpa cashna nirca: “Ñucaca Tucui Ushaita Charij Taita Diosmi cani. Ñucataca siempremi cazuna cangui y ima culpapash illami causana cangui. 2 Canhuan rurashca tratotaca* pactachishami. Ñucami canmanga ashtaca ashtaca huahuacunata cusha”.
3 Chaita uyashpami Abranga cungurishpa cumurirca. Chaimi Taita Diosca Abrandaca nirca: 4 “Ñuca partemandaca ñami canhuanga shuj tratota rurarcani. Y ciertopachami canga ashtaca llactacunapa taita tucungui. 5 Canga ñana Abrán* shutichu cagringui. Sino Abrahán* shutimi cagringui. Porque ashtaca llactacunapa taita cachunmi candaca agllashcani. 6 Ñucami canmanga ashtaca ashtaca huahuacunata cusha y canmandami ashtaca llactacunapash tianga. Y canba huahuacunapuramanda huaquingunaca reycunami tucunga.
7 ”Canhuan rurashca tratotaca pactachishami. Chai tratoca canba cati cati viñaicunapapashmi canga. Canba Taita Dios cangapaj y canba huahuacunapa Taita Dios cangapami chai tratoca unai unai huatacunacaman canga. 8 Canaán alpacunapica shuj llactamanda genteshnami causarcangui. Chai tucuilla Canaán alpacunataca canman y canba huahuacunamanmi cusha. Chai alpacunaca para siempremi cangunapa canga. Y ñucami paicunapa Taita Dios casha”.
9 Shinallata Taita Diosca Abrahandaca nircami: “Cutin canba partemandaca cai tratotaca pactachinami cangui. Cai tratotaca canbash y canba cati cati viñaicunapashmi pactachina canguichi. 10 Ñucaca cai tratotami cangunahuanga rurani: Cangunapuramandaca tucuilla jaricunami circuncisión* nishcata rurana canguichi. Cai tratotaca canbash y canba huahuacunapashmi pactachina canguichi. 11 Circuncisionda ruranami* cangunahuan y ñucahuan shuj tratota rurashcata yaringapaj* shuj señal canga 12 Cangunapa familiapi* nacirishca jari huahuacunataca ña 8 diasta nacirishcapimi tucuillata circuncisionda rurana can. Shinallata shuj llactamanda genteta randishca jaricunaca, na canba huahuacuna cashpapashmi circuncisiondaca rurana can. Chaitaca canba huahuacunapash canba cati cati viñaicunapashmi rurana can. 13 Canba huasipi nacirishca tucuilla jaricunami circuncisionda rurana can. Shinallata, culquipa randishca tucuilla jaricunapashmi circuncisionda rurana can. Chai circuncisionmi cangunapaca shuj señal cuenda canga. Chai circuncisionmi ñucaca shuj tratota unai unaipa cangunahuan rurashcata ricuchinga. 14 Circuncisionda nara rurashca jaricuna circuncisionda na ruraringapaj munashpaca huañuchi tucunami can. Porque paicunaca ñucahuan rurashca tratotami na pactachishca”.
15 Chai jipami Taita Diosca Abrahandaca cashna nirca: “Canba huarmi Saraitaca* ñana Sarái ninachu cangui. Cunanmanda vichaica paica Sara* shutimi canga. 16 Ñucami paitaca bendiciasha. Y paimandami shuj jari huahuaguta charigringui. Ñuca bendiciajpimi cangunapa huahuacunaca ashtaca llactacuna tucunga. Y chai huahuacunapuramanda huaquingunaca reycunami* tucunga”. 17 Chaita uyashpami Abrahanga cungurirca y cumurirca. Chai jipaca asirishpami paipa shungu ucupica cashna pensarirca: “¿Ña 100 añosta charishpapashchu shuj churiguta charigrini? Y ¿Sarapash ña 90 añosta charishpachu shuj huahuaguta ungugrin?”.
18 Chai jipami Abrahanga Taita Diostaca* nirca: “Ñuca Taita Dioslla, por favor ñuca churi Ismaelta bendiciapai”. 19 Shina nijpimi Taita Diosca nirca: “Canba huarmi Saraca ciertopachami canba churiguta charinga. Chai churitaca Isaac* shutitami churana cangui. Ñucaca paihuanmi shuj tratota ruragrini. Y chai tratoca Isaacpa huahuatapashmi* para siempre beneficianga. 20 Cutin Ismaelmanda parlashpaca, can imata mañashcataca uyashcanimi. Paitaca bendiciagrinimi. Paica ashtaca ashtaca huahuacunata charishpami ninanda miranga. Ismaelca 12 churicunatami charinga y paicunami jefecuna* tucunga. Paica shuj jatun llactami tucunga. 21 Shinapash, ñuca tratotaca canba churi Isaachuanmi rurasha. Chai churitaca caya huata cashna fechacunapillatami Saraca ungunga”.
22 Abrahanhuan parlai tucuchishca jipami Taita Diosca chaimanda rirca. 23 Chai jipami Abrahanga paipa churi Ismaelta, paipa huasipi nacirishca tucuilla jaricunata y culquipa randishca tucuilla jaricunatapash tandachirca. Abrahanga Taita Dios mandashcashnami chai punllallata paipa partepi aicha carata circuncidarirca. 24 Abrahanga 99 añosta charishpami circuncisionda rurarca. 25 Paipa churi Ismaelca 13 añosta charishpami circuncisionda rurarca. 26 Chai punllallatami Abrahanbash y paipa churi Ismaelpash circuncisionda rurarca. 27 Abrahanba huasipi nacirishca jaricunapash y shuj llactamanda genteta culquipa randishca jaricunapash, tucuillami chai punllallata Abrahanhuan igual circuncisionda rurarca.
18 Chai jipami Jehová* Diosca Abrahán maipi cashca pushtuman shamurca. Abrahanga Mamré shuti pushtupi tiashca jatun quirucunapa* ladopimi carca. Chaupi punllataca ninandami indijurca y Abrahanga paipa carpa huasi entradapimi tiajurca. 2 Pai vichai ricushpaca, carulla pushtugupi quimsa jaricuna shayanajujtami ricurca. Paicunata ricushcandimi, paicunata chasquingapaj calpashpa rirca. Chaiman chayashpaca paicunapa ñaupapimi alpacaman cumurirca. 3 Chai jipami Abrahanga nirca: “Jehová* Dios, si canba ñaupapi ali ricurinica por favor ñucata visitahuai. 4 Chaquicunata maillachichunga asha yacuguta apamuchun mandashallami. Chai jipaca quiru ucupi asha ratoguta samapanguichillami. 5 Ñuca huasiman shamushcamandaca, asha micunaguta carangapami munapani. Shinami quiquingunaca cutin fuerzata japipanguichi.* Y chai jipaca ripanguichillami” nircami. Chaimi paicunaca nirca: “Shinaca can imata nishcata rurapailla”.
6 Shina nijpimi Abrahanga paipa carpa huasiguman uchalla rishpa Sarataca cashna nirca: “26 libras* de ali harinata japishpa uchalla masashpa huaquin tandagucunata rurapai”. 7 Shina nishca jipami Abrahanga paipa animalcunata charishca pushtuman uchalla rishpa, shuj ali, maltun torota agllashpa paipa sirviente runaguman curca. Chaimi paipash chai maltun torota uchalla huañuchishpa yanungapaj rirca. 8 Chai jipami Abrahanga mantequillata, lecheta y yanushca aichatapash japishpa chai quimsa jaricunaman cararca. Quiru ucupi paicuna micunajungacamanga paicunata imagupipash atindisha nishpami, Abrahanga ladopi shayajurca.
9 Chai quimsa jaricunaca Abrahandaca cashnami tapurca: “Canba huarmi Saraca ¿maipita can?”. Chaimi Abrahanga nirca: “Cai carpagupimi capan”. 10 Shina nijpimi chai quimsa jaricunamanda shujca nirca: “Caya huata cashna fechacunapillatami ñucaca tigramusha. Y canba huarmi Saraca shuj jari huahuagutami charinga”. Shina nijtaca, chai runagupa huashapi tiajuj carpa entradamandami Saraca uyajurca. 11 Chai tiempopica Abrahán y Saraca ñami mayorllagucunapacha carca. Además Saraca huahuacunata charina edadtapash ñana charircachu. 12 Chaimandami Saraca paipa shungu ucupi asirishpa cashna nirca: “Maitashi payapira huahuataca charishayari. Ñuca cusagupash* ñamari rucuyapashca. ¿Ciertopacha huahuata charina cushijuitaca charishacha?”. 13 Chaimi Jehová Diosca Abrahandaca nirca: “¿Imashpata Saraca asirca? ¿Imashpata Saraca cashna edadpica huahuata na chari ushashachu nishpa pensarijun? 14 Jehová Diospaca nimapash na difícil canllu. Caya huata cashna fechacunapillatami tigramusha. Y Saraca shuj jari huahuagutami charinga”. 15 Pero Saraca manllarishpami nirca: “Na, na asircanichu”. Shina nijpimi Taita Diosca nirca: “Ari, asircanguimi”.
16 Shina nishca jipallami chai quimsa jaricunaca ña ringapaj jatarirca. Chaimi Abrahanga paicunamanda dispidiringapaj cumbashpa rijurca. Shina rinajushpami chai quimsa jaricunaca Sodoma llactata urai ricunajurca. 17 Chaipimi Jehová Diosca nirca: “Ñuca imata ruragrijushcataca Abrahanmanga villanami cani. 18 Abrahanga ciertopachami shuj jatun y ashtaca poderta charij llacta tucunga. Paimandami mundo enteropi gentecunaca bendiciai tucunga. 19 Abrahandaca paipa huahuacunatapash y paicunapa tucui huahuacunatapash alita rurashpa Jehová Dios munashcashna causaichi nishpa mandachunmi agllashcani. Shina rurajpimi, Jehová Diosca Abrahanman imata prometishcata cumplinga”.
20 Chai jipami Jehová Diosca nirca: “Ashtaca gentecuna Sodoma y Gomorra llactacunamanda caparishpa quejarinajujtami uyashcani. Chai llactacunapi gentecunaca, jatun nali pecadocunatami ruranajun. 21 Ñuca uyashca quejacuna cierto na cierto cashcata yachangapaj y si ciertopacha paicuna nalicunata ruranajushcata yachangapami urai rishpa ricugrini. Na cierto cajpica yachashallami” nircami.
22 Chai jipami chai jaricunaca chaimanda rishpa, Sodoma llactaman rirca. Pero Jehová Diosca Abrahanhuanmi quidarca.* 23 Chaipimi Abrahanga Taita Diospaman quimirishpa cashna nirca: “¿Ciertopachachu alita ruraj* gentecunataca nali gentecunahuan igual tucuchigringui? 24 Supongamos que chai llactapica alita ruraj* 50 gentecuna tiashcanman. ¿Shinapashchu tucuilla gentecunata tucuchigringui? ¿Nacha chai alita ruraj 50 gentecunamandaca chai llactata perdonapanguiman? 25 Quiquinga alita ruraj gentecunata malo gentecunahuan igual tucuchinataca pensaitallapash na pensapanguimanllu. Porque si shina ruranguica, ali gentecunataca malo gentecunahuan igualmi castigajunguiman. Quiquinmi cai mundo enteropa Juez capangui. Shinaca ¿nacha alitaca rurapanguiman?”. 26 Chaimi Jehová Diosca Abrahandaca nirca: “Si Sodoma llactapi alita ruraj 50 gentecunata tarinica, chai gentecunamandami tucuilla Sodoma llactataca perdonasha”. 27 Shina nijpipashmi Abrahanga cashna nirca: “Jehová Dioslla, por favor perdonahuangui. Ñucaca yanga polvo alpa gentegullami capani. Pero cutinmi cai shimigutapash ningapaj munapani. 28 Supongamos que chai llactapica alita ruraj 45 gentecuna tiashcanman. ¿5 gentecuna faltashcamandallachu chai llactataca tucuillata tucuchinguiman?”. Shina nijpimi Taita Diosca nirca: “Si chai llactapi alita ruraj 45 gentecunata tarinica, chai llactataca na tucuchishachu”.
29 Cutinbashmi Abrahanga nirca: “¿Y si alita ruraj 40 gentecunalla tiajpica?”. Chaimi Taita Diosca nirca: “40 gentecuna tiajpica na tucuchishachu”. 30 Abrahanga cutinmi cashna nirca: “Jehová Dioslla, ama culirapanguichu. Pero por favor, cutinmi cai shimigutapash ningapaj munapani. ¿Y si chai llactapi alita ruraj 30 gentecunatalla tarishpaca tucuchinguicha?”. Chaimi Taita Diosca nirca: “Si 30 gentecunata tarishpaca na tucuchishachu”. 31 Cutinbashmi Abrahanga cashna nirca: “Jehová Dioslla, por favor perdonahuangui. Pero cutinmi cai shimigutapash ningapaj munapani. ¿Y si alita ruraj 20 gentecunalla tiajpica?”. Chaimi Taita Diosca nirca: “Si 20 gentecuna tiajpica na tucuchishachu”. 32 Ña por ultimoca Abrahanga nircami: “Jehová Dioslla, ama culirapanguichu. Pero por favor, shuj último viajegutapashmi parlangapaj munapani. ¿Y si alita ruraj 10 gentecunatalla taringuica?”. Shina nijpimi Taita Diosca nirca: “Si 10 gentecunata tarinica na tucuchishachu”. 33 Abrahanhuan ña parlai tucuchishca jipami, Jehová Diosca rirca. Cutin Abrahanga paipa carpa huasigumanmi tigrarca.
19 Chai ishcai angelcunaca ña tutayajujtami Sodoma llactamanga chayarca. Lotca chai llactaman yaicuna entradapimi tiajurca. Paicuna chayamujujta ricushcandimi, Lotca paicunata chasquingapaj rirca. Paicunapa ñaupapimi alpacaman cumurirca.* 2 Chai jipami Lotca paicunataca nirca: “Ñuca amocunalla, ñucaca quiquingunapa sirvijmi capani. Ama shinagu cashpa ñucapa huasiman shamupaichi. Cai tutaca ñuca huasipi puñungapaj quidapaichi.* Quiquingunapa chaquitaca maillachipashunllami.* Cayaca tutamandata jatarishpa ripanguichillami”. Lot shina nijpimi paicunaca cashna nirca: “Pagui, pero cai tutaca plazapimi quidagripanchi”. 3 Shinapash cutin cutin jacu nijujpimi paicunaca Lotpa huasiman rirca. Chaipimi Lotca shuj alipacha micunata preparashpa, levadura illa tandatapash rurashpa paicunamanga cararca. Chaimi paicunaca micurca.
4 Paicuna nara puñungapaj rijpillatami, Sodoma llactamanda jaricunaca ashtahuan jovenmanda callarishpa ashtahuan mayor gentecunacaman Lotpa huasitaca tucuilla tandanajushpa muyurianajurca. 5 Lottaca caparishpami cashna ninajurca: “Cunan tuta canba huasiman shamushca jaricunaca ¿maipita can? Paicunata llujchimui, paicunahuan puñungapami* munanchi”.
6 Lotca paicunahuan parlangapami canllaman llujshirca. Pero huasi pungutaca vichashpami* saquirca. 7 Paicunataca nircami: “Ñuca huauquicunalla, ama shinagu cashpa chashnapacha nalitaca ama rurapaichichu. 8 Ishcai ushicunatami* charipani. Paicunaca nunca na shuj jarihuanllapash cashcachu. Paicunata canguna ima munashcata rurachunga canllaman apamupashallami. Pero cai jaricunataca ama imatapash rurapanguichichu. Porque paicunaca ñuca huasipi* invitadocunami can”. 9 Lot shina nijpipash paicunaca nircami: “Caimanda anchuri, canga shuj llactamanda caiman shamushca yanga runallami cangui. Shinapash ¿canrachu ñucanchicuna imata ruranataca nigringui? Cunanga candami paicunatapash yali sufrichishun”. Shina nishca jipami, Lottaca tangashpa pungutapash shitangapaj munanajurca. 10 Chaimi huasi ucupi cashca jaricunaca,* Lottaca huasi ucuman aisamurca. Y pungutapash vichashpami saquirca. 11 Pero pungu entradapi caj tucuilla jaricunataca jovenmanda callarishpa mayorcamanmi ñausata saquirca. Chaimi paicunaca punguta na tari ushashpallata shaijurca.
12 Chai jipami huasi ucupi jaricunaca* Lottaca nirca: “¿Cai llactapica ashtahuan familiata charinguichu? Cai llactapi canba familiacunata, canba mashacunata, churicunata y ushicunatapash tandachishpa caimanda llujchishpa apai. 13 Ñami cai llactataca tucuchigrinchi. Porque Jehová Diosca cai llactapi gentecunamandaca ninan nali quejacunatami uyashca. Chaimandami Jehová Diosca cai llactata tucuchichun ñucanchitaca cachamushca”. 14 Chaimi Lotca, paipa ushicunahuan cazaragrinajuj jaricunataca* cutin cutin cashna nijurca: “Apuraichi, cai llactamanda llujshichi. Jehová Diosca cai llactata tucuchigrinmi”. Pero Lotpa mashacunaca Lotca chistetami nijun yarcami.
15 Ña punllayajujpimi angelcunaca Lotta apurachishpa cashna ninajurca: “Uchalla apurai, canba huarmita y canba ishcai ushicunatapash apashpa ri. Shinami cai llacta paicunapa pecadocunamanda castigai tucujpica na huañungui”. 16 Pero Lotca na ucha apurajurcachu. Shina cajpipashmi Jehová Diosca Lottaca llaquirca. Chaimandami chai angelcunaca Lottapash, paipa huarmitapash y paipa ishcai ushicunatapash maquimanda aisashpa chai llactamanda llujchirca. 17 Chai llactamanda canllaman chayashcandimi shuj angelca cashna nirca: “Causashpa catingapaj munashpaca ucha calpashpa ri. Huashamanga ama tigrashpa ricunguichu. Pambacunata* calpajushpaca ni maipi na shayarinachu cangui. Ama huañuchi tucungapaca urcucunapimi pacajungapaj rina cangui”.
18 Pero Lotca nircami: “Por favor Jehová Dioslla, chaimanga ama cachahuaichu. 19 Ñucaca quiquinda sirvijmi capani. Ñucataca juyahuashcanguimi.* Chaimandami ñucataca causashpa catichun* ayudahuashcangui. Pero urcucunapi pacajungapaj ritaca na ushapanichu. Porque chai urcucunapi imapash nalicuna pasajpi huañunatami manllanayahuan. 20 Chai ladomanga shuj uchilla llactagumi tian, chaica ladollami can. Ama shinagu cashpa, chaiman richun saquihuai. Chaica uchilla llactagullami capan. Chaiman rishpaca causashpa catita ushapashami”.* 21 Chaimi angelca Lottaca nirca: “Shinaca cutinbash canda consideraimandami can imata mañajushcataca ruragrini. Can nijungui llactataca na tucuchigrinichu. 22 Apurai, ucha ri. Porque can ña chaiman chayashca jipami imatapash rurasha”. Chaimandami chai llactaca Zóar* shuti can.
23 Zoarman Lot chayangacamanga ñami indica llujshishcarca. 24 Chaipimi Jehová Diosca ninatapash y rupajuj rumicunatapash* Sodoma y Gomorra llactacunapica tamiachirca. Jehová Diosmi chaitaca rurarca. Chaicunaca jahua cielomandami urmamurca. 25 Shinami Taita Diosca chai llactacunataca tucuchirca. Pambacunapi* tiashca tucuilla chaishuj llactacunatapash, chai llactacunapi causajuj tucuilla gentecunatapash y chaicunapi viñashca tucuilla plantacunatapashmi tucuchirca. 26 Pero Lotpa huarmica Lotpa huashatami catijurca. Paica llactatami tigrashpa ricui callarijurca. Chaipimi paipa cuerpoca cachi estatua rumi tucurca.
27 Abrahanga ali horata jatarishpami, Jehová Dios paihuan parlashca pushtuman rirca. 28 Sodoma y Gomorra llactacunata y tucuilla chai pambacunata* urai ricushpaca, hornomanda yana yana cushni llujshijujtashnami ricurca. 29 Pero Taita Diosca, Abrahanman imata nishcataca na cungarcachu. Chaimandami chai pambacunapi* llactacunata tucuchijushpaca, Lottaca chai llactacunamanda llujchirca. Chai llactacunapimi Lotca causajushcarca.
30 Tiempohuanga Zóar llactapi causanataca Lotca manllanayachircami. Chaimi Zóar llactamanda llujshishpa paipa ishcai ushicunandi urcucunapi causangapaj rirca. Chaipica paipa ishcai ushicunandimi shuj cueva ucupi causai callarirca. 31 Paya ushica paipa ñañataca nircami: “Ñucanchi taitaca ñami mayorpacha can. Y cai llactapica, chaishuj gentecunashna cazarashpa huahuata charingapapash ni shuj jarillapash na tianllu. 32 Ñucanchi taitapa familia ama chingarichunga,* vinota carashpa paihuan puñushun”.
33 Shina nishpami chai tutaca taitaman vinota carashpa machachirca. Chai jipami paya ushica taita maipi sirijushcaman rishpa paihuan puñurca. Pero Lotca paipa ushi ima ratopi paihuan siririshcata, ima ratopi jatarishcatapash na sintircachu. 34 Cayandi punllaca paya ushica paipa ñañataca nircami: “Caina tutaca ñami ñuca taitahuan puñurcani. Cunan tutapash cutin vinota carashun. Y cai viajeca can yaicushpa paihuan puñungui. Shinami ñucanchi taitapa familiaca na chingaringa” nircami. 35 Shinami chai tutaca cutin vinota carashpa paicunapa taitata machachirca. Chai jipami, jipa ushica taitapaman rishpa paipa taitahuan puñurca. Pero Lotca paipa ushi ima ratopi paihuan siririshcata, ima ratopi jatarishcatapash na sintircachu. 36 Shinami Lotpa ishcandi ushicunaca taitapata vijsayu* quidarca. 37 Paya ushica shuj jari huahuagutami charirca. Chai huahuataca Moab shutitami churarca. Paimi moabita gentecunapa taita can. 38 Jipa ushipashmi shuj jari huahuaguta charirca. Chai huahuataca Ben-Ammí shutitami churarca. Paimi ammonita gentecunapa taita can.
20 Chai jipami Abrahanga paipa carpa huasicunata apashpa Négueb shuti pushtuman rirca. Chaipica entre Cadés y Sur llactacunapimi causai callarirca. Shinallata Guerar llactapimi Abrahanga causajurca.* 2 Chaipi causajushpaca paipa huarmi Saramanda parlashpaca Abrahanga ninmi carca: “Paica ñuca panimi capan”. Chaimi Guerar llactamanda rey Abimelecca* Sarata paipa huasiman apachun cacharca. 3 Chai jipami Taita Diosca shuj muscuipi ricurishpa Abimelectaca nirca: “Cazada huarmita apamuchun cachashcamandaca huañuitami tarigringui”. 4 Shinapash Abimelecca Sarataca nara tacarishcarcachu.* Chaimandami Abimelecca Taita Diostaca cashna nirca: “Jehová Dios ¿quiquinga culpata na charij gentecunatapashchu huañuchigringui? 5 Abrahanllatami ‘paica ñuca panimi capan’ nihuarca. Sarapash paillatami ‘paica ñuca turimi capan’ nihuarca. Ñucaca imapash mal pensamientotaca na charipashcanichu. Shinallata imapash malota rurajushcataca na yachaparcanichu”. 6 Shina nijpimi Taita Diosca* Abimelectaca nirca: “Can imapash nali pensamientocunata na charishcataca ñucaca alimi yachani. Chaimandami Sarata tacarichunga na saquircani. Porque paita tacarishpaca pecadotami rurajunguiman carca. 7 Shinaca chai huarmitaca paipa cusaman tigrachi. Porque Abrahanga ñuca profetami capan. Paimi canba favor ñucataca mañanga, chaimi canga causashpa catita ushangui. Pero si paipa huarmita na tigrachinguica, canbashmi huañungui y canhuan cajcunapash tucuillami huañunga”.
8 Chaimi Abimelecca ali horatapacha jatarishpa paipa sirvientecunata cayachun cachashpa, pai imata muscushcata parlarca. Chaimi paicunaca ninanda manllarirca. 9 Chai jipami Abimelecca Abrahanda cayachun cachashpa paitaca cashna nishpa reclamarca: “¿Imatata ñucanchitaca rurashcanguiyari? Ñucata y ñuca llactata cashnapacha pecadopi cazi urmachingapaca ¿ima nalitata candaca rurashcaniyari? Canga na ruranatami ñucataca rurahuashcangui”. 10 Shinallata nircami: “¿Imata pensashpata shina rurarcangui?”. 11 Chaimi Abrahanga nirca: “Es que ñucaca pensarircanimi, ‘caipi gentecunaca Taita Diosta na manllajcunami* can y ñuca huarmiguhuan quidangapami paicunaca ñucata huañuchihuanga’ nishpa. 12 Cabalta parlashpaca paica ñuca panimi capan. Diferente mamacunatami charipanchi. Pero taitamandaca turipanimi capanchi. Y cazarashcami capanchi. 13 Taita Diosmi ñucataca canba taitapa huasita saquishpa, shuj shuj ladocunaman ri nihuarca. Chaimi Sarataca nircani: ‘Ñucata juyashcata* ricuchingapaca, por favor maiman rishpapash paica ñuca turimi can nipangui’ nircani”.
14 Chaita uyashpami Abimelecca llamacunata, vacacunata, sirvientecunata y sirvientacunatapash apamuchun cachashpa Abrahanman curca. Paipa huarmi Saratapashmi Abrahanmanga tigrachirca. 15 Shinallata Abrahandaca nircami: “Ñucapa tucuilla alpacunata ricupai. Maipi can munashcapimi causanalla capangui”. 16 Cutin Sarataca nircami: “Mil siclos de platatami* canba turimanga cujuni. Canba huasipi cajcuna y shuj gentecunapash canhuan y ñucahuan na imapash pasashcata yachachunmi, cai mil siclos de plataca shuj señal cuenda sirvinga. Shinami candaca nipipash na imatapash nita ushanga”. 17 Shina nijpimi Abrahanga Taita Diostaca* Abimelecmanda mañarca. Chaimi Taita Diosca Abimelecta, paipa huarmita y Abimelecpa esclavacunatapash jambirca. Shinami paicunaca cutin huahuacunata chari callarirca. 18 Porque Jehová Diosca nishcarcami, Abrahanba huarmi Saramandami, Abimelecpa huasipi causanajuj tucuilla huarmicunaca huahuacunata na chari ushanga nishpa.
21 Jehová Diosca Saraman imata nishcatami yarirca.* Chaimi imata prometishcata Jehová Diosca cumplirca. 2 Shinami Saraca vijsayu* quidarca.* Taita Dios prometishca punllacunapimi Saraca paipa cusa Abrahanba churiguta ungurca. Chai tiempopica Abrahanga ñami mayorllagu carca. 3 Sara ungushca llullu huahuagutaca Isaac shutitami Abrahanga churarca. 4 Taita Dios mandashcashnami Abrahanga paipa churi Isaactaca ña 8 diasta nacirishcapi circuncisiondaca* rurarca. 5 Paipa churi Isaac nacirishca tiempopica Abrahanga 100 añostami charirca. 6 Chai tiempopimi Saraca nirca: “Taita Diosca ninandami cushichihuashca. Caita uyajcunaca tucuicunami ñucahuan cushijunga”.* 7 Shinallata nircami: “Abrahanman shuj jari huahuaguta ñuca cunataca ¿pishi pensanman carca? Ñucaca ñuca cusa ña mayorllagu cajpipashmi, shuj jari huahuaguta paimanga cushcani” nirca.
8 Chai huahuagu ña viñajpica, paipa mama Saraca ñana chuchuchijurcachu. Isaacta chuchuchinata saquishca punllapimi Abrahanga shuj jatun micuita rurarca. 9 Saraca Egipto llactamanda Agarhuan y Abrahanhuan charishca churi, Isaacmanda burlarijujtami ricurca. 10 Chaimi Abrahandaca cashna nirca: “Chai esclavataca paipa churindi caimanda llujchishpa cachai. Ñuca churi Isaacca paipa herenciataca na chai esclavapa churihuanga partiringachu”. 11 Paipa churi Ismaelmanda Sara shina nijta uyashpaca, Abrahanga nalicachircachu. 12 Chaimi Taita Diosca Abrahandaca nirca: “Huambragumanda y canba esclavamanda Sara imata nijushcamandaca na mal sintirijunachu cangui. Sara imata nijujtaca uyai. Porque canba huahuacunaca* Isaacmandami shamunga. 13 Pero canba esclavapa churitapashmi shuj jatun llactata rurasha. Porque paica canba churimi can”.
14 Chaimi Abrahanga ali horata jatarishpa Agarmanga micunaguta y shuj cara bolsopi yacugutapash cararca. Tucuilla cosascunata Agarman apachishpami Agartapash y huambragutapash cacharca. Chaimi Agarca chaimanda rirca. Paica maita rinatapash na atinashcami Beer-Seba pushtu ladolla desiertopi purijurca. 15 Tiempohuanga, cara bolsopi yacuca tucurircami. Agarca shuj yura ucupimi huambragutaca saquirca. 16 Chai jipaca ña ashaguta purishpami Agarca, “ñuca churi huañujtaca na ricungapaj munanichu” nishpa shuj carulla pushtupi* pailla tiarirca. Shina carulla pushtugupi tiarishpami ninanda llaquirishpa huacai callarirca.
17 Chai jipaca huambragu huacajujtami Taita Diosca uyarca. Chaimi Taita Diospa angelca jahua cielomanda Agartaca cashna nirca: “Agar ¿imashpata huacajunguiyari? Na manllanachu cangui. Taita Diosca huambragu huacajujtaca uyashcami. 18 Jatari, huambragutaca jatarichishpa purichun ayudai. Porque paitaca shuj jatun llactatami rurasha”. 19 Chai jipaca shuj pozo yacu tiashcata Agar ricuchunmi Taita Diosca ayudarca. Chaimi Agarca chai pozoman quimirishpa cara bolsogupi yacuguta jundachirca. Jipamanga paipa churigumanmi yacuta ufiachirca. 20 Chai huambragu viñangacamanmi Taita Diosca cuidajurca. Chai huambraguca desiertopimi causarca. Tiempohuanga animalcunata huañuchingapami flechacunata disparanata yachajurca. 21 Ismaelca Parán shuti desiertopimi causangapaj rirca. Paipa mamaca Egipto llactamanda shuj huarmihuanmi paitaca cazarachirca.
22 Chai tiempopica Abrahanhuan parlangapami Abimelecca paipa ejercitota mandaj Ficol runahuan rirca. Abimelecca Abrahandaca nircami: “Taita Diosca canba tucui rurashcacunapimi ayudajushca. 23 Shinaca Taita Diosmanda caipi jurahuai, que ni ñucata, ni ñuca huahuacunata, ni ñucapa huahuacunapa huahuacunatapash na llaquichishachu nishpa. Shinallata ñuca canda imashina juyashcashnallata,* canbash ñucata y can causajushca llactapi gentecunatapash juyashami nishpa jurahuai”. 24 Shina nijpimi Abrahanga nirca: “Ari, jurapanimi”.
25 Shina nishca jipallami Abrahanga Abimelecpa sirvijcuna a la fuerza shuj pozo yacuta quichushcata Abimelecmanga villarca. 26 Chaita uyashpami Abimelecca nirca: “Pi chaita rurashcataca na yachapanichu. Canga na imatapash nihuashcanguichu y cunanmi chaitaca yachaj chayajuni”. 27 Shina nijta uyashpami Abrahanga llamacunata y vacacunata japishpa Abimelecman cararca. Ishcandimi shuj tratota* rurarca. 28 Abrahanga paipa llamagucunamanda 7 huarmi llamagucunatami separajurca. 29 Chaimi Abimelecca cashna tapurca: “Cai 7 huarmi llamagucunataca ¿imapata separajungui?”. 30 Shina nijpimi Abrahanga nirca: “Cai 7 huarmi llamagucunatami canman carajupani. Cai llamagucunami ñuca cai pozota allashcata ricuchingapaj shuj señal cuenda canga”. 31 Chaimandami Abrahanga chai pushtutaca Beer-Seba* shutita churarca. Porque chai pushtupimi ishcandicuna shuj juramentota rurashcarca. 32 Shinami paicunaca Beer-Seba shuti pushtupi shuj tratota rurarca. Chai jipami Abimelecca paipa ejercitota mandaj Ficol runahuan filisteocunapa llactaman tigrarca. 33 Chai jipami Abrahanga Beer-Seba shuti pushtupi tamarisco* shuti quiruta* tarpurca. Chaipimi para siempre causajuj Jehová Diospa shutita alabarca. 34 Abrahanga filisteocunapa llactapica ashtaca huatacunatami causarca.*
22 Cai tucui cosascuna pasashca jipaca, Taita Diosca* Abrahán shinlli feta charishcata o na shinlli feta charishcata ricungapami munarca. Chaimi Abrahandaca nirca: “Abrahán”. Shina nijpimi Abrahanga nirca: “Caipimi capani”. 2 Chaimi Taita Diosca nirca: “Por favor, canba churita, can ninanda juyashca único churi Isaacta apashpa, Moria shuti pushtuman ri. Chaipica ñuca ricuchishca urcupimi, Isaactaca rupachina ofrendatashna* ñucaman cuna cahuangui”.
3 Shina nijpimi Abrahanga ali horata jatarishpa paipa burrota segurarca. Paita y paipa churi Isaactapash cumbachunmi, ishcai sirvientecunata cayarca. Shinallata rupachishca ofrendata rurangapapashmi yamdata chijtarca. Chai jipami Taita Dios* ricuchishca pushtuman rirca. 4 Quimsa punllahuanga, Abrahanga vichai ricushpami carumandallata chai pushtutaca ricurca. 5 Chaimi Abrahanga paipa sirvientecunataca nirca: “Quiquingunaca burrohuan caipi quidapaichi.* Chaicamanga Taita Diosta adorangapami ñuca churiguhuan chaiman rigrinchi. Chai jipaca tigramushunllami”.
6 Shina nishca jipami, Abrahanga rupachishca ofrendata rurangapaj yamdata japishpa Isaacman apachirca. Abrahanga ninata y shuj cuchillotapashmi aparca. Shinami ishcandicuna rinajurca. 7 Shina rinajushpami Isaacca paipa taita Abrahandaca nirca: “Papito”. Shina nijpimi Abrahanga nirca: “Ñuca churigulla nihuai”. Chaimi Isaacca tapurca: “Ninata y yamdata quiquin charijujtaca ricujupanimi. Pero Taita Diosman rupachishca ofrendata carangapaj llamaguca ¿maipita can?”. 8 Shina tapujpimi Abrahanga nirca: “Ñuca churigulla, Taita Diosman rupachishca ofrendata carangapaca, Taita Diosllatami shuj llamaguta caranga”. Shina nishca jipami rinajurca.
9 Jipamanga Abrahanman Taita Dios* ricuchishca pushtumanmi paicunaca chayarca. Chaipimi Abrahanga shuj altarta rurashpa, chai jahuapica yamdacunata churarca. Chai jipaca, paipa churi Isaacta chaqui maqui huatashpami, altar jahuapi churashca yamdacuna jahuapi sirichirca. 10 Chai jipaca cuchillotapash japishpami Abrahanga paipa churita ña huañuchigrijurca. 11 Pero Jehová Diosca shuj angelta utilizashpami cielomanda Abrahandaca nirca: “Abrahán, Abrahán”. Chaimi Abrahanga nirca: “Caipimi capani”. 12 Shina nijpimi Taita Diosca paipa angelta utilizashpa cashna nirca: “Huambragutaca ama huañuchichu. Paitaca ama imatapash ruraichu. Cunanmi ñucata can tucui shunguhuan respetaimanda* ñucata cazushcataca yachani. Porque canba único churiguta ñucaman carangapaca dispuestomi cashcangui”. 13 Chai jipami Abrahanga alzarishpa ricushpaca, paipa ñaupapi shuj jari llama shayajujta ricurca. Chai llamapa cachocunaca shuj yurapi liarishcami carca. Chaimi Abrahanga paipa churipa randica chai llamaguta japishpa, huañuchishpa Taita Diosman rupachishpa shuj ofrendata cararca. 14 Chaimi Abrahanga chai pushtutaca Jehová-Yiré* shutita churarca. Chaimandami cunangaman gentecunaca nin: “Jehová Diosmi paipa urcupica ima minishtirijushcata cunga”.
15 Jehová Diospa angelca cutinmi Abrahandaca cielomanda cashna nirca: 16 “Jehová Diosca ninmi: ‘Ñuca shutimanda juramentushpami nini, can ñuca imata nishcata rurashcamanda y canba churita, canba único churita na mitsahuashcamandaca, 17 ciertopachami candaca bendiciasha. Ciertopachami canmandaca caita rurasha: Canba huahuami* cielopi estrellacunashna ashtaca ashtacatapacha miranga. Mar yacu manñapi na cuentai ushanalla arena alpashnami ashtaca ashtacacunapacha tucunga. Shinallata canba huahuami* canba contracunapa llactacunataca mishanga.* 18 Canba huahuamandami* cai alpapi tucui llactacunaca bendiciai tucunga. Porque ñucatami canga cazuhuashcangui’”.
19 Chai jipami Abrahanga paipa sirvientecuna maipi cashcaman tigrarca. Y paicunandimi Beer-Seba pushtuman tigrarca. Abrahanga Beer-Sebapimi causashpa catirca.
20 Shuj tiempo jipaca, Abrahanmanga caitami villanajurca: “Canba huauqui Nacorca paipa huarmi Micalhuanmi huahuacunata charishca. 21 Primer churica Uz shutimi can. Cati churica Buz shutimi can. Chaipa cati churica Quemuel shutimi can. Quemuelca Aram shuti runagupa taitami can. 22 Nacorpa chaishuj cati churicunaca Késed, Hazó, Pildás, Jidlaf y Betuel shuticunami can” ninajurca. 23 Betuelca Rebecapa taitami carca. Abrahanba huauqui Nacorca Milcá huarmiguhuanga 8 huahuacunatami charirca. 24 Nacorpa chaishuj huarmica* Reumá shutimi carca. Nacorca chai huarmiguhuanga Tébah, Gaham, Tahas y Maacá shuti churicunatami charirca.
23 Sara huarmiguca 127 añosta charishpami huañurca. 2 Saraca Quiryat-Arbá shuti llactapimi huañurca. Chai llactataca Hebrón llacta nishpapashmi rijsin. Chai llactaca Canaán alpacunapimi can. Abrahanga Sara huañushcamandami, ninanda llaquirishpa ninanda huacarca. 3 Chaimi Abrahanga paipa huarmipa huañushca cuerpo maipi cashca pushtumanda rirca. Chai jipaca Het shuti runapa churicunahuanmi parlangapaj rirca. Paicunataca nircami: 4 “Ñucaca shuj llactamanda caiman causangapaj shamushcallami capani. Chaimi quiquingunataca shuj pedazo alpaguta randingapaj munapani. Shinami ñuca huarmigutaca pambaita ushapasha”. 5 Abrahán shina nijta uyashpami Het runagupa churicunaca Abrahandaca nirca: 6 “Ñucanchi amolla ñucanchita uyahuai. Ñucanchipurapica quiquinmi Taita Dios agllashca jefe capangui.* Quiquinba huarmigutaca ñucanchicuna charishca ashtahuan mejor pushtugupimi pambanalla capangui. Quiquinba huarmiguta pambachunga, ñucanchipuramanda maijan cashpapash shuj pushtuguta cupashunllami”.
7 Shina nijta uyashpami Abrahanga jatarishpa Hetpa churicunapa ñaupapi cumurirca. 8 Paicunataca nircami: “Ñuca huarmiguta caipi pambachun tucui canguna de acuerdo cajpica, caigutallami mañangapaj munapani, Zóhar runagupa churi Efrón runagutaca, 9 paipa alpacuna manñapi tiajuj Macpelá cuevataca Abrahanman jatupai nishpa nipaichi. Chai cueva mashna valishcataca cangunapa ñaupapi pagangapami munapani. Shinami ñuca huarmiguta maipi pambana pushtuta charipasha”.
10 Shinapash Efrón runaguca Hetpa churicunapa chaupipimi tiajurca. Hetpa churicunapa ñaupapi y chai llacta entradapi tucuilla tandanajushcacunapa ñaupapipashmi, Efronga Abrahandaca cashna nirca: 11 “Na ñuca amolla, uyahuai. Na solo chai cuevatallachu cupani. Quiquinmanga chai cueva maipi cashca alpatapashmi cupani. Chaicunataca cai llactapa jaricunapa ñaupapimi quiquinmanga cupani. Quiquinba huarmigutaca chaipi pambapanguilla”. 12 Chaita uyashpami Abrahanga chai gentecunapa ñaupapi cumurirca. 13 Y tucuicunapa ñaupapimi Efrondaca nirca: “Por favor uyahuai, cai alpamandaca completotami ñucaca pagapasha. Ñuca huarmiguta chaipi pambai ushangapaca mashna valishcaguta japipai”.
14 Chaita uyashpami Efronga Abrahandaca nirca: 15 “Ñuca amolla uyahuai. Cai alpaca 400 siclos de platami* valipan. Pero chai precioca na yapa importantechu can. Canba huarmigutaca pambagripailla”. 16 Shina nijpimi Abrahanga Efrón imata nishcata ari nishpa Hetpa churicunapa ñaupapi Efrón mashnata mañashcata pagangapaj culquita pesarca. Paica jatudorcunapa medidata utilizashpami 400 siclos de platata* pesarca. 17 Shinami Macpelá pambapi alpapash, chaipi tiashca cuevapash y chaipi tiashca tucuilla quirucunapash* Abrahanba tucurca. 18 Chaita randishcataca Hetpa churicuna y chai llactapa punguta yaicujcunapashmi ricunajurca. 19 Chai jipami Abrahanga paipa huarmigutaca Macpelá pambapi tiashca cuevapi pambarca. Macpelá pambaca Canaán alpacunapimi can. Macpelá cuevaca Mamré shuti pushtu ñaupapimi carca. Mamreca Hebrón llactapimi can. 20 Shinami chai alpa y chai cuevapash* ñana Hetpa churicunapa carca. Sino Abrahanba propiedadmi tucurca. Abrahanga chaipimi paipa huarmigutaca pambarca.
24 Abrahanga ñami mayorllagupacha carca. Paitaca tucuipimi Jehová Diosca bendiciashcarca. 2 Shuj punllaca, paipa huasipi ashtahuan mayorlla sirviente runaguhuanmi Abrahanga parlarca. Chai runagumi Abrahanba tucui charishcacunataca administran carca. Abrahanga paitaca nircami: “Por favor, ñucaman shuj promesata* rurachunmi munapani. 3 Ñucaca cananeo gentecunapa llactapimi causajushcani. Pero jahua cielomanda y cai alpamanda Jehová Diospa shutipi jurahuai, ñuca churitaca cananeo gentecunapa shuj ushihuanga* na cazarachishachu nishpa. 4 Chaipa randica ñuca llactaman rishpami ñuca familiapuramanda shuj huarmiguta ñuca churi Isaacman mascana capangui”.
5 Shina nijpimi chai sirviente runaguca nirca: “Si chai huarmigu cai llactaman ñucahuan na shamungapaj munajpica ¿imatata rurasha? ¿Quiquinba churitachu quiquinba llactaman apashpa rina capani?”. 6 Chaimi Abrahanga nirca: “Ñuca churigutaca nimamanda ama chai llactamanga apapanguichu. 7 Jahua cielomanda Taita Dios Jehovami ñucataca, ñuca taitapa huasimanda y ñuca familiacunapa llactamanda llujchimuhuarca. Shinallata ñucahuan parlashpami Taita Diosca, ‘cai alpataca canba huahuamanmi* cugrini’ nishpa jurahuarca. Taita Diosllatami shuj angelta cachamushpa candaca ayudanga. Chaimi de seguro chai llactapica, shuj huarmiguta ñuca churiguman taripangui. 8 Pero si chai huarmigu canhuan na shamungapaj munajpica, canga cai juramentomandaca libremi quidapangui.* Pero ñuca churigutaca ama chai llactamanga apapanguichu”. 9 Shina nijpimi chai runaguca paipa amo Abrahanmanga shuj promesata* rurarca. Paica Abrahán tucui imata nishcatami cumplisha nishpa jurarca.
10 Shinami chai runaguca paipa amopa 10 camellocunata japishpa, Nacor shuti llactaman rirca. Chai llactaca Mesopotamiapimi carca. Paica paipa amo carachun cachashca tucui laya regalocunata apashpami rirca. 11 Chaiman chayashpaca, llacta canllapi tiajuj pozo yacu ladopimi camellocunataca samachirca. Ñami amsayajurca, más o menos chai horascunapimi huarmicunaca yacuta llujchingapaj rin carca. 12 Chaipimi chai runaguca cashna nishpa Taita Diostaca mañarca: “Ñuca amo Abrahanba Jehová Dioslla, por favor cai punllaca tucuipi ali richun ayudahuangui. Ñuca amota juyashcata* ricuchipai. 13 Ñucaca pozo yacu ladopimi capani. Y cai llactamanda joven huarmigucunaca yacuta llujchingapami shamunajun. 14 Ñucaca shuj joven huarmigutami nigrini ‘por favor, canba yacu funduta* uriajuchishpa yacuguta carahuai’ nishpa. Shina nijpica paica ‘ufiapailla y quiquinba camellocunamanbash yacugutaca apamupashallami’ nihuanami can. Shina pasajpimi chai huarmigutaca quiquinda sirvij Isaacpa huarmi tucuchun quiquin agllashcata y ñuca amota quiquin juyashcatapash* yachapasha”.
15 Taita Diosta mañashpa nara tucuchijpillatami, chai llactamandaca Rebeca shuti joven huarmigu, hombrospi yacu funduta aparia llujshimurca. Paica Betuel runagupa ushimi carca. Betuelca Milcá shuti huarmigupa churimi carca. Y Milcá huarmiguca Nacorpa huarmimi carca. Nacorca Abrahanba huauquimi carca. 16 Rebeca joven huarmiguca juyaillagumi carca. Nunca na shuj jarihuanga cashcarcachu. Paica pozo yacuman rishpami, paipa fundupi yacuta jundachishpa cutin vichai rirca. 17 Chaipimi Abrahanba sirviente runaguca paipaman calpashpa rirca y cashna nirca: “Por favor, canba yacu fundugumanda asha yacuguta carahuai”. 18 Chaimi Rebecaca nirca: “Ñuca amolla, yacugutaca ufiapailla”. Shina nishpami pai apajushca yacu fundutaca uchalla uriajuchishpa yacuguta cararca. 19 Yacuguta ufiai tucuchijpica Rebecaca nircami: “Quiquinba camellocunapash na munangacaman ufiachunga paicunamanbash yacugutaca apamushallami”. 20 Shina nishcandimi paipa fundupi puchushca yacutaca animalcuna ufiana pushtupi talirca. Cutin cutinmi pozomanda yacuta llujchishpa calpariajurca. Shinami Abrahanba sirviente runagupa tucuilla camellocunaman carangapaj yacuguta llujchishpa ashtajurca. 21 Shina ashtajungacamanga Abrahanba sirviente runaguca manllarishcami, Rebecataca upalla ricujurca. Paica Jehová Dios paita ayudajushcata o na ayudajushcatami pensarijurca.
22 Camellocuna ña ufiai tucuchijpimi, Abrahanba sirviente runaguca singapi churajuna anillo de orota Rebecamanga curca. Chai anilloca cazi 6 gramostami* pesajurca. Shinallata ishcai brazalete de orotapashmi curca. Chai brazaletecunaca 114 gramostami* pesajurca. 23 Shinallata chai runaguca nircami: “Ama shinagu cashpa villahuai, ¿pipa ushiguta capangui? ¿Quiquinba taitapa huasipi pacarita ushapanchichu?”. 24 Shina nijpimi Rebecaca nirca: “Ñucaca Betuelpa ushimi capani. Ñuca abuelitaca Milcami capan y ñuca abuelitoca Nacormi capan”. 25 Shinallata nircami: “Tuta pacarichunga shuj cuartoguta charipanchimi. Animalcunapapash chaquishca jihuaguta y ashtaca micunagutapashmi charipanchi”. 26 Shina nijpimi Abrahanba sirviente runaguca alpacaman cumurishpa Jehová Diosta agradicirca. 27 Chai jipaca nircami: “Jehová Diosca alabashca cachun. Paimi ñuca amo Abrahanba Taita Dios can. Paimi ñuca amotaca juyashpa* catishca y paiman imata cusha nishpa prometishcatapash siempremi cumplishca. Jehová Diosmi ñucataca ñuca amopa familiacunapa huasiman apamuhuashca”.
28 Rebecaca tucui ima pasashcatami paipa mamaman y shujcunamanbash parlangapaj calpashpa rirca. 29 Rebecaca Labán shuti turitami charirca. Labanga llacta canllapi pozo yacu ladopi shayajuj runaguta ricungapami calpashpa rirca. 30 Labanga paipa pani Rebecapa maquicunapi churajushca brazaletecunata y singapi churajuna anillotapashmi ricujurca. Shinallata, chai runaguca cashna chashnami nihuarca nishpa Rebeca nijujtapashmi uyajurca. Chaimi Labanga chai rato Abrahanba sirviente runaguhuan tuparingapaj llujshirca. Cutin sirviente runaguca, paipa camellocunapa ladopimi todavía pozo yacu ladopi shayajurcara. 31 Chai ratomi chai runagutaca nirca: “Candaca Jehová Diosca bendiciashcami. ¿Imashpata canllapi shayajunguira? Jacu huasiman. Ñami huasita segurachun y camellocunaman shuj pushtuguta segurachunbash mandapashcani”. 32 Shina nijpimi Abrahanba sirviente runaguca huasiman yaicurca. Chaimi paica* camellocunapa correacunata safarca y chai jipaca chaquishca jihuatapash y micunatapashmi camellocunamanga cararca. Shinallata chaquicunata maillarichunmi Abrahanba sirviente runaguman y paipa cumbacunamanbash yacuta aparca. 33 Micunaguta carajpica, Abrahanba sirviente runaguca nircami: “Cangunaman imata ningapaj shamushcata nishca jiparami micunagutaca micupasha”. Chaimi Labanga nirca: “Shina cashpaca parlapailla”.
34 Shina nijpimi Abrahanba sirviente runaguca nirca: “Ñucaca Abrahanba sirvientemi capani. 35 Jehová Diosca ñuca amotaca ninandami bendiciapashca. Chaimi paica charij charij tucushca. Paica llamacunata, vacacunata, orota, plata materialta, sirvientecunata, sirvientacunata, camellocunata y burrocunatapashmi charipan. 36 Ñuca amopa huarmi Saraca ña mayorllagu cashpami, ñuca amopa churiguta ungurca. Ñuca amoca chai churigumanmi tucui imata charishcataca cunga. 37 Ñuca amoca shuj juramentotami ñucataca rurachihuarca. Paica nircami, ‘ñucaca cananeo gentecunapa llactapimi causajushcani. Pero ñuca churitaca cananeo gentecunapa shuj ushihuanga ama cazarachipanguichu. 38 Chaipa randica ñuca taitapa familiapaman rishpami, ñuca churigumanga shuj huarmiguta mascana capangui’. 39 Shina nijpimi ñuca amotaca nircani: ‘Y si chai huarmigu ñucahuan na shamungapaj munajpica ¿imatata rurasha?’. 40 Chaimi paica nihuarca: ‘Ñucaca Jehová Diostami sirvipashcani.* Paica canda ayudachunmi paipa angelta cachamunga. Can imata ruragrijushcataca, maimandami paica bendicianga. Ñuca taitapa familiapuramandami ñuca churimanga shuj huarmiguta mascana capangui. 41 Si ñuca familiapaman ringui y si paicuna chai huarmiguta na cungapaj munajpica, canga cai juramentomandaca libremi quidangui’.
42 ”Chaimi pozo yacuman chayashpaca, Taita Diostaca cashna mañarcani: ‘Jehová Dios, quiquinga ñuca amo Abrahanba Taita Diosmi capangui. Si ñuca imata ruragrijushcata quiquin ciertopacha bendiciajushpaca, cashnami pasana can: 43 Pozo yacu ladopi ñuca shayajungacaman shuj cuitsagu* yacuta llujchingapaj shamujpica, ñucaca paitaca nishami: “Por favor, canba yacu fundumanda asha yacuguta carahuai” nishpa. 44 Shina nijpica paica “ufiapailla y quiquinba camellocunamanbash yacuguta apamupashallami” nihuanami can. Shina pasajpica quiquin Jehová Dios, ñuca amopa churiman chai huarmiguta agllashcatami yachapasha’ nircani.
45 ”Shungu ucupi shina mañajujpillatami, Rebecaca paipa yacu funduta hombrospi churashpa llactamanda llujshimurca. Paica pozo yacuman urai rishpami yacuta llujchi callarirca. Chaipimi paitaca nircani: ‘Por favor, yacuguta carahuai’ nishpa. 46 Paica ñapashmi yacu funduta uriajuchishpa nihuarca: ‘Yacugutaca ufiapailla. Y quiquinba camellocunamanbashmi yacugutaca apamugrini’. Chaimi ñucaca yacuguta ufiarcani y paica camellocunamanbashmi yacutaca apamurca. 47 Chai jipami paitaca tapurcani: ‘¿Pipa ushiguta capangui?’. Chaimi paica nihuarca: ‘Ñucaca Betuelpa ushimi capani. Ñuca abuelitaca Milcami can y ñuca abuelitoca Nacormi can’. Shina nijpimi singapi churajuna anillotapash churachircani y maquicunapi brazaletecunatapash churachircani. 48 Chai jipami cungurishpa, alpacaman cumurishpa Jehová Diosta agradicircani y Jehová Diosta alabarcani. Paimi ñuca amo Abrahanba Taita Dios capan. Taita Diosmi ñuca amopa churiman shuj huarmiguta apachun ñucataca ali ñanda pushamuhuashca. Chai huarmiguca ñuca amopa huauquipa nietami* capan. 49 Shinaca, ñuca amota juyashpa* catishcata ricuchingapaj munashpa y ñuca amo imata mañashcata cumplingapaj munashpaca nihuaichilla. Pero si na munashpapash nihuaichilla. Porque shinami ñucaca imata ruranatapash yachapasha”.*
50 Sirviente runagu shina nijpimi Labanbash y Betuelpash nirca: “Caitaca Jehová Diosmi rurajun. Ñucanchica ari nitapash na nitapash* na ushapanchichu. 51 Rebecaca caipimi capan, apapailla. Jehová Dios nishcashna paica canba amopa churipa huarmi tucupachun”. 52 Chaita uyashpami Abrahanba sirviente runaguca cungurishpa Jehová Diosta agradicirca. 53 Shinallata ropatapash* y de oro y de plata cosascunatapash llujchishpami Rebecaman curca. Shinallata Rebecapa turiman y paipa mamamanbashmi valishca regalocunata curca. 54 Chai jipami Abrahanba sirviente runagupash y paipa cumbacunapash merendarca y chaipi pacarirca.
Tutamandata jatarishpaca paica nircami: “Ñuca amopaman tigrachun saquihuaichi”. 55 Pero Rebecapa turipash y paipa mamapash nircami: “Rebecataca masqui 10 punllagutallapash ñucanchihuan quidachun saquipai. Chai jipaca ripangallami”. 56 Shinapash Abrahanba sirviente runaguca nircami: “Ama shuyachihuaichichu. Porque Jehová Diosca ñuca imata rurajujtaca bendiciajushcami. Ñuca amopaman tigrachun saquihuaichi”. 57 Chaimi paicunaca nirca: “Shinaca Rebecata cayashpa paita tapushunchi”. 58 Shina nishpami Rebecata cayashpa paitaca cashna nishpa tapurca: “¿Cai runaguhuan ringapaj munanguichu?”. Shina nijpimi paica nirca: “Ari, ringapaj munapanimi”.
59 Chaimi Rebecata* y paita viñachishca huarmigutapash* Abrahanba sirviente runaguhuan y chai runagupa cumbacunahuan richun saquirca. 60 Rebecataca bendiciashpami cashna ninajurca: “Ñucanchi panigulla, canba huahuacunaca ashtaca millonguna tucuchun.* Y canba huahuacunata na ricunayachij llactacunataca canba huahuacuna mishachun”.* 61 Chai jipami Rebecapash y paipa sirvienta huarmigucunapash alistarishpa, camellocunapi tiarishpa Abrahanba sirviente runaguta catishpa rirca. Shinami chai sirviente runaguca Rebecata apashpa rirca.
62 Isaacca Négueb pushtupimi causan carca. Paica Beer-Lahái-Roí shuti pozo yacuman rina ñanmandami ña tigrashcarca. 63 Ña tutayajujtami Isaacca huaquin cosascunapi pensaringapaj pambapi purijushcarca. Chaipimi paica huaquin camellocuna shamunajujta ricurca. 64 Rebecapashmi Isaacta ricui pactarca. Paica uchallami camellomanda uriajurca. 65 Chaimi Abrahanba sirviente runagutaca cashna nishpa tapurca: “Ñucanchipaman pambata shamujuj chai runaguca ¿pita can?”. Chaimi Abrahanba sirviente runaguca nirca: “Paica ñuca amomi capan”. Chaimi Rebecaca paipa velo telaguta japishpa taparirca.* 66 Sirviente runaguca pai tucui imata rurashcatami Isaacmanga villajurca. 67 Chai jipami Isaacca, paipa mama Sarapa carpa huasiguman Rebecataca pusharca. Shinami Rebecaca Isaacpa huarmi tucurca. Isaacca tucui shunguhuanmi paitaca juyarca. Shinami Isaacca paipa mama huañushcamanda ña ama llaquilla cangapaj consolari usharca.
25 Abrahanga cutinmi cazararca. Paipa huarmica Queturá shutimi carca. 2 Tiempohuanga cai shuti churicunatami paicunaca charirca: Zimrán, Jocsán, Medán, Madián, Isbac y Súah.
3 Jocsán runaguca Seba y Dedán shuti churicunatami charirca.
Y Dedanba churicunaca Asurim, Letusim y Leumim* shuticunami carca.
4 Madianga Efá, Éfer, Hanok, Abidá y Eldaá shuti churicunatami charirca.
Tucui chaicunami Queturá huarmigupa churicuna y nietocuna carca.
5 Jipamanga paipa tucui charishcacunatami Abrahanga Isaacman curca. 6 Pero paipa chaishuj huarmicunahuan* charishca huahuacunamanga ashtaca regalocunatami Abrahanga curca. Jipamanga pai causajushpallatami Abrahanga chai huahuacunataca, indi llujshimujuj ladoman cacharca. Paicunataca paipa churi Isaacmanda carupi cachunmi shina cacharca. 7 Abrahanga 175 añostami causarca. 8 Paica unai huatacunata cushilla y ali causashca jipami huañurca. Abrahandaca paipa punda taitacunatashnami pambarca.* 9 Abrahandaca paipa churi Isaac y Ismaelmi Macpelá shuti cuevapi pambarca. Chai cuevaca Zóhar runagupa churi Efrón runagupa pambapimi carca. Zoharca hitita runami carca. Shinallata chai cuevaca Mamré shuti pushtu chimbapurapimi carca. 10 Chai pambataca Het shuti runagupa churicunatami Abrahanga randishcarca. Chaipimi Abrahandaca, paipa huarmi Sarapa ladopi pambarca. 11 Abrahán huañushca jipapashmi, Taita Diosca Isaacta bendiciashpa catirca. Isaacca Beer-Lahái-Roí ladollapimi causarca.
12 Ismaelca Abrahanba y Agar shuti egipcia huarmigupa churimi carca. Agarca Sarapa sirvienta huarmigumi carca. Ismaelpa causaica cashnami carca.
13 Caicunami Ismaelpa churicunapa shuticuna can y chai churicunamanda tiai callarishca familiapa shuticunapash can. Ismaelpa primer churica Nebayot shutimi carca. Ismaelca cai shuti churicunatapashmi charirca: Quedar, Adbeel, Mibsam, 14 Mismá, Dumá, Masá, 15 Hadad, Temá, Jetur, Nafís y Quedemá shuti churicunatapashmi charirca. 16 Chaicunami Ismaelpa churicuna carca. Paicuna causanajushca pueblocunapash y carpacunapi causanajushca pushtucunapashmi paicunapa shuticunata charirca. Chai 12cunami paicunapa familiacunapa jefecuna* carca. 17 Ismaelca 137 añosta causashpami huañurca. Paitaca paipa punda taitacunatashnami pambarca.* 18 Paipa huahuacunaca shuj jatun pushtupimi causai callarirca. Chai pushtuca Havilá shuti pushtumanda hasta Asiria llactacamanmi carca. Havilá pushtuca Sur shuti pushtu ladollapimi carca y Sur shuti pushtuca Egipto llacta ladollapimi carca. Paicunaca paicunapa huauquicunapa ladollapimi causai callarirca.*
19 Abrahanba churi Isaacpa causaica cashnami carca. Abrahanga Isaacpa taitami carca. 20 Isaacca 40 añosta charishpami Rebecahuan cazararca. Rebecaca Betuelpa ushimi* carca. Betuelca, Padán-Aram shuti pushtumanda arameo runami carca. Rebecaca arameo Labanba panimi carca. 21 Isaacpa huarmica na huahuacunata chari ushanllu carca. Chaimandami Isaacca paipa huarmigumanda Jehová Diostaca rogashpa mañan carca. Jehová Diosca Isaactaca uyarcami. Chaimi Rebecaca vijsayu* quidarca.* 22 Vijsa ucupi huahuacunaca paicunapurami jaitarinajurca. Chaimi Rebecaca nirca: “Shina sufrina cashpaca, mejor huañushparapashmi ali caiman”. Chaimandami Rebecaca ima pasajujta yachangapaj Jehová Diosta mañarca. 23 Jehová Diosca nircami: “Canba vijsa ucupica ishcai huahuacunami tian. Chai ishcai huahuacunaca ishcai diferente llactacunami tucunga. Shuj llactaca chaishuj llactata yali shinllimi canga. Mayor churimi jipa churitaca sirvinga”.
24 Rebecapa unguna tiempo chayajpica, paica ishcai gemelo jari huahuagucunatami ungurca. 25 Primer huahuaguca puca pucagumi carca, vello milmagu jundami llujshirca. Milmalla ropaguta* churajushcashnami carca. Chaimandami paitaca Esaú* shutita churarca. 26 Chai jipaca, Esaupa talonmanda alipacha charirishpami paipa huauquica nacirirca. Chaimi paitaca Jacob* shutita churarca. Isaacpa huarmi ungushca tiempopica Isaacca 60 añostami charirca.
27 Chai huambragucunaca viñashpami catirca. Tiempohuanga Esauca animalcunata alipacha cazadormi* tucurca. Paica pambapi canatami gushtan carca. Cutin Jacobca ima culpatapash na charij runagumi carca. Paica carpa huasigucunapimi causan carca. 28 Isaacca Esaú animalcunata japishpa huañuchishca aichatami micunata gushtan carca. Chaimandami Esautaca ashtahuan juyan carca. Pero Rebecaca Jacobtami ashtahuan juyan carca. 29 Shuj punllaca lenteja sopagutami Jacobca yanujurca. Chaipimi Esauca pambamandaca shaijushca chayamurca. 30 Esauca Jacobtaca nircami: “Ninandamari yarjajun. Por favor, uchalla, can yanujungui chai pucalla sopaguta ashaguta* carahuai”. Chaimandami Esauca Edom* shutitapash charin. 31 Yarjajunmi nijpimi Jacobca nirca: “Primeroca primer churi japina herenciatara jatuhuai”. 32 Chaimi Esauca nirca: “Ñamari yarjaimandaca huañugrijuni. Cashna ninan yarjaipica primer churi japina herenciaca nimapa na sirvihuanllu”. 33 Shina nijpimi Jacobca nirca: “Primeroca juraitara jurahuai”. Chaimi Esauca jatushami nishpa juramenturca. Primer churi japina herenciatapashmi jaturca. 34 Chai jipami Jacobca tandagutapash y lenteja sopagutapash cararca. Chaimi Esauca vijsa pactangacaman micurca. Chai jipaca jatarishpami rirca. Shinami Esauca primer churi japina herenciataca na valichirca.
26 Imashinami Abrahanba punllacunapi shuj ninan yarjai tiempo tiarca, shinallatami Isaacpa punllacunapipash Canaán llactapica shuj ninan yarjai tiempo tiarca. Chaimi Isaacca Guerar pushtuman rirca. Chai llactapica Abimelecmi rey carca. Paica filisteocunapa reymi carca. 2 Chai llactapimi Jehová Diosca Isaacman ricurishpa cashna nirca: “Egiptomanga ama urai ringuichu. Ñuca ricuchishca llactapimi causangapaj quidana* cangui. 3 Cai llactapica shuj llactamanda genteshnami causangapaj quidana cangui. Ñucami candaca ayudashpa catisha y bendiciasha. Cai tucui alpacunatami canman y canba huahuaman* cusha. Canba taita Abrahanman imata jurashcataca cumplishami. Paimanga nircanimi: 4 ‘Canmandaca caitami rurasha: Canba huahuaca* cielopi estrellacunashnami ashtaca ashtacatapacha miranga. Canba huahuamanmi* cai tucuilla alpacunataca cusha. Y cai alpapi tucui llactacunaca canba huahuamandami* bendiciai tucunga’. 5 Chaitaca ñuca imata nishcata Abrahán uyashcamanda, ñuca ordenashca mandamientocunata y tucuilla leycunatapash cazushpa catishcamandami shina rurasha” nircami. 6 Isaacca Guerar pushtupimi causashpa catirca.
7 Guerarmanda jaricuna Rebecamanda tapujpica Isaacca ninmi carca: “Paica ñuca panimi capan”. Isaacca, Rebeca paipa huarmi cashcata villanataca ninandami manllan carca. Rebecaca juyaillagumi carca. Chaimandami Isaacca pensan carca, “cai llactamanda jaricunaca Rebecamandami ñucataca huañuchihuanga” nishpa. 8 Jipamanga filisteocunapa rey Abimelecca ventanamanda ricujushpami Isaac paipa huarmi Rebecata ugllajujta ricurca. 9 Abimelecca chai ratomi Isaacta cayachun cachashpa paitaca cashna nirca: “Paica canba huarmimi cashca. ¿Imashpata ‘paica ñuca panimi can’ nihuarcangui?”. Chaimi Isaacca nirca: “Rebecamanda huañuchi tucunata manllashpami ñucaca shina niparcani”. 10 Isaac shina nijpimi Abimelecca nirca: “¿Imatata ñucanchitaca rurashcanguiyari? Cai llactapi jaricunamandaca maijanbashmi canba huarmitaca imapash nalita ruranman carca. Canba culpamandami ñucanchicunaca pecadota ruranchiman carca”. 11 Shina nishca jipami Abimelecca tucuilla paipa llactataca cashna nishpa mandarca: “Si pipash cai jarita o cai huarmita imapash nalita rurashpaca huañuchi tucungami”.
12 Shinami Isaacca chai pushtupi tarpui callarirca. Jehová Diosca Isaactaca bendiciajurcami. Chaimi Isaacca chai huata pai tarpushcamandaca 100 viaje yalita cozecharca. 13 Isaacca ashtacatami chari callarirca. Ashtahuan ashtahuan progresashpami charij charij tucurca. 14 Paica ashtaca ashtaca llamacunata, ashtaca ashtaca vacacunata y tauca tauca sirvientecunatami chari callarirca. Chaimi filisteocunaca envidiashpa ricui callarirca.
15 Chaimandami filisteocunaca, paipa taita Abrahán causajushpa allachishca pozocunataca alpahuan tapashpa saquirca. 16 Chai jipami Abimelecca Isaactaca nirca: “Caimanda carupi causangapaj ri. Porque quiquingunaca ñucanchita yali ashtaca ashtacunami tucushcanguichi”. 17 Chaimi Isaacca chai pushtumanda rirca. Paica Guerar Pambacunapi* quidashpami chaipi causai callarirca. 18 Isaacca Abrahanba sirvientecuna allashca pozocunataca cutinmi destapachirca. Pero filisteocunaca, Abrahán huañushca jipaca chai pozocunataca tapashpami* saquishcarca. Isaacca paipa taita churashca shuticunatallatami chai pozocunataca churarca.
19 Chai pambacunapi* allanajushpami Isaacpa sirvientecunaca limpio yacu pozota tarirca. 20 Pero Guerarpi animalcunata michishpa purijcunaca, Isaacpa animalcunata michidorcunahuanmi plituri callarirca. Isaacpa michidorcunataca nircami: “Chai pozoca ñucanchipami can”. Gerarpi michishpa purijcuna paihuan pliturishcamandami Isaacca chai pozotaca Ésec* nishpa shutichirca. 21 Chai jipaca shuj pozotapashmi allai callarirca y chai pozomandapashmi paicunaca plituri callarirca. Chaimi chai pozotaca Sitná* nishpa Isaacca shutichirca. 22 Chai jipaca chai pushtumanda rishpami Isaacca cutin shuj pozota allachirca. Pero ñana chai pozomandaca pliturinajurcachu. Chaimi chai pozotaca Rehobot* nishpa shutichirca y cashna nirca: “Jehová Diosmandami tucuita charinchi. Paimi ñucanchi causachunga suficiente espaciota cushca. Paimi ñucanchicunataca ashtaca ashtacacunapacha tucuchun bendiciashca”.
23 Chai jipaca Isaacca Beer-Sebamanmi rirca. 24 Chai tutami Jehová Diosca Isaacman ricurishpa cashna nirca: “Ñucaca canba taita Abrahanba Taita Diosmi cani. Na manllanachu cangui. Porque ñucaca canhuanmi cani. Ñucata sirvij Abrahanmandami candaca bendiciasha y canba huahuatapash* ashtacacunapacha tucuchunmi mirachisha”. 25 Chaimi Isaacca shuj altarta chaipi rurashpa Jehová Diospa shutita utilizashpa paita adorai callarirca. Chaipimi paipa carpa huasiguta shayachirca y chaipimi Isaacpa sirvientecunaca shuj pozota allarca.
26 Chai jipami Abimelecca Guerarmanda rishpa Isaac runaguhuan parlangapaj rirca. Abimelecca paipa consejero personal Ahuzat shuti runahuan y paipa ejercitota mandaj Ficol runahuanmi rirca. 27 Chaimi Isaacca paicunataca tapurca: “¿Imamandata ñucapaman shamupashcanguichi? ¿Nachu ñucata na ricunayachishpa ñucataca cangunamanda carupi causangapaj richun cachahuarcanguichi?”. 28 Chaimi paicunaca nirca: “Jehová Dios canhuan cajtaca alipachami ricupashcanchi. Chaimandami candaca, ‘por favor canhuan y ñucanchihuan shuj tratota* rurashpa juramentushun ningapaj shamupashcanchi. 29 Imashinami candaca imapash nalitaca na rurashcanchi, shinallatami canbash ñucanchitaca imapash nalitaca na rurana cangui. Canda siempre ali tratashcata y canda en paz, tranquilo richun saquishcatapash yarinami* capangui. Jehová Diosca candaca bendiciajushcami’”. 30 Chaimi Isaacca paicunamanga shuj alipacha micunaguta rurarca y paicunaca micurca. 31 Cayandica tutamandata jatarishpami paicunaca Isaac runaguhuan rurashca tratota cumplingapaj parlarinajurca. Chai jipami Isaacca paicunata cayacaman nishpa cacharca y paicunaca tranquilo rircallami.
32 Chai punllami Isaacpa sirvientecunaca paicuna allanajushca pozomanda Isaacman villagrirca. Paicunaca nircami: “Yacuta tarishcanchimi”. 33 Isaacca chai pozotaca Sibá shutitami churarca. Chaimandami chai llactaca cunan punllacunacaman Beer-Seba shuti can.
34 Esauca 40 añosta charishpami Beerí shuti hitita runapa ushihuan* cazararca. Chai ushica Judit shutimi carca. Shinallata Elón shuti runapa ushi Basemat shutihuanbashmi Esauca cazararca. Elón runaguca hititami carca. 35 Chai huarmicunamandami Isaacpash y Rebecapash paicunapa shungupica ninanda llaquiyarca.
27 Isaacca ñami rucugupacha carca, ricuitapash ñana ushajurcachu. Shina cashpami Isaacca paipa rucu churi Esauta cayashpa cashna nirca: “Ñuca churigulla”. Chaimi Esauca nirca: “Caipimi capani”. 2 Shina nijpimi Isaacca nirca: “Ñami rucu rucugu capani. Huañungapaj mashna tiempolla faltajujtapash na yachapanichu. 3 Shinaca por favor, cai rato canba flechacunahuan y canba arcohuan rishpa ñucaman carangapaj shuj animalguta japishpa huañuchigri. 4 Chai jipaca, ñuca gushtashca sabroso micunaguta yanushpa carahuai. Ñucaca micushallami. Y nara huañushpallatami candaca bendiciasha”.
5 Rebecaca Isaac paipa churi Esauman imata nijushcataca uyajurcami. Y Esauca paipa taitaman apamungapami, shuj animalguta japishpa huañuchingapaj rirca. 6 Rebecaca paipa churi Jacobtaca cashnami nirca: “Chairallami canba taita canba huauqui Esauman imata nijujta uyarcani. Paica nijurcami: 7 ‘Shuj animalguta japingapaj rishpa huañuchishpa, shuj sabroso micunaguta yanushpa carahuai. Ñucaca micushallami. Shinami nara huañushpallata candaca Jehová Diospa ñaupapi bendiciasha’ nirca. 8 Shinaca ñuca churigulla, ali ali uyahuangui y ñuca imata nigrijushcata rurangui. 9 Ama shinagu cashpa cunan rato corralman rishpa, ishcai racu huahua chivogucunata apamugri. Chaicunahuanmi canba taitamanga pai gushtashca sabroso micunaguta ruragrini. 10 Chai jipaca, canba taita nara huañushpallata canda bendiciachunmi, chai micunagutaca pai micuchun apana cangui”.
11 Shinapash Jacobca paipa mama Rebecataca nircami: “Ñuca huauqui Esauca ashtaca vellotamari charin, pero ñucaca na charinica. 12 Y si ñuca taita ñucata tacaringapaj munajpica ¿imatashi rurasha? Paipa ñaupapica paita umachingapaj munajunshnallami ricurisha. Bendiciai tucunapa randica, maldicitarami maldici tucusha”. 13 Shina nijta uyashpami paipa mamaca nirca: “Ñuca churigulla, canda maldicijpica, chai maldicionga ñucapirapash urmachun. Ñuca imata nishcata rurailla. Ri y huahua chivogucunata apamugri”. 14 Shina nijpimi Jacobca chivogucunata mascangapaj rishpa apamurca. Chaimi Jacobpa mama Rebecaca Isaac gushtashca micunaguta yanurca. 15 Chai jipami Rebecaca, huasipi charijushca paipa rucu churi Esaupa ashtahuan mejor ropata* japishpa, paipa jipa churi Jacobman churachirca. 16 Shinallata, chivo caracunata japishpami, Jacobpa maquicunapi y cungapi churarca. 17 Chai jipami Rebecaca pai yanushca sabroso micunatapash y pai rurashca tandatapash Jacobman curca.
18 Shinami Jacobca paipa taitapaman rishpa nirca: “Ñuca taitalla”. Chaimi Isaacca nirca: “Ñuca churigulla caipimi cani. ¿Maijanda cangui, Esauchu cangui o Jacobchu cangui?”. 19 Chaimi Jacobca paipa taitataca nirca: “Canba primer churi Esaumi cani. Quiquin tucui imata nishcataca ñami rurarcani. Por favor, tiaripai. Ñuca japishpa huañuchishca animal aichata ashaguta micupai y bendiciahuai”. 20 Pero Isaacca paipa churitaca nircami: “Ñuca churigulla ¿imashinata chai animaltaca ñapash tarita usharcangui?”. Chaimi Jacobca nirca: “Quiquinba Taita Dios Jehovami chai animalguta tarichunga ayudahuarca”. 21 Shina nijpimi Isaacca Jacobtaca nirca: “Ñuca churigulla, por favor caiman quimirimupai. Can ñuca churi Esaú cajta o na cajta yachangapami tacaringapaj munani”. 22 Chaimi Jacobca paipa taitapaman quimirirca. Shina quimirijpimi Isaacca Jacobpa maquita tacarishpa nirca: “Canba parloca Jacobpashnallami can, pero canba maquicunaca Esaupashnallami can”. 23 Isaacca Jacob cajtaca na rijsircachu. Porque Jacobpa maquicunaca paipa huauqui Esaupa maquicunashna vello milma jundami carca. Shinami Isaacca Jacobta bendiciarca.
24 Chai jipami Isaacca Jacobtaca tapurca: “¿Ciertopachachu ñucapa churi Esaú cangui?”. Chaimi Jacobca nirca: “Ari, ñucami capani”. 25 Chaimi Isaacca Jacobtaca nirca: “Shinaca ñuca churigulla, can japishpa huañuchishca animalguta micungapaj ashaguta apamupai. Chai jipaca bendiciashallami”. Shinami Jacobca paipa taitamanga micunaguta y vinota cararca. Chaimi Isaacca micurca y vinota ufiarca. 26 Chai jipami Isaacca Jacobtaca nirca: “Ñuca churigulla, por favor caiman quimirimupai, ñavipi muchahuai”. 27 Shina nijpimi Jacobca quimirirca y ñavipi mucharca. Chaimi paipa taitaca paipa ropata mutijirca. Shinami Isaacca Jacobta bendiciarca y cashna nirca:
“Ñuca churigulla, Jehová Dios bendiciashca pambashnami mishquillaguta ashnajungui. 28 Taita Diosca* cielomanda sereno tamiaguta, ali fucuj alpacunata, ashtaca granocunata y chairalla rurashca vinotapash quiquinman carachun. 29 Pueblopi gentecunaca canda sirvichun y shuj llacta gentecunapash ninanda candaca respetachun. Canba huauquicunapa amomi tucungui. Canba huauquicunaca ninanda candaca respetachun. Canda maldicijcunaca maldici tucushcacuna cachun y canda bendiciajcunapash bendiciai tucushcacuna cachun” nirca.
30 Jacobca paipa taita Isaac bendiciashpa tucuchishca jipallami, paipa taitapamanda llujshirca. Y justo chai ratopimi Esauca shuj animalguta japishpa huañuchishpa tigramurca. 31 Paipashmi shuj sabroso micunata yanushpa paipa taitaman aparca. Paica cashnami nirca: “Ñuca taitalla, jataripai. Ñuca japishpa huañuchishca animal aichata micupai y bendiciahuai”. 32 Chaimi paipa taita Isaacca nirca: “¿Pita canguiyari?”. Shina nijpimi Esauca nirca: “Canba primer churi Esaumi capani”. 33 Isaacca ninanda chujchushpami nirca: “Shinaca ¿pita animalta japingaj rishpa aichata apamuhuarca? Can ña chayamunallapimi ñucaca micurcani y paitami bendiciarcani. Chai bendicionda cambiaitaca ñana ushanichu”.
34 Paipa taita shina nijta uyashpami, Esauca llaquirishpa y shinllita caparishpa paipa taitataca cashna nishpa rogarca: “Ñuca taitalla, ñucatapash bendiciahuayari”. 35 Chaimi Isaacca nirca: “Can chasquina bendicionda pai chasquingapami, canba huauquica caiman shamushpa ñucata umachihuarca”. 36 Chaimi Esauca nirca: “Chaimari Jacobca, Jacob* shuti cashca. Porque paica ishcai viajetami ñuca imata chasquinataca quichuhuashca. Primeroca primer churi japina herenciatami quichuhuarca. Y cunanga ñuca chasquina bendiciondapashmi quichuhuan”. Chai jipami nirca: “¿Nachu ñucatapash bendiciagrihuangui?”. 37 Shinapash Isaacca Esautaca nircami: “Paitaca canda mandashpa causachunmi churashcani. Shinallata paipa tucuilla huauquicuna paipa sirvientecuna cachunmi churashcani. Granocunata charichun y chairalla rurashca vinotapash charichunmi bendiciashcani. Ñuca churigulla, canman cungapaca ñana imatapash charinica”.
38 Pero Esauca nircami: “Ñuca taitalla ¿shujlla bendiciondachu quiquinga chariparcangui? Ñucatapash bendiciahuayari, ñuca taitalla”. Shina nishpami Esauca huacarca y caparirca. 39 Chai jipami Isaacca nirca:
“Canga ali fucuj alpacunapipash na causanguichu y cielomanda sereno tamiagutapash na chasquinguichu. 40 Canga tucui vidami espadahuan macanajushpalla causagringui y canba huauquitami sirvishpa causagringui. Pero paita ñana sirvingapaj munashpaca canllatami libraringui”.*
41 Chai punllamandami Esauca, Jacobta paipa taita bendiciashcamanda Jacobtaca ninanda aburri callarirca. Paipa shungupica pensarinmi carca: “Ñallami ñuca taitaca huañunga. Llaqui punllacuna* yalishca jipaca, ñuca huauqui Jacobtaca huañuchishpami saquisha”. 42 Rebecaca paipa rucu churi Esaú imata ruragrijujta yachaj chayashpami, uchalla paipa jipa churi Jacobta cayachun cachashpa cashna nirca: “Canba huauqui Esauca vengarisha nishpami canda huañuchingapaj munajun. 43 Shinaca ñuca churigulla, ñuca imata nishcatami rurana cangui. Uchallami, ñuca turi Labán causajuj Harán llactaman rina cangui. 44 Canba huauqui culirata yalichingacamanmi, shuj tiempotaca ñuca turipapi causana cangui. 45 Paipa culira yalingacaman y can imata rurashcata cungangacamanmi chaipi quidana* cangui. Esaú ña calmarijpica, can tigramui ushachunmi villachun cachashalla. Shuj punllapilla ishcandi churicunata chingachingapaca na munapanichu”.
46 Chai jipami Rebecaca Isaactaca nirca: “Het runapa ushicunapa* culpamandami ñucaca cashnapacha causana tucushcani. Si Jacobpash cai llactamanda hitita huarmicunahuan ima punllapash cazarajpica ¿imashi tucusha? Mejor huañushparapashmi ali caiman” nirca.
28 Chai jipami Isaacca Jacobta cayashpa bendiciarca. Paitaca nircami: “Canaán llactamanda huarmicunahuanga nipihuan amapacha cazaranguichu. 2 Padán-Aram pushtuman rishpa canba abuelo Betuelpa huasiman ri. Chaipimi canba mamapa turi Labanba shuj ushihuan* cazarana cangui. 3 Tucui Poderta Charij Taita Diosmi candaca bendicianga. Canmanga ashtaca ashtaca huahuacunatami caranga. Canga ciertopachami shuj jatun llactapa taita tucungui. 4 Abrahanman cushca bendiciondaca canman y canba huahuamanmi* Taita Diosca cunga. Shinami canga ñuca taita Abrahanman Taita Dios cusha nishpa prometishca alpataca japingui. Chai alpapimi, canga shuj llactamanda genteshna causashcangui”.
5 Chashnami Isaacca Jacobmanda dispidirishpa paitaca cacharca. Chaimi Jacobca Padán-Aram pushtupi Betuelpa churi Labán runapaman rirca. Betuelca arameo runami carca. Labanga Rebecapa turimi carca. Rebecaca Jacobpa y Esaupa mamami carca.
6 Esauca Jacobta Isaac bendiciashcatami yachaj chayarca. Shinallata Padán-Aram pushtuman rishpa, chaipi shuj huarmita mascachun cachashcatapashmi yachaj chayarca. Shinallata Jacobta bendiciashpa paiman imata mandashcatapashmi Esauca yachaj chayarca. Isaacca Jacobtaca nishcarcami: “Canaán llactamanda huarmicunahuanga nipihuan na cazaranachu cangui nishpa”. 7 Jacobca taitata y mamata cazushpa Padán-Aramman rishcatapashmi Esauca yachaj chayarca. 8 Shinami Esauca, Canaán llactamanda huarmicunata paipa taita Isaac nalicachijta cuenta japirca. 9 Chaimi Esauca shuj huarmicunata ña charishca jahuapash, shuj huarmihuan cazarangapaj Abrahanba chaishuj churi Ismaelpaman rirca. Chaipica Ismaelpa ushi Mahalat shuti huarmiguhuanmi cazararca. Mahalatca Nebayot shuti runagupa panimi carca.
10 Jacobca Beer-Seba pushtumandami Harán llactacaman rirca. 11 Tiempohuanga shuj pushtumanmi chayarca. Indi ña huashajushca cajpimi Jacobca chaipi pacarinata yarca. Chaipi puñungapami shuj rumita japishpa almohadatashna saunarca. 12 Chaipica Jacobca shuj muscuitami charirca. Paica alpamanda callarishpa cielocaman chayaj shuj gradascunatami ricurca. Chai gradascunatami Taita Diospa angelcunaca urai vichai purinajurca. 13 Shinallata Jehová Diosca chai gradas jahuapi cajtami ricurca. Taita Diosca nijurcami:
“Ñucaca Jehovami cani. Ñucami canba taita Abrahanba y Isaacpa Taita Dios cani. Can sirijushca alpataca canman y canba huahuamanmi* cugrini. 14 Canba huahuaca* cai alpapi tiashca polvo alpashnami ashtaca ashtacatapacha miranga. Canba alpacunaca indi llujshimujuj ladocaman, indi huashajuj ladocaman, jahua ladocaman y ura ladocamanmi* miranga. Canmanda y canba huahuamandami* cai alpapi tucuilla llactacunaca bendiciai tucunga. 15 Ñucaca canhuanmi cani. Can maiman rijpipash cuidariajushami. Cai llactamanga tigrachimushami. Candaca na saquishachu. Canman imata prometishcataca maimandami cumplisha”.
16 Chai muscuimanda rijcharishpami Jacobca nirca: “Jehová Diosca ciertopachami cai pushtupi cashca y ñucaca na yachapashcanichu”. 17 Shina nishpami, Jacobca manllarishpa cashna nirca: “Cai pushtuca na yangalla pushtuchu cashca, sino sagrado pushtumi cashca. Caica ciertopachami Taita Diospa huasi cashca y caica cielopa pungumi cashca”. 18 Shina nishca jipami Jacobca ali horata jatarishpa pai uma saunashca rumita japirca. Chai rumitaca columnatashna shayachishpami, chai jahuapica aceiteta talirca. 19 Shinami Jacobca chai pushtutaca Betel* nishpa shutichirca. Pundaca chai llactaca Luz shutimi carca.
20 Chai jipami Jacobca cashna nishpa prometirca: “Taita Dioslla, ñucahuan cashpa catipangui, ñuca rijuj ñanbi cuidashpa catihuangui, micuchun tandaguta* carahuangui, churajuchun ropagutapash* carahuangui. 21 Ñuca taitapa huasimanbash sano y salvo* tigrachun ayudahuangui. Si es que can Jehová Dios shina rurapanguica, quiquinga ciertopacha ñuca Taita Dios cashcatami ricuchihuangui. 22 Columnatashna shayachishca cai rumica, quiquin Taita Diospa huasitami ricuchinga. Ñuca Taita Dioslla, ñucaman quiquin tucuilla carashcacunamandaca ciertopachami 10 por cientota* quiquinmanga cupasha”.
29 Chai jipami Jacobca viajashpa catirca. Paica indi llujshimujuj ladoman tiashca llactacunamanmi rirca. 2 Pambaman chayashpaca shuj pozotami ricurca. Chai pozo ladopica quimsa grupo ashtaca ashtaca llamacunami sirinajurca. Chai pozopimi llamacunaca yacuta ufian carca. Y shuj jatun rumimi pozotaca tapariajurca.* 3 Gulpi llamacuna chayajpimi llamata michishpa purijcunaca pozota tapajuj rumita anchuchishpa, llamacunamanga yacuta caran carca. Llamacuna ña yacuta ufiai tucuchishca jipami, pozotaca cutin rumihuan tapashpa saquin carca.
4 Jacobca llamata michishpa purijcunataca cashna nishpami tapurca: “Ñuca huauquicunalla ¿maimandata capanguichi?”. Chaimi paicunaca nirca: “Harán llactamandami capanchi”. 5 Shina nijpimi Jacobca nirca: “¿Nacorpa nieto Labanda rijsipanguichichu?”. Chaimi paicunaca nirca: “Ari, rijsipanchimi”. 6 Shina nijpimi Jacobca nirca: “¿Paica alillachu capan?”. Chaimi paicunaca nirca: “Ari, alimi capan. Paipa ushi* Raquelpash ñami llamacunahuan chaita shamujun”. 7 Llamata michishpa purijcuna shina nijpimi Jacobca nirca: “Pero chairamari chaupi punlla can. Nara llamacunata tandachina horasca canga. ¿Nacha llamacunaman yacuta ufiachishca jipaca michingapaj rinalla canguichi?”. 8 Jacob shina nijpimi paicunaca nirca: “Chaita ruraitaca na ushapanchichu. Tucuilla grupo llamacuna tandanajushca jipami, ñucanchica pozota tapajuj rumita anchuchishpa, llamacunaman yacuguta caraita ushapanchi”.
9 Paicunahuan Jacob parlajujpillatami Raquelca chayamurca. Raquelca llamagucunata michishpami purin carca. Paica paipa taitapa llamagucunata apashpami shamujurca. 10 Jacobca paipa tío Labanba ushi Raquel llamagucunahuan shamujta ricushcandimi, pozota tapajuj rumita uchalla anchuchingapaj rirca. Paipa tío Labanba llamagucuna yacuta ufiachunmi, Jacobca shina rurarca. 11 Chai jipami Jacobca Raquelta ñavipi muchashpa saludarca y shinllita huacai callarirca. 12 Jacobca paipa taitapa familia* cashcata y Rebecapa churi cashcatapashmi Raquelmanga parlarca. Shina parlajpimi Raquelca calpashpa paipa taitaman villangapaj rirca.
13 Labanga, paipa sobrino Jacob chaipi cashcata uyashcandimi, paihuan tuparingapaj rirca. Jacobtaca ugllashpa, ñavipi muchashpami Labanga saludarca. Chai jipami Jacobtaca huasiman pusharca. Chaipimi Jacobca paita tucui ima pasashcata Labanmanga parlarca. 14 Chaimi Labanga nirca: “Canga ñucapa familiapachami* cashcangui”. Shinami Jacobca shuj quilla enterota Labanhuan quidarca.*
15 Chai jipami Labanga Jacobtaca nirca: “Aunque ñuca familia* cajpipash ¿ima nishpata yanga yangaca trabajachishayari? Nihuailla ¿mashnata pagachunda munangui?”. 16 Labanga ishcai ushicunatami charirca. Primera ushica Lea shutimi carca. Cutin cati ushica Raquel shutimi carca. 17 Raquelca juyailla juyailla huarmigumi tucushcarca. Pero Leaca Raquelshna juyaillaguca na carcachu. 18 Jacobca Raquelmanda enamorarishca caimandami Labandaca nirca: “Quiquinba jipa ushi Raquelmandaca 7 añostami trabajashalla”. 19 Jacob shina nijpimi Labanga nirca: “Shuj jaricunahuan cazarachun saquinapa randica, mejor canhuanrapashmi cazarachun saquisha. Caipi ñucahuan causangapaj quidapailla”. 20 Shinami Jacobca 7 añosta Raquelmandaca trabajarca. Pero Raquelta ninanda juyaimandami chai 7 añoscunaca Jacobpaca huaquin punllacunashna carca.
21 Jipamanga Jacobca Labandaca nircami: “Trabajashca tiempoca ñami pactaripashca. Ñuca huarmiguta cuhuai, paihuan cazarangapami munapani”. 22 Shina nijpimi Labanga tucuilla paipa vecinocunata invitashpa cazamiento fiestata rurarca. 23 Pero ña tutayajpica, Jacobhuan puñuchunmi Labanga paipa ushi Leata Jacobpaman aparca. 24 Paipa ushi Leata sirvichunmi paimanga Zilpá shuti sirvienta huarmiguta Labanga curca. 25 Cayandi tutamandaca paipa ladopica Lea sirijujtami Jacobca ricurca. Chaimi Labandaca nirca: “¿Imatata rurahuashcanguiyari? Ñucaca Raquelmandami trabajarcani. ¿Imamandata umachihuarcangui?”. 26 Shina nijpimi Labanga nirca: “Caipica jipa ushitara cazarachina costumbretaca na charipanchichu. Primeroca primera ushitami cazarachinchi y chai jipami cati ushitaca cazarachinchi. 27 Cai huarmihuan cazarashca semana fiestata yalina costumbretara cumplipai. Chai jipaca, paipa jipa ñañatapash cupashallami. Pero jipa ñañamandaca shuj 7 añostapashmi trabajanara capangui”. 28 Jacobca Labán imata nishcata aceptashpami, primera ushipa cazarashca semana fiestata pactachirca. Chai jipami, Labanga paipa jipa ushitapash Jacobpa huarmi cachun entregarca. 29 Paipa ushi Raquelta sirvishpa causachunmi Labanga, Bilhá shuti sirvienta huarmiguta Raquelmanga curca.
30 Jacobca Raquelhuanbashmi puñurca. Y Raqueltami Jacobca Leata yali juyarca. Raquelmandaca 7 añostapashmi Jacobca Labanda sirvishpa trabajarca. 31 Leata na juyajta* ricushpami, Jehová Diosca Lea vijsayu* quidachun ayudarca. Shinapash Raquelca na huahuacunata chari ushanllu carca. 32 Leaca vijsayu quidashpami shuj churiguta charirca. Paica nircami: “Jehová Diosca ñuca sufrijujtaca ricujushcami. Cunansi, ñuca cusaca juyai callarihuangami”. Shina nishpami chai churitaca Rubén* shutita churarca. 33 Leaca cutin vijsayu quidashpami shuj churiguta charirca. Chaimi paica nirca: “Jehová Diosca ñuca oracionda uyashcami y ñuca cusa ñucata na juyajtapash yachanmi. Chaimi cai churitapash cuhuashca”. Shina nishpami Leaca chai churitaca Simeón* shutita churarca. 34 Leaca cutinbash vijsayu quidashpami shuj churiguta charirca. Chaimi paica nirca: “Ñucaca ñami quimsa churicunata ñuca cusamanga cushcani. Cunansi ñuca cusaca ñucapamanmi ashtahuan apegaringa”. Shina nishpami chai churitaca Leví* shutita churarca. 35 Chai jipaca, cutinbashmi Leaca vijsayu quidashpa shuj churiguta charirca. Chaimi Leaca nirca: “Cunanga Jehová Diostami alabasha”. Shina nishpami chai churitaca Judá* shutita churarca. Chai jipami Leaca huaquin tiempota ñana huahuacunataca charirca.
30 Raquelca huahuacunata na chari ushashcata cuenta japishpami, paipa ñañata envidiarca. Chaimi Jacobtaca cutin cutin cashna nijurca: “Huahuata tarichihuayari. Sinoca huañushca huarmishnamari cagrini”. 2 Chaimi Jacobca culirashpa Raqueltaca nirca: “Taita Diosmi candaca huahuacunata charichunga na saquishca. Ñucaca na Taita Dioschu cani. Ama ñucataca culpahuaichu”. 3 Chaimi Raquelca nirca: “Ñucapa sirvienta Bilhá shuti huarmiguca caipimi capan. Paihuan pacta puñupai. Shinami paica ñucapa randi huahuacunata charinga.* Y shinami paipa huahuacunaca ñucapa propio huahuacunashna canga”. 4 Shina nishpami Raquelca paipa sirvientataca Jacobpa huarmi tucuchun paiman entregarca. Chaimi Jacobca chai huarmiguhuan pacta puñurca. 5 Bilhá huarmiguca vijsayu* quidashpami* tiempohuanga Jacobpa churita charirca. 6 Chaimi Raquelca cashna nirca: “Taita Diosmi ñucapa juez can, paimi ñucapa oracionda uyashca. Chaimandami shuj churiguta carahuashca”. Shina nishpami Raquelca chai churitaca Dan* shutita churarca. 7 Raquelpa sirvienta Bilhá huarmiguca cutinmi vijsayu quidarca. Shinami tiempohuanga Jacobpa cati churitapash charirca. 8 Chaimi Raquelca nirca: “Ñuca ñañahuanga macanajuipishnami causashcanchi y mishashcanimi”. Shina nishpami chai churitaca Neftalí* shutita churarca.
9 Leaca huaquin tiempota ñana vijsayu quidajushcatami cuenta japirca. Chaimi, paipa sirvienta Zilpá shuti huarmigutaca, Jacobpa huarmi cachun Jacobman entregarca. 10 Shinami Leapa sirvienta Zilpá huarmiguca, Jacobpa huahuaguta charirca. 11 Chaimi Leaca nirca: “Ñucaca ninandami bendiciai tucushcani”. Shina nishpami chai churitaca Gad* shutita churarca. 12 Jipamanga Leapa sirvienta Zilpá huarmiguca Jacobpa shuj churitapashmi ungurca. 13 Chaimi Leaca nirca: “Ñucaca ninandapacha cushijushcami capani. Cunanga huarmicunaca nihuangami, paica cushillami can”. Shina nishpami Leaca chai churitaca Aser* shutita churarca.
14 Shuj punllaca, trigota cozechana tiempopimi Rubenga pambapi purijurca. Shina purijushpami mandrágora* frutacunata tarirca. Chaimi chai mandragoracunataca paipa mama Leaman aparca. Chaita ricushpami Raquelca Leataca nirca: “Ama shinagu cashpa, canba churi apamushca mandragoracunata carahuai”. 15 Chaimi Leaca nirca: “¿Ñuca cusahuan quidashpapashchu na conformaringui? Cunanga ¿ñuca churi apamushca mandragoracunatapashchu japingapaj munajungui?”. Lea shina nijpimi Raquelca nirca: “Shinaca cashna rurashun, cunan tutaca Jacobca canhuan puñuchun, pero a cambioca canba churi apamushca mandragoracunata carahuai” nirca.
16 Ña tutayajujtami Jacobca pambamanda chayamujurca. Chaipimi Leaca tuparingapaj rishpa paitaca nirca: “Jacu ñucahuan. Cunan tutaca ñucahuan puñuchunmi, ñuca churi apamushca mandragoracunata cushpa candaca alquilashcani”. Shinami chai tutaca Jacobca Leahuan pacta puñurca. 17 Taita Diosca Leapa oraciongunataca uyajurcami. Chaimi Leaca vijsayu quidarca y tiempohuanga Jacobpa huahuata charirca. Chaihuanga ña 5 huahuacunatami Leaca Jacobhuanga charirca. 18 Chaimi Leaca nirca: “Ñucapa sirvienta huarmiguta ñuca cusaman entregashcamandami, Taita Diosca ñucaman pagahuashca”. Shina nishpami Leaca chai churitaca Isacar* shutita churarca. 19 Jipamanga cutinmi Leaca vijsayu quidarca y tiempohuanga Jacobpa sexto churigutami ungurca. 20 Chaimi Leaca nirca: “Taita Diosmi ñucamanga shuj alipacha regalota carahuashca. Cunansi ñuca cusaca ñucataca aceptahuangami. Porque ñucaca paipa 6 churicunatami charishcani”. Shina nishpami chai churitaca Zabulón* shutita churarca. 21 Chai jipaca shuj ushiguta* charishpami, chai ushitaca Dina shutita churarca.
22 Por finmi Taita Diosca Raquelta uyarca. Raquelpa oraciongunata uyashpami paitaca vijsayu quidachun Taita Diosca ayudarca. 23 Raquelca vijsayu quidashpami shuj jari huahuaguta ungushpaca nirca: “Ñuca pingai tucushcataca Taita Diosmi anchuchihuashca”. 24 Shina nishpami Raquelca chai churitaca José* shutita churarca. Porque paica nircami: “Jehová Diosmi shuj huahuagutapash carahuashca”.
25 Joseta Raquel ungushcandimi Jacobca Labandaca nirca: “Ñuca familiapaman, ñuca llactaman tigrachun saquihuai. 26 Ñuca huarmicunamanda y ñuca huahuacunamandaca ñami quiquinbaca trabajapashcani. Paicunata cuhuai y ñucaca ripashallami. Quiquinga alimi yachapangui, paicunamandaca shinllitami trabajapashcani”. 27 Shina nijpimi Labanga nirca: “Ñucata llaquishpaca ama shinagu cashpa caipi quidapai. Quiquinmanda Jehová Dios ñucata bendiciajushcatami cuenta japishcani”. 28 Shinallata nircami: “Villahuai mashnata pagachunda munangui, ñucaca pagapashallami”. 29 Chaimi Jacobca nirca: “Shinllitami ñucaca quiquinba trabajapashcani. Chaitaca alimi yachapangui. Ñuca alipacha cuidajushcamandami quiquinba animalgucunaca ashtacatapacha mirashca. 30 Ñuca nara chayamujpica, quiquinba animalcunaca ashallami carca. Pero cunanga mirashcami. Chaimi ashtaca ashtaca animalcunata charingui. Ñuca chayamushca ratomandami Jehová Diosca quiquindaca bendiciajushca. Pero cunanga ñuca familiamandapashmi imagutapash rurangapaj munapani”.
31 Shina nijpimi Labanga Jacobtaca nirca: “Shinaca ¿imatata cuchun munangui?”. Labán shina nijpimi Jacobca nirca: “Ñucaman pagahuai nishpaca na nijunichu. Ñuca imata nigrijushcata rurachunllami munapani. Si ñuca imata nigrijushcata ari nishpa ruranguica, ñucaca quiquinba animalcunataca michishpa, cuidashpa purijupashallami. 32 Cunanga tucuilla animalcunata ricugripashun. Quiquinmi pintas pintas llamacunata, jatun manchata charij llamacunata y café oscuro maltun jari llamacunatapash separana capangui. Shinallata pintas pintas huarmi chivocunata y jatun manchata charij huarmi chivocunatapashmi separana capangui. Cunanmanda vichaica, shina huacharishca animalcunaca tucuillami ñucapa canga. Chaimi ñucapa pago canga. 33 Shinami llamagucunata* shuj punlla chapangapaj shamushpaca, quiquinba ñavihuanbacha ñuca honrado* cashcataca ricungui. Si na pintas pintas huarmi chivota, jatun manchata charij huarmi chivota charijuni o na café oscuro maltun jari llamata charijunica, quiquinda ñuca shuashcata nihuanguilla”.
34 Jacob shina nijpimi Labanga nirca: “Chaita ruranaca ñucapica alimi can, shinaca shina rurapashun”. 35 Shina nishpami chai punllaca, gulpi chivocunamandaca rayado jari chivocunata, jatun manchata charij jari chivocunatapash separarca. Shinallata pintas pintas huarmi chivocunata y jatun manchata charij huarmi chivocunatapashmi separarca. Shinallata yura manchata charij tucuilla animalcunatapash y tucuilla café oscuro maltun jari llamacunatapashmi separarca. Shina separashpami Labanga chai tucuilla animalcunata cuidachunga paipa churicunata churarca. 36 Chai jipami Labanga Jacob maipi cashca pushtumanda quimsa punllata purishpa shuj ladoman rirca. Y Jacobca Labanba chaishuj animalcunata chai pushtupi cuidashpami quidarca.
37 Jacobca chairalla cuchushca estoraque,* almendro y plátano* quirucunapa* ramacunata japishpami, jahualla caracunata lluchurca. Yurajlla caspicuna ricuringacamanmi lluchurca. 38 Chai jipami caracunata lluchushca ramacunataca, animalcuna yacuta ufiana pushtucunapi churarca. Animalcuna yacuta ufiangapaj rishpa, chai ramacuna ñaupapi cunujyachunmi shina rurarca.
39 Shinami animalcunaca ramacuna ñaupapi cunujyarca. Paicunaca rayado criacunata, pintas pintas criacunata y jatun manchata charij criacunatami charirca. 40 Chai jipami Jacobca, maltun jari llamacunataca shuj ladoman separan carca. Y chaishuj animalcunataca Labanba rayado y café oscuro animalcunata ricuchunmi de frente churan carca. Chai jipaca, Labanba animalcunahuan ama chapurichunmi, paipa animalcunataca separashpa saquin carca. 41 Racu animalcuna cunujyajpica, shuj animalcunapash ricushpa cunujyachunmi, lluchushca ramacunataca yacuta ufiangapaj rina pushtucunapi churan carca. 42 Pero si animalcuna tsalallacuna cajpica, ramacunataca na chaipi churanllu carca. Shinami tsalalla criacunaca siempre Labanba quidan carca. Cutin racu animalcunaca Jacobpami quidan carca.
43 Shinami Jacobca charij charij tucurca. Paica ashtaca ashtaca llamacunata, chivocunata, camellocunata y burrocunatami charirca. Shinallata ashtaca sirvientecunata y ashtaca sirvientacunatapashmi charirca.
31 Tiempohuanga Labanba churicuna cashna ninajujtami Jacobca yachaj chayarca: “Jacobca ñucanchi taitapa tucui charishcacunatami japishca. Ñucanchi taitapa tucui charishcacunahuanmi charij charij tucushca”. 2 Jacobca Labanba ñavita ricushpaca ñana pundashna paitaca aliman ricujushcatami cuenta japirca. 3 Jipamanga Jehová Diosca Jacobtaca nircami: “Canba punda taitacunapa y canba familiacuna causajuj llactaman tigrai. Ñucaca siempremi candaca ayudajusha”. 4 Chaimi Jacobca llamacunata pai michijushca pambaman richun Raquelta y Leataca cayachun cacharca. 5 Paicunataca nircami:
“Cangunapa taitaca ñana ñucataca pundashna aliman ricujuhuanllu. Pero ñuca taitapa Taita Diosca ñucahuanmi cashca. 6 Ñuca tucui fuerzahuan cangunapa taitapa trabajashcataca cangunaca alimi yachapanguichi. 7 Cangunapa taitaca ñucata umachingapaj munashpami ñucaman paganataca 10 viajeta cambiashca. Pero Taita Diosca ñucata pai imapash nalita rurachunga na saquishcachu. 8 Cangunapa taita, ‘pintas pintas animalcunahuanmi canmanga pagasha’ nijpica, tucuilla animalcunami pintas pintas criacunata charin carca. Pero si cangunapa taita, ‘rayado animalcunahuanmi canmanga pagasha’ nijpica, tucuilla animalcunami rayado criacunata charin carca. 9 Chaimandami Taita Diosca cangunapa taitapa animalcunata quichushpa ñucaman carahuashca. 10 Shuj punllaca animalcuna cunujyashca tiempopimi ñucaca shuj muscuita charircani. Chai muscuipica rayado, pintas pintas, jatun manchata charij chivocuna huarmi chivocunapi paltarinajujtami muscurcani. 11 Chai muscuipimi Taita Diospa* angelca cashna nihuarca: “Jacob”. Chaimi nircani: “Caipimi capani”. 12 Shina nijpimi paica nihuarca: ‘Por favor ñavita alzashpa ricupai. Shina ricushpaca, huarmi chivocunapi paltarinajuj tucui jari chivocunaca rayadocuna, pintas pintascuna y jatun manchata charijcuna cashcatami ricungui. Labán imasha canda nalicunata rurajujta tucuita ñuca ricujushcamandami chashna pasajun. 13 Ñucaca Betel llactapi canman ricurishca Taita Diosmi* cani. Chai pushtupimi canga shuj columnatashna shayachishca rumi jahuapica, aceiteta talishpa ñucamanga shuj promesata rurarcangui. Cunanga alistarishpa, cai llactamanda llujshishpa can nacirishca llactaman tigrailla’ nihuarcami”.
14 Shina nijpimi Raquel y Leaca cashna nirca: “Ñucanchi taitapa huasimandaca ñana imapash herenciata japitaca ushanchichu. 15 ¿Nachu paipaca shuj llactamanda shamushcacunashna cashcanchi? Canmanmi ñucanchitaca jatushca y ñucanchita jatushca culquihuanmi paica causajushca. 16 Ñucanchi taitata, Taita Dios quichushca tucui cosascunaca ñucanchipa y ñucanchi huahuacunapami can. Shinaca Taita Dios tucui imata nishcata rurailla”.
17 Chai jipami Jacobca paipa huahuacunata y paipa huarmicunatapash camellocunapi tiachirca. 18 Shinami Jacobca Padán-Aram pushtupi charishca tucuilla animalcunahuan y mirachishca tucuilla cosascunahuan Canaán llactaman rirca. Paipa taita Isaacca chai llactapimi carca.
19 Labanga paipa llamacunapa milmata rutungapami rishcarca. Chaicamanmi Raquelca paipa taitapa santocunata* shuarca. 20 Pero Jacobca, arameo runa Labandapash yali ashtahuan vivomi carca. Chaimandami pai rigrijushcataca na villashpa rirca. 21 Chaimi paipa familiata y paipa tucui charishcacunatapash apashpa pacalla rirca. Río Eufratesta chimbashpami Galaadpi tiashca urcuman rirca. 22 Jacob pacajushpa rishcataca ña quimsa punllahuanmi Labanga yachaj chayarca. 23 Chaimi Labanga paipa familiacunata tandachishpa Jacobtaca 7 punllacunata catiria rirca. Y por finmi Galaadpi tiashca urcucunapi Jacobtaca japigrirca. 24 Pero ña tutaca shuj muscuipimi Taita Diosca arameo runa Labandaca cashna nirca: “Pactara Jacobtaca imapash alita o imapash nalicunatara nipanguiman”.
25 Chai punllacunapica, Jacobca Galaadpi tiashca urcucunapimi paipa carpa huasigutaca shayachishcarca. Y Labanga paipa familiacunandimi chai pushtupillata paipa carpa huasitaca shayachishcarca. Shinami Labanga Jacobpaman quimirishpa cashna nirca: 26 “¿Imatata rurashcanguiyari? ¿Imashpata ñucata umachishpa ñuca ushicunatapash* guerrapi prisioneracunatashna apashpa rircangui? 27 ¿Imashpata ñucata umachishpa, imatapash na nishpa pacalla rircangui? Rigrinimi nijpica, shuj fiestata rurashpami candashpa, panderetacunata y arpacunata tocashpa candaca cachaiman carcani. 28 Nisiquiera ñuca nietocunata y ñuca ushicunata ñavipi muchashpa dispidirichunllapash na saquihuashcanguichu. Tontoshnami portarishcangui. 29 Ñucaca cangunataca imapash nalita ruraimanllami carcani. Pero cangunapa taitapa Taita Diosmi caina tutaca cashna nihuarca: ‘Pactara Jacobtaca imapash alita o imapash nalicunatara ninguiman’. 30 Canba taitapa familiata extrañashpa tigrangapaj munajushcatapash intindinimi. Pero ¿imashpata ñuca santocunataca* shuarcangui?”.
31 Shina nijpimi Jacobca Labandaca nirca: “Canba ushicunata a la fuerza quichunata manllashpami ñucaca pacalla rircani. 32 Pero canba santocunataca* mascailla. Y maijan persona cashpapash chai santocunata charijushpaca huañuchi tucunami can. Ñuca charijushcata yachangapaca, ñucanchi familiacuna ricujta ñucapa tucuilla cosascunapi mascailla. Tarishpaca apashpa ringuillami”. Pero Jacobca Raquel chai santocunata shuashcataca na yacharcachu. 33 Chaimi Labanga Jacobpa carpa huasipi, Leapa carpa huasipi shinallata ishcai esclavacunapa carpa huasicunapipash mascarca. Pero santocunataca na tarircachu. Leapa carpa huasimanda llujshishpaca, Raquelpa carpa huasipimi mascangapaj rirca. 34 Pero Raquelca ñami chai santocunataca* pacangapaj japishcarca. Chai santocunataca huarmicuna camellopi tiarina sillapa canastapimi pacashcarca. Shina pacashpami Raquelca chai jahuapi tiarishcarca. Chaimi Labanga carpa huasi enterota mascashpapash na tarirca. 35 Chai jipami Raquelca paipa taitataca nirca: “Ñuca taitalla, ama culirapanguichu. Pero cai ratoca na jatari ushapanichu. Porque quilla nanaihuanmi capani”.* Chaimi Labanga mascashpa catirca. Pero tucui ladocunata mascashpapash chai santocunataca* na tarircachu.
36 Chaimi Jacobca Labanhuan culirashpa cashna nishpa paitaca reclamarca: “¿Ima nalita rurajpita ñucataca catiria shamushcangui? ¿Ima pecadotata ñucaca rurashcani? 37 Canba santocunataca ñami ñuca tucuilla cosascunapi mascashcangui. Pero shina mascashpapash ¿canba cashcataca imagutallapash tarishcanguichu? Tarishca cashpaca ñucapa familiapa y canba familiapa ñaupapi llujchilla. Paicunami ishcandimandaca pi razonda charishcata ninga. 38 Ñucaca 20 añostami quiquinbaca trabajashcani. Chai tucui huatacunapica ni shuj huarmi llamallapash ni shuj huarmi chivollapash na abortarcachu. Y canba animalcunamandaca ni shuj jari llamatallapash na micushcanichu. 39 Sacha animalcuna japishpa shuj animalguta huañuchijpica, na ñuca culpachu can ningapapash nunca na canmanga chai animalgutaca apamurcanichu. Chai animalmandaca ñucami cargo tucun carcani. Tuta cajpi o punlla cajpi shuj animalguta shuajpica, pagahuai nishpami reclamahuan carcangui. 40 Punllacunaca calormandami na ushajun carcani. Cutin tutacunaca chirimandami huañuita huañujun carcani. Hasta puñuitapash na ushanllu carcani. 41 Quiquinba huasipica 20 añostami trabajashcani. 14 añostaca canba ishcai ushicunamanda y 6 añostaca canba animalcunamandami trabajashcani. Ñucaman paganataca 10 viajecamanmi cambiahuashcangui. 42 Ñuca taita Isaacca Abrahanba Taita Diostaca tucui shunguhuanmi respetarca. Chai Taita Dios ñucata na ayudashca cajpica, cunan horasca chushaj maquimi ñucataca tigrachihuanguiman carca. Pero Taita Diosca ñuca imasha sufrijujta y ñuca shinllita trabajajujtaca ricujushcami. Chaimi caina tutaca candaca advirtirca”.
43 Shina nijpimi Labanga Jacobtaca nirca: “Cai huarmicunaca ñucapa ushicunami can. Cai huahuacunapash ñucapa nietocunami can. Y cai animalcunapash ñucapa animalcunami can. Can ricujushcacunaca tucuillami ñucapa y ñucapa ushicunapa can. ¿Imashpata ñuca ushicunata o paicuna nacishca huahuacunataca llaquichishayari? 44 Canhuan y ñucahuan shuj tratota* rurashun. Cai tratomi ñucanchitaca shuj testigo cuenda yarichinga”. 45 Shina nijpimi Jacobca shuj rumita japishpa shuj columnatashna shayachirca. 46 Chai jipami Jacobca paipa familiataca nirca: “Rumicunata tandachipaichi”. Shina nijpimi paicunaca rumicunata tandachishpa mundunarca. Chai jipaca chai rumi mundun jahuapimi micunajurca. 47 Chai pushtutaca Jegar-Sahadutá* shutitami Labanga churarca. Pero Jacobca Galeed* shutitami churarca.
48 Labanga nircami: “Cunanga cai rumi mundunmi canhuan y ñucahuan shuj tratota rurashcata ricuchingapaj shuj testigo cuenda can”. Chaimandami chai rumi mundundaca Galeed shutita churarca. 49 Shinallata “Torre”* shutitami churarca. Porque Labanga nishcarcami: “Ñucanchicuna separarijpica Jehová Diosmi ñucatapash y candapash ricuriajunga. 50 Si ñuca ushicunata maltratangui o paicunahuan cazarashca jahuapash shuj huarmicunahuan cazaranguica, aunque nipi na ricujujpipash, Taita Dios ñucanchi testigo caimanda ricujujtaca yarinami* capangui”. 51 Chai jipaca Labanga caitapashmi Jacobtaca nirca: “Rumi mundunbash y ñuca shayachishca columnapash caipimi can. Caicunami canhuan y ñucahuan rurashca tratopaca, shuj testigo cuenda can. 52 Canda llaquichingapaca cai rumi mundunda y cai columnataca na yalinachu cani. Quiquinbash ñucata llaquichingapaca na yalinachu cangui. Ama shina yalichunga cai rumi mundun y cai columnami testigo cuenda quidajun. 53 Y si caita na cumplinchica, Abrahanba Taita Dios, Nacorpa Taita Dios, Taré runagupa Taita Dios* ñucanchitaca juzgachun”. Labán shina nishca jipami Jacobca paipa taitapa Taita Diosmanda jurarca. Jacobpa taitaca tucui shunguhuanmi Taita Diostaca respetarca.
54 Jipamanga Jacobca Taita Diosmanmi shuj sacrificiota urcupi rurarca. Chai jipami, tucuillacunata* micungapaj invitarca. Shinami paicunaca micurca y chai tutaca urcupi pacarirca. 55 Cayandi punllaca tutamandatami Labanga jatarirca. Paica paipa nietocunata* y ushicunatapash ñavipi muchashpami bendiciarca. Chai jipami paipa huasiman tigrarca.
32 Jacob chaimanda rijujpimi, Taita Diospa angelcunaca paihuan tuparirca. 2 Paicunata ricushcandimi Jacobca nirca: “Caica Taita Diospa ejercitopa carpacunata shayachishca pushtumi can”. Shina nishpami chai pushtutaca Mahanaim* shutita churarca.
3 Chai jipami Jacobca paipa huauqui Esaupaman mensajerocunata cacharca. Esauca Seír pushtupimi carca. Chai pushtutaca* Edom nishpapashmi rijsin carca. 4 Mensajerocunamanga Jacobca nircami: “Ñuca amo Esaumanga nipanguichi: ‘Quiquinda sirvij Jacobca ninmi: “Cai tucui tiempotaca ñucanchi tío Labanhuanmi causajushcani.* 5 Torocunata, burrocunata, llamacunata, sirvientecunata y sirvientacunatapashmi charipani. Ñuca amolla canba ñaupapi ali ricuringapaj munashpami cai mensajeta cachamujupani”’”.
6 Jipamanga mensajerocunaca Jacobpaman tigrashpami cashna nirca: “Quiquinba huauqui Esaupamandami tigramunajupanchi. Paica quiquinda tuparingapami ña 400 jaricunahuan shamujun”. 7 Chaita uyashpami Jacobca ninanda manllarishpa preocuparirca. Chaimi paihuan shamunajushca gentecunatapash, paipa llamacunatapash, paipa chivocunatapash, paipa huagracunatapash y paipa camellocunatapash ishcai grupopi separarca. 8 Paica pensarcami: “Shinami primer grupota Esaú atacajpipash chaishuj grupoca escaparita ushapanga”.
9 Chai jipami Jacobca Taita Diostaca cashna nishpa mañarca: “Ñuca abuelo Abrahanba Taita Dios y ñuca taita Isaacpa Taita Dios Jehová. Quiquinmi ‘canba llactaman y canba familiacunapaman tigrailla, chaiman tigrajpica candaca bendiciashami’ nihuarcangui. 10 Ñucaca quiquinda sirvijmi capani. Ñuca na miricijpipash quiquinga ninandami ñucataca llaquihuashcangui* y ñucaman tucui imata prometishcatami cumplipashcangui. Río Jordandaca shuj tauna caspiguhuanllami yalircani. Pero cunanga ashtaca gentecunata y ashtaca animalcunatapashmi charipani. Ashtacacuna cajpimi ishcai grupopi separangapapash charini. 11 Ñuca huauqui Esaupa maquimanda salvahuai nishpami rogapani. Pai shamushpa ñucata, ñuca huahuacunata y paicunapa mamacunatapash atacanatami ninanda manllajupani. 12 Quiquinga nihuarcanguimi: ‘Ciertopachami candaca ali tratasha, canba huahuacunataca mar yacupi na cuentai ushanalla arena alpashna ashtaca ashtacacunapacha tucuchunmi mirachisha’ nihuarcanguimi”.
13 Chai tutaca chaipimi Jacobca pacarirca. Chai jipaca paipa huauqui Esauman carangapami huaquin animalgucunata tandachirca. 14 Paica 200 huarmi chivocunata, 20 jari chivocunata, 200 huarmi llamacunata, 20 jari llamacunatami tandachirca. 15 Shinallata 30 huarmi camellocunata paicunapa criacunandi, 40 vacacunata, 10 torocunata, 20 burracunata y 10 burrocunatapashmi tandachirca.
16 Jacobca chai animalcunataca shuj shuj grupocunata rurashpami paipa sirvientecunaman entregarca. Sirvientecunataca nircami: “Ñucata ñaupashpami rina canguichi y cada grupomi chaishuj grupomandaca separadolla rina canguichi”. 17 Primero rijujtaca nircami: “Si ñuca huauqui Esauhuan tuparingui y si pai tapun: ‘¿Pipa sirvienteta cangui? ¿Maimanda rijungui? Canda ñaupashpa rinajuj chai animalcunapash ¿pipata can?’. 18 Shina nishpa tapujpica canga cashnami nina cangui: ‘Cai animalcunaca quiquinda sirvij Jacobpami capan. Ñuca amo Esaulla, caicunaca quiquinman carangapami capan. Y ñuca amo Jacobpash ñucanchi huashatami shamujupan’ ninguichi”. 19 Chaishuj grupo animalcunata huashata catishpa rinajuj jaricunatapash lo mismotallatami Jacobca nirca. Paicunataca nircami: “Esauhuan tuparishpaca cangunapashmi chaitallata nina canguichi. 20 Shinallata ninami canguichi: ‘Quiquinda sirvij Jacobca ñucanchi huashatami shamujupan’”. Jacobca pensajurcami: “Si paihuan nara tuparishpallata shuj regalota cachanica, paica calmarishpami ñucahuan tuparishpaca talvez aliguman chasquihuanga”. 21 Shina nijpimi regalota apanajuj sirvientecunaca Jacobta ñaupashpa rirca. Cutin Jacobca paipa carpa huasicunata shayachishca pushtupimi chai tutaca puñujurca.
22 Jacobca chai tutallatami ashaguta jipaman jatarirca. Paica paipa ishcai huarmicunata, ishcai sirvientacunata y paipa 11 huahuacunatapash apashpami Río Jabocta yalirca. Paicunaca na yapa hondolla pushtutami yalirca. 23 Shinami Río* Jabocta yalishpa paicunataca chaishuj ladoman aparca. Shinallata, pai tucui charishcacunatapash apashpami yalirca.
24 Jacob ña pailla quidajpica* shuj jarimi* ricurimurca. Chai jarica pacaringacamanmi Jacobhuanga macanajurca. 25 Jacobta na mishai ushashpami chai runaca caderapi Jacobtaca jahuallaguta huactarca. Chai runahuan macanajujuj ratopillatami Jacobpa caderaca safarirca. 26 Chai jipami chai runaca nirca: “Cacharihuai, ñamari punllayajun”. Pero Jacobca nircami: “Na cacharishachu, ñucata bendiciajpimi candaca cacharisha”. 27 Shina nijpimi chai runaca nirca: “¿Ima shutita cangui?”. Chaimi Jacobca nirca: “Jacobmi capani”. 28 Shina nijpimi chai runaca nirca: “Cunanga ñana Jacob shutichu cagringui, sino Israel* shutimi cagringui. Porque canga Taita Dioshuan y gentecunahuanmi macanajushcangui. Y por finmi ganashcangui”. 29 Shina nijpimi Jacobca nirca: “Ama shinagu cashpa quiquinba shutiguta villahuai”. Chaimi chai runaca nirca: “¿Imapata ñuca shutitaca yachangapaj munangui?”. Shina nishca jipami Jacobtaca chai pushtupillata bendiciarca. 30 Chaimi Jacobca chai pushtutaca Peniel* shutita churarca. Porque paica nircami: “Taita Diostaca ñavi ñavimi ricushcani. Shinapash ñucaca todaviami causashpa catijupanira” nirca.
31 Indi llujshijuj horasca Peniel* pushtutami Jacobca yalijurca. Paica paipa cadera safarishcamandami janga janga purishpa rijurca. 32 Chaimandami Israelpa huahuacunaca cadera changa siquipi tiajuj angutaca, cunan punllacaman na micunata yachan. Porque Jacobtaca chai angupimi chai runaca jahuallaguta huactashcarca.
33 Jacobca 400 jaricunahuan Esaú shamujujtami ricurca. Chaita ricushpami huahuacunataca Leaman, Raquelman y paicunapa ishcandi sirvientacunaman separashpa curca. 2 Sirvienta huarmicunataca paicunapa huahuacunandimi primer grupopi churarca. Leataca paipa huahuacunandimi segundo grupopi churarca. Cutin Raqueltaca Josendimi último grupopi churarca. 3 Jacobca tucuicunata ñaupashpami rirca. Ña paipa huauquipaman quimirijushpaca, 7 viajeta alpacaman cumurishpami* chayagrirca.
4 Cutin Esauca paita tuparingapami calpashpa rirca. Jacobtaca ugllarishpami ñavipi mucharca, ishcandicunami huacai callarirca. 5 Esauca huarmicunata y huahuacunata ricushpami tapurca: “Canhuan shamunajushca huarmicuna y huahuacunaca ¿picunata can?”. Shina tapujpimi Jacobca nirca: “Ñuca amolla, Taita Diosca cai huahuacunata carashpami bendiciahuashca”. 6 Chai ratomi sirvienta huarmigucunapash paicunapa huahuacunandi quimirishpa Esaupa ñaupapi alpacaman cumurirca. 7 Shinallata Lea y paipa huahuacunapashmi Esaupaman quimirishpa alpacaman cumurirca. Por ultimoca José y Raquelpashmi Esaupaman quimirishpa alpacaman cumurirca.
8 Esauca Jacobtaca tapurcami: “¿Imashpata ashtaca gentecunata y animalcunata cachamuhuarcangui?”. Shina nijpimi Jacobca nirca: “Ñuca amolla, canba ñaupapi ali ricuringapami shina cachamujuparcani”. 9 Chaimi Esauca nirca: “Ñuca huauquilla, ñucaca ñami ashtacatapacha charipani. Caicunaca canbami can, canllata japipailla”. 10 Pero Jacobca nircami: “Ama shina nihuaichu. Si quiquinba ñaupapi ali ricurinica, rogaitami rogapani carangapaj ñuca apamushcacunata chasquipai. Porque canba ñavita ricungapami caicunataca apamupashcani. Canga alimanmi ñucataca chasquihuashcangui. Canba ñavita ricushpaca Taita Diospa ñavita ricunshnami cashcani. 11 Ama shinagu cashpa, carangapaj ñuca apamushcacunata chasquipai. Taita Diosca ninandami bendiciahuashca y tucui imata minishtishcatami charipani”. Carangapaj apashcacunata Esaú chasquingacamanmi Jacobca cutin cutin rogajurcalla.
12 Jipamanga Esauca nircami: “Jacuchi, ñucaca cangunata cumbashpa rishallami”. 13 Pero Jacobca nircami: “Ñuca amolla, uchilla huahuacunata ñuca charishcataca alimi yachapangui. Llamacunata y vacacunatapash paicunapa criacunandimi charipani. Si shuj punllapilla ushashcata* apurachishpa apajpica, tucuilla animalcunami huañupanga. 14 Pero por favor ñuca amolla, ñucata ñaupashpa ripailla. Ñuca amolla, urcucunalla tiaj Seír pushtupi quiquinhuan tuparingacamanmi ñucaca huagracunapa y huahuacunapa pasopi alimanda rigripani”. 15 Chaimi Esauca nirca: “Por lo menos huaquin gentecunatallapash saquingapami munapani”. Pero Jacobca nircami: “Ñuca amolla, ama preocuparipaichu. Quiquinba ñaupapi ali ricurishpallata ñucapaca suficientemi capan”. 16 Chai punllaca Seír pushtumanmi Esauca tigrarca.
17 Cutin Jacobca Sucot pushtumanmi rirca. Chaipimi Jacobca paipaca shuj huasita rurarca y animalcunapaca chugllacunata shayachirca. Chaimandami chai pushtutaca Sucot* shutita churarca.
18 Jacobca Padán-Aram pushtumandami Siquem llactaman sano y salvo chayagrirca. Chai llactaca Canaán alpacunapimi can. Paipa carpacunataca Siquem llacta ladollapimi shayachirca. 19 Chai jipaca paipa carpacunata shayachishca shuj pushtumandami 100 piezas de platata* pagarca. Chai pushtutaca Hamor shuti runapa churicunatami Jacobca randirca. Hamor runaguca Siquem runagupa taitami carca. 20 Chaipimi Jacobca shuj altarta shayachirca. Y chai altartaca, Taita Diosca Israelpa Taita Diosmi can nishpami shutichirca.
34 Leapa y Jacobpa ushi* Dinaca, chai llactamanda joven huarmicunatami visitangapaj rinata yachan carca. 2 Chai llactapica Hamor shuti heveo runami jefepuracunamanda shuj jefe carca. Paica Siquem shuti churitami charirca. Shuj punllaca Siquemmi Dinata ricurca. Dinata ricushpaca carullaman apashpami violarca. 3 Dinataca* Siquemga na cungai usharcachu, paitaca yarijurcallami.* Dinamanda enamorarishca caimandami juyailla shimicunata nishpa Dinapa shunguman chayangapaj munajurca.* 4 Jipamangarin Siquemga paipa taita Hamor shuti runahuan parlashpami paitaca nirca: “Chai cuitsaguhuan* cazarangapami munapani, imagutapash rurapai”.
5 Dinata Siquem mapayachishcata Jacob yachaj chayajpica, Dinapa turicunaca animalcunata pambapi michishpami purinajurca. Chaimi Jacobca paicuna tigramungacamanga na imatapash rurashachu yarca. 6 Jipamanga Siquemba taita Hamor shuti runaca Jacobhuan parlangapami rirca. 7 Pero Jacobpa churicuna yachaj chayashpaca, chai ratomi pambamandaca tigramurca. Paicunaca shungu ucupi nanarishca y ninanda culirashcacunami carca. Porque Jacobpa ushi Dinata violashpaca, Siquemga Israeltami mapayachishcarca. Israelca Jacobmi can. Siquemga jatun nalitami rurashcarca.
8 Hamor shuti runaca paicunataca nircami: “Ñuca churi Siquemga* quiquinba ushimandami enamoraripashca. Ama shinagu cashpa, paipa huarmi tucuchun saquipaichi. 9 Ñucanchi huahuacunata cazarachishpa familiapura tucupashunchi. Quiquingunapa ushicunatapash cai llactamanda jaricunaman cupaichi. Y cai llactamanda ushicunatapash quiquingunapa churicunapa japipaichi. 10 Ñucanchicunahuan caipi causangapaj quidajpica,* tucui ñucanchi alpacunapash quiquingunapami capanga. Caipi quidashpa negociocunata rurashpa, cai llactapi causapaichilla”. 11 Chai jipaca Siquemga Dinapa taitata y Dinapa turicunatapash nircami: “Cangunapa ñaupapi ali ricuringapaca, quiquinguna imata nishcatapash rurapashallami. 12 Noviamanda mashnata mañajpipash pagapashallami, valishca regalotapash cupashallami. Quiquinguna imata mañashcatapash cupashallami. Pero ama shinagu cashpa, cai cuitsagutaca ñuca huarmigu cachun cuhuaichi”.
13 Shinapash Jacobpa churicunaca, Siquem paicunapa pani Dinata mapayachishcamandami, Siquemda y paipa taita Hamortapash umachinata decidirca. 14 Chaimi paicunaca Siquemdaca cashna nirca: “Na chaita rurai ushapanchichu. Circuncisionda* na rurashca runaman ñucanchi panita cuitaca na ushapanchichu. Porque chaita ruranaca ñucanchipaca jatun pingaimi can. 15 Ñucanchi panitaca shuj condicionhuanllami canhuan cazarachunga saquishun. Cangunaca ñucanchishnallatami cana canguichi. Tucuilla jaricunatami circuncisionda rurana canguichi. 16 Chai jipaca, ñucanchi ushicunataca cangunahuan cazarachun cushunllami. Y cangunapa ushicunatapash ñucanchihuan cazarachun japipashunllami. Cangunahuanmi causashun y shujlla llactami tucushun. 17 Pero si na ñucanchita uyanguichi y circuncisionda na ruranguichica ñucanchi joven panitaca apashpami ripashun”.
18 Shina nijta uyashpami Hamor shuti runapash y Siquembash paicunaca alitami ninajun yarca. 19 Chaimi Siquemga Dinapa turicuna imata nishcataca uchalla rurarca. Paica Jacobpa ushita ciertopacha munaimandami shina rurarca. Siquemga paipa taitapa tucuilla familiamandaca paimi ashtahuan respetashca carca.
20 Chai jipami, Hamor shuti runapash y paipa churi Siquembash llactaman rishpa chai llactamanda tucuilla jaricunataca nirca: 21 “Cai jaricunaca ñucanchihuan en paz tranquilo causangapami munan. Ñucanchi alpacunapi causachun saquipashunchi y negociocunata caipi rurachunbash saquipashunchi. Porque caipica paicunapapashmi alpacunaca suficiente tian. Ñucanchicunaca paicunapa ushicunahuanmi cazarai ushapashun y ñucanchi ushicunatapashmi paicunahuan cazarachita ushapashun. 22 Paicunaca ñucanchi llactapi tucuilla jaricuna paicunashnallata circuncisionda rurashcacuna cachun condiciondallami churanajun. Chai condicionda pactachishpallami paicunaca caipi causangapaj quidanga y ñucanchicunahuanga shujlla llacta tucunga. 23 Shinami paicunapa tucuilla charishcacuna y animalcunapash ñucanchipa tucunga. Paicuna ñucanchihuan caipi causangapaj quidachunga paicuna imata nishcata rurashunchilla”. 24 Paicuna shina nijpimi, chai llactapi causanajushca tucuilla jaricunaca, Hamor shuti runa y paipa churi Siquem imata nishcata rurarca. Tucuilla jaricunami circuncisionda rurarca.
25 Quimsa punllahuanga todaviami jaricunaca nanachinajurcara. Chaipimi Dinapa turi Simeón y Leví shutica cada uno shuj espadata japishpa chai llactaman rirca. Paicunaca pipash na yachajtami tucuilla jaricunata huañuchishpa saquirca. 26 Hamor shuti runatapash y paipa churi Siquemdapashmi espadahuan huañuchirca. Chai jipaca, Dinatapash Siquemba huasimanda llujchishpami apashpa rirca. 27 Jacobpa chaishuj churicunapash chai llactaman chayashpami, chaipi tucuilla jaricuna huañushca sirinajujta ricurca. Paicunapa panita mapayachishcamandami, chai llactapi tiashcacunata apashpa rirca. 28 Paicunaca llamacunata, chivocunata, huagracunata, burrocunata, chai llactapi ima tiashcacunata y pambapi ima tiashcacunatapashmi tucuillata apashpa rirca. 29 Chai gentecunapa tucuilla charishcacunatapashmi dueñoyarca. Uchilla huahuacunata y huarmicunataca prezomi aparca. Huasicunapi ima tiashcacunatapashmi aparca.
30 Chaita yachaj chayashpami Jacobca Simeonda y Levitaca nirca: “Cangunaca jatun nalitami rurahuashcanguichi. Cangunapa culpamandami caipi tiaj gentecunapash, cananeo gentecunapash, perizita gentecunapash ñucataca aburrihuanga. Ñucanchicunaca ashacunallami canchi. Pero paicunaca tandanajushpami ñucataca atacahuanga y tanto ñucatapash tanto ñuca familiatapash tucuillatami tucuchishpa saquinga”. 31 Chaimi paicunaca nirca: “Shinaca ñucanchi panitaca culquimanda huainayaj huarmitashna tratachunga ¿saquinallachu cashcanchi?”.
35 Chai jipami Taita Diosca Jacobtaca nirca: “Jatari, Betel llactaman vichai ri y chaipi quidai.* Chaipimi ñucamanga shuj altarta rurana cangui. Ñucaca Taita Diosmi* cani. Ñucami canba huauqui Esaumanda pacajushpa rijujpica canman ricurircani”.
2 Jacobca paipa familiata y paihuan caj tucuilla gentecunataca cashnami nirca: “Canguna charinajushca santocunataca* anchuchinami canguichi. Cangunapa cuerpotapash limpianami canguichi y ropatapash* cambiarinami canguichi. 3 Jataripashunchi y Betel llactaman vichai ripashunchi. Chaipimi Taita Diosman* shuj altarta ruragrini. Llaqui punllacunapi cashpa ñuca rogashpa mañajujpica, ñuca maiman rijpipashmi Taita Diosca siempre ñucahuan carca”. 4 Shina nijpimi Jacobpa familiacuna y paihuan caj gentecunaca, paicuna charinajushca santocunata,* rinripi churajushca aretescunatapash* tucuillata Jacobman curca. Chaimi Jacobca tucuillata shuj jatun quiru* shayajuj ucupi pambarca.* Chai quiruca Siquem llacta ladollapimi carca.
5 Paicuna chaimanda rinajujpica, Taita Diosmi muyundi llactacunapi gentecunapa shungupica manllaita churarca. Chaimandami Jacobpa churicunataca nipipash na catiriashpa atacarca. 6 Tiempohuanga tucuilla paipa gentecunandimi Jacobca Luz o Betel llactaman chayagrirca. Chai llactaca Canaán alpacunapimi carca. 7 Chaipimi shuj altarta rurarca y chai pushtutaca El-Betel* shutitami churarca. Paipa huauquimanda pacajushpa rijushpa chai pushtupi Taita Dios* ricurishcamandami chai shutita churarca. 8 Jipamanga Rebecata viñachishca Débora shuti huarmiguca huañurcami. Paitaca jatun roble quiru* ladopimi pambarca. Chai jatun quiruca Betel llacta tiajushca loma urachaquipimi carca. Chaimandami chai quirutaca Alón-Bacut* shutita churarca.
9 Padán-Aram pushtumandami Jacobca rijurca. Chaipimi Taita Diosca cutin ricurishpa Jacobtaca bendiciarca. 10 Paitaca cashnami nirca: “Canba shutica Jacobmi can. Pero canga ñana Jacob shutichu cagringui. Sino Israel shutimi cagringui”. Shina nishpami Jacobtaca Israel ni callarirca. 11 Shinallata nircami: “Ñucaca Tucui Poderta Charij Taita Diosmi cani. Ñucami canmandaca caita rurasha: Ashtaca huahuacunata charishpami ninanda mirangui y ashtaca gentecunapa y ashtaca llactacunapa taitami tucungui. Y canba huaquin huahuacunaca reycunami canga. 12 Abrahanman y Isaacman cushca alpacunataca canman y canba huahuacunamanmi cusha”. 13 Chai jipami Taita Diosca Jacobhuan parlajushca pushtumandaca vichai rirca.
14 Chai pushtupi Taita Dios paihuan parlashcamandami chaipica shuj rumi columnata shayachirca. Chai columnapica vino ofrenda* y chai jipaca aceitetapashmi talirca. 15 Jacobca Taita Dios paihuan parlashca pushtutaca cutinmi Betel nirca.
16 Chai jipami Betel llactamanda rinajurca. Pero Efrat shuti llactaca todaviami carupira carca. Chaipimi Raqueltaca huahuaguta ungungapaj nanai japirca. Nanaimandaca ninandami Raquelca padicijurca. 17 Nanaihuan napacha ushajujpimi partera huarmiguca Raqueltaca nirca: “Ama manllaichu, cai huahuagutapashmi charigringui”. 18 Pero Raquelca ñami huañujurca. Chaimi ña último samaita japishpa,* chai huahuagutaca Ben-Oní* shutita churarca. Shinapash Jacobca Benjamín* shutitami churarca. 19 Shinami Raquelca huañurca. Paitaca Efrat o Belenman rina ñanbimi pambarca. 20 Jacobca Raquelta pambashca pushtu jahuapimi shuj jatun rumita churarca. Chai jatun rumimi Raquelta maipi pambashcataca cunan punllacaman ricuchijun.
21 Chai jipami Israelca chaimanda rirca. Éder shuti torremanda ashaguta chaimanmi paipa carpa huasiguta shayachirca. 22 Shinami Israelca chai alpacunapi causajurca. Shuj punllaca Rubenga paipa taitapa chaishuj huarmi* Bilhá shuti huarmipamanmi rirca. Paihuanga pactami puñurca. Chaitami Israelca yachaj chayarca.
Jacobca 12 churicunatami charirca. 23 Lea huarmiguhuan charishca primer churica Rubén shutimi carca. Shinallata Simeón, Leví, Judá, Isacar y Zabulón shuti churicunatapashmi Jacobca Lea huarmiguhuanga charirca. 24 Raquelhuanga José y Benjamín shuti churicunatami charirca. 25 Raquelpa sirvienta Bilhá shuti huarmiguhuanga Dan y Neftalí shuti churicunatami charirca. 26 Cutin Leapa sirvienta Zilpá shuti huarmiguhuanga Gad y Aser shuti churicunatami charirca. Tucui chaicunami Jacobpa churicuna can. Paicunataca Padán-Aram pushtupi cashpami charirca.
27 Tiempohuanga paipa taita Isaac causajushca Mamré pushtumanmi Jacobca chayarca. Mamré pushtuca Quiryat-Arbá o Hebrón alpacunapimi carca. Chaipimi Abrahanbash Isaacpash shuj llactamanda gentecunashna causanajushcarca. 28 Isaacca 180 añostami causarca. 29 Paica unai huatacunata ali causajushca jipami huañurca. Paitaca paipa punda taitacunatashnami pambarca.* Isaactaca paipa churi Esaú y paipa churi Jacobmi pambarca.
36 Esaupa causaica cashnami carca. Esautaca Edom nishpapashmi rijsin carca.
2 Esauca Canaán llactamanda huarmicunahuanmi cazararca. Adá shuti huarmihuanmi Esauca cazararca. Adá huarmiguca Elón shuti hitita runapa ushimi* carca. Shinallata Oholibamá shuti huarmihuanbashmi Esauca cazararca. Oholibamá huarmiguca Aná shuti runapa ushi y Zibeón shuti heveo runapa nietami carca. 3 Esauca Basemat shuti huarmihuanbashmi cazararca. Basematca Ismaelpa ushi y Nebayot shuti runapa panimi carca.
4 Adá huarmihuanga Elifaz shuti churitami Esauca charirca. Cutin Basemat huarmihuanga Reuel shuti churitami charirca.
5 Cutin Oholibamá huarmihuanga Jeús, Jalam y Coré shuti churicunatami Esauca charirca.
Chai churicunatami Esauca Canaán alpacunapi charirca. 6 Jipamanga paipa huauqui Jacobmanda carupimi shuj alpacunapi causangapaj rirca. Paica paipa huarmicunata, paipa churicunata, paipa ushicunata y paipa sirvientecunatapash apashpami rirca. Shinallata huagracunata y chaishuj animalcunata, Canaán alpacunapi tucui mirachishca cosascunatapashmi apashpa rirca. 7 Esaupash y Jacobpash ashtacatami mirachishcarca. Chaimi ishcandicuna chaipillata causaitaca ñana ushanajurca. Ishcandillatami ashtaca animalcunata charirca. Paicuna causanajushca* pushtuca animalcunata michingapaca ñana pactajurcachu. 8 Chaimi Esauca Seír pushtupi tiashca urcucunapi causangapaj rirca. Esaupa chaishuj shutica Edommi carca.
9 Esaupa causaica cashnami carca. Esaumi edomitacunapa punda taita can. Edomita gentecunaca urcucunalla tiaj Seír pushtupimi causan.
10 Esaupa churicunapa shuticunaca caicunami can. Esauca paipa huarmi Adahuanga Elifaz shuti churitami charirca. Cutin Basemat huarmihuanga Reuel shuti churitami charirca. Basematca Esaupa chaishuj huarmimi* carca.
11 Elifazpa churicunaca Temán, Omar, Zefó, Gatam y Quenaz shuticunami carca. 12 Esaupa churi Elifazca Timná shuti chaishuj huarmitapashmi charirca. Tiempohuanga Amalec shuti churitami Timná huarmiguca Elifazhuan charirca. Chaicunami Adá huarmigupa nietocuna* carca. Adá huarmiguca Esaupa huarmimi carca.
13 Reuelpa churicunaca Náhat, Zérah, Samá y Mizá shuticunami carca. Paicunami Basemat huarmigupa nietocuna* carca. Basemat huarmiguca Esaupa huarmimi carca.
14 Aná shuti runagupa ushi Oholibamá huarmiguca Zibeón runapa nietami carca. Oholibamá huarmiguca Esaupa huarmimi carca. Paica Esaupa churicunatami charirca. Chai churicunaca Jeús, Jalam y Coré shuticunami carca.
15 Esaupa huahuacunamandaca* tauca jefecunami* llujshirca. Esaupa primer churi Elifazmandaca jefe Temán, jefe Omar, jefe Zefó, jefe Quenaz shuticunami llujshirca. 16 Shinallata jefe Coré, jefe Gatam y jefe Amalec shuticunami llujshirca. Paicunami Elifazpa familiamanda llujshishca jefecuna carca. Paicunaca Edom alpacunapi jefecunami carca y Esaupa huarmi Adapa nietocunami* carca.
17 Esaupa churi Reuelmandaca jefe Náhat, jefe Zérah, jefe Samá y jefe Mizá shuticunami llujshirca. Chaicunami Reuelpa familiamanda llujshishca jefecuna carca. Paicunaca Edom alpacunapi jefecunami carca y Esaupa huarmi Basematpa nietocunami* carca.
18 Por ultimoca Esaupa huarmi Oholibamá huarmigumandaca jefe Jeús, jefe Jalam y jefe Coré shuticunami llujshirca. Chai jefecunami Aná shuti runapa ushi Oholibamá huarmigumanda llujshirca. Oholibamá huarmiguca Esaupa huarmimi carca.
19 Caicunami Esaupa huahuacuna* carca y jefecuna carca. Esautami Edom nishpapash rijsin carca.
20 Chai alpacunapi causanajuj Seír shuti horeo runapa churicunaca Lotán, Sobal, Zibeón, Aná, 21 Disón, Ézer y Disán shuticunami carca. Paicunami Edom llactapica horeo jefecuna carca y paicunami Seirpa churicuna carca.
22 Lotán shuti runapa churicunaca Horí y Hemam shuticunami carca. Timná shuti huarmica Lotán runagupa panimi carca.
23 Sobalpa churicunaca Alván, Manáhat, Ebal, Sefó y Onam shuticunami carca.
24 Zibeón shuti runapa churicunaca Ayá y Aná shuticunami carca. Cai Aná runami, paipa taita Zibeonba burrocunata desiertopi cuidajushpaca cunu yacucunata tarirca.
25 Aná runaca Disón shuti churita y Oholibamá shuti ushitami charirca.
26 Disón runagupa churicunaca Hemdán, Esbán, Itrán y Kerán shuticunami carca.
27 Ézer shuti runapa churicunaca Bilhán, Zaaván y Acán shuticunami carca.
28 Disán runapa churicunaca Uz y Arán shuticunami carca.
29 Horeo gentecunapa jefecunaca caicunami carca: Jefe Lotán, jefe Sobal, jefe Zibeón, jefe Aná, 30 jefe Disón, jefe Ézer y jefe Disán. Caicunami Seír alpacunapica horeo gentecunapa jefecuna carca.
31 Israelita gentecuna* reycunata nara charishca tiempopica, caicunami Edom llactapica reycuna carca: 32 Beor runapa churi Bela shuti runami Edom llactapica rey carca. Pai causajushca llactaca Dinhabá shutimi carca. 33 Bela huañujpica, Jobab shuti runami paipa randica mandarca. Jobabca Zérah shuti runapa churimi carca. Zérah runaca Bozrá llactamandami carca. 34 Jobab huañujpica, Husam shuti runami paipa randica mandarca. Husam runaca temanita gentecunapa alpacunamandami carca. 35 Husam huañujpica, Hadad shuti runami paipa randica mandarca. Hadadca Bedad shuti runapa churimi carca. Hadad causajushca llactaca Avit shutimi carca. Hadad runami madianita gentecunataca Moab alpacunapi* ganarca. 36 Hadad huañujpica Samlá shuti runami paipa randica mandarca. Samlá runaca Masrecá pushtumandami carca. 37 Samlá huañujpica Shaúl shuti runami paipa randica mandarca. Shaulca Rehobot del Río pushtumandami carca. 38 Shaúl huañujpica, Baal-Hanán shuti runami paipa randica mandarca. Baal-Hanán runaca Acbor shuti runapa churimi carca. 39 Acbor shuti runapa churi Baal-Hanán huañujpica, Hadar shuti runami paipa randica mandarca. Hadar causajushca llactaca Paú shutimi carca. Hadarpa huarmica Mehetabel shutimi carca. Paica Matred shutipa ushimi carca y Mezahab shutipa nietami carca.
40 Esaumanda llujshishca jefecunapa shuticunaca según paicunapa familia y según paicuna causanajushca pushtucunami ordenbi churashca carca. Y caicunami paicunapa shuticuna carca: Jefe Timná, jefe Alvá, jefe Jetet, 41 jefe Oholibamá, jefe Elá, jefe Pinón, 42 jefe Quenaz, jefe Temán, jefe Mibzar, 43 jefe Magdiel y jefe Iram shuticunami carca. Caicunami Edom llactamanda jefecuna carca. Paicunaca según paicuna causanajushca pushtucunapimi ordenashcacuna carca. Esaumi edomita gentecunapa punda taita carca.
37 Jacobca Canaán alpacunapimi causashpa catirca. Chaipimi paipa taitaca shuj llactamanda genteshna causashcarca.
2 Jacobpa causaica cashnami carca.
Paipa churi José 17 añosta charishpaca, Bilhá y Zilpá huarmicunapa churicunahuanmi llamacunata y chivocunataca michin carca. Chai huarmicunaca paipa taita Jacobpa huarmicunami carca. Shuj punllaca, Joseca paipa huauquicuna nalicunata ruranajujtami paipa taitamanga villarca. 3 Israelca* Josetaca ña mayorllagu cashpa charishcamandami, paipa chaishuj churicunatapash yali juyan carca. Israelca shuj juyailla jahualla churajuna ropaguta* rurachun cachashpami Josemanga cararca. 4 Josepa huauquicunaca Joseta paicunapa taita ashtahuan juyajtami ricurca. Chaimi Josetaca nimamanda na ricunayachi callarirca. Paicunaca grosero groserotami Josetaca riman carca.
5 Shuj punllaca shuj muscuita charishpami Joseca imata muscushcata paipa huauquicunaman parlarca. Chaita uyashpaca paipa huauquicunaca ashtahuanmi Josetaca odiarca. 6 Joseca paicunataca cashnami nirca: “Por favor, ñuca imata muscushcata uyahuaichi. 7 Ñucanchica pamba chaupipimi trigo huangucunata* huatashpa shayanajushcarcanchi. Chaipimi ñucapa trigo huanguca jatarishpa shayanman quidarca.* Chai jipami cangunapa trigo huangucunaca ñuca trigo huangu muyundipi shayarishpa cumurirca”. 8 Chaimi paipa huauquicunaca nirca: “¿Ñucanchipa rey tucushpa ñucanchita mandashpa causangapachu munajungui?”. José imata muscushcata parlashcamandami paipa huauquicunaca Josetaca ashtahuan odiarca.
9 Chai jipami Joseca shuj muscuitapash charishpa paipa huauquicunaman parlarca. Paicunamanga cashnami nirca: “Cutinmi shuj muscuita charircani. Pero cai muscuipica indi, luna y 11 estrellacunapashmi ñuca ñaupapica cumurinajurca”. 10 Chai muscuitaca paipa taitaman y paipa huauquicunamanbashmi Joseca parlarca. Chaimi paipa taitaca paita tacurishpa cashna nirca: “¿Canga imacunatata muscujunguiyari? ¿Canba mama, canba huauquicuna y ñucapashchu canba ñaupapi alpacaman cumuringapaj* shamuna cashcanchi?”. 11 Josepa huauquicunaca Josetaca envidiashpami ricui callarirca. Pero paipa taitaca José imata nishcapimi pensarishpa quidarca.
12 Shuj punllaca, Josepa huauquicunaca paipa taitapa llamacunata y chivocunatami Siquem llacta ladollapi michingapaj rirca. 13 Jipamanga Israelca Josetaca nircami: “Canba huauquicunaca Siquem llacta ladollapimi llamacunata y chivocunata michinajun. Paicunata ricungapaj richunmi munani”. Chaimi Joseca nirca: “Ari papito, rishallami”. 14 Shina nijpimi paipa taitaca nirca: “Por favor, canba huauquicuna ali cajta o nali cajta ricugri, llamacunata y chivocunatapash ricushpa villangapaj tigramugri”. Shina nishpami Josetaca Hebrón Pambacunamanda* Siquem llactaman cacharca. 15 Chai jipami shuj runaguca, chai pambacunapi José purijujta ricurca. Chaimi paitaca nirca: “¿Imata mascashpata purijungui?”. 16 Shina nijpimi Joseca nirca: “Ñuca huauquicunatami mascajupani. ¿Nachu por si acaso llamacunata y chivocunata maipi michinajujta ricupashcangui? Por favor villahuai”. 17 Shina nijpimi chai runaca nirca: “Paicunaca ñamari rirca. ‘Dotán llactaman rishunchi’ ninajujtami uyarcani”. Chaita uyashpami Joseca paipa huauquicunataca catiria rirca y Dotán llactapimi paicunataca tupagrirca.
18 Pero paicunaca José paicunapaman nara chayajpillatami, José caruta shamujujta ricunajurca. Shina ricunajushpami Joseta imashina huañuchinata paicunaca parlarinajurca. 19 Paicunaca cashnami ninajurca: “Ricuichi, muscuicunata parlashpa purijca ñami shamujun. 20 Paita huañuchishpa pozoman* shitashpa saquishunchi. Jipamanga shuj millai animalmi huañuchishpa micurca nishunllami. Y ricushun si paipa muscuicunaca pactarinllu imami”. 21 Pero Rubenga paicuna shina ninajujta uyashpami, Joseta ama imatapash rurachunga cashna nirca: “Paitaca ama huañuchishunchichu”.* 22 Shinallata nircami: “Paitaca na huañuchinachu canguichi. Chaipa randica cai desiertopi tiashca pozopi shitashpa saquichi. Pero paitaca ama imapash nalitaca ruranguichichu”. Rubenga paipa taitaman Joseta tigrachingapaj munashpami shina nijurca.
23 Josepa huauquicunaca José paicunapaman chayashcandimi, pai churajushca juyailla ropaguta quichurca. Chai ropagutaca paipa taitami carashcarca. 24 Chai jipaca Joseta japishpami chai pozoman shitashpa saquirca. Chai horasca chai pozopica, yacuca na tiashcarcachu.
25 Chai jipaca paicunaca micungapami tiarirca. Y alzarishpa ricushpaca ashtaca negociantecuna shamunajujtami ricurca. Chai negociantecunaca ismaelitacunami carca y Galaadmanda urai shamushpami Egiptoman rinajurca. Paicunapa camellocunamanga ládano,* bálsamo* y quiru* caracunatapash* apachishpami rinajurca. 26 Judaca paipa huauquicunataca nircami: “Ñucanchi huauquita huañuchishpa y pai huañushcata pacashpaca ¿imatata tarishunyari? 27 Ñucanchica ama imatapash rurashunchichu. Mejor ismaelitacunaman jatushunchi. Al fin y al caboca paica ñucanchi huauquimi can y ñucanchi yahuarllatami can”.* Chaimi paipa huauquicunaca Judá imata nijta uyarca. 28 Shinami Josepa huauquicunaca, ismaelita negociantecuna* chaita yalinajujpica, Josetaca pozomanda llujchishpa 20 siclos de platapa* jaturca. Chaimi chai negociantecunaca Josetaca Egipto llactaman apashpa rirca.
29 Jipamanga pozoman tigrashpami Rubenga José ñana chaipi cajta ricurca. Chaimi paica ninanda llaquirishpa pai churajushca ropata liquirirca. 30 Jipamanga paipa huauquicunapaman tigrashpami Rubenga caparishpa cashna nirca: “Huambraguca illanmari. Cunanga ¿imatata rurashayari?”.
31 Chai jipaca shuj jari chivota huañuchishpami, paicunaca Josepa juyailla churajuna ropata japishpa, chai chivopa yahuarhuan mutiyachirca. 32 Chai jipaca Josepa ropataca paicunapa taitaman cachashpami cashna nichun cacharca: “Caitami tariparcanchi. Por favor ricupai, si cai churajunaca quiquinba churipachu can o na can”. 33 Aliguta ricushca jipami, Jacobca cashna nishpa caparirca: “Ñuca churigupa jahualla churajuna ropami capan. Shuj millai animalmi paitaca atacashpa micuparianga”. 34 Shina nishpami Jacobca pai churajushca ropata liquishpa, llaquilla punllacunapi* churajuna tieso tieso telata* cinturaspi huatarirca. Shinami paipa churimandaca ashtaca punllacunata yalirca. 35 Jacobpa tucuilla churicuna y ushicunami* paitaca consolangapaj munarca. Pero paica nipi na paita consolachunga saquircachu. Ashtahuangarin ninmi carca: “Ñuca churigumandaca ñuca huañuna punllacamanmi* llaquilla casha”. Shina nishpami Josepa taitaca Josemanda huacashpa catirca.
36 Ismaelita negociantecunaca* Egiptopimi Josetaca Potifarman jaturca. Potifarca faraonda cuidaj guardiacunapa capitanmi carca. Shinallata faraonba huasipica ashtaca autoridadtami Potifarca charin carca.
38 Chai punllacunapimi Judá runaguca paipa huauquicunata saquishpa, Hirá shuti adulamita runapa ladopi paipa carpa huasita shayachirca. 2 Chaipimi Judaca Súa shuti cananeo runapa ushita* ricurca. Chai huarmiguhuan cazarashpami paihuan pacta puñurca. 3 Chaimi chai huarmiguca vijsayu* quidashpa* shuj churiguta charirca. Chai churitaca Er shutitami Judaca churarca. 4 Judapa huarmica cutin vijsayu quidashpami, shuj churigutapash charirca. Chai churitaca Onán shutitami churarca. 5 Jipamanga cutinmi Judapa huarmica shuj churigutapash charirca. Chai churigutaca Selá shutitami churarca. Chai huahuagu nacirijuj horasca, Judá runaguca Aczib shuti llactapimi carca.
6 Tiempohuanga Judaca paipa rucu churi Er shutitaca Tamar shuti huarmiguhuanmi cazarachirca. 7 Pero Er runaca nalicunatami Jehová Diospa ñaupapica rurajurca. Chaimandami Jehová Diosca Er runataca huañuchirca. 8 Chaimi Judaca paipa chaishuj churi Onán shutitaca nirca: “Cuñadopa obligacionda* pactachishpa canba huauquipa huarmihuan cazarai y paihuan pacta puñushpa huahuacunata chari. Shinami canba huauquipa familiaca na chingaringa”. 9 Pero Onán runaca chai huahuacuna na paipa huahuacunashna canatami yacharca. Chaimi paipa huauquipa huarmihuan cutin cutin pacta puñushpapash chai huarmi ama vijsayu quidachunga asegurarin carca.* 10 Pero shina ruranaca Jehová Diospa ñaupapica nalipachami carca. Chaimandami Taita Diosca paitapash huañuchirca. 11 Judaca paipa jachun Tamartaca nircami: “Ñuca churi Selá viñangacamanga, canba taitapa huasiman rishpa chaipi causangui y viuda cashpa catingui”. Judaca paipa churi Selapash chaishuj churicunashna huañunata manllashpami shina nirca. Judá shina nijpimi Tamarca paipa taitapa huasiman rishpa chaipi causarca.
12 Tiempohuanga Judapa huarmipashmi huañurca. Paica Súa shuti runapa ushimi carca. Llaquilla punllacuna* ña yalijpimi Judaca paipa llamacunapa milmata rutunajuj runacunapaman Timná llactaman rirca. Chaimanga paipa amigo Hirá shuti adulamita runahuanmi rirca. 13 Shinapimi pichari Tamartaca nirca: “Canba suedroca paipa llamacunapa milmata rutungapami Timná llactaman vichai rijun”. 14 Chaimi Tamarca viuda ropata* llujchirca, paipa ñavita shuj velohuan taparirca* y shuj chalinahuanbash pillurishpa Enaim llactaman yaicuna pungu entradapi tiarirca. Chai llactaca Timná llactaman rina ñanbimi carca. Tamarca Selá ña viñashca cajpipash, paipa suedro paihuan nara cazarachishcamandami shina rurarca.
15 Judá paita ricushpaca, chai ratomi chai huarmica culquimanda huainayaj huarmimi can yashpa pensarca. Porque Tamarca paipa ñavitaca velohuan taparishcami carca. 16 Judaca ñanmanda caruyashpami chai huarmipaman rirca. Paipa jachun cashcata na yachashpami paitaca nirca: “Por favor, cai tutaca canhuan pacta puñungapami munani”. Chaimi paica nirca: “Canhuan cachunga ¿imatata ñucamanga a cambio cugrihuangui?”. 17 Chaimi Judaca nirca: “Shuj huahua chivogutami canmanga cachamusha”. Shina nijpimi Tamarca nirca: “Chai chivoguta cachamungacamanga ¿imatata prendashpa saquigrihuangui?”. 18 Chaimi Judaca nirca: “¿Imatata en prenda saquichun munangui?”. Shina nijpimi Tamarca nirca: “Sellota churangapaj anillota, chai anillopa cordonda y canba maquipi charijushca vara caspitapashmi saquichun munani”. Chaimi Judaca chai cosascunata Tamarman cushpa paihuan pacta puñurca. Chaimi Tamarca vijsayu quidarca. 19 Chai jipami Tamarca jatarishpa rirca. Paica chalinatapash anchuchishpami viuda churajuna ropata cutin churajurca.
20 Judaca pai imata prendashpa saquishcata apamuchunmi, paipa amigo adulamita runataca shuj chivoguta saquichun cacharca. Pero Judapa amigoca chai huarmitaca na tarircachu. 21 Chaimi chai pushtupi runacunataca cashna nishpa tapurca: “Enaiman rina ñanbi tiajushca culquimanda huainayaj huarmica* ¿maipita can?”. Shina nijpimi chai runacunaca nirca: “Caipica culquimanda huainayaj huarmica nunca na tiashcachu”. 22 Chai jipaca Judapaman tigrashpami adulamita runaguca nirca: “Chai huarmitaca na tarircanichu. Chai pushtumanda runacunacarin, ‘caipica culquimanda huainayaj huarmica* nunca na tiashcachu’ nihuarcami”. 23 Chaimi Judaca nirca: “Shinaca chai cosascunata japishpa quidachunlla. Porque si chai huarmita mascashpa catinchica ñucanchillatami malpi quidashun. Ñuca partemandaca huahua chivogutaca cacharcanimi. Pero taritami canga na tarircangui”.
24 Más o menos quimsa quillacuna jipami, Judamanga cashna nishpa villamurca: “Canba jachun Tamarca culquimanda huainayaj huarmimi tucushca. Shina purijuimandami cunanga vijsayu purijun”. Chaimi Judaca nirca: “Canllaman llujchishpa paitaca rupachishpa saquichi”. 25 Canllaman apanajujpillatami Tamarca paipa suedroman cashna nichun cacharca: “Cai cosascunapa dueñopatami ñucaca vijsayu cani. Por favor, sellota churangapaj cai anillo, cai anillopa cordón y cai vara caspipash pipa cashcata ricupai”. 26 Judaca chai cosascunata ali ali ricushpami nirca: “Paica na culpata charinllu. Ñucami pandarishcani. Ñuca churi Selá shutihuan na cazarachijpimi paica shina rurashca”. Chai jipaca nunca más na Tamarhuanga puñurcachu.
27 Unguna tiempo chayajpimi, Tamarca ishcai gemelogucunata ungurca. 28 Tamar ungujuj horasca shuj huahuagumi maquita llujchirca. Chai ratomi parteraca shuj puca puchaguta japishpa, chai huahuagupa maquipi huatashpa nirca: “Cai huahuami primero llujshirca”. 29 Pero chai huahuaguca cutinmi maquitaca satirca. Chaimi paipa huauquira llujshirca. Chaimi partera huarmiguca nirca: “Aij, canba mamataca chugrichishcanguimari”.* Chaimi chai huahuagutaca Pérez* shutita churarca. 30 Chai jipami maquipi puca puchata huatashca paipa huauquica llujshirca. Paitaca Zérah shutitami churarca.
39 Ismaelitacunaca Josetaca Egipto llactamanmi aparca. Chaipimi Potifar shuti egipcioman jaturca. Potifarca faraonda cuidaj guardiacunapa capitanmi carca. Shinallata faraonba huasipica ashtaca autoridadtami charin carca. 2 Jehová Diosca Josehuanmi can carca. Chaimi Josetaca tucuipi ali rin carca. Egipto llactapi paipa amo Potifarca paipa huasipi encargado cachunmi Josetaca churarca. 3 Paipa amoca Josehuan Jehová Dios cajta y Josepa tucui rurashcacunapash ali cachun Jehová Dios bendiciajushcatami cuenta japirca.
4 Joseca cada punllami Potifarpa ñaupapica ashtahuan ali ricurishpa catirca. Shinami paipa ayudante personal tucurca. Chaimi Josetaca paipa huasipi y paipa tucui imata charishcacunapa encargado cachun Potifarca churarca. 5 Chai punllamandapachami Jehová Diosca Josemanda Potifarpa huasitaca bendiciai callarirca. Jehová Diosca Potifarpa huasipi tucuilla imata charishcata y pambapi charishcacunatapashmi bendiciarca. 6 Tiempohuanga Potifarca pai tucui imata charishcata cuidachunmi, Josetaca a cargo churarca. Potifarca imamandapash na preocuparinachu carca. Solo pai imata micunamandallami preocuparina carca. Joseca shinlli, guapo, ali ñavi jovenmi tucurca.
7 Chaimi paipa amopa huarmica Josetaca munashpa ricui callarirca. Josetaca ninmi carca: “Shamui ñucahuan puñushun”. 8 Pero Joseca na munanllu carca. Chaimi paipa amopa huarmitaca nin carca: “Ñuca amoca ñuca caipi cashcamandami paipa huasimandaca nima preocupacionda na charin. Pai tucui imata charishcatapash cuidachunmi saquihuashca. 9 Cai huasipica ñucallami tucuita a cargo cani. Ñuca amoca tucuitami ñuca maquipi saquihuashca. Pero quiquinga, paipa huarmi cashcamandami ñucapaca prohibido capangui. Shinaca ¿imashamanda cai jatun nalitaca rurashayari? ¿Imashamanda Taita Diospa ñaupapipash pecadota rurashayari?”.
10 Chai huarmica cada punllami Josetaca paihuan puñuchun inguitajunlla carca. Pero Joseca ni paihuan sololla quidangapaj,* ni paihuan puñungapapash nunca na aceptanllu carca. 11 Shuj punllaca trabajangapami Joseca huasiman yaicurca. Pero chai punllaca ni shuj sirviente na chaipi carcachu. 12 Shinapimi chai huarmica ropamanda* Joseta japishpa cashna nirca: “Shamui ñucahuan puñushun”. Chaimi Joseca calpashpa llujshirca. Calpashpa llujshimandaca ropatapash chai huarmipa maquipi saquishpami llujshishcarca. 13 Chai huarmica José calpashpa llujshijta y Josepa ropata paipa maquipi charijushcatami ricurca. 14 Chaimi paipa huasipi sirvientecunataca cashna nishpa capari callarirca: “Ricuichi, ñuca cusa apamushca cai hebreoca ñucanchimanda burlaringapami munashca. Ñucata abusangapami munarca. Pero ñucaca tucui fuerzahuanmi caparircani. 15 Ñuca capari callarishcandimi, paica calpashpa rirca y paipa ropatapash ñuca ladopi saquishpami rirca”. 16 Chai jipaca Josepa amo Potifar huasiman tigramungacamanmi, chai huarmica Josepa ropataca paipa ladopi churashcalla shuyajurca.
17 Chai huarmica Potifarmanbash lo mismotallatami nirca. Paica nircami: “Can apamushca hebreo sirvienteca ñucamanda burlaringapami munarca. 18 Pero ñuca caparishcandimi paica calpashpa llujshirca y paipa ropatapash ñuca ladopi saquishpami rirca”. 19 Josepa amoca, paipa huarmi chaita villajta uyashcandimi paipa sirviente Josehuanga ushashcata* culirarca. 20 Chaimi Josepa amoca Joseta japishpa carcelpi vichashpa* saquirca. Chai carcelca reypa prezocunata churana carcelmi carca. Shinami Joseca chai carcelpi prezo quidarca.
21 Pero Jehová Diosca Josehuanmi cashpa catirca, paita juyashcatapashmi* ricuchishpa catirca y carcelpi mandadorpa ñaupapi ali ricurichunbashmi ayudarca. 22 Chaimandami carcelpi mandadorca, carcelpi tucuilla prezocunata ricuchunga Joseta a cargo churarca. Prezocuna paicunapa tareacunata rurajta ricuriachunga Josemi encargado carca. 23 Carcelpi mandadorca tucuitami Josepa maquipi saquirca. Chaimandami carcelpi mandadorca nimata na preocuparin carca. Porque Jehová Diosmi Josetaca ayudajurca y Jehovallatami Josepa tucui rurashcacuna ali cachunbash bendiciajurca.
40 Shuj tiempo jipaca, Egipto llactamanda faraonba coperocunapa mandadorpash y panaderocunapa mandadorpashmi paicunapa amo faraonba contra nalita rurarca. 2 Chaimi faraonga chai ishcandi sirvientecunahuanga ninanda culirarca. 3 Shina culirashpami faraonga paicunataca prezo churarca. Paicunataca José cashca carcelpillatami churarca. Chai carcelca guardiacunapa capitanba huasipimi carca. 4 Guardiacunapa capitanga paicunata ricuchun y atindichunmi Josetaca churarca. Paicunaca huaquin tiempotami* carcelpi quidarca.*
5 Carcelpi cashpaca coperopash y panaderopashmi cada uno chai tutallata shuj muscuita charirca y cada unopa muscuimi shuj significadota charirca. 6 Cayandi punlla paicunapaman yaicushpaca, paicuna llaquillacuna cajtami Joseca ricurca. 7 Chaimi paicunataca cashna nishpa tapurca: “¿Imashpata cunan punllaca llaqui llaqui ricunajunguichi?”. 8 Shina tapujpimi paicunaca nirca: “Cada unomi shuj muscuita charircanchi. Pero chai muscuicuna ima significadota charijta villachunga nipita na charipanchichu”. Chaimi Joseca nirca: “Taita Diosllami cangunapa muscuicuna ima significadota charijtaca nita ushan. Imata muscushcata ama shinagu cashpa villahuaichi”.
9 Coperocunapa mandadorca pai imata muscushcatami Josemanga parlarca. Paica nircami: “Ñuca ñaupapica shuj uvas yura shayajujtami muscurcani. 10 Chai yuraca quimsa ramagucunatami charirca. Shinallata chai yurapica, ñavi malquigucuna ricurishpami sisarca y fucushca racimo uvascunapash llujshirca. 11 Ñucaca faraonba copatami charijushcarcani. Chaimi uvascunata japishpa faraonba copapi capircani. Chai jipami chai copataca faraonman curcani”. 12 Shina nijpimi Joseca nirca: “Canba muscuica cai significadotami charin. Chai quimsa ramagucunaca quimsa punllacunami can. 13 Quimsa punllahuanmi faraonga candaca libre saquinga* y canba trabajomanllatami tigrachinga. Imashinami paipa copero cashpaca paiman copata cujurcangui, shinallatami cutin cugringui. 14 Pero libre llujshishcandi ñucataca yarihuangui.* Por favor ñucata llaquishcataca* ricuchihuangui. Ñucata caimanda llujchichunga faraonman ñucamanda parlapangui. 15 Ñucataca hebreocunapa alpacunamandami secuestrashpa apamuhuashca. Ñucata prezo* churachunga, ima nalitapash na caipica rurapashcanichu”.
16 Panaderocunapa mandadorca José ali significadota cujta uyashpami paipash cashna nirca: “Ñucapashmi muscurcani. Muscuipica quimsa canasta yura tandatami uma jahuapi charijushcarcani. 17 Último canastapica faraonman cungapami tucui laya tandacuna horneashcalla tiajurca. Chai canastapi tandacunatami angacunaca shamushpa micurca”. 18 Shina nijpimi Joseca nirca: “Canba muscuica cai significadotami charin. Chai quimsa canastacunaca quimsa punllacunami can. 19 Quimsa punllahuanmi faraonga canba umata fitishpa, candaca shuj jatun racu caspipi* huarcunga. Chaipimi angacuna shamushpa canba aichataca micunga”.
20 Quimsa punllahuanga faraonba cumpleañosmi carca. Chaimi faraonga paipa tucuilla sirvientecunaman shuj jatun micuita rurarca. Paipa sirvientecunapa ñaupamanmi coperocunapa mandadortapash y panaderocunapa mandadortapash apamuchun cacharca.* 21 Shinami coperocunapa mandadortaca cutin paipa trabajoman tigrachirca. Chaimi coperocunapa mandadorca faraonman vinota sirvishpa catirca. 22 Pero panaderocunapa mandadortaca, paipa muscui ima significadota charijta José nishcashnami shuj jatun racu caspipi huarcurca. 23 Shinapash coperocunapa mandadorca Josetaca na yarircachu, paitaca cungarcami.
41 Ishcai huatacuna jipami faraonga, Río Nilo ladopi shayajushpa muscurca. 2 Paica chai riomanda gushtu, racu 7 vacacuna llujshishpa, río manñapi jihuata micunajushcatami ricurca. 3 Chai jipaca tsala tsala, fiera 7 vacacuna Río Nilomanda llujshishpa, río manñapi shayarijtapashmi ricurca. Chai vacacunaca racu vacacunapa ladopimi shayarirca. 4 Chaipimi tsala tsala, fiera vacacunaca gushtu, racu vacacunata micujta ricurca. Chai jipami faraonga rijcharirca.
5 Chai jipaca cutinmi faraonga puñushpa shuj muscuita charirca. Cai viajeca shujlla troncogumandami racu trigo junda 7 espigacuna llujshijta muscurca. 6 Chai jipaca jamzi, chamuscashca 7 trigo espigacuna viñajtami muscurca. Chaicunataca indi llujshimujuj ladomanda huaira shamushpami chamuscashcarca. 7 Chaipimi jamzi 7 espigacunaca, racu trigo 7 espigacunata langajta* ricurca. Shinapimi faraonga rijcharishpa shuj muscuilla cashcata cuenta japirca.
8 Cayandi punllaca paica* preocupado sintirishpami, magiata ruraj Egiptomanda tucuilla sacerdotecunata y consejerocunata faraonga cayachun cacharca. Paicunamanga imata muscushcatami parlarca. Pero chai muscuicuna ima significadota charijtaca nipipash na nita usharcachu.
9 Chaipimi coperocunapa mandadorca faraondaca nirca: “Cunanmi ñucapa pandarishcacunata* yaripani.* 10 Quiquinga, quiquinba sirvientecunahuanmi ninanda culiraparcangui. Chaimi ñucata y panaderocunapa mandadortaca guardiacunapa capitanba huasiman prezo cacharcangui. 11 Chaipi cashpaca ishcandimi chai tutallata shuj muscuita chariparcanchi. Cada muscuimi shuj significadota charirca. 12 Chaipica shuj joven hebreopashmi carca. Paica guardiacunapa capitanba sirvientemi carca. Ñucanchicuna imata muscushcata parlajpica chai muscuicuna ima significadota charijtami paica villarca. 13 Pai imata nishcaca tucuimi pactarirca. Pai nishcashnami ñucaca ñuca trabajoman tigrachi tucurcani y panaderocunapa mandadorca shuj jatun racu caspipimi* huarcui tucurca”.
14 Chaita uyashca jipami, faraonga Joseta apamuchun cacharca. Paitaca ñapashmi carcelmanda* llujchimurca. Joseca barbastapash, ajchatapash tucuillata ruturishpa y ropatapash* cambiarishpami faraonba ñaupapi ricuringapaj rirca. 15 Faraonga Josetaca nircami: “Shuj muscuitami charircani. Pero chai muscui ima significadota charijtaca nipipash na nita ushahuashcachu. Ñucaca uyashcanimi, canman shuj muscuita parlajpica chai muscui ima significadota charijta villajlla cashcata”. 16 Faraón shina nijpimi Joseca nirca: “Ñucaca na nita ushanichu. Sino Taita Diosmi faraonmanga ali noticiacunata villanga”.
17 Chaimi faraonga Josetaca nirca: “Ñucaca Río Nilo manñapi shayajushpami muscurcani. 18 Chaipimi chai riomandaca gushtu, racu 7 vacacuna ñapash llujshishpa, Río Nilo manñapi jihuata micui callarijta ricurcani. 19 Chai jipaca tsala tsala, fiera 7 vacacuna Río Nilomanda llujshijtami ricurcani. Chashna tsala, tsala vacacunataca tucuilla Egipto llacta enteropica nunca na ricushcanichu. 20 Chaipimi tsala tsala, fiera vacacunaca racu vacacunata micui callarirca. 21 Pero ña micui tucuchishca jipaca, paicuna micushcataca pipash na crinmanllu carca. Porque chai vacacunaca na micushcashnami pundashnallata tsala tsalacuna carca. Shinapimi ñucaca rijcharircani.
22 ”Chai jipaca, shujlla troncogumanda racu trigo junda 7 espigacuna llujshimujtami muscurcani. 23 Cutin chai jipaca jamzi, chamuscashca 7 espigacuna viñajtami ricurcani. Chaicunataca indi llujshimujuj ladomanda huaira shamushpami chamuscashcarca. 24 Chaipimi jamzi 7 espigacunaca, racu trigo 7 espigacunata langajta ricurcani. Imata muscushcataca magiata ruraj sacerdotecunamanmi parlarcani. Pero chai muscuicuna ima significadota charijtaca nipipash na nita ushahuarcachu”.
25 Shina nijpimi Joseca faraondaca nirca: “Quiquinba muscuicunaca lo mismollatami significan. Taita Diosca* pai imata ruragrijushcataca quiquinmanmi villashca. 26 Shinaca 7 sano vacacunaca 7 huatacunatami ricuchijun. Cutin 7 ali espigacunaca 7 huatacunatallatami ricuchijun. Chai muscuicunaca lo mismollatami significan. 27 Racu vacacuna llujshishca jipa, tsala tsala, fiera 7 vacacunaca 7 huatacunatami ricuchijun. Cutin jamzi 7 espigacunaca 7 huatacunata yarjai tiempo tianatami ricuchijun. 28 Quiquinman ñuca nishcashnami Taita Diosca* pai imata ruragrijushcataca quiquinman ricuchishca.
29 ”Egipto llactapica 7 huatacunatami ashtaca granocuna tianga. 30 Chai jipaca 7 huatacunatami yarjai tiempo tianga. Chai yarjai huatacunaca Egiptopi ashtaca granocuna tiashcatapashmi cungachinga. Yarjaimi cai alpataca tucuchinga. 31 Egipto llactapi ashtaca granocuna tiashcataca nipipash na yaringachu. Porque ninan yarjai tiempopachami chayamunga. 32 Taita Dios* ciertopacha pactachina cajpimi, quiquinga ishcai viajeta muscushcangui. Taita Diosca* ñallapachami chaitaca pactachinga.
33 ”Chaimandami quiquinga aliguta pensarinata yachaj, aliguta yachajushca runaguta mascashpa Egipto llactataca paipa cargo saquina capangui. 34 Shinallata 7 huatacunata Egipto llactapi alipacha fucushca granocunamanda quinta partetami alichina* capangui. Chaipaca uchashpami cai llactapica supervisorcunata quiquinga churana capangui. 35 Paicunami shamuj huatacunapi chai fucushca granocunataca tandachina can. Granocunata tandachishpaca llactacunapi alichishpami charina can. Chai granocunaca quiquinbami canga. 36 Chai tandachishca granocunami Egipto llactaman yarjai tiempo chayamujpica, gentecunaman y animalcunaman carangapaj sirvinga. Shinami Egiptopica ni gentecunapash ni animalcunapash na yarjaimandaca huañunga”.
37 José shina nijta uyashpami faraonbash y paipa tucui sirvientecunapash alicachishpa uyanajurca. 38 Chaimi faraonga paipa sirvientecunataca nirca: “Cai runaguca Taita Diospa ayudatami* charin. ¿Cai runagutashnaca pitapash tarita ushashunlla?”. 39 Chai jipami faraonga Josetaca nirca: “Canshna aliguta pensarinata yachaj, aliguta yachajushca runaca nipipash na tianllu. Porque Taita Diosca canmanmi tucuita ña villashca. 40 Ñuca huasitaca canmi a cargo quidagringui.* Ñuca llactapi gentecunaca candami tucuipi cazunga. Rey cashcamandaca solo ñucallami canda yalica ashtahuan importante casha”. 41 Shinallata faraonga Josetaca nircapashmi: “Egipto llacta enterotami canman a cargo saquijuni”. 42 Chaita nishca jipami faraonga paipa maquimanda sellota churana anillota llujchishpa, Josepa maquipi churachirca. Chai jipaca lino fino ropatami churachirca. Cungapipash oro collartami churachirca. 43 Shinallata faraonba chaishuj juyailla carretapimi Josetaca vitsachun* mandarca. Chai carretata ñaupashpa rinajuj gentecunaca, “paipa ñaupapi cumurichi”* nishpami caparinajurca. Shinami faraonga tucuilla Egipto llactataca Joseman a cargo saquirca.
44 Faraonga Josetaca nircapashmi: “Aunque ñuca faraón cajpipash tucuilla gentecunami candaca cazunga. Tucuilla Egipto llactapi pi imata rurangapaj munashpapash can na autorizacionda cujpica, na imatapash rurai ushangachu”.* 45 Shina nishca jipami faraonga Josetaca Zafenat-Panéah shutita churarca. Josetaca Asenat shuti huarmihuanmi cazarachirca. Asenatca On* llactamanda Potifera shuti sacerdotepa ushimi* carca. Shinami Joseca tucuilla Egipto llactapi a cargo quidarca. 46 Joseca 30 añosta charishpami, Egipto llactapa faraonba ñaupapi ricuringapaj rirca.*
Chai jipami Joseca faraonba ñaupamanda llujshishpa tucuilla Egipto llactata ricungapaj rirca. 47 Alipacha fucushca chai 7 huatacunapica granocunaca ninandapachami* alpapica fucurca. 48 Joseca 7 huatacunatami Egipto llactapi ima fucushcataca tandachishpa llactacunapi alichijurca. Cada llactapimi, chai llacta muyundi pambacunapi fucushcataca alichin carca. 49 Joseca ashtaca ashtaca granocunatami alichishpa catirca. Chai granocunaca mar yacupi arenashna ashtaca ashtacapachami carca. Ashtacapacha cajpimi cuentaitapash na ushanajurca. Na ushanajushpallatami, mashnata alichinajushcata cuentanatapash saquirca.
50 Yarjai tiempo nara callarijpillatami Joseca ishcai churicunata charirca. Chai churicunapa mamaca Asenat shutimi carca. Asenatca On* llactamanda Potifera shuti sacerdotepa ushimi carca. 51 Primer churita charishpaca Joseca cashnami nirca: “Taita Diosmi ñucapa tucuilla llaquicunata, ñuca taitapa tucuilla familiacunatapash cungachihuashca”. Shina nishpami Joseca chai churitaca Manasés* shutita churarca. 52 Cati churita charishpaca Joseca nircami: “Taita Diosca llaquicunata charishca llactapimi ñucamanga huahuacunata carahuashca”. Shina nishpami Joseca chai churitaca Efraín* shutita churarca.
53 Tiempohuanga Egipto llactapi ushashcata* fucuna 7 huatacunaca tucurircami. 54 Chaipimi José nishcashnaca, 7 huatacunata yarjai tiempo tiana nishcaca callarirca. Tucuilla llactacunatami yarjai tiempoca afectarca. Pero Egipto llacta enteropimi micunaguca tiarca. 55 Jipamanga yarjai tiempoca Egipto llactatapashmi afectarca. Chaimi egipciocunaca ninanda desesperarishpa faraondaca, micunaguta carahuayari ninajurca. Chaimi faraonga egipciocunataca nirca: “Josepaman richi, y José tucui imata nishcata ruraichi”. 56 Yarjai tiempoca tucui ladocunapimi tiashpa catirca. Egipto llactataca ninandami afectajurca. Chaimi Joseca alichishca granocunata egipciocunaman jatui callarirca. 57 Tucui ladocunamanda gentecunami Joseta granocunata randingapaj Egipto llactaman rin carca. Porque yarjai tiempoca tucui ladocunatami afectajurca.
42 Jacobca Egipto llactapi granocuna tiajta yachashpami, paipa churicunataca nirca: “¿Imashpata na imatapash rurashpa cangunapura ñavitalla ricurishpa tianajunguichi? 2 Ñucaca Egipto llactapi granocuna tiajtami uyashcani. Ñucanchicuna ama yarjaimanda huañungapaca, Egiptoman urai rishpa granocunata randigrichi”. 3 Chaimi Josepa 10 huauquicunaca granocunata randingapaj Egipto llactaman urai rirca. 4 Pero Jacobca Josepa huauqui Benjamín, paipa huauquicunata cumbashpa richunga na saquircachu. Imapash pasashpaca talvez huañupangami yashpami Benjamindaca na cacharca.
5 Chai jipami Israelpa* churicunaca, granocunata randingapaj rinajuj shuj gentecunahuanbash cumba tucushpa Egiptoman rirca. Porque yarjai tiempoca Canaán alpacunacamanmi chayashcarca. 6 Egipto llactapica Josemi mandajurca. Paimi granocunataca tucuilla llactamanda gentecunaman jatun carca. Chaimi Josepa huauquicunaca paipaman rishpa, paipa ñaupapi alpacaman cumurirca. 7 Joseca ricushcandimi paipa huauquicunataca rijsirca. Shinapash paicunataca na rijsinshnallami tucurca. Joseca paicunataca shinllillata rimashpami nirca: “Cangunaca ¿maimandata shamurcanguichi?”. Shina nijpimi Josepa huauquicunaca nirca: “Ñucanchica micunaguta randingapami Canaán alpacunamanda shamupashcanchi”.
8 Joseca paicuna paipa huauquicuna cashcataca rijsircami. Pero paicunaca na Josetaca rijsircachu. 9 Joseca ñapashmi paicunamanda imata muscushcata yarishpa* paicunataca nirca: “Cangunaca pacalla ricuchun cachamushcacunami canguichi. Ñucanchi llactata maita atacanalla cashcata ricungapami shamushcanguichi”. 10 Chaimi Josepa huauquicunaca nirca: “Ñucanchi amolla, na shinachu capan. Ñucanchicunaca quiquinda sirvijcunami capanchi, micunaguta randingapallami shamupashcanchi. 11 Ñucanchica chai taitapallata churicunami capanchi. Honrado gentecunami capanchi. Quiquinda sirvij ñucanchicunaca, cai llactata pacalla ricuchun cachamushcacunaca na capanchichu”. 12 Shina nijpimi Joseca nirca: “Cangunataca na crinichu. Cangunaca ñucanchi llactata maita atacanalla cashcata ricungapami shamushcanguichi”. 13 Shina nijpimi Josepa huauquicunaca nirca: “Quiquinda sirvij ñucanchicunaca 12 huauquipuracunami capanchi. Chai taitapallata churicunami capanchi. Ñucanchi taitaca Canaán alpacunapimi causajupan. Último huauquica ñucanchi taitahuanmi quidaparca.* Cutin shujca ñana ñucanchihuanllu capan”.
14 Shina nijpipash Joseca nircami: “Ñucaca ciertotami nishcani, cangunaca pacalla ricuchun cachamushcacunami canguichi. 15 Canguna ciertota o na ciertota nijujtami ricugrini. Faraonba causaimanda juramentushpami cangunataca nini, si es que cangunapa último huauqui na shamujpica, cangunaca na caimanda llujshinguichichu. 16 Chaishujcuna caipi vicharia* cangacamanga, cangunapuramanda shujmi último huauquita apamungapaj rina canguichi. Shinami canguna ciertota ninajujtaca yachasha. Y si na ciertota ninajunguichica, canguna cai llactata pacalla ricungapaj shamushcataca seguromi casha”. 17 Shina nishpami paicunataca tucuillata quimsa punllata vichashpa saquirca.
18 Quimsa punlla tucujpimi Joseca nirca: “Ñucaca ninandami Taita Diostaca respetani.* Shinaca ñuca imata nishcata ruraichi. Ñuca nishcata rurashpaca causanguichimi. 19 Si na llullanajunguichica, cangunapuramanda shujmi canguna vicharianajushca cai carcelpi quidana can. Shinami chaishujcunaca, familiacuna ama yarjaimanda huañuchunga micunaguta apashpa rina canguichi. 20 Chai jipaca canguna na llullanajushcata ricuchingapami cangunapa último huauquita apamuna canguichi. Shinami na huañuchi tucunguichi” nirca. Chaita uyashca jipami, Josepa huauquicunaca José imata nishcata rurarca.
21 Paicunapurami cashna ninajurca: “Ñucanchi huauquita nalita rurashcamandami paganajunchi. Llaquihuaichiyari nishpa ninanda rogajujpipash ñucanchica na paitaca llaquircanchichu. Chaimandami cunanga cashna llaqui apanajunchi”. 22 Rubenga nircami: “Ñucaca cangunataca nircanimi, ‘huambragutaca ima nalitapash ama ruraichichu’* nishpa. Pero cangunaca na uyahuarcanguichichu. Paita shina rurashcamandami cunanga paganajunchi y paita huañuchishcamandami* culpable canchi”. 23 José paicunata intindijushcataca paicunaca na yacharcachu. Porque Joseca egipciocunapa idiomapillami parlajurca y shuj personami huauquicunapa idiomamanga traducijurca. 24 Chai jipaca paicunamanda caruyashpami Joseca huacai callarirca. Paicunahuan parlangapaj tigrashpaca, Simeonda japishpami paitaca chaishuj huauquicunapa ñaupapi huatarca. 25 Chai jipaca, paipa huauquicunapa costalcunapi granocunata jundachichunmi Joseca paipa sirvientecunataca mandarca. Pagashca culquitapash cada unopa costalpi churachunmi mandarca. Shinallata ñanbi micuchunbashmi micunaguta carachun mandarca.
26 Chai jipaca grano costalcunata burrocunaman apachishpami paicunaca rirca. 27 Tuta samangapaj pushtuman chayashpaca, shuj huauquica paipa burroguman micuchingapaj nishpami paipa costalta pascarca. Pascashpa ricujpica, costal shimipica culqui tiajujtami ricurca. 28 Chai ratomi paipa chaishuj huauquicunamanga nirca: “Ricuichi, culquitaca tigrachihuashcamari. Ñuca costalpimi cashca”. Chaita uyashpami tucuicuna manllarishpa, chujchushpa paicunapura cashna ninajurca: “Taita Diosca ¿imatata ñucanchitaca rurajunyari?”.
29 Canaán alpacunaman tigrashpaca, tucui ima pasashcatami paicunapa taita Jacobmanga parlanajurca. 30 Paicunaca nircami: “Chai llactamanda amoca ñucanchitaca shinllita rimashpami, cangunaca cai llactata pacalla ricuchun cachamushcacunami canguichi nirca. 31 Pero ñucanchica nircanchimi, ‘honrado gentecunami capanchi. Pacalla ricuchun cachamushcacunaca na capanchichu. 32 Shinallata nircanchimi, ñucanchica 12 huauquipuracunami capanchi. Chai taitapallata churicunami capanchi. Shujca ñana ñucanchihuanllu can. Y último huauquica ñucanchi taitahuanmi Canaán alpacunapi quidaparca’ nircanchimi. 33 Pero chai llactapa amoca nircami, ‘canguna ñuca imata nishcata rurajpimi canguna honradocuna cajtaca yachasha. Cangunapuramanda shuj huauquitami caipi quidachina canguichi. Y cangunapa familiacuna ama yarjaimanda huañuchunga granocunata japishpa richilla. 34 Chai jipaca, canguna honradocuna cashcata yachangapaj y na cai llactata pacalla ricuchun cachamushcacuna cashcata yachangapaca, cangunapa último huauquita apamugrichi. Shina rurajpimi cangunapa huauquitaca tigrachisha y cai llactapica canguna ima munashcata randinguichillami’ nircami”.
35 Costalpi granocunata talishpaca cada unomi paicunapa costalcunapi, paicunapa bolsa culquita tarirca. Chai culquita ricushpaca paicunapash y paicunapa taitapashmi ushashcata* manllarirca. 36 Chaimi paicunapa taita Jacobca nirca: “Cangunaca ñuca churicunatami quichuhuanajunguichi. Joseca ñana ñucanchihuanllu can. Simeonbash ñana ñucanchihuanllu can. Cunanga Benjamindapashmi apashpa ringapaj munanajunguichi. ¿Nachu ñuca imasha sufrijujtaca ricunajunguichi?”. 37 Paicunapa taita shina nijpimi Rubenga nirca: “Si Benjaminda ñuca na apamujpica, ñuca ishcai churicunata huañuchipanguilla. Benjaminda imapash pasachunga na saquishachu, cuidashami y paitaca quiquinbaman tigrachimushami”. 38 Shinapash Jacobca nircami: “Ñuca churitaca cangunahuan richunga na saquishachu. Porque paipa huauquipash huañushcami y solo paigullami quidapan. Rinajushpa imapash pasashpa pai huañujpica, cashna mayoriashpara ninanda llaquirishpa huañuchunmi* ñucataca saquinajunguichiman. Shina pasashcamandaca cangunami culpata charinguichi”.
43 Chai llactapica ashtahuanmi yarjaica mirarca. 2 Chaimi Egipto llactamanda apamushca grano tucurijpica, Israelca* paipa churicunataca nirca: “Richi y ashtahuan micunaguta randigrichi”. 3 Shina nijpimi Judá runaguca nirca: “Chai reyca advirtircami: ‘Si cangunapa huauquita na pushamunguichica, cutinga ñuca ñaupapica amapacha ricurimunguichichu’ nishpa. 4 Si ñucanchi huauquita ñucanchihuan richun saquijpica, micunaguta randingapaca urai rishunllami. 5 Pero si na ñucanchihuan richun saquijpica, ñucanchica na rishunllu. Porque chai reyca nircami: ‘Si cangunapa huauquita na pushamunguichica, cutinga ñuca ñaupapica ama ricurimunguichichu’”. 6 Shina nijpimi Israelca nirca: “¿Imashpata cashnapacha llaquichihuashcanguichi? ¿Imapata chai reymanga shuj huauquitapash charinchimi nircanguichi?”. 7 Chaimi paicunaca nirca: “Chai reymari ñucanchimandapash y ñucanchi familiacunamandapash directo tapushpa nirca: ‘¿Cangunapa taitaca causajunrachu? ¿Shuj huauquitapash charinguichirachu?’. Shina tapujpimi ñucanchica pai imata tapushcata contestarcanchi. ‘Cangunapa huauquihuan urai shamunguichi’ ninataca ¿maitashi yachanchiman carca?”.
8 Chaimi Judá runaguca cutin paipa taita Israeltaca nirca: “Ñucanchipash, quiquinbash y ñucanchi huahuacunapash ama yarjaimanda huañungapaca, ñucanchi último huauquita pushashpa richun saqui. 9 Paita ama imapash pasachunga ñucami responsable quidani. Si paita imapash pasajpica ñucata culpahuanguilla. Si paita na cutin tigrachimuni y na canbaman apamunica, ñucami quiquinba ñaupapica para siempre culpata* charisha. 10 Si na paranchiman carcaca, ñami ishcai viajeta rishpa tigramunchiman carca”.
11 Chaimi paicunapa taita Israelca paicunataca nirca: “Si chaita ruranapacha minishtirishca cajpica, ñuca imata nishcata ruraichilla. Cai llactapi lo mejorta charishcatami, cangunapa costalcunapi churashpa chai reymanga caragrina canguichi. Shinaca asha balsamoguta,* asha mielguta, ládano* nishcata, quiru* caracunata,* pistachocunata* y almendracunatapash cangunapa costalcunapi churanguichi. 12 Culquitaca dobleta apashpa ringuichi. Shinallata cangunapa costal shimicunapi churashpa tigrachishca culquitapash, paicunaman tigrachingapami apashpa rina canguichi. Paicunaca talvez pandarimandami shina rurashcanga. 13 Cangunapa huauquitapash apashpa chai reypaman tigraichi. 14 Tucui Poderta Charij Taita Dios ayudajpi, chai reyca cangunata llaquishpa cangunapa chaishuj huauquitapash y Benjamindapash tigrachishpami ali canman. Si huahuacuna illa quidana* cashpaca huahuacuna illachari quidasha”.
15 Chaimi Israelpa churicunaca chai reyman imata caranatapash, culquitapash dobleta japishpa y Benjamindapash apashpa Egipto llactaman urai ri callarirca. Shinami paicunaca cutin Josepa ñaupapi ricuringapaj rirca. 16 Joseca Benjamín paicunahuan shamushcata ricushpami, paipa huasipi encargadotaca ñapash nirca: “Cai runacunataca huasiman apapai. Huaquin animalgucunata huañuchishpa micunaguta seguragripai. Porque chaupi punllaca cai runacunahuanmi ñucaca micugrini”. 17 Shina nijpimi encargado runaguca chai rato José imata nishcata rurashpa paicunataca Josepa huasiman aparca. 18 Pero paicunaca, paicunata Josepa huasiman apajpica ninanda manllarishpami ninajurca: “Chaishuj viaje ñucanchi costalcunapi churashpa tigrachishca culquimandami ñucanchitaca caiman apamushca. Ñucanchitaca atacashpami paicunapa esclavocuna tucuchun japigrinajun. Ñucanchi burrocunatapashmi quichugrinajun”.
19 Chaimandami paicunaca Josepa huasipi encargado runapaman quimirishpa, huasi entradapi paihuan parlanajurca. 20 Paitaca ninajurcami: “Ñucanchi amolla, ñucanchitaca disculpahuanguilla, pero shuj shimigutallami ningapaj munapanchi. Primera vez caiman shamushpaca micunaguta randingapami shamuparcanchi. 21 Pero ña tigranajushpa, samangapaj pushtuman chayashpaca, ñucanchi costalcunatami pascashpa ricuparcanchi. Chaipica cada unopa culquimi cada unopa costalpi cashcarca. Ñucanchi culquica completomi cashcarca. Chaimi culquitaca ñucanchillata en persona tigrachingapaj munapanchi. 22 Además micunaguta randingapami culquitapash ashtahuan apamuparcanchi. Ñucanchi culquita pi ñucanchi costalcunapi churashcataca na yachapanchichu”. 23 Chaimi Josepa huasipi encargado runaguca nirca: “Ama manllaichichu. Tucuimi ali can. Cangunapa y cangunapa taitapa Taita Diosmi, chai culquitaca cangunaman curca. Canguna pagashcataca ñucaca yacharcanimi”. Shina nishca jipami Simeondaca paicunapaman apamurca.
24 Chai jipami encargado runaca, paicunataca Josepa huasiman yaicuchirca. Paicunamanga chaquicunata maillarichunmi yacuguta curca y paicunapa burrocunamanbashmi micunaguta apamurca. 25 Paicunaca José chaupi punlla chayamunata yachashpa y José paicunahuan chaipi micunata yachashpami carangapaj imata apamushcata seguranajurca. 26 Huasiman José ña yaicumujpica, paicuna imata apamushcata carangapami paicunaca rirca y Josepa ñaupapimi alpacaman cumurirca. 27 Chai jipami Joseca paicunataca tapurca: “¿Cangunaca alillachu canguichi? Canguna parlanajushca mayorlla taitaca ¿alillachu can? ¿Causajunrachu?”. 28 Chaimi paicunaca nirca: “Quiquinda sirvij ñucanchi taitaca alimi capan. Causajupanrami”. Shina nishpami paicunaca alpacaman cumurirca.
29 Muyundita ricushpaca, Joseca paipa huauqui Benjamindami ricurca. Paicunaca chai mamamandallata huauquicunami carca. Chaimi Joseca cashna nishpa paicunataca tapurca: “¿Caichu canguna ninajushca huauqui can? ¿Paichu ashtahuan joven huauqui can?”. Shina nishca jipami Benjamindaca nirca: “Ñuca huahualla, Taita Diosca quiquinda bendiciachun”. 30 Paipa huauquita ricushpaca, Joseca na aguantai usharcachu. Chaimi nara huacashpallata uchalla shuj cuartoman rishpa huacai callarirca. 31 Chai jipaca ñavita maillarishpa y ña calmari ushashpami canllaman llujshishpa nirca: “Micunaguta carashpa callaripaichilla”. 32 Josemanga shuj mezapimi micunagutaca churarca. Cutin paipa huauquicunamanga shuj mezapimi churarca. Cutin Josehuan cashca egipciocunamanga shuj mezapimi micunataca churarca. Egipciocunaca hebreocunahuan micuitaca na ushanllu carca. Porque egipciocunapaca hebreocunahuan micunaca millanaimi carca.
33 Chaimi Joseca paipa huauquicunataca paipa ñaupa mezapi tiarichirca. Mayortaca primer churi japina herenciata chasquinacunapa pushtupimi tiarichirca. Cutin último huauquitaca menorcuna tiarina pushtupimi tiarichirca. Paicunaca paicunapurami manllarishca ricurinajurca. 34 Joseca paipa mezapi tiashca asha micunataca paipa huauquicunapa mezamanmi cachajurca. Pero Benjaminmanga chaishuj huauquicunamanda ashtahuan yalitami* carachirca. Paicunaca vijsa pactangacamanmi Josehuan micunajurca y ufianajurca.
44 Jipamanga paipa huasipi encargado runatami Joseca cashna nishpa mandarca: “Chai runacuna apai ushana tantota ricushpami, micunataca costalcunapi churana cangui. Shinallata paicunapa costalcunapa shimicunapica, cada unopa culquitami churana cangui. 2 Pero ashtahuan jovenba costalpica, granomanda pagashca culquitapash y ñucapa copa de platatapashmi churashpa saquina cangui” nirca. Chaimi encargado runaguca José imata mandashcata rurarca.
3 Cayandi punllaca tutamandatami Josepa huauquicunaca paicunapa burrocunatapash apashpa rirca. 4 Paicunaca chai llactamandaca todavía nara caruta rishcarcachu. Chaipimi Joseca paipa huasipi encargado runataca nirca: “Calpai, paicunata catiria ri. Paicunata ña japi pactashpaca ningui: ‘¿Imashpata ñuca amo cangunahuan ali ali cajpipash, cangunaca nalita rurashpa paimanga tigrachinguichi? 5 ¿Imamandata ñuca amopa copataca shuarcanguichi? ¿Nachu cangunaca yachanguichi ñuca amoca cai copahuan shamuj punllacunapi ima pasanata villaj cashcata? Cangunaca jatun nalitapachami rurashcanguichi’”.
6 Chaimi encargado runaca Josepa huauquicunata japigrishpa José imata nishcata nirca. 7 Pero paicunaca nircami: “Ñucanchi amolla ¿imashpata shinacunata nipanguiyari? Quiquinda sirvij ñucanchicunaca nunca na chaitaca rurapanchimanllu carca. 8 Ñucanchica costalcunapi tarishca culquitapashmari Canaán llactamandapacha tigrachingapaj apamuparcanchi. Shinaca ¿maitashi quiquinba amopa huasimanda orota o platataca shuanchiman carca? 9 Si mascajushca copata taringuica, maijanmi chai copata charijujmi huañuchi tucunga. Cutin chaishujcunaca quiquinba amopa* esclavocuna tucushunllami” nircami. 10 Chaimi encargado runaguca paicunataca nirca: “Shinaca canguna imata nishcata rurapashunchi. Pero solo copata charijujllami esclavo* tucunga. Chaishujcunaca sin culpa inocentemi quidanguichi”. 11 Shina nijpimi tucuicuna ñapash paicunapa costalcunata alpaman uriajuchirca y cada unomi paicunapa costalcunata pascarca. 12 Encargado runaguca cada costalpimi mascai callarirca. Rucu huauquipa costalmanda callarishpa, último huauquipa costalpimi mascashpa tucuchirca. Shina mascashpaca, Benjaminba costalpimi copataca tarirca.
13 Chaimi paicunaca ninanda llaquirishpa paicunapa ropacunata* liquirirca. Chai jipaca cada unomi, paicunapa costalta paicunapa burroman cutin apachishpa Egiptoman tigrarca. 14 Judá y paipa huauquicuna Josepa huasiman chayajpica, Joseca todaviami chaipira cashcarca. Paicunaca Josepa ñaupapimi alpacaman cumurirca. 15 Joseca paicunataca cashnami nirca: “¿Imatata rurashcanguichiyari? Shamuj punllacunapi ima pasanata ñuca na pandashpa villai ushanataca ¿nachu yacharcanguichi?”. 16 Judaca nircami: “¿Imatata ñuca amomanga nipashunyari? Imata nitapash na atinapanchichu. Ñucanchicuna inocente cashcataca ¿imashinata ricuchita ushashunyari? Ñucanchicuna pandata rurashcatami Taita Diosca* ricuchishca. Ñuca amolla, cunanga tanto ñucanchicunapash tanto copata charijujpash ñuca amopa esclavocunami tucupashun”. 17 Shinapash Joseca nircami: “Ñucaca nunca na chaitaca rurapashachu. Pimi copata charijushcarca chaimi ñucapa esclavo tucunga. Chaishujcunaca cangunapa taitapaman tranquilo tigraichilla”.
18 Chaimi Judaca Josepaman quimirishpa nirca: “Ñuca amolla, ama shinagu cashpa, rogaitami rogapani, ñucaca quiquinba esclavomi capani. Quiquinhuan parlangapami munapani y ñucahuanga ama culirapanguichu. Quiquinga faraonshnallatami capangui. 19 Ñucanchi amolla, ñucanchica quiquinba esclavocunamari capanchi. Quiquinmi ñucanchitaca ‘¿taitata charinguichichu? ¿Shuj huauquicunatapash charinguichichu?’ nishpa tapurcangui. 20 Shina tapujpimi ñucanchicunaca quiquinmanga niparcanchi: ‘Ari, taitataca charipanchimi. Pero paica ñami mayorllagu capan. Shuj último huauquitapashmi charipanchi. Chai huauquitaca ña mayorllagu cashpami ñucanchi taitaca charirca. Último huauquica chai mamamandallata huauquitapashmi chariparca. Pero chai huauquica ñami huañuparca. Chaimi último huauquica paigulla quidashca.* Paipa taitaca ninandami paitaca juyan’ nircanchimi. 21 Shina nijpimi ñucanchicunataca nircangui: ‘Paita ricungapaj caiman apamuichi’ nishpa. 22 Chaimi ñucanchicunaca nircanchi, ‘ñucanchi huauquica paipa taitamandaca na separarinachu can. Porque taitamanda separajpica, paipa taitaca huañungami’ nircanchimi. 23 Pero quiquinga ñucanchitaca nircanguimi: ‘Si cangunapa último huauquihuan na urai shamunguichica, cutinga ñuca ñaupapica ama ricurimunguichichu nishpa’.
24 ”Ñucanchi taitapaman vichai rishpaca, quiquin imata nishcatami paimanga parlaparcanchi. 25 Tiempohuanga ñucanchi taitaca nircami: ‘Richi y ashtahuan micunaguta randigrichi’. 26 Pero ñucanchica nircanchimi: ‘Chaiman urai ritaca na ushanchichu. Si na ñucanchi último huauquita apanchica, chai reypa ñaupapi ricuritaca na ushashunllu. Ñucanchi último huauqui ñucanchihuan rijpillami urai rishun’ nircanchimi. 27 Chaimi ñucanchi taitaca nirca: ‘Imashinami quiquinguna ali yachanguichi, ñuca huarmica solo ishcai churicunatallami cuhuarca. 28 Pero shujca ñami saquihuashca. Y chaimi “de seguro shuj millai animalmi paitaca atacashpa micuparianga” yarcani. Y chai punllamandaca nunca más na paitaca ricupashcanichu. 29 Cai churigutapash ñuca ladomanda apajpi y paita imapash pasashpa huañujpica, cashna mayoryashpara ninanda llaquirishpa huañuchunmi* ñucataca saquinajunguichiman’ nircami.
30 ”Ñucanchi taitaca ninandami chai churitaca juyan, pai illa causaitaca na ushangachu. Si cunan ñuca taitapaman tigrani y si ñucanchi huauqui na ñucanchihuan tigrajpica, 31 ñucanchi taitaca huañupangami. Mayorpira ninanda llaquirishpa pai huañushcamandaca* ñucanchimi culpata charishun. 32 Ñucami cai huauquimandaca responsable tucurcani. Ñuca taitataca nircanimi: ‘Si paita na tigrachimunica, ñucami quiquinba ñaupapica para siempre culpata* charisha nishpa’. 33 Shinaca por favor ñuca amolla, ñuca huauquipa randica, ñucata quiquinba esclavo tucuchun caipi quidachihuai. Shinami paica paipa huauquicunahuan tigraita ushapanga. 34 Porque ñuca huauquita na apashpa ñuca taitapaman tigraitaca nimamanda na ushapashachu. Ñuca taita shinapacha sufrijta ricungapaca na munapanichu”.
45 Shina nijta uyashpami, Joseca paipa sirvientecunapa ñaupapica ñana aguantai ushashpa cashna nishpa caparirca: “Tucuicuna caimanda llujshipaichi”. Ña paipa huauquicunalla quidajpimi* Joseca pai pi cashcata villarca.
2 Chai jipaca shinllitami Joseca huacarca. Shinllita huacajpimi egipciocunapash y faraonba huasimandacunapash uyarca. 3 Joseca por finmi paipa huauquicunamanga cashna nirca: “Ñucaca Josemi cani. ¿Ñuca taitaca causajupanrachu?”. José shina nijpica paipa huauquicunaca ninandami manllarirca. Chaimi imata ninatapash na atinanajurca. 4 Joseca paipa huauquicunataca nircami: “Por favor, ñucapaman quimirimupaichi”. Shina nijpimi huauquicunaca Josepaman quimirirca.
Chaimi Joseca nirca: “Ñucaca cangunapa huauqui Josemi cani. Ñucatami cangunaca Egipto llactaman jatushpa cachamuhuarcanguichi. 5 Pero ñucata jatushcamandaca, ama nali sintirinajunguichichu. Ni cangunapurapash ama culparinajunguichichu. Porque Taita Diosmi gentecuna yarjaimanda ama huañuchun, ñucataca cangunata ñaupashpa shamuchun caiman cachamuhuashca. 6 Caihuanga ñami ishcai huatata cai llactapica yarjai tiempopi canchi. Y todavía 5 años faltajunrami. Chai 5 añospica ni yapuitapash na usharingachu. Ni cozechaitapash na cozechai usharingachu. 7 Cangunapa familiacuna cai alpapi* ama tucurichunmi, ñucataca cangunata ñaupashpa shamuchun Taita Diosca cachamuhuarca. Shinami Taita Diosca cangunata cai llaqui tiempocunamanda salvanga y huañuchunbash na saquinga. 8 Shinaca, na cangunachu caimanga cachamuhuarcanguichi. Sino Taita Diosmi* cachamuhuarca. Paica faraonba importante consejero tucuchun, faraonba palaciopi administrachun y tucuilla Egipto llactapi mandachunmi ñucataca cachamuhuarca.
9 ”Shinaca ñuca taitapaman uchalla vichai rishpa nipaichi: ‘Quiquinba churi Joseca ninmi: “Taita Diosmi ñucataca tucuilla Egipto llactata mandachun churahuashca. Uchalla ñucapaman urai shamupai. 10 Ñucapa ladollapimi Gosén alpacunapi causangui. Chaipimi quiquinba huahuacunandi, nietocunandi, tucuilla llamacunandi, chivocunandi, vacacunandi y tucui imata charishcacunandi causangapaj shamuita ushapangui. 11 Quiquin micunaguta charichunga ñucami ricuriajusha. Porque yarjai tiempoca todaviami 5 añostapash tiagrinra. Sinoca quiquinbash, quiquinba familiapashmi tucuita perdishpa yarjai pasagringuichi”’. 12 Cangunapash y ñuca huauqui Benjaminbashmi ñuca imata nijushcataca quiquingunapacha uyanajupanguichi. 13 Cangunaca Egiptopi ñuca ashtaca poderta charishcata y caipi tucui imata ricushcatami, ñuca taitamanga parlana capanguichi. Uchalla rishpa ñuca taitata caiman apamugripaichi”.
14 Shina nishca jipami Joseca paipa huauqui Benjaminda ugllashpa huacarca. Benjaminbashmi Josetaca ugllarishpa huacarca. 15 Joseca paipa tucuilla huauquicunata ñavipi muchashpami, paicunata ugllashpa huacarca. Chai jipami Josepa huauquicunaca Josehuan parlanajurca.
16 Faraonba palaciomanga cai noticiami chayamurca: “Josepa huauquicunaca shamushcami”. Chaita uyashpami faraonbash y faraonba sirvientecunapash ninanda cushijunajurca. 17 Chaimi faraonga Josetaca nirca: “Canba huauquicunataca ni: ‘Cangunapa burrocunaman micunaguta aparichishpa Canaán alpacunaman richi. 18 Cangunapa taitatapash y cangunapa familiacunatapash caiman ñucapaman apamuichi. Egipto llactapi ashtahuan ali cosascunatami cangunamanga cusha y cai llactapi fucushcacunamandapash lo mejorta micuchunmi cangunamanga cusha’. 19 Shinallata paicunataca ninami cangui: ‘Egipto llactamanda carretacunata apashpa cangunapa huahuacunata y huarmicunata apamugrichi. Cangunapa taitatapash shuj carretapi tiarichishpa apamugrichi. 20 Cangunapa cosascunamandaca ama preocuparinguichichu. Porque tucuilla Egipto llactapi tiashca cosascunamanda ashtahuan ali cosascunaca cangunapami canga’”.
21 Israelpa* churicunaca tucui imata nishcatami rurarca. Faraón mandashcashnami Joseca carretacunatapash paicunamanga curca. Ñanbi micuchunbashmi micunaguta curca. 22 Shinallata cada unomanmi shuj mushuj churajunaguta curca. Pero Benjaminmanga 300 siclos de platata* y 5 mushuj churajunagutami curca. 23 Cutin paipa taitamanga Egipto llactamanda ashtahuan ali cosascunata 10 burrocunaman aparichishpami cacharca. Shinallata paipa taita shamujushpa ñanbi micuchunbashmi 10 burrocunamanga granocunata, tandata y shuj micunacunatapash aparichishpa Joseca cacharca. 24 Shinami Joseca paipa huauquicunamanda dispidirirca y ña rinajujpica nircami: “Ñanbi culirarishpandica ama rinajunguichichu”.
25 Chai jipami Josepa huauquicunaca Egipto llactamanda vichai rirca y paicunapa taita causajushca Canaán alpacunaman chayarca. 26 Chayashpaca paicunapa taitamanga nircami: “Joseca causajushcamari. Tucuilla Egipto llactatami mandajushca cashca”. Pero Jacobca na crita ushashpami nimata na nirca. 27 Shinapash José imata nishcata villajpi y paita apachun José cachamushca carretacunatapash ricushpami, paicunapa taita Jacobca* cutin ninanda cushijurca. 28 Chaimi Israelca nirca: “Cunansi crita ushanimi. Ñuca churi Joseca causajupashcamari. Nara huañushpallatami uchalla rishpa paitaca ricuna cani”.
46 Shina nishca jipami Israelca* paipa familiacunata y tucui imata charishcacunata tandachishpa rirca. Beer-Sebaman chayashpaca paipa taita Isaacpa Taita Diosmanmi Israelca sacrificiocunata rurarca. 2 Tutapica Taita Diosca shuj muscuipishnami Israeltaca cashna nirca: “Jacob, Jacob”. Shina nijpimi Israelca nirca: “Caipimi capani”. 3 Chaimi Taita Diosca nirca: “Ñucaca Taita Diosmi* cani. Canba taitapa Taita Diosmi cani. Egipto llactaman urai rinataca ama manllaichu. Porque chaipimi candaca shuj jatun jatun llacta cachun rurasha. 4 Ñucami Egiptomanga canhuan urai risha y ñucallatami Egiptomandaca caiman tigrachimusha. Shinallata can huañujpica Josemi canba ladopi canga”.*
5 Chai jipami Jacobca Beer-Sebamanda rirca. Israelpa churicunaca faraón paicunata apachun cachamushca carretacunapimi paicunapa taita Jacobta, paicunapa huahuacunata y huarmicunatapash aparca. 6 Shinallata Canaán alpacunapi mirachishca animalcunata y tucui cosascunatapashmi apashpa rirca. Shinami Jacobca paipa familiacunandi Egiptoman chayarca. 7 Jacobca paipa churicunandi, ushicunandi,* nietocunandi, nietacunandi, paipa tucuilla familiacunandimi chayarca.
8 Egiptoman chayashca Israelpa churicunapa* shuticunaca caicunami can. Rubenga Jacobpa primer churimi carca. Israelpa churicuna nishpaca Jacobpa churicuna nijunmi.
9 Rubenba churicunaca Hanok, Palú, Hezrón y Carmí shuticunami carca.
10 Simeonba churicunaca Jemuel, Jamín, Ohad, Jakín, Zóhar y Shaúl shuticunami carca. Shaúl runaguca cananea huarmigupa churimi carca.
11 Levipa churicunaca Guersón, Cohat y Merarí shuticunami carca.
12 Judapa churicunaca Er, Onán, Selá, Pérez y Zérah shuticunami carca. Shinapash Er runagu y Onán runaguca Canaán alpacunapimi huañurca.
Pérez shuti runapa churicunaca Hezrón y Hamul shuticunami carca.
13 Isacar shuti runapa churicunaca Tolá, Puvá, Yob y Simrón shuticunami carca.
14 Zabulón shuti runapa churicunaca Séred, Elón y Jahleel shuticunami carca.
15 Paicunami Leapa churicuna carca. Paicunatami Leaca Padán-Aram pushtupi ungurca. Chaipica Dina shuti ushigutapashmi Leaca ungurca. Leahuan charishca huahuacuna y nietocunaca en totalca 33mi carca.
16 Gad shuti runapa churicunaca Zifión, Haguí, Suní, Ezbón, Erí, Arodí y Arelí shuticunami carca.
17 Aser shuti runapa churicunaca Imná, Isvá, Isví y Berías shuticunami carca. Paicunapa panica Sérah shutimi carca.
Berías shuti runapa churicunaca Héber y Malkiel shuticunami carca.
18 Chaicunami Zilpá shuti huarmigupa huahuacuna y nietocuna carca. Zilpá huarmiguca Leapa sirvientami carca. Paitami Labanga paipa ushi Leapa sirvienta cachun cushcarca. Zilpá huarmiguhuan Jacob charishca huahuacuna y nietocunaca en totalca 16mi carca.
19 Raquelpa churicunaca José y Benjamín shuticunami carca. Raquelca Jacobpa huarmimi carca.
20 Egipto llactapi Asenat shuti huarmiguhuan José charishca churicunaca, Manasés y Efraín shuticunami carca. Asenatca On* llactamanda Potifera shuti sacerdotepa ushimi carca.
21 Benjaminba churicunaca Bela, Béker, Asbel, Guerá, Naamán, Ehí, Ros, Mupim, Hupim y Ard shuticunami carca.
22 Chaicunami Raquelpa y Jacobpa churicuna y nietocuna carca. Raquelhuan Jacob charishca huahuacuna y nietocunaca en totalca 14mi carca.
23 Dan shuti runapa churica* Husim shutimi carca.
24 Neftalí shuti runapa churicunaca Jahzeel, Guní, Jézer y Silem shuticunami carca.
25 Chaicunami Bilhá shuti huarmigupa huahuacuna y nietocuna carca. Bilhá huarmiguca Raquelpa sirvientami carca. Paitami Labanga paipa ushi Raquelpa sirvienta cachun curca. Bilhá huarmiguhuan Jacob charishca huahuacuna y nietocunaca en totalca 7mi carca.
26 En totalca 66 almacunahuanmi* Jacobca Egiptoman chayarca. Pero chai 66 gentecunapica Jacobpa churicunapa huarmicunaca na cuentashcachu carca. 27 Egipto llactapica ishcai churicunatami Joseca charirca. En totalca Jacobpa 70 familiacunami Egiptomanga chayarca.
28 Jacobca Gosén pushtuman ña rijujta Joseman villachunmi Judataca ñaupashpa richun cacharca. Paicuna ña Gosén pushtuman chayajpica, 29 Joseca paipa carretata alistachishpami paipa taita Israelhuan tuparingapaj Gosén pushtuman vichai rirca. Tuparishcandimi Joseca paipa taitata ugllarishpa unaita huacarca. 30 Chai jipami Israelca Josetaca nirca: “Can causajujtaca ñana ricushachu yarcanimi. Cunansi ñami tranquilo huañuita ushani”.
31 Chai jipami Joseca paipa huauquicunata y paipa taitapa tucuilla familiacunataca cashna nirca: “Faraonbaman rishpami cashna nigrini: ‘Canaán llactapi cashca ñuca huauquicunapash y ñuca taitapa tucuilla familiacunapash ñami chayamupashca. 32 Paicunaca Canaanbi charishca llamacunata, vacacunata y tucui ima charishcacunatapash apashpami shamupashca. Paicunaca animalcunata michishpami causan’. 33 Faraonga cayachun cachashpami ‘cangunataca ¿imatata ruranata yachanguichi?’ nishpa tapunga. 34 Shina tapujpica cangunaca ninami canguichi, ‘ñuca amolla, ñucanchica jovenmandapachami ñucanchi punda taitacunashnallata llamacunata, vacacunata michishpa purijcunami capanchi’. Shina nijpimi cangunataca Gosén pushtupi causachun saquinga. Porque egipciocunaca llamacunata michishpa purijcunataca millanayachinmi”.
47 Chai jipaca Joseca faraonbaman rishpami faraondaca nirca: “Ñuca taita y ñuca huauquicunaca ñami Canaán alpacunamanda chayamupashca. Paicunapa llamacunata, vacacunata y tucui imata charishcacunata apashpami shamupashca. Paicunaca Gosén pushtupimi capan”. 2 Joseca paipa 5 huauquicunata agllashpami faraonba ñaupaman pusharca.
3 Chaimi faraonga Josepa huauquicunataca cashna nishpa tapurca: “Cangunaca ¿imatata ruranata yachanguichi?”. Chaimi paicunaca nirca: “Ñucanchicunaca quiquinda sirvijcunami capanchi. Ñucanchica ñucanchi punda taitacunashnallata llamacunata michishpa purijcunami capanchi”. 4 Faraondaca nircapashmi: “Canaán alpacunapica ninan yarjaimi tian. Ñucanchi animalgucunata michingapapash jihuaca nima nima na tianllu. Chaimi shuj llactamanda gentecunashna cai llactapi causangapaj shamupashcanchi. Shinaca ñucanchi amolla, ama shinagu cashpa ñucanchicunataca Gosén alpacunapi causachun saquihuai”. 5 Faraonga Josetaca nircami: “Canba taita y canba huauquicuna caiman shamushcamandaca, 6 Egipto alpacunamanda can gushtashca alpatami paicunamanga cuita ushangui. Paicuna causachunga ashtahuan ali pushtuta cungui. Paicunataca Gosén pushtupi causachun saquinguilla. Si paicunapurapi animalcunata alipacha cuidajcuna tiajpica, ñucapa animalcunata ricuchun paicunataca a cargo churapangui”.
7 Chai jipami Joseca paipa taita Jacobtapash faraonba ñaupaman pusharca. Chaipimi Jacobca faraonda bendiciarca. 8 Faraonga Jacobtaca tapurcami: “¿Mashna huatacunatata charipangui?”. 9 Shina tapujpimi Jacobca nirca: “Ñucaca 130 añostami shuj shuj llactacunaman rishpa causapashcani. Chai huatacunaca na facilchu capashca. Ñuca punda taitacunapashmi shuj shuj llactacunapi causaparca. Pero paicunahuan ricujpica, ñucaca asha huatacunatallami shuj shuj llactacunapi causapashcani”. 10 Chai jipami Jacobca faraonda bendiciarca y faraonba ñaupamandaca rirca.
11 Joseca faraón mandashcashnami paipa taitata y paipa huauquicunataca Egipto alpacunapi causachun churarca. Egipto alpacunamanda ashtahuan ali alpata agllashpami, Joseca Ramesés* shuti pushtupi paicunamanga shuj alpata curca. 12 Joseca paipa taitaman, paipa huauquicunaman y paipa taitapa familiacunamanbash según mashna huahuacunata charijta ricushpami micunaguta* cun carca.
13 Ninan yarjai tiempomi chayamurca. Chaimi tucuilla chai pushtucunapica micunaguca* na tiarca. Egipto llactapi gentecunapash y Canaán alpacunapi gentecunapashmi ninanda yarjai pasanajurca. 14 Joseca Egipto llactamanda gentecunaman y Canaán alpacunamanda gentecunamanmi granocunata jatun carca. Granocunamanda pagashca culquitaca, tucuillata tandachishpami faraonba huasiman apan carca. 15 Tiempohuanga Egiptomanda gentecunapa culquipash y Canaanmanda gentecunapa culquipashmi tucurirca. Chaimi tucuilla egipciocunaca Josepaman rishpa Josetaca cashna ninajurca: “Por favor micunaguta carahuai. ¿Culqui illa quidashcamandallachu* ñucanchitaca yarjaimanda huañuchun saquigringui?”. 16 Chaimi Joseca nirca: “Culquita ñana charishpaca cangunapa animalgucunata apamunallami canguichi. Animalcunamanda a cambioca micunaguta cushallami”. 17 Chaimi egipciocunaca paicunapa caballocunata, llamacunata, chivocunata, huagracunata y burrocunatapash Josepaman aparca. Chai animalcunamanda a cambioca Joseca micunagutami cun carca. Chai huata enterotami Joseca animalcunamanda a cambioca micunaguta curca.
18 Shinami chai huataca tucurirca. Cutin cati huataca, cutinmi egipciocunaca Josepaman rishpa nirca: “Ñucanchi amolla, quiquin yachachunmi munapanchi. Ñucanchica ñami tucuilla culquitapash, tucuilla animalgucunatapash quiquinmanga cupashcanchi. Cunanga solo ñucanchi alpagucunatalla y solo ñucanchi causaitallami quiquinman cungapaca charipanchi. 19 ¿Ñucanchicuna huañujpi ñucanchi alpacuna shitashca quidachunllu saquigripangui? Ñucanchi alpacunatapash y ñucanchi causaitapash randishpa, a cambioca micunaguta cuhuai. Ñucanchica faraonba esclavocuna tucushunllami. Ñucanchi alpacunapash faraonbami capanga. Ñucanchicuna huañujpi ñucanchi alpacuna ama shitashca quidachunga tarpungapaj muyuguta carahuai” ninajurcami. 20 Yarjaica ninandapachami afectajurca. Chaimi egipciocunaca paicunapa alpacunata Joseman jaturca. Joseca tucuilla alpacunatami faraonman randirca. Shinami tucuilla alpacunaca faraonba tucurca.
21 Chai jipaca, Egipto canllaman causajcunataca pueblo ucucunapi causangapaj shamuchunmi Joseca mandarca. 22 Sacerdotecunapa alpacunatallami na randirca. Porque sacerdotecunamanga faraonmi ración micunagutaca cun carca. Chaimi sacerdotecunaca chai ración micunaguta micunajuimandaca paicunapa alpacunataca na jaturca. 23 Joseca gentecunataca cashnami nirca: “Ricuichi, cunanga cangunatapash y cangunapa alpacunatapashmi faraonba cachun randishcani. Muyucunaca caipimi can. Cai muyucunataca cangunapa alpacunapi tarpugripaichilla. 24 Ña cozechashpaca chai cozechashcataca 5 mundungunapimi partina canguichi. Quinto mundundaca faraonmanmi cuna canguichi. Cutin chaishuj chuscu mundungunataca cangunami japina canguichi. Chai chuscu mundungunaca cutin cangunapa alpacunapi tarpungapaj, canguna y cangunapa huasipi causajcunapa y cangunapa huahuacunapash micuchunmi sirvinga”. 25 Shina nijpimi chai gentecunaca nirca: “Pagui ñucanchi amolla, ñucanchicuna ama huañuchunmi ñucanchitaca salvajungui. Quiquin ñucanchita aceptajpica, ñucanchica faraonba esclavocuna tucupashunllami”. 26 Shinami Joseca shuj mandatota churarca. Chai mandatoca cunangamanmi* Egipto llactapica tiashpa catishca. Chai mandatoca nijunmi, cozechashcamanda quinto mundunga faraonbami can nishpa. Solo sacerdotecunapa alpacunallami libre quidarca, paicunapa alpacunaca na faraonba tucurcachu.
27 Israelitacunaca Egipto llactapa Gosén alpacunapimi causashpa quidarca. Paicunaca chaipimi huahuacunata charirca y ashtacacunapacha tucurca. 28 Jacobca 17 huatacunatami Egipto alpacunapi causarca. Paica 147 añosta charingacamanmi causarca.
29 Ña huañugrijushcata cuenta japishpami, Israelca paipa churi Joseta cayachun cachashpa cashna nirca: “Si quiquinba ñaupapi ali ricurinica por favor jurahuai,* ñucata juyashcata* ricuchinata y canman ñuca imata nigrijushcata cumplinata. Por favor, ñucataca ama Egipto llactapi pambahuanguichu. 30 Ñuca huañujpica,* Egipto llactamanda apashpa ñucapa punda taitacunapa pushtupi pambagrihuangui”. Shina nishpa jurachijpimi Joseca nirca: “Quiquin imata nishcatami rurapasha”. 31 José shina nijpimi Israelca nirca: “Pero jurahuai”. Chaimi Joseca ari, juranimi nirca. Shina nishca jipami Israelca umata cama jahua ladoman churashpa cumurirca.
48 Chai cosascuna pasashca jipami, Josemanga cashna nishpa villangapaj rirca: “Quiquinba taitaca ashtahuanmi na valijun”. Chaimi Joseca paipa churi Manasesta y paipa churi Efrainda apashpa rirca. 2 Jacobmanga cashna nishpami villarca: “Quiquinba churi Joseca caipimi can. Quiquinda ricungapami shamushca”. Chaimi Israelca* ninanda fuerzarishpa camapi tiarirca. 3 Jacobca Josemanga nircami:
“Tucui Poderta Charij Taita Diosmi, Canaán alpacunapi tiashca Luz shuti llactapi ricurishpa bendiciahuarca. 4 Paica canmandaca caitami rurasha nishpami prometihuarca: ‘Ashtaca huahuacunata charishpami mirangui, shinallata ashtaca gentecunapa y ashtaca llactacunapa taitami tucungui nihuarcami. Shinallata prometihuarcami, canba huahuacunamanmi cai alpacunataca cusha y cai alpacunaca canba huahuapami* para siempre canga’ nishpa. 5 Egiptoman ñuca nara shamujpi can charishca ishcai churicunaca ñucapami can. Imashinami Rubén y Simeonga ñucapa churicuna can, shinallatami Efraín y Manasespash ñucapa churicuna tucunga. 6 Pero jipaman can charishca huahuacunaca canbami canga. Chai huahuacunami cai ishcai churicunapa shuticunata charinga. Y cai ishcai churicunapa herenciapash chai huahuacunapami canga. 7 Ñucaca Padán pushtumanda shamujushpami, Canaán alpacunapi carcani. Chaipimi Raquelca ñuca ladopi huañuparca. Pero Efrat llactaman chayangapaca todaviami ashtaca faltajurcara. Chaimi Raqueltaca Efrat o Belenman rina ñanbi pambarcani”.
8 Shina nishca jipami, Israelca Josepa huahuacunata ricushpa tapurca: “Paicunaca ¿picunata capan?”. 9 Chaimi Joseca nirca: “Cai huahuacunaca cai llactapi Taita Dios ñucaman carashca huahuacunami capan”. Shina nijpimi paipa taitaca nirca: “Paicunata bendiciangapami munani, por favor paicunata caiman quimichimupai”. 10 Israelca ña mayorllagupacha caimandami cazi nima nimata ñana ricui ushajurca. Chaimi Joseca paipa ishcai churicunata Israelpaman quimichirca. Israelca paicunata muchashpami ugllarca. 11 Chai jipami Israelca Josetaca nirca: “Ima horapash canda cutin ricunataca nunca na pensarcanichu. Shinapash Taita Diosca canba huahuacunatapash ricuchunmi saquihuashca”. 12 Joseca paipa ishcai churicunata Israelpa cungurimanda caruyachishpami alpacaman cumurirca.*
13 Chai jipami Joseca paipa ishcai churicunata japishpa Israelpaman quimichirca. Efraindaca ali lado maquihuan japishpami, Israelpa lluqui ladoman churarca. Cutin Manasestaca lluqui lado maquihuan japishpami Israelpa ali ladoman churarca. 14 Shinapash Israelca aunque Efraín menor cajpipashmi, paipa ali lado maquitaca Efrainba uma jahuapi churarca. Y Manasespa uma jahuapica lluqui lado maquitami churarca. Manasés primer churi cajta yachashpapashmi, Israelca a propósito maquicunataca shina churarca. 15 Chai jipaca Joseta bendiciashpami paitaca nirca:
“Ñuca abuelo Abrahán y ñuca taita Isaac sirvishpa causashca Taita Diosmi*
ñucataca tucui causaipi cunan punllacaman llamagutashna michihuashca.
16 Paica shuj angelta utilizashpami tucuilla llaquicunamanda salvahuashca. Cai huambragucunataca chai Taita Dios bendiciapachun.
Gentecunaca cai huambragucunamanda ñuca shutitapash, ñuca abuelo Abrahanba shutitapash y ñuca taita Isaacpa shutitapash yaripachun.
Y cai alpapica ashtaca ashtaca huahuacuna tucupachun”.
17 Pero Joseca, paipa taita Israel paipa ali lado maquita Efrainba uma jahuapi churashpa charijujta ricushpaca, na gushtarcachu. Chaimandami paipa taitapa maquitaca Efrainba umamanda anchuchishpa Manasespa umapi churangapaj munarca. 18 Joseca paipa taitataca nircami: “Ñuca taitalla, na shinachu can. Caimi primer churi capan. Quiquinba ali lado maquitaca paipa uma jahuapi churapai”. 19 Pero paipa taitaca na shina rurangapaj munarcachu. Chaimi nirca: “Ñuca churigulla, na shina rurana cashcataca alimi yachapani. Paipashmi shuj llacta tucunga. Paipashmi importante canga. Pero paipa jipa huauquimi ashtahuan importante tucunga. Paipa huahuacunapash ashtacatapacha mirashpami jatun llactacuna tucunga”. 20 Chai jipaca ishcanditallatami chai punllaca bendiciarca. Paicunataca nircami:
“Israelitacuna bendiciongunata ninajushpaca candaca cashna nichun,
‘Taita Diosca Efraindashna, Manasestashna candaca bendiciachun’”.
Shinami paicunata Israel bendiciajushpaca, Manasesta pundapi churanapa randica Efraindara pundapica churarca.
21 Chai jipami Israelca Josetaca nirca: “Ñucaca ñapachami huañugrijuni. Shinapash Taita Diosca cangunahuanmi cashpa catinga. Cangunataca cangunapa punda taitacunapa alpacunamanmi tigrachinga. 22 Canmanmi canba chaishuj huauquicunamandapash yali jatun alpata* cujuni. Chai alpataca ñuca espadahuan y ñuca arcohuanmi amorreo gentecunataca quichurcani”.
49 Jacobca paipa churicunata cayashpami nirca: “Tandanajumuichi, jipacunaman cangunata ima pasanatami nigrijuni. 2 Ñucaca Jacobmi cani y cangunaca ñucapa churicunami canguichi. Tandanajumuichi, uyahuaichi. Ñucaca cangunapa taitami cani. Ñucaca Israelmi* cani. Ñucata uyahuaichi.
3 ”Rubén, canga ñuca rucu churimi cangui. Canmi ñucaca huahuacunata chari ushashcata ricuchij cangui. Canmi ñucapa primer huahua cangui. Canmi ashtahuan respetashca carcangui. Canmi ashtahuan yali fuerzata charircangui. 4 Pero canga na primero tucunguichu. Porque canga yacu jatarishpa na controlari ushanshna tucushpami canba taitapa huarmihuan puñurcangui.* Chai tiempopimi canga ñuca matrimoniota na respetarcangui. Ari, canga ñuca huarmihuanmi puñurcangui.
5 ”Simeón y Levica huauquipurami can. Millai millaicunami can. Paicunapa espadacunahuanmi paicunaca huañuchirca. 6 Ñuca almalla,* ama paicunahuanga cumba tucunguichu. Ñuca shungulla ama paicunapa grupopica tandanajunguichu. Porque paicunaca ninanda culirashpami jaricunata huañuchirca y yangamandami jari huagracunatapash suchuta* saquirca. 7 Paicunapa culirashcaca maldicishca cachun. Porque chai culiramandami paicunaca jatun nalita rurarca. Y chai culiramandami gentecunataca llaquinaita huañuchirca. Ñucami paicunapa huahuacunataca Jacobpa alpacunapi caiman chaiman cachasha. Ñucami paicunapa huahuacunataca Israel alpacunapi caiman chaiman cachasha.
8 ”Judá, canba huauquicunaca candami alabanga. Canba contracunataca cungamandami japingui. Canba taitapa huahuacunaca canba ñaupapimi cunguringa. 9 Judaca huahua leonshnami can. Ñuca churigulla, canga japishpa huañuchishca animalta micushca jipami vichai ringui. Paica cumurishpami shuj leonshna chutarishca. Shuj leonda rijchachingapaca ¿pita atriviringa? 10 Reypa vara caspica* Judamandaca na anchuringachu. Siló* shamungacamanga comandantepa vara caspipash* paipa ñaupamandaca na anchuringachu. Paitami llactacunaca cazunga. 11 Judaca paipa burrotaca uvas plantapimi huatanga. Y paipa burropa huahuatapash alipacha uvas plantapimi huatanga. Paipa ropataca* vinopi y uvas jugopimi tajshanga. 12 Vinomandami paipa ñavicunaca puca oscuro color can y lechemandami paipa quirucunapash yura yura can.*
13 ”Zabulonga, mar ladopi, mar manñapi barcocuna shayajuj ladopimi causanga. Paipa fronteraca Sidonman rina ñangamanmi chayanga.
14 ”Isacarca shinlli tullucunata charij burroshnami can. Samangapaj siririshpapash ishcai carga bolsacunata aparishpa sirijuj burroshnami can. 15 Pai samana pushtuca ali cashcatami ricunga y alpapash ali alpa cashcatami ricunga. Paica cargacunata aparingapaj dispuestomi canga y paica esclavoshnami shinllita trabajanga.
16 ”Danga, israelitacunapa shuj jatun familiami can. Paimi paipa llactataca juzganga. 17 Danga ñan ladopi tiaj culebrashnami canga. Chaquiñanbi tiaj millai culebrashnami caballocunapa talonda caninga. Y caballopi tiarishpa rijujtapash vichaisingami urmachinga. 18 Jehová Dioslla, quiquin ñucanchita salvachunmi shuyapasha.
19 ”Gadtaca ashtaca shuacunami atacanga. Pero paica difindirishpami paicunataca catiria ringa.
20 ”Aserca ashtaca micunatami charinga y reycunalla micuna ali micunatami caranga.
21 Neftalica ñapash calpaj huarmi venadoshnami can. Y juyailla shimicunahuanmi parlan.
22 Joseca shuj ali fucuj quiru* ramami can. Paimi pugyu yacu ladopi viñashca ali fucuj quirupa malqui can. Cai quirupa ramacunaca pirca jahuatapash yalishpami rin. 23 Pero flechacunata disparajcunaca paita millanayachishpami, llaquinaita atacashpa dispararca. 24 Shina cajpipash paipa arcotaca pai charijushca pushtumandaca na cuyuchircachu. Paipa maquicunapash ashtaca fuerzatami charirca y uchallami flechacunataca dispararca. Chaitaca Jacobta ayudashca Taita Dios ashtaca poderta charishcamandami shina rurarca. Paimi michij can, Israelpa ashtahuan importante rumimi can. 25 Joseca paipa taita sirvishca Taita Diospa regalomi can. Taita Diosmi paitaca ayudanga. Paica Tucui Poderta Charij Taita Dioshuanmi can. Taita Diosmi paimanga jahua cielomanda y alpa ucumanda yacutapash cushpa bendicianga. Shinallata paimi paitaca ashtaca huahuacunata y ashtaca animalcunata cushpa bendicianga. 26 Paipa taitapa bendiciongunaca siempre tiashca urcucunapi juyailla cosascunatapash yalimi canga. Unaita tiana lomacunapi tiashca juyailla cosascunatapash yalimi canga. Chai bendiciongunaca Josepa umapimi cashpa catinga. Chai bendiciongunaca paipa huauquicunapuramanda agllashca Josepa uma coronillapimi cashpa catinga.
27 ”Benjaminga, shuj loboshnami pai japishpa huañuchishca animaltaca micunga. Tutamandaca pai japishpa huañuchishca animaltami micunga y chishica pai japishpa huañuchishca animaltami partinga”.
28 Chaicunami Israelpa 12 jatun familiacuna carca. Paicunapa taita paicunata bendiciajushpaca chashnami nirca. Jacobca cada unotami bendiciarca.
29 Shina nishca jipami, paipa churicunataca cashna nishpa mandarca: “Ñucaca ñallami huañugrijuni. Ñucataca Efrón shuti hitita runapa alpapi tiashca cuevapi ñuca punda taitacunahuan pambahuanguichi. 30 Chai cuevaca Canaán alpacunapi tiashca Macpelá pushtupimi can. Chai pushtuca Mamré shuti pushtu chimbapurapimi can. Macpelá pushtutami ñuca abuelo Abrahanga paipa huarmiguta pambangapaj Efrón shuti hitita runata randirca. 31 Chaipimi ñuca abuelo Abrahanda y paipa huarmigu Saratapash pambarca. Chaipimi ñuca taita Isaacta y paipa huarmigu Rebecatapash pambarca. Shinallata ñucapash chaipimi ñuca huarmigu Leataca pambarcani. 32 Macpelá pushtu alpata y chaipi tiashca cuevatapash Het runagupa churicunatami Abrahanga randirca”.
33 Shinami Jacobca paipa churicuna imacunatalla rurana cashcata mandashpa saquirca. Chai jipaca Jacobca camapi siririshpami, último samaita cacharishpa paipa punda taitacunashna huañurca.*
50 Chai jipami Joseca, paipa taitata ugllarishpa ninanda huacarca y paipa ñavipi mucharca. 2 Chai jipami Joseca paita sirvinajuj doctorcunataca, paipa taitapa cuerpota alistachun* mandarca. Chaimi doctorcunaca Israelpa* cuerpota alistai callarirca. 3 Paicunaca 40 punllacunatami huañushca cuerpotaca charinajurca. Porque huañushca cuerpota alistangapaca, chai tiempomi minishtirin carca. Egipciocunaca 70 punllacunatami huacanajurca.
4 Llaquilla punllacuna* yalishca jipami Joseca faraonba funcionariocunahuan parlangapaj rishpa cashna nirca: “Si quiquingunapa ñaupapi ali ricurinica, faraonmanga cashna nishpa villapaichi: 5 ‘Ñuca taitaca ñucata juramentuchishpami nihuarca: “Ñucaca ñami huañugrijuni. Ñucataca Canaán alpacunapi pambahuangui. Chaipimi ñucaca, ñucata pambachun shuj pushtuguta segurashcalla charijuni” nircami. Por favor Canaanman vichai rishpa, ñuca taitata pambagrichun cachahuai. Chai jipaca tigramupashallami’”. 6 Chaimi faraonga Josemanga cashna nichun cacharca: “Canba taita juramentuchishcashnaca, canba taitata pambangapaj rilla”.
7 Shina nijpimi Joseca paipa taitata pambangapaj vichai rirca. Josetaca faraonba tucuilla sirvientecuna, faraonba palaciopi ashtahuan importante funcionariocuna, Egipto llactapi tucuilla ñaupaman pushanajuj jaricunapashmi cumbashpa rirca. 8 Shinallata Josepa familiacunapash, paipa huauquicunapash y paipa taitahuan tucuilla causashcacunapashmi cumbashpa rirca. Solo paicunapa uchilla huahuacuna y paicunapa llamacuna, chivocuna, vacacuna y torocunallami Gosén pushtupica quidarca.* 9 Shinallata ashtaca jaricunaca carretacunapi, caballocunapi tiarishpami Josetaca cumbashpa vichai rirca. Ashtaca ashtaca gentecunami cumbarca. 10 Shinami Atad shuti trillana pambaman chayagrirca. Chai pushtuca Jordán alpacunapimi can. Chaipimi paicunaca ninanda llaquirishpa, ninanda huacanajurca. Joseca shuj 7 punllacunatapashmi paipa taitamandaca llaquilla carca. 11 Atad shuti pushtupi tiaj trillana pambacunapi shinllita y llaquinaita huacanajujta ricushpami chai pushtupi causanajuj cananeo gentecunaca nirca: “Egipciocunaca ninandapachamari llaqui apanajun” nishpa. Chaimandami Jordán alpacunapi tiashca Atad pushtutaca Abel-Mizraim* shutita churarca.
12 Jacobpa churicunaca Jacob imata nishcatapachami rurarca. 13 Chaimi Jacobpa churicunaca Jacobpa cuerpotaca Canaán alpacunaman apashpa, Macpelá shuti pushtupi tiaj cuevapi pambarca. Chai pushtuca Mamré shuti pushtu chimbapurapimi carca. Macpelá pushtutami Abrahanga paipa huarmita pambangapaj, Efrón shuti hitita runata randishcarca. 14 Joseca paipa taitata pambashca jipaca, paipa huauquicunandi y paita cumbashpa rishca tucuilla gentecunandimi Egipto llactaman tigrarca.
15 Paicunapa taita huañushca jipaca, Josepa huauquicunaca cashna nishpami parlarinajurca: “Joseca ñucanchihuanga talvez culirashcarami canga. Paita tucui nalicunata rurashcamandaca ñucanchitapashmi nalita ruranga”. 16 Chaimi Josemanga cashna ninajurca: “Canba taita nara huañushpaca cashna nishpami mandarca: 17 ‘Josemanga nipanguichi: “Ñuca churigulla, canba huauquicunaca nalitami rurarca. Pero rogaitami rogapani, paicuna canda llaquichishpa pecadota rurashcataca perdonapangui”’ nircami. Ñucanchicunaca canba taitapa Taita Diosta sirvijcunami capanchi, por favor ñucanchitaca perdonahuayari”. Paicuna shina nijpimi Joseca huacai callarirca. 18 Chaimi huauquicunaca Josepaman quimirishpa paipa ñaupapi cumurishpa ninajurca: “Ñucanchicunaca canba esclavocunami capanchi, ñucanchitaca can imata munashcata rurailla”. 19 Chaimi Joseca nirca: “Ama manllaichichu. ¿Ñucachu cangunata juzgangapaca Taita Dios cashcani? 20 Cangunaca ñucata llaquichingapami munarcanguichi. Pero chai llaquita aliman tigrachingapaj y ashtaca gentecuna causashpa catichunmi, Taita Diosca chashna pasachun saquishca. Y chaitami cunanga rurajun. 21 Shinaca ama manllaichichu. Cangunamanbash y cangunapa huahuacunamanbashmi micunaguta carashpa catisha”. Shina nishpami paicunataca consolarca y tranquilo sintirichunbash ayudarca.
22 Shinami Josepash y paipa taitapa tucuilla familiapash* Egipto llactapi causashpa catirca. Joseca 110 añostami causarca. 23 Joseca Efrainba nietocunatapashmi rijsirca. Shinallata Manasespa churi Makir shuti runagupa churicunatapashmi rijsirca. Chai huahuacunaca Josepa propio huahuacunashnami carca.* 24 Por ultimoca Joseca paipa huauquicunataca nircami: “Ñucaca ñami huañugrijuni. Pero Taita Diosca ciertopachami cangunataca ayudanga. Chaimi paica cangunata cai llactamanda llujchishpa, Abrahanman, Isaacman y Jacobman prometishca alpacunaman apanga”. 25 Chaimi Joseca Israelpa churicunataca juramentuchishpa cashna nirca: “Taita Diosca ciertopachami cangunataca ayudashpa cai llactamanda llujchinga. Chaimi cangunaca ñuca tullucunataca caimanda apashpa rina capanguichi”. 26 Joseca 110 añosta charishpami Egipto llactapi huañurca. Chaimi Josepa cuerpotaca alistashpa shuj ataudpi churarca.
Caipica “universopi tiaj tucuilla estrellacunamanda, planetacunamanda, galaxiacunamandami” parlajun.
O “Taita Diospa espíritu santopash”. Glosariopi “espíritu santo” shimita ricupangui.
Bibliapi punlla nishpaca “na solo 24 horasmandallachu parlajun. Sino ashtaca ashtaca tiempomandapashmi” parlajun.
O “saquirichun”.
Shina nishpaca “atmósfera” nijunmi.
O “yuracunapash”.
Shina nishpaca “tarpuna, cozechana tiempocunamanda y cunu y chiri tiempocunamandapashmi” parlajun.
O “causajuj tauca tauca almacuna”. Glosariopi “alma” shimita ricupangui.
Cai palabraca “pajarocunamanda y alasta charij uchilla insectocunamandapashmi” hebreo shimipica parlajun.
O “causanajuj almacuna”. Glosariopi “alma” shimita ricupangui.
O “causanajuj almacuna”. Glosariopi “alma” shimita ricupangui.
Shina nishpaca talvez culebracunamanda, lagartijacunamanda, ucuchacunamanda y jurucunamandapashmi parlajun yarin.
Parecido nishpaca “fisicamente Taita Diosman parecido cashcataca na nijunllu. Sino cualidadcunapi parecido cashcatami” shina nijun.
Parecido nishpaca “fisicamente Taita Diosman parecido cashcataca na nijunllu. Sino cualidadcunapi parecido cashcatami” shina nijun.
O “causanajuj almacuna”. Glosariopi “alma” shimita ricupangui.
Bibliapica cai textopimi Taita Diospa shutica יהוה (YHWH) por primera vez ricurin. Apéndice A4ta ricupangui.
Cashnami pasarca nishpaca Génesis 2:1-3pi ima pasashcatapashmi nijunga.
O “causajuj persona”. Hebreo shimipica “néfesh” nijunmi. Glosariopi “alma” shimita ricupangui.
O “yuracunata”.
Chai quirupi fucushcata micuchun Taita Dios saquishca gentecunamanga para siempre causana garantiata Taita Dios cugrijushcatami chai quiruca ricuchijurca. Glosariopi “árbol de la vida” shimita ricupangui.
Cai quiruca gentecunaman ima ali cashcata, ima nali cashcata Taita Dioslla nina derechota charishcatami ricuchin. Glosariopi “árbol del conocimiento de lo bueno y lo malo” shimita ricupangui.
Chaica mishquillagu ashnajuj gomami carca.
Cai pushtu maijanbacha cashcata y maipipacha cashcatapash na ali yacharinllu.
O “Tigris”.
Cai quiruca gentecunaman ima ali cashcata, ima nali cashcata Taita Dioslla nina derechota charishcatami ricuchin. Glosariopi “árbol del conocimiento de lo bueno y lo malo” shimita ricupangui.
O “causajuj alma”. Glosariopi “alma” shimita ricupangui.
O “saquirirca”.
O “vichicarca”.
Hebreo shimipica “gomahuan ali alita pegashcashna tucunga” nijunmi.
O “yuracunamandaca”.
O “quilparingapaca”. O “cadera partegucunata taparingapaca”.
O “fresco huaira huactamuj horaspimi”. Chai horasca indi ña huashajunalla horasmi cashca yarin.
Hebreo shimipica “muyutapashmi” nijunmi. Hebreo shimipica shujmandalla o ashtacacunamanda parlangapapashmi shina nin.
Hebreo shimipica “muyuhuanga” nijunmi.
O “vijsandi”.
Shina nishpaca “emocionalmente y fisicamente cusata minishtinamandami” parlajun.
Adán nishpaca “gente” nijunmi.
O “saquirin”.
Hebreo shimipica “canba frentepi sudorhuanmi tandataca micungui” nijunmi.
Cai shutica “causajuj” nijunmi.
Hebreo shimipica “tucui causajcunapa” nijunmi.
O “llachapaguta”.
Chai quirupi fucushcata micuchun Taita Dios saquishca gentecunamanga para siempre causana garantiata Taita Dios cugrijushcatami chai quiruca ricuchijurca. Glosariopi “árbol de la vida” shimita ricupangui.
Hebreo shimipica “paitaca” nijunmi.
Hebreo shimipica “gentetaca” nijunmi.
Chaicunaca importante angelcunami carca. Glosariopi “querubín” shimita ricupangui.
Chai quirupi fucushcata micuchun Taita Dios saquishca gentecunamanga para siempre causana garantiata Taita Dios cugrijushcatami chai quiruca ricuchijurca. Glosariopi “árbol de la vida” shimita ricupangui.
O “vijsandi”.
O “saquirirca”.
O “gushtashpa”.
Nod shuti pushtuca “llujchishpa cachai tucushcacunapa pushtu” nijunmi.
Cai shutica “nombrado” o “churashca” nijunmi.
O “cayai”.
Hebreo shimipica “rurashca punllapica” nijunmi. Bibliapi punlla nishpaca “na solo 24 horasmandallachu parlajun. Sino ashtaca ashtaca tiempomandapashmi” parlajun.
Parecido nishpaca “fisicamente Taita Diosman parecido cashcataca na nijunllu. Sino cualidadcunapi parecido cashcatami” shina nijun.
Hebreo shimipica “rurashca punllapica” nijunmi. Bibliapi punlla nishpaca “na solo 24 horasmandallachu parlajun. Sino ashtaca ashtaca tiempomandapashmi” parlajun.
O “Adán”, “gentecuna”.
O “hijacunatapashmi”.
O “Dios verdadero”. Glosariopi “Dios verdadero” shimita ricupangui.
Purirca nishpaca “Taita Diospa voluntadta rurashpa causajushcatami” shina nijun.
O “Dios verdadero”. Glosariopi “Dios verdadero” shimita ricupangui.
Purishpami catirca nishpaca “Taita Diospa voluntadta rurashpa causajushcatami” shina nijun.
Caipica Enocpa causaita Taita Dios japishcatami shina nijun yarin.
Cai shutica samachij o consuelo nijunmi yarin.
O “consolanga”.
O “pudishcatami”.
O “hijacunatami”.
Hebreo shimipica “Taita Diospa churicunaca” nijunmi.
Hebreo shimipica “gentecunapa ushicuna” nijunmi.
Hebreo shimipica “ñuca espirituca” nijunmi.
Hebreo shimipica “nefilimguna” nijunmi. Shina nishpaca shujcunata urmachij nijunmi yarin. Glosariopi “nefilim” shimita ricupangui.
Hebreo shimipica “Taita Diospa churicuna” nijunmi.
O “ninandami llaquirirca”.
Shina nishpaca talvez culebracunamanda, lagartijacunamanda, ucuchacunamanda y jurucunamandapashmi parlajun yarin.
Hebreo shimipica “paipa ñavipica alimi ricurirca” nijunmi.
O “justo”. Glosariopi “justo” shimita ricupangui.
O “Dios verdadero”. Glosariopi “Dios verdadero” shimita ricupangui.
Purirca nishpaca “Taita Diospa voluntadta rurashpa causajushcatami” shina nijun.
O “Dios verdadero”. Glosariopi “Dios verdadero” shimita ricupangui.
Caipica shuj laya pino quirumandami parlajun yarin.
Arcaca shuj jatun y largo caja cuendami carca. Shuj barcoshnami yacupi huambuita ushan carca.
Hebreo shimipica “300 codos” nijunmi. Glosariopi “codo” shimita ricupangui. Apéndice B14ta ricupangui.
Hebreo shimipica “50 codos” nijunmi. Apéndice B14ta ricupangui.
Hebreo shimipica “30 codos” nijunmi. Apéndice B14ta ricupangui.
Hebreo shimipica “shuj codo” nijunmi. Apéndice B14ta ricupangui.
Hebreo shimipica “tsóhar” nijunmi. Shina nishpaca arca muyundipi shuj ventana tiajushcatami nijun yarin.
O “causaita cuj espirituta”. Hebreo shimipica “rúaj” nijunmi. Glosariopi “espíritu” shimita ricupangui.
O “pactota”. Glosariopi “pacto” shimita ricupangui.
Shina nishpaca talvez culebracunamanda, lagartijacunamanda, ucuchacunamanda y jurucunamandapashmi parlajun yarin.
O “justomi”. Glosariopi “justo” shimita ricupangui.
O talvez “7 limpio jari animalcuna, 7 limpio huarmi animalcuna”.
O talvez “cielota volaj 7 jari animalcuna, 7 huarmi animalcuna”.
O “Diluvio”.
O “quilparca”.
Caipi segundo quillapa nishpaca mediados de octubremanda a mediados de noviembrecamanmi parlajun. Apéndice B15ta ricupangui.
O “pudishcata”.
Shina nishpaca talvez culebracunamanda, lagartijacunamanda, ucuchacunamanda y jurucunamandapashmi parlajun yarin.
O “causaita cuj espirituta”. Hebreo shimipica “rúaj” nijunmi. Glosariopi “espíritu” shimita ricupangui.
O “vichicarca”.
O “quilpaitapacha quilparca”.
Hebreo shimipica “15 codos” nijunmi. Apéndice B14ta ricupangui.
Caipica por grupo tandanajushpa causaj uchilla animalcunamandami parlajun yarin.
O “causaita cuj espirituta”. Hebreo shimipica “rúaj” nijunmi. Glosariopi “espíritu” shimita ricupangui.
Hebreo shimipica “Paica” nijunmi.
Shina nishpaca talvez culebracunamanda, lagartijacunamanda, ucuchacunamanda y jurucunamandapashmi parlajun yarin.
Hebreo shimipica “Taita Diosca yarircami” nijunmi.
O “vichicarirca”.
Caipi séptimo quillapa nishpaca mediados de marzomanda a mediados de abrilcamanmi parlajun. Apéndice B15ta ricupangui.
O “saquirirca”.
Caipi décimo quillacaman nishpaca mediados de juniomanda a mediados de juliocamanmi parlajun. Apéndice B15ta ricupangui.
Cuervoca shuj jatun yana pajaromi can. Cazi 60 centímetros de largomi can. Paicunapa alascuna pascarishpaca más de 1 metrotami charin. Glosariopi “cuervo” shimita ricupangui.
Hebreo shimipica “paipa chaquita maipi churana” nijunmi.
Caipi primer quillapa nishpaca mediados de septiembremanda a mediados de octubrecamanmi parlajun. Apéndice B15ta ricupangui.
Caipi segundo quillapa nishpaca mediados de octubremanda a mediados de noviembrecamanmi parlajun. Apéndice B15ta ricupangui.
Glosariopi “sacrificio” shimita ricupangui.
Glosariopi “altar” shimita ricupangui.
Hebreo shimipica “Jehovataca tranquilizachirca” nijunmi.
O “canguna mandachunmi”.
Hebreo shimipica “pipapash yahuarta jichashpaca” nijunmi.
Parecido nishpaca “fisicamente Taita Diosman parecido cashcataca na nijunllu. Sino cualidadcunapi parecido cashcatami” shina nijun.
O “pactotami”. Glosariopi “pacto” shimita ricupangui.
O “causanajuj almacuna”. Glosariopi “alma” shimita ricupangui.
O “cai alpapi causanajuj almacuna”. Glosariopi “alma” shimita ricupangui.
O “yuyarisha”.
O “llachapata”.
Bibliapi jipa churi nishpaca “huaquinbica nietocunamandapashmi” parlan.
Hebreo shimipica “esclavocunapa esclavo” nijunmi.
Caipica “Semmandami” parlajun.
O “Diluvio”.
O “Diluvio”.
O “alipacha huañuchidormi”.
Hebreo shimipica “caimi jatun llacta can” nijunmi. Caipica Nínive llacta y quimsa llactacunapash tandanajushcatami shina nijun yarin.
O talvez “Semga Jafetpa rucu huauquimi carca”.
Cai shutica “dividirina” nijunmi.
O “Diluvio”.
O “saquirirca”.
Hebreo shimipica “betún” nijunmi.
Cai shutica “pandachina” nijunmi.
O “Diluvio”.
O “hijacunata”.
Hebreo shimipica “paipa huauquipa churi Lotta” nijunmi.
O “charishca”.
Hebreo shimipica “muyumanmi” nijunmi.
O “saquirirca”. O “shuj llactamanda genteshna causangapaj quidarca”.
Hebreo shimipica “ñuca almaca causashpa catita ushanga” nijunmi. Glosariopi “alma” shimita ricupangui.
Egipto llactapi reycunatami faraón nishpa rijsin carca. Glosariopi “faraón” shimita ricupangui.
O “pudishcata”.
O “pliturinajunachu”.
Jardín nishpaca “jardín de Edenmandami” parlajun.
Hebreo shimipica “muyuca” nijunmi.
Hebreo shimipica “muyu” nijunmi.
O “yuracunami”.
O “saquirirca”.
O “Valle de Sidim”.
Caipica “Mar Muertomandami” parlajun.
Caipica “huaquin gentecunalla causaj, ima horapash na tarpushca chaquishca pambacunatami” shina nijun.
O “Valle de Sidim”.
O “Valle de Sidim”.
Hebreo shimipica “huauquipa churi” nijunmi.
Hebreo shimipica “hebreo Abranbaman” nijunmi.
O “jatun yuracuna”.
O “carpa huasigucunapi causajurca”.
Hebreo shimipica “huauqui” nijunmi.
Hebreo shimipica “huauqui” nijunmi.
O “Valle de Savé”.
O “Valle del Rey”.
Glosariopi “sacerdote” shimita ricupangui.
O “diezmota”. Glosariopi “diezmo” shimita ricupangui.
O “saquiripasha”.
Hebreo shimipica “muyuca” nijunmi.
Glosariopi “justo” shimita ricupangui.
Chai tiempopica animalcunata huañuchishpa, chaupishpa y chai chaupishcacunata frente a frente churashpami shuj tratota rurashcata ricuchin carca.
O “pactota”. Glosariopi “pacto” shimita ricupangui.
Hebreo shimipica “muyumanmi” nijunmi.
Hebreo shimipica “jatun río” nijunmi.
O “vijsandimi”.
O “saquirirca”.
Cai shutica “Taita Diosca uyanmi” nijunmi.
Huaquingunaca cebra animalmandami parlajun ninmi. Na cazungapaj munajpimi shina nin yarin.
O talvez “paipa tucuilla huauquicunahuan contrarishpami causanga”.
Caipica “shuj ángel Jehová Diospa representacionbi shamushcatami” shina nijun.
Hebreo shimipica “shutita cayarca” nijunmi.
O “ñucata”.
O “pactotaca”. Glosariopi “pacto” shimita ricupangui.
Cai shutica “taitaca jatunbi churashca” nijunmi.
Cai shutica “ashtacacunapa taita” nijunmi.
Glosariopi “circuncisión” shimita ricupangui.
Hebreo shimipica “cangunapa partepi aicha carata fitinami” nijunmi.
O “yuyaringapaj”.
Cangunapa familiapi nishpaca paicunapa esclavocunapa huahuacunamandapashmi parlajun yarin.
O talvez cai shutica “na de acuerdo canata yachaj” nijunmi.
Cai shutica “princesa” nijunmi.
Hebreo shimipica “pueblocunapa reycunami” nijunmi.
O “Dios verdadero”. Glosariopi “Dios verdadero” shimita ricupangui.
Cai shutica “asina” nijunmi.
Hebreo shimipica “muyutapashmi” nijunmi.
O “principalcuna”.
Caipica “shuj ángel Jehová Diospa representacionbi shamushcatami” shina nijun.
O “jatun yuracunapa”.
Caipica “Jehovapa angelhuanmi Abrahanga Jehová Dioshuan directamente parlajunshna” parlajun.
Hebreo shimipica “quiquingunapa shunguta shinllichipanguichi” nijunmi.
Hebreo shimipica “3 medidas de sea de harina finata” nijunmi. “Sea” nishca medidaca 7.33 litrocunatami charin carca. Apéndice B14ta ricupangui.
Hebreo shimipica “amopash” nijunmi.
O “saquirirca”.
O “justo”. Glosariopi “justo” shimita ricupangui.
O “justo”. Glosariopi “justo” shimita ricupangui.
Respetashcata ricuchingapami shina ruran carca.
O “saquiripaichi”.
Punda tiempocunapica invitadocunata ali tratashcata ricuchingapami chaquicunata maillachina costumbre tiarca.
O “relaciones sexualesta charingapami”.
O “vichicashpami”.
O “hijacunatami”.
Hebreo shimipica “ñuca huasi techo sombrapi” nijunmi.
Jaricuna nishpaca “gente tucushca angelcunamandami” parlajun.
Jaricuna nishpaca “gente tucushca angelcunamandami” parlajun.
Hebreo shimipica “mashacunataca” nijunmi.
Caipi pambacuna nishpaca Valle del Jordán ura lado pushtumanda callarishpa hasta Zóar llactacamanmi parlajun.
O “amor leal”. Glosariopi “amor leal” shimita ricupangui.
O “ñuca alma causashpa catichun”. Glosariopi “alma” shimita ricupangui.
O “ñuca almaca causashpa catita ushapangami”. Glosariopi “alma” shimita ricupangui.
Cai shutica “uchillagu” nijunmi.
Glosariopi “azufre” shimita ricupangui.
Caipi pambacuna nishpaca Valle del Jordán ura lado pushtumanda callarishpa hasta Zóar llactacamanmi parlajun.
Caipi pambacuna nishpaca Valle del Jordán ura lado pushtumanda callarishpa hasta Zóar llactacamanmi parlajun.
Caipi pambacuna nishpaca Valle del Jordán ura lado pushtumanda callarishpa hasta Zóar llactacamanmi parlajun.
O “Ñucanchi taitapa shuti ama chingarichun paihuan huahuacunata charingapaca”.
O “vijsandi”.
O “shuj llactamanda genteshna causajurca”.
Chaica filisteo reycunapa shuj titulomi cashca yarin.
Shina nishpaca “paihuanga nara pacta puñushcarcachu” nijunmi.
O “Dios verdadero”. Glosariopi “Dios verdadero” shimita ricupangui.
Glosariopi “Taita Diosta manllana” shimita ricupangui.
O “amor leal”. Glosariopi “amor leal” shimita ricupangui.
O “Mil piezas de plata”. Shuj pieza de plataca shuj pedazo de plata materialmi carca y hebreocunapa pesana medidami carca y valortapash charinmi carca.
O “Dios verdadero”. Glosariopi “Dios verdadero” shimita ricupangui.
O “yuyarirca”.
O “vijsandi”.
O “saquirirca”.
Glosariopi “circuncisión” shimita ricupangui.
Hebreo shimipi “cushijunga” nishpaca “asinga” nijunmi.
O “canman cusha nishpa prometishca muyuca”.
Hebreo shimipica “shuj persona shuj flechata maicaman disparai ushashca distanciapi” nijunmi.
O “amor leal”. Glosariopi “amor leal” shimita ricupangui.
O “pactota”. Glosariopi “pacto” shimita ricupangui.
O talvez “juramentota rurashca pozo” o “7 llamacunapa pozo”.
Cai quiruca jamzilla hojacunatami charin y rosado o yura sisacunatami sisan.
O “yurata”.
O “shuj llactamanda genteshna causarca”.
O “Dios verdadero”. Glosariopi “Dios verdadero” shimita ricupangui.
O “ofrenda quemada”. Glosariopi “ofrenda quemada” shimita ricupangui.
O “Dios verdadero”. Glosariopi “Dios verdadero” shimita ricupangui.
O “saquiripaichi”.
O “Dios verdadero”. Glosariopi “Dios verdadero” shimita ricupangui.
Hebreo shimipica “manllaimanda” nijunmi.
Cai shutica “Jehovallatami cunga” o “Jehovallatami ricunga” nijunmi.
Hebreo shimipica “muyumi” nijunmi.
Hebreo shimipica “muyumi” nijunmi.
Hebreo shimipica “punguta dueñoyanga” nijunmi.
Hebreo shimipica “muyumandami” nijunmi.
Hebreo shimipica “concubina” nijunmi. Glosariopi “concubina” shimita ricupangui.
O talvez “alipacha jefe capangui”.
Shuj siclo de plataca shuj pedazo de plata materialmi carca y hebreocunapa pesana medidami carca y valortapash charinmi carca. Apéndice B14ta ricupangui.
Shuj siclo de plataca shuj pedazo de plata materialmi carca y hebreocunapa pesana medidami carca y valortapash charinmi carca. Apéndice B14ta ricupangui.
O “yuracunapash”.
Caipica “chai pambapi tiashca cuevamandami” parlajun.
Hebreo shimipica “quiquinba maquita ñuca changa ucupi churai” nijunmi. Caipica shuj juramentota seguro pactachinata intindichingapami shina nijun yarin.
O “hijahuanga”.
Hebreo shimipica “muyumanmi” nijunmi.
O “saquiripangui”.
Hebreo shimipica “quiquinba maquita ñuca changa ucupi churai” nijunmi. Caipica shuj juramentota seguro pactachinata intindichingapami shina nijun yarin.
O “amor leal”. Glosariopi “amor leal” shimita ricupangui.
O “vasijata”.
O “amor leal”. Glosariopi “amor leal” shimita ricupangui.
Hebreo shimipica “shuj beka” nijunmi. Apéndice B14ta ricupangui.
Hebreo shimipica “10 siclos” nijunmi. Shuj siclo de plataca shuj pedazo de plata materialmi carca y hebreocunapa pesana medidami carca y valortapash charinmi carca. Apéndice B14ta ricupangui.
O “amor leal”. Glosariopi “amor leal” shimita ricupangui.
Caipica Labanmandami parlajun yarin.
Hebreo shimipica “paipa ñaupapimi puripashcani” nijunmi.
O “huarmi huambragu”.
Hebreo shimipica “ushimi” nijunmi.
O “amor leal”. Glosariopi “amor leal” shimita ricupangui.
Hebreo shimipica “ali ladoman o lluqui ladoman tigrai ushapasha” nijunmi.
O “alitapash nalitapash nitaca”.
O “llachapatapash”.
Hebreo shimipica “paipa pani Rebecata” nijunmi.
Caipica “paita chuchuchishca y cunanga paipa sirvienta tucushca huarmigumandami” parlajun.
O “canga ashtaca mil millongunapa mamami tucungui”.
Hebreo shimipica “pungucunataca canba huahuacuna japichun” nijunmi.
O “quilparirca”.
Cai shuticunaca paicunapa huahuacunamandapashmi hebreo shimipica parlajun.
Hebreo shimipica “concubina” nijunmi. Glosariopi “concubina” shimita ricupangui.
Hebreo shimipica “paipa llactahuanmi tandachirca” nijunmi. Caipica huañuimanda parlangapami shuj poemapishna parlajun.
O “principalcuna”.
Hebreo shimipica “paipa llactahuanmi tandachirca” nijunmi. Caipica huañuimanda parlangapami shuj poemapishna parlajun.
O talvez “huauquicunahuanmi macanajushpalla causan carca”.
O “hijami”.
O “vijsandi”.
O “saquirirca”.
O “llachapaguta”.
Cai shutica “velludo” nijunmi.
Cai shutica “talonda alipacha japin” o “quichunata yachaj” nijunmi.
O “alipacha huañuchidormi”.
O “sopamanda shuj bocadoguta”.
Cai shutica “puca” nijunmi.
O “saquirina”.
Hebreo shimipica “muyuman” nijunmi.
Hebreo shimipica “muyuca” nijunmi.
Hebreo shimipica “muyumanmi” nijunmi.
Hebreo shimipica “muyumandami” nijunmi.
O “Guerar huaicu”. Glosariopi “huaicu” shimita ricupangui.
O “quilpashpami”.
O “huaicu”. Glosariopi “huaicu” shimita ricupangui.
Cai shutica “pliturina” o “rimarina” nijunmi.
Cai shutica “culpana” nijunmi.
Cai shutica “ancho pushtucuna” nijunmi.
Hebreo shimipica “muyutapash” nijunmi.
O “pactota”. Glosariopi “pacto” shimita ricupangui.
O “yuyarinami”.
O “hijahuan”.
O “llachapata”.
O “Dios verdadero”. Glosariopi “Dios verdadero” shimita ricupangui.
Cai shutica “talonda alipacha japin” o “quichunata yachaj” nijunmi.
Hebreo shimipica “canba cuello jahuapi tiajuj yugota faquingui” nijunmi.
O “duelo punllacuna”. Glosariopi “duelo punllacuna” shimita ricupangui.
O “saquirina”.
O “hijacunapa”.
O “hijahuan”.
Hebreo shimipica “muyumanmi” nijunmi.
Hebreo shimipica “muyumanmi” nijunmi.
Hebreo shimipica “muyuca” nijunmi.
O “nortecaman y surcamanmi”.
Hebreo shimipica “muyumandami” nijunmi.
Cai shutica “Taita Diospa huasi” nijunmi.
Bibliapi tanda nishpaca huaquinbica micunamanda parlangapami shina nin yarin.
O “llachapagutapash”.
O “en paz, tranquilo”.
O “diezmota”. Glosariopi “diezmo” shimita ricupangui.
O “quilpariajurca”.
O “hija”.
Hebreo shimipica “huauqui” nijunmi.
Hebreo shimipica “ñucapa yahuar, ñucapa aichami” nijunmi.
O “saquirirca”.
Hebreo shimipica “huauqui” nijunmi.
Hebreo shimipica “na ricunayachi tucushcata” nijunmi.
O “vijsandi”.
Cai shutica “ricuichi, shuj churi” nijunmi.
Cai shutica “uyana” nijunmi.
Cai shutica “unido” nijunmi.
Cai shutica “alabai tucuna” nijunmi.
Hebreo shimipica “ñucapa cunguri jahuapi huahuacunata charinga” nijunmi.
O “vijsandi”.
O “saquirishpami”.
Cai shutica “juez” nijunmi.
Cai shutica “ñuca macanajuicuna” nijunmi.
Cai shutica “jatun bendición” nijunmi.
Cai shutica “cushilla” o “contento” nijunmi.
Huarmicunaca huahuacunata charingapaj ayudan yashpami cai plantapa frutataca micun carca.
Cai shutica “paica pagomi can” nijunmi.
Cai shutica “paciencia” nijunmi.
O “hijaguta”.
Josifías shutitami ashalla shimicunapica José nin. Cai shutica “Jah mirachichun” o “Jah yapachichun” nijunmi.
Hebreo shimipica “pagota” nijunmi.
O “justo”. Glosariopi “justo” shimita ricupangui.
Caica shuj quiru o yurami can. Cai quiruca mishquilla ashnajuj yurajlla sisagucunatami charin.
Caipica “plátano orientalmandami” parlajun.
O “yuracunapa”.
O “Dios verdadero”. Glosariopi “Dios verdadero” shimita ricupangui.
O “Dios verdadero”. Glosariopi “Dios verdadero” shimita ricupangui.
Hebreo shimipica “terafim” nijunmi. Caipica “familiacuna charishca dioscunamandami” parlajun.
O “hijacunatapash”.
Hebreo shimipica “dioscunataca” nijunmi.
Hebreo shimipica “dioscunataca” nijunmi.
Hebreo shimipica “terafim” nijunmi. Caipica “familiacuna charishca dioscunamandami” parlajun.
Hebreo shimipica “imatami huarmicunaca normalmente charin chaihuanmi cani” nijunmi.
Hebreo shimipica “terafim” nijunmi. Caipica “familiacuna charishca dioscunamandami” parlajun.
O “pactota”. Glosariopi “pacto” shimita ricupangui.
Cai shutica arameo shimipimi can. Y cai shutica “montón del testimonio” nijunmi.
Cai shutica hebreo shimipimi can. Y cai shutica “montón del testimonio” nijunmi.
Caica “ricungapaj shuj alto pushtumi” carca.
O “yuyarinami”.
Hebreo shimipica “paicunapa taitapa Taita Dios” nijunmi.
O “paicunapa huauquicunata”.
Hebreo shimipica “churicunata” nijunmi.
Cai shutica “ishcai campamentocuna” nijunmi.
Hebreo shimipica “pambataca” nijunmi.
O “shuj llactamanda genteshna causajushcani”.
O “amor leal”. Glosariopi “amor leal” shimita ricupangui.
O “valle”. Glosariopi “valle” shimita ricupangui.
O “saquirijpica”.
Jari nishpaca “gente tucushca angelmandami” parlajun.
Cai shutica “Taita Dioshuanmi macanajun” o “Taita Dios macanajun” nijunmi.
Cai shutica “Taita Diospa ñavi” nijunmi.
O “Penuel”.
Respetashcata ricuchingapami shina ruran carca.
O “pudishcata”.
Cai shutica “chugllacuna” o “pacajuna huasicuna” nijunmi.
Hebreo shimipica “qesi·táh” nijunmi. Caica punda tiempo culquimi carca. Ima materialhuan rurashcata, mashna valorta charishcatapash na yacharinllu.
O “hija”.
Hebreo shimipica “Jacobpa ushi Dinataca” nijunmi.
O “yuyarijurcallami”.
Hebreo shimipica “chai cuitsagupa shunguta parlarca” nijunmi.
O “chai huarmi huambraguhuan”.
O “ñuca churi Siquemba almaca”. Glosariopi “alma” shimita ricupangui.
O “saquirijpica”.
Glosariopi “circuncisión” shimita ricupangui.
O “saquiri”.
O “Dios verdadero”. Glosariopi “Dios verdadero” shimita ricupangui.
Hebreo shimipica “shuj llactamanda dioscunataca” nijunmi.
O “llachapatapash”.
O “Dios verdadero”. Glosariopi “Dios verdadero” shimita ricupangui.
Hebreo shimipica “shuj llactamanda dioscunata” nijunmi.
Punda tiempocunapica shuj llactacunami aretescunataca amuletocunata cuenda churajun carca.
O “jatun yura”.
O “pacarca”.
Cai shutica “Taita Diosca Betelpimi can” nijunmi.
O “Dios verdadero”. Glosariopi “Dios verdadero” shimita ricupangui.
Cai quiruca shinlli, tieso quirumi can. Cai quirutami español shimipica “roble” nin.
Cai shutica “roble quirupi ninanda huacanajushca” nijunmi.
O “ofrenda de vino”. Glosariopi “ofrenda de vino” shimita ricupangui.
O “alma nara llujshijpillata”. Glosariopi “alma” shimita ricupangui.
Cai shutica “ninanda sufrishpa charishca huahua” nijunmi.
Cai shutica “ali lado maquipa churi” nijunmi. Shina nishpaca “favorito churi” nijunmi.
Hebreo shimipica “concubina” nijunmi. Glosariopi “concubina” shimita ricupangui.
Hebreo shimipica “paipa llactahuanmi tandachirca” nijunmi. Caipica huañuimanda parlangapami shuj poemapishna parlajun.
O “hijami”.
O “shuj llactamanda gentecunashna causanajushca”.
Hebreo shimipica “concubina” nijunmi. Glosariopi “concubina” shimita ricupangui.
Hebreo shimipica “churicuna” nijunmi.
Hebreo shimipica “churicuna” nijunmi.
Huahuacuna nishpaca “nietocunamandapashmi” hebreo shimipica parlajun.
Hebreo shimipica “jeque” nijunmi. Cai palabraca hebreo shimipica “mil” shimimandami shamun. Y cai shutica “milcunapa jefe” nijunmi.
Hebreo shimipica “churicunami” nijunmi.
Hebreo shimipica “churicunami” nijunmi.
Huahuacuna nishpaca “nietocunamandapashmi” hebreo shimipica parlajun.
Hebreo shimipica “Israelpa huahuacuna” nijunmi.
Hebreo shimipica “pambacunapi” nijunmi.
Taita Diosmi Jacobmanga Israel shutita churarca.
O “llachapaguta”.
O “gavillacunata”.
O “saquirirca”.
Respetashcata ricuchingapami shina ruran carca.
O “Valle de Hebrón”.
Chai pozocunataca yacuta japingami gentecunaca allan cashca yarin.
O “paipa almataca ama huañuchishunchichu”. Glosariopi “alma” shimita ricupangui.
Chaica shuj yanalla pegajoso plantami carca.
Caica mishquilla ashnajuj aceitemi can. Cai aceitetaca huaquin plantacunamanda y quirucunamandami llujchin. Glosariopi “bálsamo” shimita ricupangui.
O “yura”.
Chai quiru caracunamanda llujshishca yacugutami perfumecunata rurangapaj utilizan carca.
Hebreo shimipica “ñucanchi aichallatami can” nijunmi.
O “madianita negociantecuna”.
O “20 piezas de plata”. Shuj pieza de plataca shuj pedazo de plata materialmi carca y hebreocunapa pesana medidami carca y valortapash charinmi carca.
O “duelo punllacunapi”. Glosariopi “duelo punllacuna” shimita ricupangui.
Glosariopi “tieso tieso tela” shimita ricupangui.
O “hijacunami”.
O “Huañushcacuna Pambana Pushtuman rina punllacamanmi”. O “Seolmanmi”. Glosariopi “Seol” shimita ricupangui.
O “madianita negociantecunaca”.
O “hijata”.
O “vijsandi”.
O “saquirishpa”.
O “matrimonio de cuñado”. Glosariopi “matrimonio de cuñado” shimita ricupangui.
O “paipa semendaca alpaman shitan carca”.
O “duelo punllacuna”. Glosariopi “duelo punllacuna” shimita ricupangui.
O “llachapata”.
O “quilparirca”.
O “templopi culquimanda huainayaj huarmica”. Caipica cananeo gentecunapa dioscunata adorangapaj huainayaj huarmimandami parlajun yarin.
O “templopi culquimanda huainayaj huarmica”. Caipica cananeo gentecunapa dioscunata adorangapaj huainayaj huarmimandami parlajun yarin.
Hebreo shimipica “liquishcanguimari” nijunmi.
Cai shutica “liquij” nijunmi.
O “saquiringapaj”.
O “llachapamanda”.
O “pudishcata”.
O “vichicashpa”.
O “amor leal”. Glosariopi “amor leal” shimita ricupangui.
Hebreo shimipica “punllacunatami” nijunmi.
O “saquirirca”.
Hebreo shimipica “canba umataca alzanga” nijunmi.
O “yuyarihuangui”.
O “amor leal”. Glosariopi “amor leal” shimita ricupangui.
Hebreo shimipica “utujupi” nijunmi.
Glosariopi “jatun racu caspi” shimita ricupangui.
Hebreo shimipica “umata alzarca” nijunmi.
O “tragajta”.
Hebreo shimipica “paipa espiritupica” nijunmi. Glosariopi “espíritu” shimita ricupangui.
Hebreo shimipica “pecadocunata” nijunmi.
O “yuyaripani”.
Glosariopi “jatun racu caspi” shimita ricupangui.
Hebreo shimipica “utujumanda” nijunmi.
O “llachapatapash”.
O “Dios verdadero”. Glosariopi “Dios verdadero” shimita ricupangui.
O “Dios verdadero”. Glosariopi “Dios verdadero” shimita ricupangui.
O “Dios verdadero”. Glosariopi “Dios verdadero” shimita ricupangui.
O “Dios verdadero”. Glosariopi “Dios verdadero” shimita ricupangui.
O “huacaichina”.
Hebreo shimipica “espiritutami” nijunmi.
O “saquirigringui”.
O “sicachun”.
Hebreo shimipica “Avrékh” nijunmi. Chai palabrataca respetota ricuchingapami gentecunaca utilizan cashca yarin.
Hebreo shimipica “nipi na maquita ni chaquita alzangachu” nijunmi.
Caipica “Heliópolis llactamandami” parlajun.
O “hijami”.
O “trabajai callarirca”.
Hebreo shimipica “maqui jundatami” nijunmi.
Caipica “Heliópolis llactamandami” parlajun.
Cai shutica “cungachijlla” o “cungachij” nijunmi.
Cai shutica ishcai huahuatami cuhuashca nijunmi yarin.
O “pudishcata”.
Taita Diosmi Jacobmanga Israel shutita churarca.
O “yuyarishpa”.
O “saquiriparca”.
O “vichicaria”.
Hebreo shimipica “manllani” nijunmi.
Hebreo shimipica “huambragupa contraca ama imapash pecadota ruraichichu” nijunmi.
Hebreo shimipica “paipa yahuarmandami” nijunmi.
O “pudishcata”.
O “Seolman uriajuchunmi”. Glosariopi “Seol” shimita ricupangui.
Taita Diosmi Jacobmanga Israel shutita churarca.
O “pecadota”.
Caica mishquilla ashnajuj aceitemi can. Cai aceitetaca huaquin plantacunamanda y quirucunamandami llujchin. Glosariopi “bálsamo” shimita ricupangui.
Chaica shuj yanalla pegajoso plantami carca.
O “yura”.
Chai quiru caracunamanda llujshishca yacugutami perfumecunata rurangapaj utilizan carca.
Caica maní muyushnallami can y quilluman, verdeman colormi can.
O “saquirina”.
O “5 viaje yalitami”.
Hebreo shimipica “ñucapa amopa” nijunmi.
Hebreo shimipica “ñucapa esclavo” nijunmi.
O “llachapacunata”.
O “Dios verdadero”. Glosariopi “Dios verdadero” shimita ricupangui.
O “saquirishca”.
O “Seolman uriajuchunmi”. Glosariopi “Seol” shimita ricupangui.
O “Seolman uriajushcamandaca”. Glosariopi “Seol” shimita ricupangui.
O “pecadota”.
O “saquirijpimi”.
O “llactapi”.
O “Dios verdadero”. Glosariopi “Dios verdadero” shimita ricupangui.
Taita Diosmi Jacobmanga Israel shutita churarca.
O “300 piezas de plata”. Shuj pieza de plataca shuj pedazo de plata materialmi carca y hebreocunapa pesana medidami carca y valortapash charinmi carca.
Hebreo shimipica “paicunapa taita Jacobpa espirituca” nijunmi.
Taita Diosmi Jacobmanga Israel shutita churarca.
O “Dios verdadero”. Glosariopi “Dios verdadero” shimita ricupangui.
Hebreo shimipica “Josemi canba ñavipica maquita churanga” nijunmi.
O “hijacunandi”.
Churicunapa nishpaca “churicunamanda, nietocunamanda y bisnietocunamandapashmi” hebreo shimipica parlajun.
Caipica “Heliópolis llactamandami” parlajun.
Hebreo shimipica “churicunaca” nijunmi.
Glosariopi “alma” shimita ricupangui.
Ramesesca Gosén pushtupi tiashca shuj pushtumi cashca yarin o Gosén pushtutami Ramesés nishpapash rijsin cashca yarin.
Hebreo shimipica “tandaguta” nijunmi.
Hebreo shimipica “tandaguca” nijunmi.
O “saquirishcamandallachu”.
Shina nishpaca “Génesis librota escribishca tiempocaman” nijunmi.
Hebreo shimipica “quiquinba maquita ñuca changa ucupi churai” nijunmi. Caipica shuj juramentota seguro pactachinata intindichingapami shina nijun yarin.
O “amor leal”. Glosariopi “amor leal” shimita ricupangui.
O “ñuca taitacunahuan samajujpica”.
Taita Diosmi Jacobmanga Israel shutita churarca.
Hebreo shimipica “muyupami” nijunmi.
Respetashcata ricuchingapami shina ruran carca.
O “Dios verdadero”. Glosariopi “Dios verdadero” shimita ricupangui.
O “urcu ladera alpata”.
Taita Diosmi Jacobmanga Israel shutita churarca.
Hebreo shimipica “canba taitapa camaman vicharcangui” nijunmi.
Glosariopi “alma” shimita ricupangui.
Caipica “huagrapa changa anguta fitishcatami” parlajun.
Shina nishpaca “rey caimanda mandana autoridadta charishcatami” nijun.
Cai shutica “paipami can” o “paipami pertenecin” nijunmi.
Shina nishpaca “ordenda cuna autoridadta charishcatami” nijun.
O “llachapataca”.
Shina nishpaca “Judá ashtaca vinota y lecheta charimanda cushijunatami” nijun.
O “yura”.
Hebreo shimipica “paipa llactahuanmi tandachirca” nijunmi. Caipica huañuimanda parlangapami shuj poemapishna parlajun.
Cuerpo ama ashnachunmi mishquilla ashnajuj aceitecunata churashpa alistan carca.
Taita Diosmi Jacobmanga Israel shutita churarca.
O “duelo punllacuna”. Glosariopi “duelo punllacuna” shimita ricupangui.
O “saquirirca”.
Cai shutica “egipciocunapa duelomi can” nijunmi.
Hebreo shimipica “huasipash” nijunmi.
Hebreo shimipica “Josepa cunguripimi nacirca” nijunmi.