Jesuspa Chaquita Catishpa Causashunchi Yachachishunchi tandanajuipi yachajungapaj hojapa referenciacuna
6-12 DE SEPTIEMBRE
BIBLIAPA VALISHCA YUYAICUNA | DEUTERONOMIO 33, 34
“Taita Diospa ‘causaita causajun rigrapi’ pacajunshna causapashunchi”
it-2-S 99
Jesurún
Jehová Diosca israelitacunamanga shuj shuti especialtami churarca. Paicunataca “Jesurún” nishpami tratan carca. Chaimandami israelitacunaca Jehová Diospa ñaupapi “Jesurún” shutita apashcamandaca, paicunaca Jehová Diosta tucuipi cazuna cashcata y shinallata paicuna Jehová Diospa agllashca pueblo cashcataca yaipimi charina carca (Dt 33:5, 26; Isa 44:2). Shinapash Deuteronomio 32:15pica, israelitacunataca “Jesurún” nishpami tratan. Pero chaipica, israelitacuna Jehová Diosta cazunajushcamanda, alita ruranajushcamandaca na shina nijunllu. Ashtahuangarin israelitacuna Jehová Diosta saquishcamandami, paicunataca nalicachishpa, burlarij cuenda “Jesurún” nijun.
rr-S 120, recuadro
Jehová Diosmi cutin shinlli tucushpa ñaupaman catichun ayudan
Ezequielpa tiempocunamanda punda tiempocuna huashamanllatami Moisesca, Jehová Diosca paipa sirvijcunata ayudangapaj ashtaca poderta charishcata villarca. Chaimanda parlashpami Moisesca, Jehová Diosmandaca cashna nirca: “Can pacajunaca, causaita causajuj Taita Diosmi. Causaita causajuj Diospaj rigrapash, cai pachacamanmi” can nishpa (Deut. 33:27). Shinaca caita yachashpaca, ñucanchicuna imapash problemacunahuan ñana ushajushpa, Jehová Diospa ayudata mañana cashcatami ricuchin. Shinallata Jehová Dios ñucanchita juyaihuan ayudanatami ricupanchi (Ezeq. 37:10).
w11-S 15/9 19 párr. 16
‘Ñucanchi chayagrinaman na ñapash fiñarishpa ninanda calpanshna causapashunchi’
16 Israelitacuna Jehová Dios carasha nishca alpacunaman ña yaicugrinajujpimi, Jehová Diosca Moisesmanga cashnami nirca: “Chaimanda chai llactataca, cambaj ladollapi cajtami ricungui. Ashtahuangarin israelcunaman ñuca carashca chai llactaman yaicuitaca, na ushanguichu” nishpa. Aarón y Moisesca, israelitacunapa culpamandami paicunaca Jehová Dios carasha nishca alpacunamanga na yaicugrinajurca. Porque israelitacuna paicunata na cazushpa, paicunata ninanda culirachishcamandami Aarón, Moisespash ninanda culirashpa Jehová Diostapash na respetohuan tratarca. Chaimi Jehová Diosca, Aaronda y Moisestaca, “Meriba nishca Cades shuti yacupi cashpaca, tucui israelcunapaj ñaupajpi juchata rurashpa ñucata fiñachishcamandami, chashna tucunguichi” nirca (Deu. 32:51, 52). Paicunahuan shina pasajpipash, Moisesca na desanimarircachu. Chaipa randica israelitacunata bendiciashpami cashna nirca: “Israelcunalla, cushijuichiyari. ¿Pita cangunashna, Mandaj Dios quishpichishca gentecuna tianyari? ¿Pita escudoshna canda pacaj, canda mishachij espadashna Diosca tianyari?” nishpa (Deu. 33:29).
Bibliapa Valishca Yuyaicunata Mascashunchi
it-2-S 418 párr. 1
Moisés
Moisés runaguca 120 añosta charishpami huañurca. Jehová Diosca cunangaman ni pipash na yachashca shuj pushtupimi Moisestaca pambarca (Dt 34:5-7). Jehová Diosca talvez israelitacuna Moisespa huañushca cuerpota ama adorachunmi shina rurashcanga. Porque parece que Diablomi Moisespa huañushca cuerpota utilizashpa israelitacunata pandachingapaj munarca. Shinami talvez israelitacunaca Moisespa huañushca cuerpotaca adoraita ushanman carca. Chaimandami Jehová Diosca Moisespa cuerpotaca pipash na yachaj ushanalla pushtupi pambarca. Shinallata chaimanda parlashpami, Judasca cashna nirca: “Angelcunata mandaj ángel Miguelca, Moisés huañushca cuerpogutami, diablohuan quichurishpa fiñanajushca. Chashna quichurinajushpapash, diablota ninan llaquiman cachangapaj, ima nalitapash na rimarcachu. Ashtahuangarin: “Jatun Dios candaca, jarcashpa rimachun”” nircami (Jud 9).
13-19 DE SEPTIEMBRE
BIBLIAPA VALISHCA YUYAICUNA | JOSUÉ 1, 2
“Aliguta causai ushangapaca ¿imatata rurai ushapanchi?”
w13-S 15/1 8 párr. 7
Na manllanachu canchi, Jehová Diosmi ñucanchihuan can
7 Jehová Diospa voluntadta na manllashpa rurangapaca, Bibliatami estudiana capanchi. Shinallata Jehová imata nijtami cazuna capanchi. Jehová Diosca, Moisés huañushca jipami Josué runagutaca cashna nirca: “Ñucata servij Moisés mandashcata pactachingapaca, ama manllashpa, shinllipacha tucunatallami charingui. [...] Cai libropi mandashcata leyinataca, ima horapash na saquinachu cangui. Ashtahuangarin chai mandashcataca punllapash, tutapash yarijunallami cangui. Chai escribishcacunapi mandashcashnallata, tucuita cazushpa pactachingapajmi, chashna rurana cangui. Chashna pactachishpami, cambaj causaipipash aliguta causangui. Tucui imatalla can rurashcapash, alimi Ilujshinga” nishpa (Jos. 1:7, 8). Josué runaguca Jehová Dios mandashcataca aligutami pactachirca. Shinallata si ñucanchi Jehová Diosta cazushpa causanchica ñucanchipashmi na manllashpa, Jehová Diosta sirvishpa ali causachun.
w13-S 15/1 11 párr. 20
Na manllanachu canchi, Jehová Diosmi ñucanchihuan can
20 Cai nali mundopi Jehová Diosta cazunaca shinllimi can. Shinapash na manllanachu canchi. Porque Jehová Diospash, Jesuspashmi ñucanchihuan can. Shinallata cai alpapica 7 millones yali testigo de Jehovacunami tiapanchi. Chaimandami Taita Diospi feta charishpa, villachishpa ñaupaman catina capanchi. Shinallata 2013 huatapa textotapash yariami cana capanchi. Chaipica, ‘Na manllashpa, na shaijunachu canguichi. Canda Mandaj Taita Dios ñucaca, can maita rijpipash, canhuanmi casha’ nijunmi (Jos. 1:9).
Bibliapa Valishca Yuyaicunata Mascashunchi
w04-S 1/12 9 párr. 1
Josué libropa valishca yuyaicuna
2:4, 5. Reypa soldadocuna chapangapaj rishca ishcai jaricunata mascanajujpica ¿imamandata Rahab huarmiguca soldadocunamanga na cabalta villarca? Rahab huarmiguca Jehová Diospi feta churashcamandami paica chai ishcai israelitacunataca soldadocunamanda pacajuchirca. Rahab huarmiguca chai soldadocunamanga na tucuita o cabalta villarcachu. Porque paicunaca Taita Diospa sirvijcunatami llaquichingapaj munarca. Chaimandami soldadocunamanbash na cabalta villarca (Mateo 7:6; 21:23-27; Juan 7:3-10). Rahab huarmiguca reypa soldadocunata shuj ñanda cachashcamandami Rahab huarmiguca alita rurashcamanda Jehová Diospa ñaupajpi ali ricurirca (Santiago 2:24-26).
20-26 DE SEPTIEMBRE
BIBLIAPA VALISHCA YUYAICUNA | JOSUÉ 3-5
“Jehová Diosca paipi feta charijcunatami ninanda bendician”
it-2-S 121
Jordán
Jordán yacucunaca jatun jatunmi carca. De 1 a 3 metros jundumi carca. Shinallata de 27 a 30 metros de anchomi carca. Shinapash cozechana tiempocunapica chai río o chai Jordanba yacucunaca ashtahuanmi jundan carca (Jos 3:15). Shinapash Jehová Diosca, israelitacunataca Jordán yacuta chimbachunmi mandarca. Israelitacunapaca chai yacucunata chimbanaca peligrosomi carca. Porque chai yacucunaca ashtahuan shinllita calpan carca. Incluso cunan punllacunapipash gentecuna chaiman armangapaj rishcamandami huaquingunaca yacu apajpi huañushca nin. Shinapashmi Jehová Diosca punda tiempopica israelitacuna chaquishca alpata cruzachunmi ayudarca.
Jehová Diospa yarichishcacunami ñucanchi shunguta cushichin
17 Jehová Diosta cazushpaca paipi ashtahuan confiashcatami ricuchinchi. Israelitacunapa ejemplota ricupashun. Paicunaca Jehová cusha nishca alpacunamanmi rinajurca. Chaimandami Jehová Diosca arca del pactota apashpa rinajuj sacerdotecunataca mandarca, Jordán yacumanmi ashata yaicuna canguichi nishpa. Shinapash chai punllacunapica ushashcata tamiajujpimi huaicutaca yacu junda yalijurca. Shinapash paicunaca Jehovapi confiashpami Jehovapa mandashcata cazurca. Paicunaca yacu bajarichun nishpaca na shuyanajurcachu. Bibliapi nishca shinaca, ‘arcata huandushpa rinajuj curacuna Jordán yacupi sarujpica, chai yacuca’ separarircami. Ashtahuangarin ‘Jordán yacu chaquishca chaupipimi shinlli shayanajurca. Paicunaca tucuilla gentecuna chimbangacamanmi shayanajurca’ (Jos. 3:12-17). Jordán yacu separarijta ricushpaca israelitacunaca ninandami cushijushcanga. Jehovata cazuimandaca ashtahuanmi Jehová Diospi confiashcanga.
Jehová Diospa yarichishcacunami ñucanchi shunguta cushichin
18 Cunan punllacunapica Jehová Diosca ñana shina milagrocunata ruranllu.Shinapash muyundi Alpapi Diospa Reinomanda villachingapaj esforzarijpica paipa espíritu santota cushpami ñucanchitaca ashtahuan villachichun ayudan. Diospa Reinomanda villachichunga Jesusca ayudasha nircami. Chaimandami Jesús causarishpaca nirca: ‘Ñucapa yachajujcuna tucuchunmi cai pachapi gentecunapaman rishpa villana, yachachina canguichi. Ricuichi, ñucami cai pacha tucuri punllacunacaman tucui punllacuna cangunahuan cani’ nishpa (Mat. 28:19, 20). Ashtaca Testigocunaca shuj gentecunaman villachinataca manllanmi. Shinapash Diospa espíritu santopa ayudahuanmi na rijsishca gentecunaman villachita ushashca (Salmo 119:46; 2 Corintios 4:7, liingui).
Bibliapa Valishca Yuyaicunata Mascashunchi
w04-S 1/12 9 párr. 2
Josué libropa valishca yuyaicuna
5:14, 15. Cai textocunapi nishcashnaca ¿pita “Mandaj Diospa soldadocunata Mandaj” can? Jehová Dios israelitacunaman carasha nishca alpacunaman ña yaicugrinajujpimi, Josué runagutaca mandaj Diospa soldadocunata Mandaj shuj Angelca shinlliyachirca. Paica Jesusmi carca (Juan 1:1, TNM; Daniel 10:13). Cunanbipash Jehová Diosta sirvijcunata Jesús apoyajushcata yachashpaca ninandami cushijupashcanchi.
27 DE SEPTIEMBRE—3 DE OCTUBRE
BIBLIAPA VALISHCA YUYAICUNA | JOSUÉ 6, 7
“Nalita ruranamanda caruyapashunchi”
w10-S 15/4 20 párr. 5
Nalita ruranamanda caruyapashunchi
5 Israelitacuna Jericó llactaman yaicugrinajujpimi, Jehová Diosca paicunataca chaipi tiashca tucui cosascunataca destruishpami saquina canguichi nishpa mandarca. Shinapash huaquin cosascunataca na destruinachu canguichi nishpami Jehová Diosca mandarca. Shinallata Jehová Diosca paicunataca cashna nishpami advertirca, “ashtahuangarin cangunaca. Dios tucuchingapaj shicanyachishcataca, imatapash na japinachu canguichi. Chaicunataca, tacaritallapash na tacarishpa, imatallapash na japinachu canguichi” nishpa. Shinapash Acán runaca, Jehová Diospa mandashcata na cazushpami, paica valishca cosascunata paiman pacalla japirca. Chaimandami israelitacunaca Hai shuti llactamanda gentecunahuan macanajushpaca pirdirca. Shinami israelitacunaca llaquichij tucurca. Shinapash ¿imashpata israelitacunahuanga shina pasarca? Acán runa nalita rurashcamandami israelitacunaca llaquichi tucunajurca. Chaita ricushpami Acán runaca, “tucui imatalla japishpa tandachinacunapica, Babilonia llactamanda juyailla jatun churajunatami ricurcani. [...] Shina ricushpami, chaicunata ninanda munashpa, pacalla japishpa apamurcani” nirca. Acán runaca, Jehová Dios mandashcata na cazushpami pai ricushcata ninanda munashpa, shuhuashpa nalita rurarca. Chaimandami paipash y paipa familiapash llaquichij tucurca (Jos. 6:18, 19; 7:1-26).
w97-S 15/8 28 párr. 2
¿Imamandata pipash jatun nalita rurajujpi, congregacionda ñaupaman pushaj huauquicunaman villana capanchi?
Jehová Diosca jucha illaj, limpio, santo Diosmi can. Chaimandami Jehová Diosca paita sirvijcunapash tucuita aliguta rurashpa, paita ali sirvichun munan. Chaimandami shuj huauqui o shuj pani imatapash nalita ruranajujpica uchalla congregacionda ñaupaman pushaj huauquicunaman villana capanchi. Shinami congregación ucupi tucuicunallata Jehová Diosta ali sirvichun ayudaita ushapashun. Shinallata Bibliapipash cashnami nin: “Ali cazuj huahuacuna cashcamandami, Diosta nara rijsimanda, imatapash nalita munashpa punda rurashcashnaca, na ashtahuan rurana canguichi. Ashtahuangarin cangunata agllaj Diosca, jucha illajmi. Shina cajpimi, cangunapash tucui causaipi jucha illaj causana canguichi. Escribishcapica cashnami nijun: “Ñucaca, jucha illajmi cani. Shinamandami cangunapash, jucha illaj causana canguichi”” nishpa (1 Pedro 1:14-16). Pipash Jehová Dios nalicachishca, nali, mapa cosascunata rurajujpica congregación enterotami mapayachita ushan. Chaimi congregación enteropash Jehová Diospa ñaupajpi ali ricuritaca ñana ushanman.
w10-S 15/4 21 párr. 8
Nalita ruranamanda caruyapashunchi
8 Jehová Diosta sirvijcunapashmi nalicunapi ama urmangapaj ninanda cuidarina can. Chaimandami Bibliapica ninmi de que ñucanchi imatami ricunchi, imatami pensanajunchi, chaicunamandapash cuidarina canguichi nishpa (1 Cor. 9:25, 27; liingui 1 Juan 2:15-17). Por ejemplo, Job runaguca alitami rurarca. Chaimandami paica cashna nirca: “Ñuca ñavihuanga, ima nalitapash ama ricungapajmi, ari nijurcani. Shina cashpaca, ¿imashpata jarihuan nara tacarishca cuitsataca ricushayari?” nishpa (Job 31:1). Job runaguca nali cosascunapica pensaitallapash na pensanllu carca. Chaimandallata parlashpami Jesuspash cashna nirca: “Ashtahuangarin ñucami, cangunataca cashna nini: Maijambash shujpaj huarmitara ñucapaj cashcanman yashpa ricujushpaca, ñami paipaj shungupi yarishpallata, chai huarmihuan huainayashca” nishca (Mat. 5:28).
Bibliapa Valishca Yuyaicunata Mascashunchi
w15-S 15/11 13 párrs. 2, 3
Gentecunaca tapunmi
Punda tiempocunapica soldadocuna shuj llactata mishangapaj munashpaca, chai llactacunapa canllacunapimi tiarin carca ninmi. Shinallata pipash, llaquichi tucugrijuj chai llactaman yaicuchun o llujchichunga na saquinllu carca ninmi. Chaimandami llaquichi tucugrijuj llactamanda gentecunaca, maimanbash na llujshita ushashpa paicuna alichishca micuna granocunata chai tiempopi micungapaj llujchin carca nin. Shinallata contracuna chai llactata mishashpaca, chai llactapi tiashca tucui cosascunata apashpami rin carca ninmi. Ashtahuanbash micuna granocunatapashmi apashca rin carca nin. Shinapash alpacunata allashpa estudiaj arqueólogo nishca jaricunaca, “Jericó llactapi ashtaca micunata tarishcatami” nin. Chaimanda parlashpami Biblical Archaeology Review nishca revistaca cashna nin: “Arqueólogo nishcacunaca, Palestina llactapi alpacunata allashpaca, talvez shuj o ishcai vasijacunata y asha grano micunatallami tarirca. Pero shinapash Jericó llactapica ashtaca vasijacunata, shinallata ashtaca grano micunacunatami tarirca. Y caita yachanaca importantemi can” nishpa.
Bibliapica Jehová Dios israelitacunaman cashna mandashcatami ricuchin: Jericó llactaman yaicushpaca imapash micuna granocunataca na apanachu canguichi nishcata (Jos. 6:17, 18). Bibliapica israelitacuna, Jericó llactata cozecha tiempopi atacashcatami ricuchin. Chaica marzo o abril quillapimi cashcanga. Chai tiempocunapica, chai Jericó llactapica ashtaca grano micunacunami tiashcanga (Jos. 3:15-17; 5:10). Shinaca Jericó llactapi ashtaca micunata tarishcata yachashpami, Bibliapi nishcashna israelitacuna Jericó llactata asha tiempopilla atacashcata yachanchi.
4-10 DE OCTUBRE
BIBLIAPA VALISHCA YUYAICUNA | JOSUÉ 8, 9
“Gabaonita gentecunamandaca ¿imatata yachajupanchi?”
it-1-S 977 párr. 1
Gabaón
Josueca, Gabaón gentecunahuanga ¿imata ricunatata charirca? Josué runapa tiempocunapica, Gabaón llactapica heveo gentecunami causanajurca. Shinallata Gabaón llacta, Canaán llactamandallata cashcamandami Jehová Diosca israelitacunataca paicunatapashmi llaquichina canguichi nishpa mandarca (Dt 7:1, 2; Jos 9:3-7). Gabaón llactamanda gentecuna macanajungapaj alipacha shinllicuna cajpipash, paicunaca Jehová Dios israelitacunahuan cashcata cuenta japishpami, paicuna israelitacunata na mishai ushashcata cuenta japirca. Shinallata gabaonita gentecunaca, israelitacuna Jericó llactata y shinallata Hai llactacunata llaquichishcata uyashpami paicunaca huaquin jaricunata agllashpa israelitacunahuan shuj tratota rurachun Josuepaman, Guilgal llactaman cacharca. Chaimandami paicunaca mauca mauca costalcunata, vinotapash liquirishcata sirashca mauca mauca caracunapi apanajurca. Shinallata chaquipi churajunatapash sirashca mauca maucacunata, paicuna churajunatapash mauca maucacunata churajushpami rinajurca. Ñambi micuna tandatapash chaquishpa mujusuyashcatami apanajurca. Shinami gabaonita gentecunaca israelitacunapaman chayarca. Shinami israelitacunataca cangunapa Jehová Dios, Egipto llactapi imata rurashcata y shinallata amorreo jatun mandajcunatapash imata rurashcataca alimi yachanchi nircami. Shinapash paicunaca, Jericó y Hai llactahuan Jehová Dios imata rurashcataca na parlarcachu. Porque si chaita parlanman carca, paicuna ‘caru caru llactamanda shamunajushcataca’ israelitacunaca na crimanllu carca. Chaimi jipamanga israelitacunata ñaupaman pushaj jaricunaca, chai runacunapa cosascunata ricushpa paicunahuanga shuj tratota rurarca (Jos 9:3-15).
w11-S 15/11 8 párr. 14
“Aligutapacha yarishpami purini yashpaca, ama jariyanguichu”
14 Tucui gentecunallatami imperfectocuna capanchi. Chaimandami más que ashtaca experienciata charij ancianocuna cashpapash, imapash decisiongunata agllangapaj Jehová Diospa ayudata mascanataca na saquinachu capanchi. Por ejemplo, Josué runaguhuan y shinallata israelita llactapi ancianocunahuan ima pasashcapi pensaripashunchi. Paicunaca Jehová Diospa ayudata na mascashpallata o Jehová Dios imata nijta na consultashpallatami paicunaca na cuenta japishpa, gabaonita gentecunahuan shuj tratota rurarca. Shinapash aunque israelitacuna chai gentecunahuan shuj tratota rurashca cajpipash, paicuna imata rurashcataca Jehová Diosca aprobarcami. Caimanda yachajuchunmi Jehová Diosca, israelitacunahuan imata pasashcataca Bibliapi escribichishpa saquishca (Jos. 9:3-6, 14, 15).
w04-S 15/10 18 párr. 14
“Jatarishpa, chai llactataca largomambash, anchomambash purishpa ricugri”
14 Gabaón llactamanda huaquin agllashca jaricunaca, israelitacunamanga cashnami nirca: ‘Canda servijcunaca, caru caru llactamandami shamupanchi. Canda Mandaj Taita Dios imatalla rurashcata yachashpami shamupanchi’ nishpa (Josué 9:3-9). Paicunaca caru caru llactamanda shamushcashnami ricurirca. Porque paicunapa ropapash, paicunapa micunacunapash ña huaglishcami carca. Shinapash Gabaón llactaca, Guilgal llactamanda solo 30 kilómetros carupimi carca. O sea que na caru caru llactamandaca shamunajurcachu. Shinapash Josuepash y ancianocunapash gabaonita gentecunapa nishcata crishpami paicunahuanga shuj tratota rurarca. Shinami israelitacunaca, cangunataca na llaquichishunllu nishpa paicunahuanga tratorca. Shinapash gabaonitacunaca, israelitacunata shina umachishpaca, israelitacuna paicunata ama atacachunllaca na shina rurarcachu. Ashtahuangarin Jehová Diospa ñaupapi ali ricuringapaj, paipa favorta charingapaj munashpami chashna rurarca. Chaimandami gabaonitacunataca, ‘Mandaj Diospaj altarmambash, yamdata, yacuta yalichishpa servinajuchun’ Jehová Diosca churarca (Josué 9:11-27). Jehová Dios shina mandajpimi, gabaonitacunaca imata rurana cashpapash rurarcallami. Shinaca gabaonita gentecunamandaca ashtacatami yachajuita ushapanchi. Por ejemplo, paicunashnallatami ñucanchicunapash Taita Diospa ñaupapi ali ricuringapaj munashpa más que uchilla cosasgucunapi Jehová Diosta sirvingapaj esforzarina capanchi.
Bibliapa Valishca Yuyaicunata Mascashunchi
it-1-S 506
Colgar o huarcuchina
Jehová Diosca israelitacunataca cashna nishpami mandarca: “Maijan runapash jatun nalita rurashcamanda huañunapacha cajpi huañuchishpaca, caspipi huarcungui. Chai runapaj cuerpotaca, caspipi huarcushca tucui tuta pacarichunga, na saquinachu cangui. Caspipi huarcushca runataca, Taita Dios ninanda nalicachishcamandami, na cungashpa chai punllallata pambana cangui. Cambaj cachun canda Mandaj Taita Dios canman carashca llactataca, na mapayachinachu cangui” nishpa. Shinallata chaita rurashpami shujcunapash ama jatun nalicunata ruranajuchun israelitacunapaca como advertencia sirvin carca (Dt 21:22, 23). Israelitacunaca, Jehová Diospa cai mandashcataca na israelita gentecunahuanbashmi ruran carca (Jos 8:29; 10:26, 27).
11-17 DE OCTUBRE
BIBLIAPA VALISHCA YUYAICUNA | JOSUÉ 10, 11
“Jehová Diosmi israelitacunapa randi macanajurca”
it-1-S 55
Adoni-zédeq
Israelitacunaca, Jehová Dios carasha nishpa alpacunaman yaicujpimi Jerusalén llactata mandaj Adoni-zédeq runaca shuj llactacunamanda jatun mandajcunahuan tandanajushpa israelitacunata atacangapaj shayarirca (Jos 9:1-3). Shinapash Gabaón llactamanda heveo gentecunaca, israelitacunahuanmi shuj tratota rurashca carca. Chai tratohuanga Gabaón llactamanda gentecuna israelitacunahuan tandanajushcatami ricuchijurca. Chaita uyashpami Jerusalén llactata mandaj Adoni-zédeq runaca, Gabaón llactata atacangapaj 4 llactamanda jatun mandajcunahuan tandanajurca. Shinapash Gabaón llactamanda gentecunata ama atacachunmi Josueca israelitacunahuan rishpa gabaonitacunata ayudangapaj rirca. Shinami israelitacunaca 5 jatun mandajcunata misharca. Shinapash chai jatun mandajcunaca Maquedá nishpa pushtuman rishpami, shuj cuevapi pacajungapaj rirca. Chaipimi Josuellata, Adoni-zédeq jatun mandajta huañuchishpa saquirca. Shinallata chaishuj llactacunamanda 4 jatun mandajcunatapashmi, paicunapa soldadocunapa ñaupapillata huañuchishpa saquirca. Shinallata paicunapa cuerpocunatapash shuj racu caspipimi huarcushpa saquirca (Jos 10:1-27).
it-1-S 1038
Granizo o rundu rumicuna
Jehová Diosca rundu rumitami utilizarca. Jehová Diosca huaquinbica paipa munaita o paipa voluntadta rurangapami granizota o rundu rumicunata utilizan carca. Ashtahuanbash paipa poderta ricuchingapami utilizan carca (Sl 148:1, 8; Isa 30:30). Por ejemplo, Gabaón llactata 5 jatun mandaj amorreocuna atacangapaj rinajujpimi, Josueca israelitacunahuan gabaonita gentecunata ayudangapaj rirca. Chaipimi Jehová Diosca jahua cielomanda rundu rumicunata cachashpa israelitacunata, gabaonitacunapa contracunata mishachun ayudarca. Shinami Jehová Diosca israelitacuna espadacunahuan huañuchishcatapash yali, chai rundu rumicunahuan Jehová Diosca contracunata huañuchirca (Jos 10:3-7, 11).
w04-S 1/12 11 párr. 1
Josué libropa valishca yuyaicuna
10:13. Taita Diosca ¿imatata rurarca? Jahua cielota y cai alpata ruraj ‘¿Taita Diospaca, imapash na ushanallaca na tianllu?’ (Génesis 18:14). Jehová Dios tucuita rurashcamandami, Jehová Diosca paipa voluntadta rurangapaj imatapash ruraita ushan. Por ejemplo, Jehová Diosca cai alpa planeta casilla quedachunmi ruraita ushan. O denoca cai planeta alpa cuyurishpa catijpipash indipash, lunapash cai alpata punllayachishpa catichun o na punllayachishpa catichunmi ruraita ushan. Shinaca Josuepa tiempopi Jehová Dios imata rurashcata na ali yachashpapash, “chai punllashnaca punda punllacunapash, jipa punllacunapash na tiarcachu” (Josué 10:14).
Bibliapa Valishca Yuyaicunata Mascashunchi
w09-S 15/3 32 párr. 5
Gentecunaca tapunmi
Bibliapica huaquin librocunamandami parlan. Shinapash chai librocunaca, ashtahuan asha informaciondalla charichunmi ayudan. Shinapash chai librocunaca Taita Dios yarichishpa escribishcaca na canllu. Chaimandami cunanbi ñucanchi charishca Bibliaca, Taita Diospaj Shimi cashcataca seguro caita ushapanchi. Shinallata “ñucanchi Taita Diospa shimica, causaita causaicaman causajunllami” (Isa. 40:8). Bibliapica 66 librocunami tian. Shinallata Jehová Diosca ñucanchipa alipallatami chai librocunataca Bibliapi churarca. Chaimi ‘ima pandatapash na rurashpa, tucui imata cashpapash aliguta rurachun, aligutapacha’ yachachin (2 Tim. 3:16, 17).
18-24 DE OCTUBRE
BIBLIAPA VALISHCA YUYAICUNA | JOSUÉ 12-14
“Jehová Diosta tucui shunguhuan sirvipashunchi”
w04-S 1/12 12 párr. 2
Josué libropa valishca yuyaicuna
14:10-13. Caleb runaguca ña 85 añosta charishpapash paica Hebrón llactapi tiashca gentecunata mishashpa, chai pambacuna paipa cachun mañarca. Shinapash aunque Hebrón llactapi anaquim nishca jaricuna causajpipash, paica chai pambacunapi tiashca gentecunata tucuchishpa chai pambacuna paipa cachunmi mañarca. Anaquim gentecunaca jatun, shinlli gentecunami carca. Shinapash Caleb runaguca Jehová Dios ayudajpimi, Hebrón llactataca mishashpa chai llactapica israelitacunapa pacajuna pushtuta rurarca (Josué 15:13-19; 21:11-13). Shinaca Caleb runagumandaca yachajunchimi que imapash asignaciongunata cujpipash na manllashpa pactachina cashcata.
w06-S 1/10 18 párr. 11
Jehová Diospi feta charinami na manllachun ayudan
11 Josué y Calebca, Jehová Dios paicunata imashina cuidashcata ricushpami paicunapa fepash Jehová Diospica ashtahuan shinlli tucushcanga (Josué 23:14). Por ejemplo, Josué y Calebca israelitacunahuanmi Jehová Diospa munai pactaringacaman 40 huatacunata desiertopi causanajurca (Números 14:27-30; 32:11, 12). Shinallata Jehová Diosca, Josuepash y Calebpash israelitacunahuan Canaán llactaman yaicushpa chai alpacunatapash dueñoyachunmi ayudarca. Shinami paicunaca tauca huatacunata Canaán llactapi causashpa, shinallata ali saludta charishpa paicunapa propio alpacunapillata causanajurca. Chaita ricushpaca Jehová Dios paita tucui shunguhuan sirvijcunata ninanda bendician cashcatami yachajupanchi (Josué 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29).
Bibliapa Valishca Yuyaicunata Mascashunchi
it-1-S 1054
Guebal, Guebalitas
Jehová Diosca, Josuepa punllacunapica israelitacunamanga, ‘giblitacunapaj o gebalitacunapa llactatapashmi’ japina canguichi nishpami mandarca (Jos 13:1-5). Shinapash Guebal llactapa alpacuna nunca na israelitacunapa cashcamanda, shinallata israelitacuna causanajushca pushtumanda ashtahuan jahua jahua carupi cashcamandami huaquin gentecunaca, Bibliapi Guebal llactaca israelitacunapami canga nishcaca talvez mal escribishcami canga o pandarishpami shina escribishca canga nin. Shinallata Bibliata estudiai huaquin jaricunaca nishcami que Bibliapica, israelitacunaca solo Líbano shuti llactata y shinallata indi llujchijun ladocaman alpacunatallami japinga nishcami escribishca tiajushcanga nishpa. Shinapash Josué 13:2-7pi nishcataca na cunganachu capanchi. Porque Jehová Diosca israelitacunataca nircami de que si paicuna Jehová Diosta tucuipi cazun, paicunaca chai llactacunatapash japina cashcata. Shinapash israelitacunaca Jehová Diosta na tucuipi cazushcamandami paicunaca giblitacunapaj o guebalitacunapa llactataca na japirca (Jos 23:12, 13ta comparashpa ricupangui).
25-31 DE OCTUBRE
BIBLIAPA VALISHCA YUYAICUNA | JOSUÉ 15-17
“Jehová Dios carashca herenciata cuidapashunchi”
it-1-S 1112
Hebrón
Israelitacunaca Canaán llactaman yaicushpaca, Hebrón llactapa reyta o jatun mandajta y shinallata Hebreón llactapi causaj tucui gentecunatami huañuchishpa saquirca. Shinallata Josuepash y chaishuj israelitacunapash Canaán llactapi huaquin llactacunata mishashpa ganashpapash, shuj llactacunapi ashtahuan alpacunata mishangapami rirca. Shinapash Hebreón llactapi alpacunata cuidachun na soldadocunata churashcamandami tiempohuanga cutin anaquim nishca gentecunaca Hebrón llactaman causangapaj rirca. Chaimandami tiempohuanga Caleb runaguca Hebrón llactapi alpacunata cutin recuperangapaj macanajuna tucurca (Jos 11:21-23; 14:12-15; 15:13, 14; Jue 1:10). Shinapash Hebrón llactataca pundamandallatami Jehová Diosca, Caleb runagumanmi carasha nishca carca. Shinaca chai Hebrón llactapi alpacunaca Calebpami cana carca. Shinallata tiempohuanga Hebrón llactaca israelitacunapa pacajuna pushtumi tucurca. Shinallata sacerdotecunapashmi Jehová Diostaca chaipi sirvirca. Ashtahuangarin chai pueblo muyundipi uchilla pambacunataca llactacunandimi Jehová Diosca Caleb runaguman y paipa familiacunaman herencia cuenda cararca (Jos 14:13, 14; 20:7; 21:9-13).
it-2-S 1148
Trabajo forzado o shinllita trabajachina
Punda tiempopi shuj llactamanda shamushca gentecuna shuj llactata guerrapi mishashpaca, chai guerrapi mishashcacunami chai alpacunahuan quidan carca. Shinallata chai llactamanda gentecunataca paicunapa esclavocuna cachun churan carca (Dt 20:11; Jos 16:10; 17:13; Est 10:1; Isa 31:8; Lam 1:1). Por ejemplo, israelitacuna, Egipto llactapi cashpaca paicunapa esclavocuna tucushpami israelitacunataca ninanda trabajachin carca. Israelitacunataca Pitom y Raamsés nishca shuti pueblocunata rurachunmi Egiptomanda gentecunaca churarca (Éx 1:11-14). Shinapash ashtaca tiempo jipa israelitacuna Jehová Dios carasha nishpa alpacunaman yaicushpaca cananeo gentecunataca na huañuchircachu. Ashtahuangarin Jehovapa nishcata na cazushpami cananeo gentecunataca paicunapa esclavocuna cachun churarca. Israelitacuna, Jehovata na cazushcamandami paicunapash tiempohuanga yanga dioscunata adorai callarirca (Jos 16:10; Jue 1:28; 2:3, 11, 12). Shinallata rey Salomonbashmi cananeo gentecunata, amorreocunata, hititacunata, perizita, heveo y jebuseo gentecunatapash israelitacunapa esclavocuna cachun churashpa catirca (1Re 9:20, 21).
it-1-S 408-S párr. 4
Canaán
Israelitacuna Canaán llactapi tiashca tucui llactacunata na mishashpapash, ‘Mandaj Diosca, israelitacunapaj ñaupa taitacunaman llactata carashapachami nishpa juramentushcataca, israelcunaman cararca’. Shinallata ‘Mandaj Diosca, paicunapaj ñaupa taitacunaman imatalla carangapaj juramentushpa nishcashnallatami, tucui chai llactapica casilla, ali causaita caraca. Shinami Mandaj Dios pai israelitacunaman alicunata carashapachami nishpa juramentushcataca, shuj shimitallapash na saquishpami, tucuita pactachirca’ (Jos 21:43-45). Shinallata Jehová Dios israelitacunahuan cashcata yachashpami, Canaán llactamanda gentecunaca israelitacunata llaquichinata o atacanataca manllan carca. Shinallata Jehová Diosca israelitacunataca Canaán llactamanda gentecunataca, ‘cambaj ñaupamanda asha asha llujchishpa cachasha’ nircami (Éx 23:29, 30; Dt 7:22). Shinapash ciertomi can de que israelitacunaca huaquin macanajuicunata pirdirca, shinapash Jehová Dios paipa nishcata na pactachishcamandaca na carcachu (Jos 17:16-18; Jue 4:13). Sino más bien porque israelitacunallata Jehová Diosta na tucuipi cazushcamandami paicunaca Canaán llactapi tiashca huaquin llactacunahuanga pirdirca. Ashtahuangarin Jehová Diospa nishcaca pactarircami (Nú 14:44, 45; Jos 7:1-12).
Bibliapa Valishca Yuyaicunata Mascashunchi
w15-S 15/7 32
¿Yachaparcanguichu?
Bibliapi nishcashnachu israelitacunaca ¿ashtaca bosquecunata charirca?
BIBLIAPICA Jehová Dios israelitacunaman carasha nishpa alpacunapi, huaquin pushtucunapica ashtaca bosquecunami tiarca nishpami villan (1 Rey. 10:27; Jos. 17:15, 18). Shinapash cunanbi ñana pundashna ashtaca bosquecuna tiaimandami huaquin gentecunaca, “Bibliapi nishcaca ¿ciertocha canga?” nishpa pensarishca.
La vida en el Israel bíblico nishca libropica, “punda tiempopi Israel llactapica ashtaca bosquecunami tiarca” ninmi. Shinapash punda tiempopica chai urcu ladocunamanga pino de Alepo, coscoja de Palestina y shinallata terebinto shuti arbolcunami tiashca. Shinallata chai llactapillata sicómoros nishca arbolcunapashmi tiashca.
Plantas de la Biblia nishca libropica ninmi que “Israel llactapi tiashca ashtaca arbolcunaca cunanbica ñana tianllu” nishpa. Shinapash ¿imamandata cunanbica ñana tian? Chai libropica cashnami nin: “Gentecunallatami bosquecunataca asha asha tucuchishpa rishca. Paicunaca, tarpungapaj, huasichingapaj, shinallata shuj cosascunapapashmi chai arbolcunataca ocupashca” nishpa.