SHAPITRE 2
Ov, Mutapu ik Ukutwisha Kulam Kom Kadia Zwang?
“Lamany kom ken kadia zwang.”—1 PITA 3:16.
1, 2. Ov, mulong wak busol ukwet usey, ni mutapu ik tukutwisha kumufanikesh nich kom?
MWIN kwendish waat ujim wendishin waat mu karung mujim ukweta mambek mavud; muntu kanang wendina mu masuku ukatwila ngwa mpat pa muchim; mwin kwendish avion usutidil pamutu pa madj mamekena mudi makad nsudiel. Ov, ukutwish kwijik chom chikwetau antu inay awonsu? Umwing ni umwing mukach mwau ukutwish kushadik—pakampwil anch kakwetap busol umulejina kwindond kuyilay.
2 Yisu yivud, busol winou ukweting ndong mudi ya pa saa, ni ukwashining kumulej muntu kwindum. Anch udi muwamp ni pamusadinau nich mudimu nawamp nich ukwash wa kart wa ngand, ukutwish kuyipandish antu. Yisu yimwing, tukutwish kwisikej busol nich kom kawamp, chipan cha usey chitwinkishinay Yehova. (Jakobu 1:17) Anch tukwetap kom, tukutwish twashadik nayimp win kamu. Anch twasadil kom ketu nawamp, kakutwish kutukwash kutan njil yiwamp ni ya kulondul mu mwom wetu. El amboku tushinshikinany chirumburikina kom ni mudimu waku kasadininga. Kupwa, tukutwish kushinshikin milong yiney: (1) Mutapu tukutwisha kwijidish kom ketu, (2) mulong wak tufanyidina kulimish kom ka antu akwau ni (3) yiyukish tukutwisha kutambul anch twalam kom kadia zwang.
CHIRUMBURIKINA KOM NI MUDIMU USADININGAK
3. Dizu dia Grek dikarumwinau anch “kom” dirumburikin ik, ni usu ik wa pakampwil dikweta padi antu?
3 Dizu dia Grek diakarumunau anch “kom” dirumburikin “ronganyin rangenau ni muntu mukwau, ap ronganyin ra muntu amwinend.” Etu tushalijadin ni yitangil yikwau yawonsu ya pa divu mulong Nzamb watwinkisha usu wa kwiyijik ayinetu. Tukutwish kwishinshikin ni kwirumburish ayinetu mu mutapu kanang. Kom kadi mudi nkalansambu udia mukach mwetu, kashinshikidining yisal yetu, manangu metu ni mipak yetu. Kakutwish kutukwash kukwat mupak uwamp ap kutudimwish chakwel tulik kukwat mupak uyimp. Kupwa, kakutwish kutukasikesh ku muchim patukwatininga mupak uwamp ap kutufish nich anch twakwat mupak uyimp.
4, 5. (a) Ov, mutapu ik twij anch Adam ni Ev adinga ni kom, ni chibudikin ik chikalaku pajirilau chijil cha Nzamb? (b) Pan yilakej ya antu ashinshamena a pasak, kurutu kwa chirung cha in Kristu akwashau kudi kom kau.
4 Nzamb wayinkisha antu kom chisu chayitangay. Adam ni Ev amekesha mutapu wadingau ni kom. Tumen kamu patok anch usany ovau pasalau chitil umekeshin anch adinga ni kom. (Disambishil 3:7, 8) Cha ushon, kom kau kadingap ni mutapu wa kuyikwash nawamp kupwa kwa kusal uyimp. Ajirila chijil cha Nzamb ku usu. Chawiy kulond anch awiy atonda kwikal antomboj ap akankuny a Yehova Nzamb. Chadingau antu awanyidina, adinga ij chisal chasalau, ni kadingap kand ni mutapu wa kumuchirikin Nzamb bwat.
5 Pakwez antu avud akad kuwanyin ashalijadin ni Adam ni Ev mulong akat kusadil kom kau. Chilakej, Job muntu ushinshamena walonda anch: “Nilamin kutentam kwam ni kinikuziyap, muchim wam kiukwinfishap nich mu mwom wam.”a (Job 27:6, NWT) Chakin kamu, Job udi muntu wading ukweta kom kadia zwang. Wading ni kukatesh nawamp pamwing ni kwitiyij chakwel kamutakel mu yisal yend ni chisu chakwatangay mipak. Chawiy, ndiy wafanyina kulond nich musangar wakin anch kom kend kamufishap nich chakwel ova usany ap kwiyov mudi wasala nayimp. Ijikany amboku kushalijan kudia pakach pa Job ni David. Paburenay David kumulimish Saul, mwant uzizidilau many wa Yehova, ‘muchim wend [David] wamuswana.’ (1 Samwel 24:6) Pa chinech, kom ka David kamushikija ku kuzal, ni kamukwasha kwipuk kuchirikin chisal cha mutapu winou chakad kalimish.
6. Ov, chom ik chimekeshina anch antu awonsu akweting kom?
6 Ov, ching in kumwifukwil Yehova awiy kusu akweta kom? Shinshikin mazu minam mapepilau menday kambuy Paul malondina anch: “Antu a michid yikwau katambulap Yijil ya Moses, pakwez anch akat kusal mudi mulejenau mu Yijil yiney, awiy akat kumekesh anch, akwet yijil yau ayinau, ap anch kakwetap nchik Yijil ya Moses. Mwamu akat kumekesh anch, yom yilondilau mu Yijil ya Moses ayifundil kal mu michim yau. Kom kau kakat kumekesh kand anch, yom yiney yidi yakin, mulong yitongijok yau yikat kuyifish nich yisu yimwing, pakwez yisu yikwau yikat kuyiyingish.” (Rom 2:14, 15) Yisu yimwing, ap antu akad kwijik yijil ya Yehova, kom kau kakat kuyibachik kusal yom yambatena nich yany Nzamb.
7. Ov, mulong wak kom kakutwish kudimban yisu yimwing?
7 Pakwez, yisu yimwing kom kakutwish kadimban. Ov, mulong wak? Chiwamp, anch busol amutek piswimp ni chamu kanang cha nzembu, chikutwish kupwit ndong yidia mukach mwend ni kumukangesh kulej kwindum. Chom chimwing kand ni kom, kakutwish kutudimb anch twakavundangesh nich maswir mayimp ma mu muchim wetu. Anch twakasadil pakad kulondul chilondila Dizu dia Nzamb, tukutwishap kujingunin kuwap ni kuyip kwa yom yivud ya usey. Chakin kamu, tuswiridin umutakel wa spiritu utumbila wa Nzamb chakwel kom ketu katukwash mu mutapu uwamp. Paul wafunda anch: “Kom kam kayikedilau kudi [spiritu utumbila] kakat kwinlej.” (Rom 9:1) Ov, mutapu ik tukutwisha kwijik anch kom ketu kadi mu kwovijan ni spiritu utumbila wa Yehova? Tufanyidin kukiyijidish.
MUTAPU TUKUTWISHA KWIJIDISH KOM KETU
8. (a) Ov, mutapu ik ukutwisha muchim kuvundangesh kom, ni chom ik tufanyidina kushinshikin nakash pitukwatininga mipak yetu? (b) Ov, mulong wak mwin Kristu kafanyidinap kwikal ching kusu ni kom kadia zwang? (Tang note udia kwishin oku.)
8 Ov, mutapu ik tukutwisha kukwat mupak wengamedina pa kom? Chimeken patok anch antu amwing ishinshikidining ni akwatining mupak kwambatijan nich yitongijok yau. Kupwa, akutwish kulond anch, “Chawiy chinlejina kom kam kusal.” Maswir ma mu muchim mading makash ni makutwish kuvundangesh kom. Bibil ulondin anch: “Ov, nany ukutwisha kwijik muchim wa muntu? Kwikil chom chikata kudimban mudi muchim wa muntu, muchim uyedil wakad kutwish kuyerik.” (Jeremiy 17:9) Chawiy, tufanyidinap kutek maswir ma muchim wetu pa ndond ya kusambish. Pakwez, tusotin kushinshikin chakusambish chom chikutwisha kumusangaresh Yehova Nzamb.b
9. Ov, wom wa Nzamb chom ik, ni mutapu ik ukutwisha kwikal nich chibachikin pa kom ketu?
9 Pitukwatininga mupak uwamp wengamedina pa kom ketu twijidishina nawamp, tumekeshining wom wa Nzamb pa ndond pa kulondul maswir metu. Tushinshikinany chilakej cha Nehemiy pa mulong winou. Ndiy wadinga guverner ushinshamena kudiay Nzamb. Wadinga ni mbil ya kuyilej in Yerusalem kufut nfalang ja yitad. Pakwez, ndiy kasalap mwamu. Ov, mulong wak? Mulong ndiy wamana anch kusal mwamu kudi kuyimesh antu a Nzamb mar ni Yehova kakutwishap kov musangar pa mulonga winou. Chawiy chalonday anch: “Kand kal nisalangap mwamu, mulong nimwovil Nzamb wom.” (Nehemiy 5:15) Chidi cha usey kumwov Nzamb wom nich muchim umwing ap kusal usu wa kulik kumunenganesh Tatukwetu wa mwiur. Wom mudi winou ukutubachik kukimb yiyul mu Dizu dia Nzamb chisu tukimbina kukwat mipak.
10, 11. Ov, chom ik chilondinay Bibil piur pa kuna maar malewishininga, ni chom ik tufanyidina kusal chakwel Nzamb atukwasha pa mulong winou?
10 Chilakej, tushinshikinany bil piur pa maar malewishininga. Antu avud iyipwiling chisu chikimbiningau kuna maar pa ndond padia antu avud anch: Ov, nikutwish nana maar minam bil anch bwat? Chakusambish, tufanyidin kwijidish kom ketu ayinetu. Ov, chom ik chilondinay Bibil pa mulong winou? Chakin kamu, Bibil kalikishinap kuna maar nich kwisikan bwat. Pakwez ulejen anch Yehova wasala nawamp patwinkishay maar. (Kuseng 104:14, 15) Chikwau, Bibil ulikishin kusutish chipim mu kuna kwa maar ni mu kukwachik kwa maar. (Luka 21:34; Rom 13:13) Chawiy lel, Bibil ulejen anch kukwachik maar chidi chisal chiyimp mudi kusal masandj.c—1 Korint 6:9, 10.
11 Yijil mudi yiney yawiy yijidishininga kom ka mwin Kristu. Chawiy, pitukwatininga mupak wa kuna maar ku musambu kanang, tufanyidin kwiyipul anch: ‘Udi musambu ik winou warijekinau? Ov, nikat kwilamang ku kukwachik maar? Ov, yibachikin yam pantaliken ni maar yinding nchik? Ov, nikatishining maar nakash, makat kwinyikel, ni nikat kunang chakwel nova nawamp ni kutakel yisal yam? Ov, nikat kwilamang muchifanyidina chakwel kuna pakad kusutish chipim?’ Pitushinshikidininga yany ya mu Bibil ni yipul yilankishiningay, chipandaken kuwap kwit mu malembil umutakel wa Yehova. (Tang Kuseng 139:23, 24.) Pitusadininga mwamu, tumwitining chakwel atutakel ni spiritu wend utumbila. Twijidishining kand kom ketu chakwel kikal kambatena nich yany ya Nzamb. Pakwez, kudi chom chikwau chitufanyidinap kuvuramen chisu tukwatina mipak yetu.
OV, MULONG WAK TUFANYIDIN KUSHINSHIKIN KOM KA ANTU AKWAU?
Kom kafundishinau nich Bibil kakutwish kukukwash kukwat mupak wa kuna maar malewishininga ap bwat
12, 13. Ov, yiyingish ik yimwing yisadininga chakwel kom ka mwin Kristu kikala kashalijadina ni ka mukwau, ni chom ik tufanyidina kusal pa mulong winou?
12 Pamwing ap ukutwish kuman amwiney mutapu ushalijadina kom ka in Kristu amwing ni ka akwau. Mwin Kristu umwing ukutwish kuman chaku kanang mudi chiyimp pakwez achisadil kudi mukwau. Chilakej, mwin Kristu ukutwish kuman anch kuna maar ni arund nend urel kanang chakwel asangara pamwing kudiap kuyimp, pakwez, mukwau ukutwish kuman anch chidi chiyimp kusal mwamu. Ov, mulong wak amen yom mu mutapu kushalijan, ni mutapu ik tukutwisha kukwat mipak kukwatijan nich kushalijan kwinoku?
13 Kudi yiyingish yivud yisadilinga chakwel antu ikala ashalijadina. Muntu ni muntu ukudining mu mutapu ushalijadina. Chilakej, antu amwing pakach petu arishining nich chikokujol kanang chadingau nich pasak—ni pamwingap kand kal chipwa. (1 Ant 8:38, 39) Anch chikokujol cha muntu winou chadinga cha kuna maar malewishinga, ndiy kakutwishap kand kutesh dichuku ap dimwing rusangu ritadina maar. Anch muntu wa mutapu winou wez kwol kwey, kom kend kakutwish kumubachik kulik kuna maar. Ov, chikutwish chakunengenesh? Ov, ukudandamen kumubachik chakwel ana? Bwat. Wikalap wija yiyingish yilikidinay kuna maar ap bwat—rukat umukatina mukadivar ney winou rifanyidin kukubachik kulimish mupak wend.
14, 15. Ov, pa mulong ik wadinga in Kristu a mu mivu chitot ya kusambish nich kom kushalijan ni chom ik Paul chayitay kusal?
14 Kambuy Paul wamana anch in Kristu a mu mivu chitot ya kusambish adinga ni kom kashalijadina. Amwing ovanga nayimp piur pa milambu yalambulangau kudi akish. (1 Korint 10:25) Kom ka Paul kalikangap yakudia ya mutapu winou yalandishangau mu chiku. Ku mutambu wend, akish kadingap ni usey, ni kakutwishap kwikal ni mutapu wa kutan yakudia, mulong Yehova ndiy sakatang wa yakudia yiney ni Ndiy mwin yom yend. Pakwez Paul wadinga wij anch antu awonsu kadingap ni chitongijok cha mutapu umwing ni chendendiy pa mulong winou. Pamwing ap amwing adinga ni kwifukwil akish nakash kurutu ikala in Kristu. Ku mutambu wau, chom chawonsu chadinga chisambidina akish chadinga chiyimp. Ov, chad mutapu ik Paul wapwishay mulong winou?
15 Paul walonda anch: “Chifanyidin etu tukasikena mu ritiy tuyikwash aziyila mu ritiy kusend yisend yau. Kangal twisangarish ching kusu ayinetu, bwat. Mulong Kristu kisangarishap amwinend.” (Rom 15:1, 3) Paul wajingunina anch tufanyidina kutek maswir ma akadivar netu pa ndond ya kusambish mudi mwasalay Kristu. Paul walonda kand pa mulong winou anch kakutwishap kudia mbij ap kusal chom chin chawonsu chikutwisha kumunenganesh muntu wafwilau kudi Kristu.—Tang 1 Korint 8:13; 10:23, 24, 31-33.
16. Ov, mulong wak antu akweta kom kayilikishina kusal chom kanang afanyidin kwipuk kuyirumburish akwau akweta kom kashalijadina ni kawiy?
16 Kudi antu amwing alikishiningau kusal chom kanang kudi kom kau, chawiy lel, antu inay kafanyidinap kuyirumburish in Kristu nau piur pa yom yitadina kom, pamwing ni kukimb kand anch antu awonsu asal mudi musotinau awiy bwat. (Tang Rom 14:10.) Chakin kamu, kom ketu kafanyidin kuturumburish ching etu ayinetu, tufanyidinap kukarumburish nich antu akwau. Tuvurikany mazu minam ma Yesu malonday anch: “Kangal warumburishany, chakwel ni yen ez anirumburish.” (Mateu 7:1, TMK) Antu awonsu adia mu chikumangen afanyidin kwipuk kwipul piur pa yom yitadina kom. Pakwez, afanyidin kusal usu wa kukimb rukat ni uumwing, kukasikeshan umwing ni mukwau pa ndond pa kumeshijan mar.—Rom 14:19.
YIYUKISH TUTAMBWILINGA KUSUTIL KU KOM KADIA ZWANG
Kom kadia zwang kakutwish kututakel dichuku diawonsu ni kakutwish kutuletin musangar ni chisambu mu muchim
17. Ov, chom ik chisadikina mu kom ka antu avud nlel unou?
17 Kambuy Pita wafunda anch: “Lamany kom ken kadia zwang.” (1 Pita 3:16) Kom kadia zwang ku mes ma Yehova Nzamb kadi chiyukish chijim chamushena. Kadiap mudi kakwetau kudi antu avud nlel unou. Paul wisambina piur pa antu “akweta kom kau koshilau kal nich kasu.” (1 Timote 4:2, TMK) Kom koshilau nich kasu kakutwish kwikal mudi chikit chichinchikina ni chakad kwov kuswan. Antu avud akwet kom kadinga mudi kafakal kwau—chawiy kulond anch, kom kinak kayidimwishiningap ku yom yiyimp ap kuyilikish, ap kayishikijiningap kand ku kwov usany ap ku kwinan pasadiningau uyimp. Nlel unou, antu avud kifishiningap nich.
18, 19. (a) Ov, ukwash ik ukweta kwifish nich ni kwov usany? (b) Ov, chom ik tukutwisha kusal anch kom ketu kadandamedin ni kutufish nich piur pa chitil kanang twasala pasak ni twita dilikishin?
18 Chakin kamu, anch twifishi nich, chawiy kulond anch kom ketu katulejin mutwasala kal chom chiyimp. Chisu chitushikijininga yovil ya mutapu winou ku kukarumuk, Nzamb ukutwish kutwovil riy ap anch twasal uyimp wa mutapu ik. Chilakej, Mwant David wifisha nich piur pa chitil chend chijim chasalay, pakwez Nzamb wamovila riy rijim mulong ndiy washikena ku kukarumuk kwa kashinsh. Kukis kwa chisal chiyimp chasalay ni kukwat mupak wa kuziyil ku yijil ya Yehova yamushikija ku kujingunin amwinend anch Yehova udi “muwamp, ukat kulikishin.” (Kuseng 51:1-19; 86:5) Ov, chom ik tukusala anch tukat kwifish nich chisu chawonsu ni tukat kwov usany ap anch twakarumukin kal piur pa chitil twitina dilikishin?
19 Yisu yimwing, kom kakat kumurumburish muntu wasala kal uyimp, kakutwish kudandamen kumufish nich kupwa kwa machuku mavud ap uyimp winou udiap kand wa usey. Pa yisu mudi yiney, tukutwish kuswiridin kulej muchim wetu nich kashinsh anch Yehova udi mujim nakash kupandakanamu ni yovil yawonsu ya antu. Tufanyidin kwikal nich kashinsh ka kwitiyij anch ndiy utulikishidin yitil yetu kusutil ku rukat rend, mudi mutukasikeshininga antu akwau kusal mwamu (Tang 1 Yohan 3:19, 20.) Chikwau, kom kadia zwang kaletining chisambu mu muchim nich musangar wakad mangand minam kutwinkish. Antu avud asala chitil chijim adi katat nawamp ni amusadidin Yehova Nzamb nich kom kadia zwang mu mudimu wau.—1 Korint 6:11.
20, 21. (a) Ov, chom ik chikeza mukanda winou kukukwash kusal? (b) Ov, want ipau wa mutapu ik tukweta etu in Kristu, ni mutapu ik tufanyidina kuusadil?
20 Mukand winou abudishin mulong wa kukukwash chakwel utana musangar ni ulama kom kadia zwang mu machuku minam ma kanvundangesh ka ditenchik dia yom dia Satan. Wisambidinap piur pa yijil yawonsu ni yany yawonsu ya mu Bibil yiuswiridina kutongin kusadil mu mikadil yikukushikena dichuku ni dichuku. Kupwa, ulejenap patok yom yawonsu yitadina kom kadia zwang. Rutong ra mukand winou ridi ra kukukwash chakwel uman mutapu wa kufumb kom key ni kwijik mutapu wa kusadil Dizu dia Nzamb mu machuku mey ma mwom. Yijil ya Moses yishalijadin ni “yijil ya Kristu” mulong yijil ya Kristu yitin antu kusadil nakash kom kau pa ndond pa kulondul chany chifundinau. (Galatia 6:2, NWT) Yehova wayinkisha in Kristu want ipau wa pakampwil. Chikwau, Dizu diend dituvurishin kulik kusadil want ipau winou mudi “chom cha kujindjik nich kuyip.” (1 Pita 2:16) Pakwez, want ipau winou wa pakampwil utwinkishin mutapu wa kumekesh rukat retu kudiay Yehova.
21 Kusutil ku malembil makurukina ni ku kushinshikin mutapu uwamp wa kwikal nich mashakamin mambatena nich yany ya mu Bibil pamwing ni kuwanyish kand mipak yey yikez kukukwash kudandamen kusal chiwasambisha kusal chisu chiwamwijika Yehova kapamp ka kusambish. Ukez kufumb “manangu” mey ‘mu kusadil’ (Hebereu 5:14, NW) Kom key wafumbina nich ukwash wa Bibil kakez kukukwash mu mashakamin mey ma pichuku-pichuku mu mwom wey. Mudi busol ukata kuyitakel antu ayila mu weny, kom key kakez kukukwash kukwat mipak yikutwisha kumusagaresh Tatukwey wa mwiur. Winou wawiy mutapu uwamp ukutwisha kwilam mu rukat ra Nzamb.
a Mu Mifund ya in Hebereu, kajimbwilingamwap dizu “kom.” Pakwez adisambidin patok mu yilakej mudi yitwisambina kal ey. Yisu yivud, pisambidiningau piur pa “muchim,” isambidining untu wa muntu. Mu yilakej mudi yiney, untu ap muchim wa muntu yilejen—kom kend. Dizu dia Grek dikarumwinau mu Mikand ya Grek ya in Kristu anch “kom” adikarumwin tupamp piswimp ni 30.
b Bibil ulejen patok anch chifanyidinap ching kusu kwikal ni kom kadia zwang. Chilakej, Paul walonda anch: “Kom kam kikanfishilap nich, bwat, pakwez ap mwamwap nchik kiniyingilap kwam mulong wa kom kam. Nsalejam [Yehova] ndiy mwin kwinrumburish.” (1 Korint 4:4) Ap antu ayimeshina in Kristu mar (mudi mwasalangay kand Paul pasak) akutwish kwikal ni kom kakad kuyirumburishang, mulong atongining anch Nzamb usangaredining yom yisadiningau. Chidi cha usey anch kom ketu kadi zwang ku mes metu ni ku mes kwa Nzamb.—Midimu 23:1; 2 Timote 1:3.
c Twijikany amboku anch amingang avud alondining mwamu piur pa in kukwachik maar: kuna nich “kwisikana” kurumburikinap kuna maar makemp, pakwez, kurumburikin kulik kuna maar ap makemp.