Jehová Diosca paita sirvijcunahuan parlanmi
“Canhuan rimangapajmi munapani, uyahuayari.” (JOB 42:4)
CÁNTICO 37, 23
1, 2. ¿Imashinata yachanchi, Jehová Diospa rimaica tucui gentecunapa rimaimanda ashtahuan ali cashcata?
CUSHILLA ali causachun munashpami Jehová Diosca pundapica angelcunata, jipamanga gentecunata rurarca (Sal. 36:9). Callaripica, Jesustami Jehová Diosca rurarca. Jesustami apóstol Juanga “Shimi” nin carca (Juan 1:1, NM ). Jehová Diosca imata yuyajushcata, imashina sintirishcataca Jesusmanmi parlan carca (Juan 1:14, 17; Col. 1:15). Apóstol Pabloca ‘angelcunapa rimaimandapashmi’ parlarca. Angelcunapa rimaica gentecunapa rimaimandaca shicanmi can (1 Cor. 13:1).
2 Tucuita Ruraj Jehová Diosca angelcunatapash gentecunatapash alipachami rijsin. Paica ashtaca ashtaca millón gentecuna shuj shuj shimicunapi mañanajujpipash uyanllami. Ñucanchi mañaicunata uyajushpapash, Jehová Diosca chai ratopillatami angelcunahuan parlashpa paicunaman instrucciongunata cuita ushan. Jehovapa yuyaipash, rimaipash tucui gentecunamanda ashtahuan yali, alipachami can (Isaías 55:8, 9, liingui). Chaimandami, ñucanchicuna paita intindichun munashpa jahualla shimicunapi parlan.
3. ¿Imatata cai temapica yachajupashun?
3 Cai temapica, paipa nishcacunata ñucanchicuna ali intindichun Jehová imata rurashcatami yachajushun. Shinallata, huatacuna yalijpipash ñucanchicunahuan parlangapaj imata Jehová rurajushcatami yachajushun.
TAITA DIOSCA GENTECUNAHUAN PARLANMI
4. a) Jehová Diosca ¿ima shimipita Moiseshuan, Samuelhuan, Davidhuanga parlarca? b) ¿Imacunallata Bibliapica escribishca tiajun?
4 Adanda, Evata Jehová Dios rurashpaca, punda tiempo hebreo nishca shimipimi paicunahuanga parlaj cashcanga. Jipamanga, chai hebreo shimipillatami Moiseshuan, Samuelhuan, Davidhuanga parlarca. Paicunaca Jehová Diospa yuyaicunata escribishpapash, paicunapa shimipillatami Bibliapa huaquin librocunataca escribirca. Huaquinbica, Jehovallatami paicunamanga imacunallata escribinataca nin carca. Cutin huaquinbica imata ricushcata, israelitacunata Jehová imashina tratashcata, Jehovata sirvijcuna paicunapa juyaita, feta imashina ricuchishcatami escribin carca. Huaquinbicarin, Jehovata na cazuimanda imashina llaqui apashcatami escribin carca. ¿Nachu chaicunata Bibliapi liinaca ñucanchita ayudan? (Rom. 15:4.)
5. Jehová Diosca paipa sirvijcunahuanga ¿hebreo shimipillachu parlarca? Intindichipai.
5 Jehová Diosca callari gentecunahuan hebreo shimipi parlashca cashpapash, israelitacuna Babiloniamanda tigrajpica arameo shimipimi parlarca. Chai punllacunapi ashtaca gentecunaca arameo shimitami parlan carca. Chaimandami, Jehová Diosca profeta Danielta, Jeremiasta, Esdras shuti sacerdotetaca arameo shimipi huaquin librocunataca escribichishcanga.a
6. ¿Imamandata hebreo shimipi Dios escribichishca librocunataca griego shimiman traducina minishtirirca?
6 Alejandro Magno ashtaca llactacunata mishashpa mandai callarijpica, chai llactacunamanda gentecunaca koiné nishca griego shimitami parlai callarirca. Ashtaca judiocunapashmi chai shimita parlai callarirca. Chaimandami, hebreo shimipi Dios escribichishca librocunataca griego shimiman traducina minishtirirca. Chai punda traducishcatami Septuaginta nin.b Huaquingunaca ninmi, 72 gentecuna traducishca cajpimi punda traducishcataca Septuaginta nin nishpa. Huaquingunaca cada shimi ima nijujta ricushpami traducin carca. Cutin, shujcunaca na shina traducinllu carca. Imashina traducishca cajpipash, griego shimita parlaj judiocunapash, Jesusta catijcunapashmi Septuaginta traducciondaca Taita Diospa Shimi nin carca.
7. ¿Ima shimicunapishi Jesusca paipa catijcunahuanga parlashcanga?
7 Jesús cai Alpapi cashpaca hebreo shimitami parlan cashcanga (Juan 19:20; 20:16; Hech. 26:14). Chai punllacunapi gentecunaca, hebreo shimita parlashpapash arameo shimihuan chapushpami parlan carca. Chaimandami, Jesuspash huaquin shimicunataca arameo shimipi parlan cashcanga. Judiocunapa tandanajui huasicunapipash, tucui semanacunami punda tiempo hebreo shimipi escribishcacunata liin carca. Chaimandami Jesusca Moisespash, profetacuna parlashca punda hebreo shimitapash ali yacharianga (Luc. 4:17-19; 24:44, 45; Hech. 15:21). Chai punllacunapi gentecunaca griego shimitapash, latín shimitapashmi parlan carca. Shinapash, Jesús chai shimicunapipash parlashcataca Bibliaca na imatapash ninllu.
8. ¿Imamandata Bibliapa huaquin librocunataca griego shimipi escribirca?
8 Jesuspa punda catijcunapash hebreo shimipimi parlan carca. Shinapash, Jesús huañushca jipa Jesusta cati callarijcunaca shuj shimicunatapashmi parlan carca (Hechos 6:1, liingui). Tiempo yalijpica, Jesusta ashtaca catijcunapash griego shimitami ashtahuanga parlan carca. Chaimandami Mateo, Marcos, Lucas, Juan librocunaca griego shimipi escribirirca.c Apóstol Pablopa cartacunapash, shuj librocunapash griego shimipimi escribirirca.
9. ¿Imatata Jehová Diosmandaca yachajupanchi?
9 Escrituras Griegasta escribijcunaca, Escrituras Hebreasmanda shuj yuyaita japishpa churangapaj munashpaca, Septuaginta traduccionmandami copian carca. Chai traduccionda juchayu gentecuna rurashca cajpipash, na igual igual traducishca cajpipash, Taita Diospa Shimi nishpami gentecunaca rijsin carca. Imashinami ricushcanchi, Jehová Diosca na shuj shimitalla, shuj llactamanda gentecunatalla alicachinllu (Hechos 10:34, liingui).
10. Ñucanchihuan parlangapaca ¿imatata Jehová Diosca rurashca?
10 Imashinami yachajunajunchi, Jehová Diosca ñucanchihuan parlangapaj munashpami gentecuna ima shimipi parlajta, ima minishtirijujta ricuriajun. Jehová Diosca ñucata rijsingapaj, imata munajujta yachangapaca shuj shimita yachajunami minishtirin nishpaca na obliganllu (Zacarías 8:23, Apocalipsis 7:9, 10, liingui). Jehová Diosca paipa Shimita escribijcunaman imata escribinata yuyachishpapash, cada uno imashinami parlan shinallata escribichunmi saquirca.
JEHOVÁ DIOSCA BIBLIA CHINGARICHUNGA NA SAQUISHCACHU
11. ¿Imamandata ninchi, gentecuna shuj shuj shimicunata parlajpipash Jehová Diosca tucuicunahuanmi parlaita ushan nishpa?
11 Gentecuna shuj shuj shimicunata parlajpipash Jehová Diosca tucuicunahuanmi parlaita ushan. ¿Imamandata shina ninchi? Jehová Diosca paipa Shimi ashtaca shimicunapi traducirichunmi ricuriajushca. Por ejemplo, Jesusmanda parlashpaca, Bibliapica huaquin shimicunallami pai parlashca shimipipachaca tiajun (Mat. 27:46; Mar. 5:41; 7:34; 14:36). Shinapash, Jehová Diosca Jesús villachishca yuyaicunataca griego shimiman traducichun, jipamanga shuj shimicunamanbash traducichunmi ricuriajushca. Jipa huatacunamanga judiocunapash, Jesusta catijcunapashmi Diospa Shimimanda shuj shuj copiacunata rurashpa ashtaca copiacuna tiachun ayudarca. Chai jipaca, chai copiacunamandami ashtaca shimicunaman traducirca. Jesús causashcamanda 400 huatacuna jipaca, shuj escribij runaca nircami, evangelio nishca librocunaca ñami Siria, Egipto, India, Persia, Etiopía llactacunapa, shuj shuj llactacunapa shimicunapipash tian nishpa.
12. Bibliataca ¿imashinata tucuchingapaj munashca?
12 Huata 303pica, Roma llactata mandaj Dioclecianoca, Bibliapa tucuilla copiacunatami tucuchichun mandarca. Shinapash, ashtaca shimicunapi traducishca caimandami tucuilla copiacunata tucuchitaca na usharca. Chai punllacunapica Bibliata traducijcunatapash, Bibliata shuj gentecunaman saquijcunatapashmi ninanda llaquichirca. Shuj ejemplota ricupashun. Casi mil 200 huatacuna jipaca, William Tyndale nishcami Bibliataca hebreo shimimanda, griego shimimanda inglés shimiman traducirca. Paica nircami, Taita Dios causaita carangacamanga, campopi causaj gentecunapash iglesiapi curacunamanda ashtahuan yali Diospa Shimita intindichunmi ayudasha nishpa. Bibliata traducishpa catingapaca, William Tyndaleca Inglaterra llactamandaca Alemania llactamanmi pacajushpa rirca. Jipamanga, paipa rijsicunallata traicionajpimi contracunaca sipishpa rupachirca. Paipa tucuilla traducishca copiacunatapash tucuchingapaj munashpami, Iglesiacunapi ñaupaman pushajcunaca tucuilla tarishca copiacunataca gentecuna ricujta rupachirca. Shinapash, tucuillata tucuchitaca na usharcachu. Ashtacacunami William Tyndalepa traducishca copiacunataca charirca. Ashtahuangarin, King James Version (Versión del Rey Jacobo) nishca Bibliata rurangapaca, William Tyndalepa traducciongunatami ashtahuanga utilizarca. Chai Bibliataca cunangamanmi ashtacacunaca utilizan (2 Timoteo 2:9, liingui).
13. Bibliapa punda copiacunata investigajcunaca ¿imatata nin?
13 Bibliapa punda copiacunamanda parlashpaca huaquin cambiocunami tian. Shinapash, Bibliapa punda copiacunata investigajcunaca nishcami, punda tiempo escribishcacunata, Bibliapa copiacunata ricujpica ashagupillami cambian. Chai ashalla cambiocunaca Bibliapi yuyaicunataca na cambianllu nishpa. Chaimandami, cunan punllacunapi Bibliata alipacha estudiajcunaca, chaipi yuyaicunaca Jehová Dios escribichishca yuyaicuna cajta tucui shunguhuan crin (Is. 40:8).
14. Bibliaca ¿imamandata maijan librohuanbash na igual can?
14 Bibliata tucuchingapaj munajpipash, Bibliaca 2.800 yali shimicunapimi tian. Maijan libropash chai tucui shimicunapica na tianllu. Cunanbipash ashtaca gentecunami Taita Dios tiajtaca na crin. Shinapash, Bibliataca casi tucui gentecunami charin. Ashtaca Bibliacunaca na intindirinalla shimicunapi cashpa o na cabalta traducishca cashpapash, casi tucui Bibliacunallatami ali causai tianata, gentecunata Dios salvanata villan.
MUSHUJ TRADUCCIONMI MINISHTIRIJURCA
15. a) Ñucanchi publicaciongunamanda parlashpaca ¿imashinata 1919 huatamandaca cambiashca? b) Jehová Diosta sirvijcunaman yachachingapaca ¿imamandata inglés shimica alipacha cashca?
15 Huata 1919pica, Bibliata huaquin yachajujcunatami ‘aliguta cazushpa, aliguta yarishpa sirvij’ esclavo nishpa shutichirca. Chai punllacunapica, Diosta sirvijcunata yachachingapaca chai esclavoca inglés shimitami ashtahuanga utilizan carca (Mat. 24:45). Shinapash, tucuicunaman micunaguta caranshna yachachingapaca, shuj shuj shimicunapi publicaciongunata llujchingapami esforzarishca. Cunanbica, 700 yali shimicunapimi publicaciongunaca tian. Imashinami punda tiempopi griego shimica ashtacata ayudarca, shinallatami cunanbipash inglés shimica ashtacata ayudan. Inglesta ashtacacuna yachaimandami traducinaca ashtahuan fácil can.
16, 17. a) Jehovata sirvijcunaca ¿imatata minishtinajurca? b) ¿Imashinata Jehová Diosca ayudarca? c) Huauqui Knorrca ¿imatata tucuchingapaca nirca?
16 Ñucanchi publicaciongunapi yuyaicunaca siempremi Bibliamanda japishca can. 60 yali huatacuna huashamanga, King James Version nishca Bibliatami publicaciongunapica utilizan carca. Shinapash, chai Bibliaca 1611 huatapi llujshishca caimandaca, punda tiempopi parlaj shimicunatami charin carca. Shinallata, callaripi Dios escribichishca shimicunapi Taita Diospa shuti cutin cutin tiajujpipash, chai Bibliapica huaquin pushtucunapillami ricurin carca. Ashtahuangarin panda yuyaicuna, na tiashca textocunami chai Bibliapica tiarca. Inglés shimipi shuj Bibliacunapash shinallatami carca.
17 Chaimandami cunan tiempopi parlashca shimicunahuan, cabalta traducishca Biblia minishtirijurca. Chaicunapi ayudachunmi, Comité de Traducción de la Biblia del Nuevo Mundo nishca tiai callarirca. Paicuna traducishca Bibliaca, 6 librocunapi separadomi 1950manda callarishpa 1960 huatacaman llujshirca. Chaimandami, Nathan Knorr huauquica 2 de agosto de 1950 huatapica, Bibliapa punda traducciondaca ñami charinchi nishpa ricuchirca. Paica nircami: “Cunan tiempopi parlashca shimicunahuan, cabalta traducishca Bibliata charinaca ashtahuan ashtahuanmi minishtirijushca. Imashinami Jesuspa tiempopi Bibliata escribishca shimicunataca pobrella, humilde, ali gentecunaca jahualla liishpa intindi usharca, shinallatami cunanbi gentecunapash Bibliata liishpaca jahualla intindina can” nishpa. Tucuchingapaca nircapashmi, cai Bibliaca ashtaca gentecunatami Jehová Diosman quimirichun ayudanga nishpa.
18. Biblia shuj shimicunapipash tiachunga ¿ima ayudatata charipashcanchi?
18 Huauqui Knorrpa munaica, 1963 huatapi Traducción del Nuevo Mundo de las Escrituras Griegas Cristianas holandés, francés, alemán, italiano, portugués, español shimipi llujshijpimi pactari callarirca. Ashtahuangarin, 1989pica Bibliata traducijcunata ayudangapami Cuerpo Gobernanteca Nueva York llacta Betelpi shuj oficinata churarca. 2005 huatapicarin nircami, Villajun revistata paicunapa shimipi ña llujchinajuj grupocunaca Bibliata traducinallami can nishpa. Chaimandami, cunanbica Traducción del Nuevo Mundo Bibliataca tucuilla librocunata cashpa o huaquin librocunatalla cashpapash 130 yali shimicunapi charinchi.
19. a) Huata 2013pica ¿imata pasarca? b) ¿Imatata cati temapica yachajupashun?
19 Traducción del Nuevo Mundo Bibliaca, inglés shimipica 60 yali huatacuna huashamanmi llujshirca. Chai huatamanda cunangamanga inglés shimica cambiashcami. Chaimandami, chai Bibliata cutin revisana minishtirirca. Shinami 5, 6 de octubre de 2013pica, Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania nishcapa huata tandanajui tiarca. Chai tandanajuitaca shuj millón 400 mil yali gentecunami 31 llactacunapi ricunajurca, uyanajurcapash. Chai tandanajuipimi Cuerpo Gobernantemanda shuj huauquica, inglés shimipi Traducción del Nuevo Mundo Bibliata cutin revisashcanchimi nishpa ricuchirca. Shina ricuchijpica tucuillacunami ninanda cushijunajurca. Acomodador huauquicuna shuj Bibliata cujpicarin huaquingunaca huacashpami japirca. Revisashca Bibliata ñami charinchi nishca jipaca, discursota cuj huauquicunaca chai Bibliamandami textocunataca liirca. Shinami uyajcunaca chai revisashca Biblia ashtahuan intindirinalla shimipi traducishca cashcata cuenta japirca. Chaimandami, cati temapica chai Biblia imashina cajta, shuj shimicunaman imashina traducinajujtapash ashaguta yachajushun.
a Esdras 4:8, 7:12; Jeremías 10:11; Daniel 2:4 textocunataca arameo shimipimi callaripica escribirca.
b Septuaginta nishpaca “setenta” nijunmi. Septuaginta nishcataca Egipto llactapimi traduci callarirca. Jesús shamungapaj 300 huatacuna faltajuj punllacunamanda callarishpa, 150 huatacunatashnami pararca. Cunangamanmi Septuagintaca alipacha cashca. Huaquingunaca ninmi, hebreopi huaquin shimicuna na intindirijpica, Septuagintata ricushpami intindi usharin nishpa.
c Huaquingunaca ninmi, Mateo librota hebreo shimipi escribishpapash, Mateollatami jipamanga griego shimiman traducishcanga nishpa.