Shapitre Wa Dikum Ni Yitan
Tesh Chiyul, Itiy Malejan
1. (a) Mulong wak tukweta etu awonsu kuswir kwa chiyul ni malejan? (b) Ov chipul ik tufanyidina kushinshikin?
“ETU AWONSU tukat kurumbok mu mitapu yivud” mwamu mulondilay Baibel mu Jakob 3:2. Tukutwish kutongin yilikej yivud ya yom mutwakangenya kwikal mutapu wa antu utukasikeshina Dizu dia Nzamb kwikal. Chawiy lel twitiyijin nawamp kamu anch Baibel uyingin kwend palondilay anch: “Tesh ku chiyul ni kwitiyij malejan, chakwel wikal ni manangu kurutu.” (Jinswir 19:20) Chakin kamu twakarumwin kal yom yivud mu mwom wetu chakwel yambatana nich malejan ma Baibel. Pakwez mutapu ik tukata kwakul anch mbay netu mwin Kristu watwinkish chiyul piur pa mulong kanang?
2. Ov chom ik tufanyidina kusal anch atwinkish chiyul chitutadila ching etu kusu?
2 Antu amwing akat kwitiy nich kupakish kwiyingish ayinau, end apipej kujimb kwa mwikadil, ap kudjibwil chilim padi antu akwau. Pakwez chidi chiwamp kutesh chiyul ni kuchisadil. (Hebereu 12:11) Mwawiy, kwikil muntu ap umwing ufanyidina kuchingejin kuwanyidin kwa antu akwau, ap kafanyidinap kupan chisu ni chisu chiyul piur pa tuyom tukemp tukemp ap pa milong yilikidinay Baibel kom ka muntu amwinend kwitondin. Chikwau kand, pamwing ap muntu upanina chiyul kashinshikinangap yom yawonsu, ni chitwishikin kumuvurish yom yiney nich kalimish. Pakwez mu misamb yilondwila, likany tutonginany anch chiyul ap malejan mapaninau mafanyidin kamu, ni anch mengamidin pa Baibel. Ov mutapu ik ufanyidinay kwakul muntu?
Yilikej Tufanyidina Kulondul Chisu Tutambwila Chiyul
3, 4. (a) Ov yom ik yidia mu Baibel yikutwisha kutukwash kukudish yitongijok yiwamp piur pa chiyul ni malejan? (b) Ov mutapu ik wakulay Mwant Saul ku chiyul, nich chibudikin ik?
3 Dizu dia Nzamb dikwet uman wa mwom wa antu atambula chiyul chadingau nich kuswir. Pa chisu chifanyidina, chiyul chading chambaten kapamp kamwing nich kupup. Umwing wa antu inay wadinga Saul Mwant wa Isarel. Ndiy wakanganya kuziyil kud Yehova piur pa muchid wa in Amalek. In Amalek adinga ni kuyipompat atushalapol a Nzamb, ni dirumburish dia Yehova diadinga anch ikala in Amalek ap yivam yau kwikil yading yifanyidina kupand. Pakwez Mwant Saul wamupandisha mwant wau ni yivam yau yipandikena kuwap.—1 Samwel 15:1-11, NW.
4 Yehova wamutuma muprofet Samwel chakwel amupupa Saul. Ov mutapu ik wakulay Saul? Ndiy watadika ni kulond anch wakwatin in Amalek, pakwez wamupandishin ching kusu mwant wau. Pakwez chinech chadinga chinyim nich mbil ya Yehova. (1 Samwel 15:20, NW) Saul wapakisha kudjibwil kurumbuk kwend padi antu akwau mulong wa kupandish yivam, nich kulond anch: “Novang wom wa antu ni chawiy nitiy dizu diau.” (1 Samwel 15:24, NW) Ndiy wamekana mwin kwakamin nakash katumb kend amwinend, ni washikena kumwel Samwel anch amwinkisha katumb kurutu kwa antu. (1 Samwel 15:30, NW) Kupwa, Yehova wamulika Saul kwikal kand mwant.—1 Samwel 16:1, NW.
5. Ov chom ik chamushikena Mwant Uziya palikay kwitiy chiyul?
5 Uziya, Mwant wa Yuda “waburena kushinshaman kud Yehova Nzamb wend ni waya djat mu tempel mulong wa kwosh diseng dia malash.” (2 Jinsangu 26:16, NW) Pakwez ching kusu in kupesh awiy adinga ni mbil ya kwosh diseng dia malash. Mukurump wa in kupesh chapakishay kumukangesh Uziya, mwant wajimana kamu nakash. Chom ik chabudikinaku? Baibel ulondil anch: “Mak mamekana pa mpal yend . . . mulong Yehova wamwasa mak. Ni mwant Uziya wikala muyej wa musong wa mak djat ni ku rufu rend.”—2 Jinsangu 26:19-21, NW.
6. (a) Mulong wak walikau mwaad wau Saul ni Uziya kwitiy chiyul? (b) Mulong wak kulik kwitiy chiyul udi mulong umwing ujim nlel?
6 Mulong wak wamanau mwaad wau Saul ni Uziya mud chikasiken kwitiy chiyul? Dishin dia mulong diadinga kwibaz (kwitutul), muntu ni muntu wadinga ni kwitongin amwinend kwikal piur nakash. Antu avud akat kwiletinang runeng ayinau mulong wa chaku chinech chiyimp. Ameken mud atongining anch kwitiyij chiyul kumekeshin usup ku mutambu wau ap kupipesh katumb kau. Pakwez kwibaz kudi kuziwok. Kwibaz kukat kujadish yitongijok ya muntu chakwel anch ukat kushiken ku kulik ukwash uletilay Yehova kusutil Dizu diend ni dirijek diend. Chawiy lel, Yehova ubabeshin anch: “Kwibaz kukat kusambeliku chad lel kusheshik, ni muchim wa kwibaz ukat kulet kuwa.”—Jinswir 16:18; Rom 12:3.
Tufanyidin Kwitiy Chiyul
7. Ov malejan ik matungina tukutwisha kwilejin ku mutapu wakulay Moses ku chiyul chamwinkishau?
7 Mifund yikwet kand yilikej yiwamp ya antu itiya chiyul, ni tukutwish kwilejin ku yilikej yiney. Shinshikin Moses, muntu winkishau chiyul kud tatuwenend piur pa mutapu wa kusal mudimu wend ulimina. Moses wamutesha ni kusadil kapamp kamwing chiyul chamwinkau. (Kubudik 18:13-24) Ap anch Moses wading nich wintakel ujim, ov mulong wak wadingay mwin kuta matu ku chiyul? Mulong ndiy wading mwin kwikepish. “Moses wading muntu mwin kwitudish nakash kupandakan antu awonsu ading pa mangand.” (Kuchind Michid 12:3) Ov kwitudish kukwet usey ik? Sofoniy 2:3 (NW) ulejen anch kurumburikin mwom wetu.
8. (a) Ov yitil ik yasalay David? (b) Ov mutapu ik witiyinay David kupup kwa Natan? (c) Ov yom ik yadinga yibudikin ya yitil ya David?
8 Mwant David wasala masandj ni Batisheba ni wapakisha kujindjik chisal chinech nich kumujipesh nfumwend, Uriy. Yehova wamutuma muprofet Natan chakwel akamupupa David. Ndiy wakarumuka ni kwitiyin kapamp kamwing kamu anch: “Nasadil chitil kurutu kwa Yehova.” (2 Samwel 12:13, NW) Ap anch Nzamb witiya kukarumuk kwa David, ndiy wamana mar ma yibudikin ya chisal chend chiyimp. Yehova wamuleja anch mpak ya musamun “yikezap kudiokal ku chikumbu [chend],” anch akajend akez kuyipan kud “mbay [nend],” ni mwan wavadika ku masandj mend ukez “kufa chakin kamu.”—2 Samwel 12:10, 11, 14, NW.
9. Ov chom ik tufanyidinap kuvuramen anch atwinkish chiyul ap anch atupup?
9 Mwant David wading wij ukwash wa kutesh chiyul chifanyidina. Mu chisu kanang, ndiy wamujikitisha Nzamb mulong wa muntu wasadinay mulong wa kulet chiyul. (1 Samwel 25:32-35, NW) Ov wawiy mutapu tudia? Anch mwawiy, tukez kwilam ku mutapu wa kulond ni kusal yom yivud yikutwisha kulet runeng. Pakwez mutapu ik chikwikala anch twashiken mu mikadil yitwadila ku kutuyul ap kand kutupup? Kangal twavuramen amboku anch winou udi uman wa rukat ra Yehova, nich chitongijok cha kuwap kwetu kwa chikupu.—Jinswir 3:11, 12; 4:13.
Ngikadil Yipandikena Usey ya Kukudish
10. Ov ngikadil ik yalejanay Yesu kwikal ya usey kud antu asotina kwandam mu Want?
10 Chakwel kwikal nich urund uwamp ni Yehova ni pamwing kand nau akadivar netu in Kristu, tuswiridin kukudish ngikadil kanang. Yesu wakasikeshina yimwing ya ngikadil yiney chisu chatekay mwan mukemp mukach mwa in kwilejend ni kulond anch: “Nakulejany chakin, chifanyidin kukarumun yaku kwikal mudi ya anikanch, chamwamu kiukwandamanyap mu Want wa Mwiur. Muntu udia mujim kupandakan mu want wa mwiur udi muntu ukata kwishikumwish amwinend wikal mudi mwanikanch winou.” (Mateu 18:3, 4) In kwilej a Yesu afanyidina kukudish kwikepish, mulong awiy adinga ni matend mukach mwau ayinau mulong wa kwijik nany wadinga upandakenamu kujimb.—Luka 22:24-27.
11. (a) Ov tufanyidin kwikepish kurutu kwa nany, ni mulong wak? (b) Ang tudi in kwikepish, ov mutapu ik tukwakula ku chiyul?
11 Mupostol Pita wafunda anch: ‘En awonsu, djalany kwikepish umwing ni mukwau, mulong Nzamb uyipompatin in kwibaz, pakwez ukat kuyanaken in kwikepish.’ (1 Pita 5:5) Twij anch tufanyidin kwikal in kwikepish kurutu kwa Nzamb, pakwez mufund winou ulejen anch tufanyidin kand kwikal in kwikepish pantaliken ni ambay netu akaritiy. Ang tudi in kwikepish, kitukujimanap mulong wa yiyul yiwamp yitwinkishinau antu akwau, pakwez tukez kwilejinaku difundish kanang.—Jinswir 12:15.
12. (a) Ov ngikadil ik ya usey yambatena nich kwikepish? (b) Mulong wak tufanyidina kubangin usu ukweta ngikadil yetu padi antu akwau?
12 Ngikadil yikwau yambatena nich kwikepish kudi kutongin kuwap kwa antu akwau. Mupostol Paul wafunda anch: “Kangal wasot kusu ching kuwap kwey amwiney, pakwez sot kuwap kwau akwen. . . . Chawiy yom yawonsu yiukusalanya, anch kudia ap anch kuna, salany yawonsu mulong wa kulet uyaj kudi Nzamb. Shakamany nawamp chakwel yom yiusadilany kangal yayisadikish antu akwau yitil, ap in Yuda ap in [Grek, NW] ap in [chikumangen, NW] cha Nzamb.” (1 Korint 10:24-33) Paul kalondap anch tufanyidin kutek kuns maswir mawonsu ma muntu ni muntu ipend, pakwez ndiy wakasikeshina kwipuk kusal chom chawonsu chikutwisha kumubachik muntu kanang kusal chom chimulejina kom kend anch chidi chiyimp.
13. Ov chilikej ik chikutwisha kumekesh anch tukat kusadil chiyul cha Mifund?
13 Ov ukat kutek kuwap kwa antu akwau kurutu kwa yiukatininga ey amwiney? Etu awonsu tufanyidin kwilej kusal mwamu. Kudi mitapu yivud yitukutwisha kusal mwamu. Shinshikin bil chilikej cha mutapu wa kudjal ni kwileng. Yiney yidi milong yitina kutond kwa muntu ipend nich kulondul yany ya Mifund ya kwikal ikepishina, akad kwikis, ni inangina. Pakwez ang wijik anch mulong wa chaku cha antu a kwolikwen, mutapu wey wa kudjal ap wa kwileng uyikangeshin antu akwau kutesh uruu wa Want, ov ukutwish kwitiy kukarumun? Chakin kamu, kumukwash muntu mukwau kutambul mwom wa chikupu chidi cha usey ukash kupandakanamu kwisangaresh amwiney.
14. Ov mulong wak chidia cha usey nakash kukudish kwikepish ni kubangin antu akwau?
14 Yesu washa chilikej cha kwikal in kwikepish ni kumekesh kuyibangin antu akwau, mu chilik cha koyish ap yidjatil ya in kwilejend. (Yohan 13:12-15) Dizu dia Nzamb dilondil piur pend anch: “Ikalany ni chiyul chimwing chadinga mu Yesu Kristu; ndiy wading mu chilik cha Nzamb, pakwez kichindilap kwikal wilikena nend Nzamb mudi chom cha kubwitan, pakwez wilika amwinend, watambula chifu cha kashalapol, wikala mudi antu; ni pakarumukay muntu ndiy wikepisha amwinend wikal mwin kuziyil djat ku rufu.”—Filip 2:5-8, TMK; Rom 15:2, 3.
Kangal Kulik Malejan ma Yehova
15. (a) Ov yikarumun ik tuswiridina kusal chakwel kwikal nich untu umusangareshina Nzamb? (b) Ov kusutin yom ik kukatay Yehova kuletin chiyul ni kupup kud etu awonsu?
15 Mulong etu awonsu tudi akayitil, ang tusotin kumekesh untu wa Nzamb wetu, tufanyidin kukarumun mwikadil wetu wa manangu ni ngikadil yetu. Tufanyidin kumudjal “muntu musu.” (Kolosay 3:5-14) Chiyul ni malejan yitukwashin kujingunin yitufanyidina kurijek ni kuman lel mutapu wa kuyisal. Musul wa dishin wa yany tukweta nich kuswir udi ching kusu Baibel. (2 Timote 3:16, 17) Mikand yengamidina pa Baibel ni yikumangen yitenchikinau kud dirijek dia Yehova yitukwashin kusadil Dizu dia Nzamb. Ap anch twatesha kal chiyul chinech kurutu, ov tukez kujingunin kuswir kwetu kwa chiyul chinech ni kupakish kuchisadil?
16. Ov ukwash ik utwinkishinay Yehova mud muntu ni muntu ipend?
16 Nich kubangin kwa rukat, Yehova ukat kutukwash nich yikokujol yetu. Mamiliyon ma antu atambwil kal ukwash winou kusutin ku malejan ma Baibel ma ku chikumbu. Anvaj akat kuyul ni kupup anau chakwel kuyichidij ku mwikadil ukata kulet runeng. (Jinswir 6: 20-23) Mukach mwa chikumangen, chisu ni chisu antu amwing akat kwit chiyul ni yitongijok kud atushalapol ija yivud chakwel kurijek ukaliweny wau mu mudimu wa chingand. Amakurump niyau, pa chisu kanang, akutwish kwit chiyul kud muntu ni mukwau ap kud antu akwau ija yivud mu mudimu. Antu akweta ukaliweny wa muspiritu akat kusadil Baibel chakwel kupan ukwash kud antu auswiridina, ni kusal mwamu nich yitongijok ya kwikepish. Ang upanin chiyul, vurik ‘kubabal ey amwiney, chamwamu ap niyey akez kukwoz kand.’ (Galatia 6:1, 2) Mwaning, etu awonsu tukwet kuswir kwa chiyul ni kupup chakwel kumwifukwil Nzamb umwing kusu wakin mu uumwing.
Misamb ya Kuchirikin
• Ov mutapu ik mukatay Yehova kutukwash nich rukat kuman ndond tuswiridina kurijek etu ayinetu?
• Ov mulong wak antu avud amening mud chikasiken kwitiyin chiyul chiswiridinau, ni mulong wak chiyipina?
• Ov ngikadil ik ya usey ukash yikeza kutukwash kwitiyin chiyul, ni mutapu ik washay Yesu chilikej mu yom yiney?
[Chipich chidia pa paj wa 142]
Uziya walika chiyul ni wakwachika nich musong wa mak
Moses wamana ukwash wa kwitiyin chiyul cha Jetro