Ruka

A Ruka he taote ⸤kirieko⸥ e tahi hokorua i a Pauro ꞌi tōꞌona ara oho haka ꞌite i te ⸤roŋo riva-riva o ruŋa i a Ietū⸥ ki te nuꞌu taꞌe he hūrio (Kōrosa 4.14). Te ꞌevaneria nei ꞌāꞌana i pāpaꞌi ki tōꞌona repahoa ko Teofiro mo ꞌite riva-riva i te parautiꞌa o ruŋa i a Ietū (1.1–4).

Meꞌe rahi nō atu meꞌe o ruŋa i a Ietū eꞌa ꞌi ruŋa i te ꞌevaneria nei i pāpaꞌi takoꞌa e Marko ꞌe e Māteo ꞌe kē meꞌe i taꞌe pāpaꞌi e kuā Marko. Pē ira e topa kē ena te puka nei ꞌa Ruka. Te auraꞌa: ꞌata rahi te haka ꞌite iŋa mai ōꞌona o ruŋa i te poreko iŋa o Ietū ki a Māteo (1–2), ꞌe ko ia mau nō te kope i haka ꞌite mai o ruŋa i te poreko iŋa o Iovani Papatito.

E ai rō ꞌana tētahi hāpī ꞌa Ietū eꞌa ꞌi ruŋa o te ꞌevaneria nō nei. O rā ŋā hāpī, he ꞌaꞌamu haꞌaauraꞌa o te matuꞌa koa ꞌo te hoki iŋa o tāꞌana poki tākere i tōꞌona hauhaꞌa (15.11–32), ꞌe he ꞌaꞌamu o te kope o ⸤Tāmāria⸥ haka ꞌaroha ꞌi te taŋata ⸤hūrio⸥ topa e te ꞌati (10.25–37). Hai ŋā hāpī nei ꞌa Ietū e haka aŋi-aŋi mai e Ruka: te ꞌAtua e haŋa takoꞌa rō ꞌana ki te nuꞌu taꞌe he hūrio, ꞌe te nuꞌu nei ꞌata hau rō atu i te ꞌite mo māuru-uru ki te ꞌAtua ki te hūrio mau era (17.11–19).

Meꞌe rahi te meꞌe pāpaꞌi e Ruka o ruŋa i te oho iŋa hopeꞌa era o Ietū ki Hērutarema (9.51–19.27). Mo Ruka, a Ietū ko haka tika nō mai era ꞌana i a ia, ꞌātā e tuꞌu rō ꞌana pa he meꞌe ena ē: mai te ŋā poki iŋa ꞌā i haka tano i oho rō mai ai i a ia mo mate ꞌi ruŋa i te tātaurō (23.33). Ka ai atu pē ira, i haka aŋi-aŋi takoꞌa rō mai e Ruka pē nei ē: a Ietū mau ꞌana i haŋa mo oho ki Hērutarema ꞌi te meꞌe era ko hāhine ꞌana a ia mo iri ki te raŋi (9.51), ꞌe pē ira mau ꞌā i topa ai. ꞌI Hērutarema a Ietū i mate ai i veo ꞌi ruŋa i te tātaurō, i ora haka ꞌou ai mai te mate, ꞌe i iri ai ki te raŋi (24.51). ꞌE hai parautiꞌa nei i haka hopeꞌa ai a Ruka i tāꞌana ꞌevaneria.

He haꞌamata

1 I rahi rō te nuꞌu i uꞌi mo pāpaꞌi i te tī-tika mau o te meꞌe i aŋa e Ietū ꞌi roto i te taŋata, 2 meꞌe haka ꞌite mai e te nuꞌu he mataꞌite mai te haꞌamata iŋa o rā ŋā meꞌe. Ki a rāua i vaꞌai ai mo maꞌu i te aŋa nei he haka ꞌite i te ⸤roŋo riva-riva o te ꞌAtua⸥.

3 ꞌE, a au, e tōꞌoku repahoa hōnui ko Teofiro ē, i rara tahi rō, mai te haꞌamata ki te hopeꞌa, hē mau te parautiꞌa o te meꞌe taꞌatoꞌa topa era, ꞌe ki tōꞌoku manaꞌu meꞌe riva-riva mo pāpaꞌi atu ōꞌoku i te tī-tika mau, 4 ki aŋi-aŋi riva-riva ai e koe i te parautiꞌa o te meꞌe hāpī atu era.

Ko Taharia ꞌe he merahi era ko Kapiriera

5 ꞌI te hora ko ⸤ꞌErore⸥ te ꞌariki o Hūrea, e ai rō ꞌā e tahi ⸤oromatuꞌa⸥ te ꞌīŋoa ko Taharia o roto o te nūnaꞌa oromatuꞌa hakaara o ꞌĀvia. Te ꞌīŋoa o tāꞌana viꞌe ko Itapera, he hakaara o te oromatuꞌa o muꞌa ꞌā ko ⸤ꞌĀrone⸥. 6 A rāua nuꞌu tano ki te mata o te ꞌAtua; e haꞌatura rō ꞌana ki te roŋo ꞌe ki tāꞌana haka tere iŋa ko te haꞌatura iŋa ena ꞌina he hape. 7 A rāua ꞌina kai ai te poki, he paꞌa o Itapera ꞌe he rahi o te rāua matahiti.

8 He tuꞌu ki te mahana e tahi, he topa ki te nūnaꞌa oromatuꞌa hakaara o ꞌĀvia mo maꞌu i te aŋa ꞌi te Kona Haꞌamuri ꞌAtua. 9 He uꞌi ia, pa he meꞌe rava aŋa e rāua, ki a ai ana topa mo uru ki roto i te ⸤Kona Moꞌa⸥ mo tutu i te incienso, ꞌe i topa ai ki a Taharia. 10 ꞌI te hora e tutu ꞌā i te incienso, te nuꞌu taka-taka o haho e pure ꞌana.

11 E aŋa nō ꞌā a Taharia i tū meꞌe era, he takeꞌa i te merahi e tahi o te ꞌAtua e māroa rō ꞌā ꞌi te pāꞌiŋa mataꞌu o te kona ⸤fata⸥ tutu incienso. 12 I takeꞌa era he veveri koia ko riꞌa-riꞌa. 13 He kī e tū merahi era:

—E Taharia, ꞌina koe ko riꞌa-riꞌa. Ko ŋaroꞌa ꞌana e te ꞌAtua i taꞌa pure, ꞌe nā he poreko mai roto i taꞌa viꞌe te poki māꞌau. Ki poreko, he nape koe i te ꞌīŋoa ko Iovani. 14 A koe e ŋaroꞌa rō i te koa ki roto i te māhatu, ꞌe meꞌe rahi nuꞌu ka koa takoꞌa ena ꞌo te poreko o nā poki. 15 E riro rō a ia he kope hōnui e tahi ki te mata o te ꞌAtua. ꞌIna e ko unu i te ꞌava, ꞌe mai te hora ꞌi roto i te manava ꞌā, ka ai ena ꞌi ruŋa i a ia te pūai o te ⸤Vārua Maitai⸥.

16 »E rahi rō te itaraera ka haka huri ena e ia i te manaꞌu ki a Iehoha, ki te ꞌAtua. 17 E oho rō ꞌi muꞌa i te ⸤Kiritō⸥ hai haŋu ꞌe hai pūai tuꞌu pa he haŋu ꞌe pa he pūai o te perofeta era ko ꞌĒria, mo haka hoki o te haŋa o te matuꞌa ki tāꞌana poki ꞌe o te poki ki tōꞌona matuꞌa, ꞌe mo ꞌite o te nuꞌu taꞌe haka roŋo mo haꞌatura. Pē ira ka haka riva-riva ena i te taŋata mo te tuꞌu iŋa mai o te Kiritō.

18 He ꞌui e Taharia:

—¿Pē hē a au ana aŋi-aŋi e topa rō mai te meꞌe ena? Ko korohuꞌa ꞌana a au, ꞌe ko rūꞌau ꞌā tāꞌaku viꞌe.

19 He pāhono e tū merahi era:

—A au ko Kapiriera, e aŋa nei ki te ꞌAtua; ꞌāꞌana i uŋa mai i a au mo vānaŋa atu ꞌe mo haka ꞌite atu i te parau ꞌāpī riva-riva nei. 20 ꞌE, ꞌi tuꞌu taꞌe haka roŋo ki te meꞌe kī atu e au, nā he kore tuꞌu reꞌo ꞌe e ko vānaŋa haka ꞌou koe ꞌātā ka tano tahi rō, ꞌi tōꞌona hora, te meꞌe taꞌatoꞌa kī atu ena e au.

21 ꞌAi ia te taŋata e tiaki nō ꞌana ꞌi haho ki a Taharia koia ko ꞌui he aha e taꞌe hōrou e taꞌe eꞌa era. 22 ꞌE, i eꞌa ai, ꞌina he reꞌo toe. He aŋi-aŋi e te nuꞌu ko haka takeꞌa ꞌā e te ꞌAtua i te meꞌe ꞌi roto i tū Kona Moꞌa era. I haka ꞌite ai a Taharia i tāꞌana vānaŋa i haꞌaauraꞌa hai rima, ꞌe pē ira i noho ai.

23 I oti era te aŋa o tū ŋā mahana era ꞌi roto i te Kona Haꞌamuri ꞌAtua, he eꞌa he oho rō ꞌai a Taharia ki tōꞌona hare. 24 ꞌE, kai roa, he tupu te poki ꞌa Itapera. E rima ꞌāvaꞌe i noho ai ꞌi roto i tōꞌona hare ꞌina he eꞌa koia ko manaꞌu: 25 «Te ꞌAtua i aŋa mai ai i te meꞌe nei ꞌo haꞌamā haka ꞌou a au ꞌi te nuꞌu he poki kore ꞌāꞌaku».

Ko Māria ꞌe he merahi era ko Kapiriera

26 Ka ono ꞌāvaꞌe o te tupu o Iovani, he uŋa e te ꞌAtua i te merahi era ko Kapiriera ki Nātāreta, he kona e tahi o Karirea. 27 ꞌI ira e noho era a Māria, he uka e tahi kai noho ꞌā ki te taŋata, ko haꞌamoꞌa-moꞌa ꞌā mo ⸤hāipo-ipo⸥ ararua ko te taŋata te ꞌīŋoa ko ⸤Kōsē⸥ o te hakaara o te ꞌariki era ko ⸤Tāvita⸥.

28 I tuꞌu era rā merahi, he uru ki roto i te kona era ꞌi ira a Māria he kī:

—ꞌIorana koe, e te vovo here o te ꞌAtua ē. Ararua kōrua ko te ꞌAtua.

29 He māere a Māria ꞌi tū vānaŋa era ꞌe he ꞌui ki a ia ꞌā: «¿He aha hō te auraꞌa o te vānaŋa era?».

30 He kī e tū merahi era:

—E Māria, ꞌina koe ko riꞌa-riꞌa. ꞌI ruŋa i a koe te koa o te ꞌAtua. 31 Nā he tupu taꞌa poki; he poreko poki tane. He nape koe i te ꞌīŋoa ko Ietū. 32 E riro rō a ia he taŋata hōnui; e kī rō he Poki o te ꞌAtua. ꞌE, pa he haka ꞌariki iŋa era o te ꞌAtua i tōꞌona tupuna i a Tāvita, ka haka ꞌariki takoꞌa ena i a ia. 33 He haka tere i te itaraera ꞌātā ki te hopeꞌa raꞌa ꞌe tōꞌona haka tere iŋa ꞌina he hopeꞌa raꞌa.

34 He ꞌui e Māria ki tū merahi era:

—¿Pē hē te meꞌe tuꞌu pē nā ana topa mai ki a au? ꞌIna, paꞌi, e tahi taŋata noho ꞌāꞌaku.

35 He pāhono e te merahi:

—E topa rō atu te Vārua Maitai, ꞌe ꞌi ruŋa i a koe ka noho ena te mana o te ꞌAtua. ꞌO ira te poki ka poreko ena ꞌina e ko ravaꞌa e te hara; e kī rō he Poki o te ꞌAtua. 36 Pē ira takoꞌa ꞌana tuꞌu huaꞌai ko Itapera, e kī ena he paꞌa, ka ai atu he rūꞌau, ꞌai ko tupu ꞌana tāꞌana poki ka ono ꞌāvaꞌe, poki tane. 37 Mo te ꞌAtua, paꞌi, ꞌina e tahi meꞌe mo taꞌe ravaꞌa mo aŋa.

38 He kī e Māria:

—A au he tāvini o te ꞌAtua; ka aŋa ꞌi ruŋa i a au tāꞌana meꞌe ena e koe e kī mai ena.

I oti era te meꞌe nei, he ŋaro rō ꞌai tū merahi era.

He oho iŋa o Māria uꞌi i a Itapera

39 ꞌI rā ŋā mahana, he eꞌa he oho a Māria e hōrou rō ꞌana ki te kona e tahi o te maꞌuŋa era o Hūrea. 40 He tuꞌu ia ki te hare o Taharia. I uru era he ꞌaroha ki a Itapera.

41 I ŋaroꞌa era e Itapera i te ꞌaroha ꞌa Māria, he mākenu-kenu te poki o roto i a ia ꞌe he ꞌī rō ꞌai a Itapera e te pūai o te Vārua Maitai. 42 ꞌO ira i haka pūai te reꞌo i kī ai:

—¡E Māria, ꞌata haꞌamaitai koe e te ꞌAtua ki te taꞌatoꞌa ŋā viꞌe, ꞌe ko haꞌamaitai takoꞌa ꞌana i taꞌa poki! 43 ¿Ko ai a au i oho mai ai te matuꞌa vahine o te Kiritō uꞌi i a au? 44 I ŋaroꞌa era e au i taꞌa ꞌaroha, he mākenu-kenu tāꞌaku poki ꞌi te koa. 45 ¡Ko te koa ꞌō i a koe e haka noho ena i te manaꞌu e topa tahi rō atu te meꞌe haka ꞌite atu era e te ꞌAtua!

56 E toru ꞌāvaꞌe tūmaꞌa i noho ai a Māria ꞌi muri i a Itapera, ꞌai ka hoki iho ki tōꞌona hare.

He poreko iŋa o Iovani Papatito

57 I tano era te mahana mo poreko o tū poki era ꞌa Itapera, he poreko poki tane. 58 Te huaꞌai o Itapera ꞌe te nuꞌu o te hare taꞌatoꞌa hāhine ki te hare ōꞌona, i ꞌite era pē hē te ꞌAtua i haka takeꞌa ai i tōꞌona riva rahi ki a Itapera, he koa tahi rō ꞌai.

59 I tano era te vaꞌu mahana o te poki, he maꞌu he haka tāpaꞌo i te tāpaꞌo iŋa o rāua o te ⸤hūrio⸥, he hore i te kiri o te kinoŋa. Te nuꞌu e haŋa rō ꞌana mo nape i te ꞌīŋoa ko Taharia, he ꞌīŋoa o tōꞌona matuꞌa tane. 60 He kī e te viꞌe matuꞌa o te poki:

—Te ꞌīŋoa mōꞌona ko Iovani.

61 He pāhono e tū nuꞌu era:

—ꞌIna e tahi o roto o tuꞌu huaꞌai ai o te ꞌīŋoa ena.

62 He ꞌui ia ki te matuꞌa tane, i haꞌaauraꞌa hai rima, mo ꞌite ko ai te ꞌīŋoa haŋa ꞌāꞌana mo nape. 63 He haꞌaauraꞌa e Taharia mo vaꞌai e tahi miro pararaha mo pāpaꞌi, ꞌe he pāpaꞌi ꞌi ruŋa: «Te ꞌīŋoa mo te poki ko Iovani». ꞌE he māere tū nuꞌu taꞌatoꞌa era. 64 ꞌI rā hora i vānaŋa haka ꞌou ai a Taharia, ꞌe he haꞌamata he haꞌahana-hana ki te ꞌAtua.

65 I uꞌi era e rā nuꞌu ko vānaŋa haka ꞌou ꞌā, he riꞌa-riꞌa tahi rō ꞌai, ꞌe te nuꞌu taꞌatoꞌa noho o te kona maꞌuŋa o Hūrea i ꞌite takoꞌa rō i rā meꞌe. 66 Te nuꞌu taꞌatoꞌa ŋaroꞌa i rā parau ꞌāpī he ꞌui ki a rāua ꞌā: «¿Ko ai hō te poki era ka nui-nui ena?», ꞌi te ꞌite pē nei ē: ꞌi ruŋa i rā poki te mata o te ꞌAtua.

He hīmene haꞌahana-hana ꞌa Taharia

67 A Taharia, te matuꞌa tane o rā poki, ko oꞌo ꞌana e te pūai o te Vārua Maitai, he haꞌamata he vānaŋa hai meꞌe i haka vānaŋa e te ꞌAtua, he kī:

80 ꞌE, ko nui-nui ko oho ꞌā tū poki era koia ko te pūai ko te oho tōꞌona vārua. ꞌI te kona ꞌone taꞌe noho taŋata i noho ai ꞌātā ka tano rō te mahana mo haka ꞌite i a ia ki te itaraera.