INTERNETPI BIBLIOTECA Watchtower
INTERNETPI BIBLIOTECA
Watchtower
Quichua (Imbabura)
  • BIBLIA
  • PUBLICACIONGUNA
  • TANDANAJUICUNA
  • g23 núm. 1 págs. 12-14
  • Aire

Cai agllashca videoca nara tiapanllu.

Shuj jarcaimi tiapan, cunan horasca descargaitaca na ushapanguichu.

  • Aire
  • Rijcharipaichi 2023
  • Subtitulocuna
  • Aireca peligropimi can
  • Ñucanchi planetaca causai tiachun rurashcami can
  • ¿Imata ayudai ushan?
  • Esperanzata charingapaj razonguna. Bibliaca ¿imatata nin?
Rijcharipaichi 2023
g23 núm. 1 págs. 12-14
Shuj cusahuarmica shuj juyailla punllami rasushca urcuta purishpandi lagunata, bosquecunata ricushpandi rinajun.

ÑUCANCHI PLANETAHUANGA ¿IMASHI PASANGA?

AIRE

AIRETACA na respirangapallachu minishtinchi. Aireca indipa radiación ñucanchi planetaman ama yaicuchunmi shuj escudoshna jarcan. Ashtahuanbash aire na tiajpica chiri chiri clima cajpimi ñucanchicunaca congelarita ushanchiman.

Aireca peligropimi can

Aire contaminarijpica tucuilla planetapi causaimi contaminaringa. Organización Mundial de la Salud nishcashnaca, mundo enteropi gentecunamandaca uno porcientollami limpio aireta respiran.

Contaminashca aireca enfermedades respiratorias y cardio vasculares, cáncer de pulmón unguitapashmi cun. Ashtahuanbash contaminarishca aireta respiraimandami cada huata cazi 7 millón gentecuna huañun.

Ñucanchi planetaca causai tiachun rurashcami can

Ñucanchi planetaca gentecuna, animalcuna limpio aireta repirachunmi rurashca can. Shinapash gentecuna planetata na contaminajpillami chaica pasai ushan. Huaquin ejemplocunata ricupashun:

  • Bosquecunaca dióxido de carbonotami chupan. Shinapash ashtaca gentecunaca costapi manglarcuna dióxido de carbonota ashtahuan chupajtaca na yachanllu. Chaimandami manglarcunaca minishtirishcapacha can. Manglarcunaca sacha cunuj bosquecunatapash 5 veces yalimi dióxido de carbonota chupan.

  • Chairalla rurashca estudiocunapica, huaquin uchilla macroalgas quelpo o kelp nishcacunaca, na solo dióxido de carbonotalla chupanllu. Ashtahuangarin pambaitapashmi pamban. Quelpo laminacunaca uchila bolsagucunapi gas jundajpimi caruta huambushpa rita ushan. Yacu manñamanda carullapi cashpami gas junda bolsagucunaca tugyan. Chaimi quelpo laminacunaca mar ucucaman pambarishpa dióxido de carbonota apashpa rin. Chaipimi ashtaca siglocunata pambarishpa quedan.

  • COVID-19 pandemiamandami tucuicunallata huasipi vicharina tucushcamanda ñucanchi planetapa aireca ashtacata recuperarirca. Ashtahuanbash, 2020 huatapica ashtaca fabricacunata vichana tucujpi, shinallata huaquin carrocunalla purijpimi contaminacionga ashtacata bajarirca. Chaimi airepash ashtahuan mejorarirca. Informe mundial sobre la calidad del aire 2020​pi nishcashnaca, pandemiamanda gentecuna paicunapa huasipi vichari callarishcamandami, 80 por ciento yali llactacunapi aireca mejorarirca.

    ¿YACHARCANGUICHU?

    Atmosferaca recuperarita ushanmi

    Nueva Delhi llactapi materia en suspensión (PM2,5) nishca particulacuna imashina bajarishcatami ricuchin. Cai particulacunaca, enero de 2020​pica 128,1​mi (dañina) carca. Cutin agosto de 2020 pica 35,5manmi (moderado) bajarirca.

    COVID-19 pandemiamanda gentecuna huasipi vicharina tucushcamandami Nueva Delhi (India) llactapica fabricacunamanda, carrocunamanda contaminacionga ashtacata bajarirca. Airepi materia suspendidas (PM2,5) nishca uchilla jamzi particulacunapash astacatami bajarirca. Cai particulacunaca 0,0025 milímetros o menosta medishpapash, enfermedades respiratorias y shuj grave unguicunatapashmi cui ushan. Contaminarishca aire asha tiempotalla mejorarishpapash, atmósfera yapa contaminado cashpapash jaicata recuperari ushashcatami ricurcanchi.

    2019 huata tucuripi Nueva Delhi (India) llactamanda foto. Aire yapata contaminarishcamandami cazi nima na ricurin.

    © Amit kg/Shutterstock

    2019 huata tucuripi

    Nueva Delhi (India) llactamanda foto. Cai fotoca COVID-19 pandemiamanda huasipi gentecuna vicharina tucujpimi can. Contaminación bajarishcamandami clarito ricurin.

    © Volobotti/Shutterstock

    COVID-19 pandemiamanda vicharina tucujpi

¿Imata ayudai ushan?

Shuj jarica bicicletapimi trabajangapaj rin.

Bicicletapi rishpaca ama yapa contaminachunmi ayudanchi

Autoridadcunaca fabricacuna ama yapa contaminashca gasta shitachunmi mañanajun. Shinallata cientificocunaca ama ashtahuan aire mapayashpa catichunmi imacunatapash mascashpa catinajun. Por ejemplo, contaminaj cosascunata aliman tigrachingapami microbiocunata utilizai usharin. Ashtahuanbash estudiashcacunaca carropi viajanapa randica, bicicletapi o chaquilla richun, shinallata huasipi cashpa ama yapa michata ocupachunmi animan.

Shuj huarmiguca alpapi tiarishcami yanujun. Ninahuan yanushpapash na yapa cushnita shitanllu.

Ama yapa aireta contaminachunmi huaquin gobiernocunaca, ashtahuan ali cocinacunata cun. Shinapash ashtaca gentecunaca cashna cocinacunataca na chari ushanllu.

Shinapash caicunatalla ruranaca na suficientechu can. Chaitallatami 2022 huatapi rurashca informepica Organización Mundial de la Salud, Banco Mundialpash, shuj agencias internacionalescunapash nirca.

Cai informepillatami mundo enteromanda tercera parte gentecunaca, 2020 huatapica aireta contaminaj cosascunahuan yanun cashcata ricurca. Ashtaca llactacunapica ashtaca gentecunami shuj cocinaguta o shuj mushuj cocinagutaca na randi ushan. Shuj cosascunapipash na yanui ushan.

Esperanzata charingapaj razonguna. Bibliaca ¿imatata nin?

“Mandaj Diosca, jahua pachata rurashpaca, telata mandanshnami churarca. Paimi, cai pachatapash, caipi tucui imalla tiajcunatapash rurarca. Cai pachapi causajcunamambash, paimi samaita cun” (Isaías 42:5).

Taita Diosmi airetapash, aireta limpiaj ciclocunatapash rurarca. Ashtahuanbash Taita Diosca ashtaca podertami charin. Gentecunatapash ninandami llaquin. Shinaca, aire contaminarijushcata ricushpaca ¿Taita Diosca na imatapash shinashpachu quedanga? “Taita Diosca ñucanchi planetataca alichisha ninmi” temata ricupangui.

ASHTAHUAN YACHANGAPAJ

Jahua jahua cielomandaca alpaca shinami ricurin.

Atmosferaca ¿imashinata tiai callarirca? Internetpi jw.org paginapi Cai mundo alpagutaca ¿pita rurarca? videota ricupai.

    Quichua Imbabura publicacionguna (1993-2026)
    Llujshingapaj
    Caipi yaicupai
    • Quichua (Imbabura)
    • Cai informacionda shujcunaman cachangapaj
    • Configuración
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • ¿Imashinata utilizana can?
    • Quiquinba datocunataca alimi cuidashun
    • Configuración de privacidad
    • JW.ORG
    • Caipi yaicupai
    Cai informacionda shujcunaman cachangapaj