SHAPITRE 6
Mutapu wa Kutond Kwipuwangesh Kuwamp
“Salany yawonsu mulong wa kulet uyaj kudi Nzamb.”—1 KORINT 10:31.
1, 2. Ov, mupak ik tufanyidina kukwat piur pa mitapu ya kwipuwangesh?
TONG bil anch usotin kudia dilal, pakwez waman anch dilal dined divundinaku pakemp. Ov, ukusal nchik? Chiwamp, pamwing ap ukutwish kutond kudia dilal diakabuj nich chikunku chivundina; ukutwish kudjibul dilal diawonsu, chikunku chiwamp ni chikunku chivundina; ap kand ukutwish kukatul chikunku chivundina mulong wa kuchidjibul ni washal nich chikunku chiwamp. Ov, ukutond kusal nchik?
2 Mu mutapu ukwau, tukutwish kulond anch kwipuwangesh kuding kand mudi dilal dined. Yisu yimwing, ukutwish kusanger kwipuwangesh pakwez wajingunin anch mitapu ya kwipuwangesh ya katat yidi yiyimp ni yikwet yisal yiyimp ya masandj. Ov, ukusal nchik? Antu amwing akutwish kwitiyij mitapu yawonsu ya kwipuwangesh yisadidiningau kudi in mangand ap anch yidi yiyimp. Pakwez, antu akwau alikining mitapu yawonsu ya kwipuwangesh mulong ipukining kusal chom kanang chikutwisha kuyivundangesh. Amwing niyau atondining mitapu ya kwipuwangesh yidia yiwamp ni alikining yidia yiyimp. Ov, mitapu ik ya kutond kwipuwangesh yiukutwisha kutond chakwel wilam mu rukat ra Nzamb?
3. Ov, chom ik tukushinshikina katat?
3 Antu avud pakach petu akutwish kutond kusadil chitongijok chakasatu. Twij mutapu ukwashininga kwipuwangesh, pakwez, tuswiridin kutond mitapu ya kwipuwangesh yidia yiwamp. Chawiy, tufanyidin kushinshikin mitapu ya kwipuwangesh yidia yiwamp ni yidia yiyimp. Chakusambish, tushinshikinany mu minsamb chakwel twijik yibachikin ik yikutwisha kwikal nich kutond kwetu kwa mitapu ya kwipuwangesh pa difukwil tumwifukwidilinga Yehova.
“SALANY YAWONSU MULONG WA KULET UYAJ KUDI NZAMB”
4. Ov, usu ik ukweting kwipan kwetu pa mitapu ya kwipuwangesh tutondininga?
4 Kwasutin mivu palonday mukadivar mukwau ipal wababatishau mu muvu wa 1946 anch: “Nakwatin kal mupak wa kuteshang nawamp win kamu diskur dia dibabatish diawonsu mudi yama ubabatishinau.” Mulong wak? Ulondin anch: “Kuvurik kwipan kwam yisu yawonsu kuding kwa usey mulong kwinkwashining kushal ushinshamena.” Pakad kwidjidjek, niyey witiyijin chitongijok cha mukadivar netu ou. Piuvurikininga amwiney anch wamushilamu Yehova chakwel umusadil mudimu machuku mey mawonsu ma mwom, chikubachikining kusal usu wa kujijamen yikokujol. (Tang Mulej 5:4.) Chikwau, kushinshikin kwipan kwetu kwambatenap ching kusu nich mudimu wa kulejan bwat, pakwez, kwisambidining kand yom yikwau mudi kwipuwangesh. Kambuy Paul walonda nich kashinsh payilejay in Kristu a pa chirung chend anch: “Yom yawonsu yiukusalanya, anch kudia ap anch kuna, salany yawonsu mulong wa kulet uyaj kudi Nzamb.”—1 Korint 10:31.
5. Ov, mutapu ik utukwashina mukand wa In Levi 22:18-20 chakwel tutesha kurumburik kwa dibabesh didia mu Rom 12:1?
5 Chom chin chawonsu usadininga chambatening nich kwifukwil kuumwifukwidininga Yehova. Mu mukand wend wayifundinay in Rom, kambuy Paul wasadila mazu ma usey nakash chakwel akasikesha uyakin winou mu michim ya in kwitiyij. Ndiy wayikasikesha anch: “Ipanany ayinen kudi Nzamb kwikal mudi yakupesh yikweta mwom, yidia yitumbila ya kumusangarish ndiy. Mwamu muchifanyidina kumwifukwil Nzamb.” (Rom 12:1) Palondinay Paul anch ayinen, dizu dined dirumburikin manangu, muchim ni usu. Chawiy, muntu mwin mwawonsu pakach petu ufanyidin kumusadil Nzamb mudimu nich yom yiney yawonsu. (Marko 12:30) Paul umening mudimu usadiningany nich muchim umwing mudi mulambu. Dizu dined mulambu didi dizu dia dibabesh dikash. Mu Yijil ya Moses, Nzamb kitiyangap milambu ya annam yibid ap ayej bwat. (In Levi 22:18-20) Chilik chimwing kand, ni mudimu usadilay mwin Kristu, anch auyipish kudi chom kanang, Nzamb kakezap kuwitiyij. Ov, mutapu ik chikutwisha kusadik mwamu?
6, 7. Ov, mutapu ik ukutwishay mwin Kristu kujondish mujimbu wend, ni yibudikin ik yiyimp yikutwisha kwikalaku?
6 Paul wayibabesha in Kristu a mu Rom anch: “Kangal wapanany yid ya mijimbu yen kwikal yom ya kusal nich yitil.” Paul wayileja kand anch: “Ipanany ayinen kudi Nzamb mudi antu adiokila kal ku rufu.” (Rom 6:12-14; 8:13) Kwinsambishil kwa mukand wend, ndiy wapana yilakej yimwing ya “yaku ya mujimbu.” Chawiy, ndiy wisambina piur pa in yitil mu mazu tutangina anch: ‘Tun twau twizwil sens ni masal ni kupepan. Mend yau yikat kukwakumuk mulong wa kudjish mash. Kwikil wom wa Nzamb ku mes kwau.’ (Rom 3:13-18) Mwin Kristu usheshining mujimbu wend pakatay kusal mudimu nich “yikunku” yau chakwel asal yisal yiyimp. Chilakej, anch mwin Kristu witiyij kuman yom yiyimp mudi antu adia kanzikis ap kutal mafilim ma njit ni kujipijan, ndiy “ubachikin mes mend ku chitil” ni wijondishil mujimbu wend wawonsu. Difukwil din diawonsu dikumwifukwilay Nzamb akuditiyijap mulong kididiap kand dishitwila. (Kuvurik Yijil 15:21; 1 Pita 1:14-16; 2 Pita 3:11) Cha usey mud ik kudi etu kwikal ni chaku cha kutond kwipuwangesh kuwamp!
7 Chakin kamu, mutapu wa kwipuwangesh ukutonday mwin Kristu ukutwish kumuletin musangar ap yibudikin yiyimp. Chawiy lel, tufanyidin kutond mitapu ya kwipuwangesh yikutwisha kulik kujondish mulambu wetu tumulambwila Nzamb. El amboku tushinshikinany mutapu tukutwisha kwijik mitapu ya kwipuwangesh yidia yiyimp ni yiwamp.
“KISANY YOM YAWONSU YIYIMP”
8, 9. (a) Lejan mitapu ya kwipuwangesh yaad yiwija. (b) Ov, mitapu ik ya kwipuwangesh tufanyidina kulik ni mulong wak?
8 Mu wiswimp, tukutwish kwikal nich mitapu ya kwipuwangesh yaad. Wakusambish udi mutapu wa kwipuwangesh kwakad kwitiyik kudi in Kristu, wakaad udi mutapu wa kwipuwangesh ukutwishau in Kristu amwing kwitiyij ap bwat. El amboku tusambishany kushinshikin mutapu wa kusambish—kwipuwangesh kwipukiningau in Kristu.
9 Mudi mutwayimena mu shapitre 1, mitapu yimwing ya kwipuwangesh yikwet yom yilikishiningau patok mu Bibil. Chilakej, kutal mafilim ma njit ni kujipijan, milong ya ayilembil, mafilim ma pornografi ap mafilim mayibachikininga antu ku yisal yiyimp ya masandj pa kapend ka Internet ap ku televizio pamwing ni kutesh miminy yiwangininga yom yiney. In Kristu akin kafanyidinap kutal ap pakemp mitapu yiney ya kwipuwangesh mulong yimekeshin yom yijirila yijil ya mu Bibil. (Midimu 15:28, 29; 1 Korint 6:9, 10; Kujingunik 21:8) Kusutil ku kulik kusadil mitapu ya kwipuwangesh yidia yiyimp, kumekeshin kudiay Yehova mutapu ‘ukisinany yom yawonsu yiyimp’ nich muchim umwing ni “kulik yom yamwamu.” Umekeshin kand mutapu udia ni “ritiy rakad kubabek.”—Rom 12:9; Kuseng 34:14; 1 Timote 1:5.
10. Ov, yitongijok ik yiyimp tufanyidina kwipuk piur pa kwipuwangesh ni mulong wak?
10 Antu amwing akutwish kutong anch kutal yom yijondila kukutwishap kuyisal chom. Atongining anch ‘akutwish kutal yom yiney ku televizio pakwez kafanyidinap kuyisal.’ Piukweta yitongijok ya mutapu winou, ijik anch widimbin ni witekin mu ubaj. (Tang Jeremiy 17:9.) Ov, anch tukat kwipuwangesh kusutil ku kutal yom yikisinau kudi Yehova, chakin kamu, tukutwish kulond anch ‘tukisin yom yiyimp’? Kutal yom yijondila, kuyitang mu mikand ap kuyitesh chisu ni chisu kukutwish kutek mu mwikadil uyimp. (Kuseng 119:70; 1 Timote 4:1, 2) Kusal mwamu kukutwish kuvundangesh mikadil yetu yiwamp ap mutapu tumeninga yom yiyimp yisadiningau kudi antu akwau.
11. Ov, mutapu ik umekeshinay Galatia 6:7 uyakin piur pa kwipuwagesh?
11 Chaushon, chawiy tumena nlel unou. In Kristu amwing ashikin ni ku kusal masandj mulong atambula chaku cha kutal yipich ya antu adinga kanzikis. Ayinau ashikin ku kujingunin anch “Yikukunay muntu, yawiy yikez kwangulay.” (Galatia 6:7) Pakwez, kudi mutapu tufanyidina kusadil mulong wa kwipuk chisal chinech chiyimp. Anch wandjikin yitongijok yidia yiwamp mu manangu mey, ukwez kusal yom yidia yiwamp mu mashakamin mey.—Tal mushet ukweta mutu wa mulong ulondina anch: “Ov, Mutapu ik wa Kwipuwangesh Nifanyidina Kutond?”
KWAT MIPAK YIMEDINA PA YANY YA MU BIBIL
12. Ov, mutapu ik ulondinay Galatia 6:5 piur pa kwipuwangesh, ni chom ik chikutwisha kututakel pitukata kukwat mipak?
12 El amboku twisambinany katat mutapu wakaad wa kwipuwangesh ukweta yom yakadiau kulikish mu Dizu dia Nzamb patok. Mu chikunku chinech, mwin Kristu amwinend ndiy ukweta mbil ya kutond mutapu wa kwipuwangesh umenay uwamp. (Tang Galatia 6:5.) Pakwez, chisu tutondina mutapu wa kwipuwangesh uwamp, kudi chom chikutwisha kutukwash. Bibil ukwet yany yikutwisha kututakel ap yiyul yakin yikutwisha kutukwash chakwel twijik chitongijok cha Yehova pa mulong winou. Kusutil ku kuta matu nawamp ku yany mudi yiney, tukez kushik ku kujingunin ‘chidia rusot ra Yehova’ mu yom yawonsu ni mu mitapu ya kwipuwangesh tutondininga.—Efes 5:17.
13. Ov, chom ik chikutubachika kulik mitapu ya kwipuwangesh yikisiningay Yehova?
13 Twij nawamp anch in Kristu awonsu kajinguniningap yom mu mutapu umwing. (Filip 1:9) Chikwau, etu awonsu tukatiningap kwipuwangesh kwa mutapu umwing. Chawiy, tukutwishap twachingejin kudi in Kristu chakwel akwata mupak wa mutapu umwing piur pa kwipuwangesh. Ap mwamu, anch twalikidil yany ya mu Bibil chakwel yiswimpa manangu ni muchim wetu, tukwipuk mitapu yawonsu ya kwipuwangesh yikutwisha kumunenganesh Yehova.—Kuseng 119:11, 129; 1 Pita 2:16.
14. (a) Ov, chom ik tufanyidina kushinshikin chisu tukata kutond mutapu wa kapand wa kwipuwangesh? (b) Ov, chom ik tufanyidina kusal chakwel tuteka yisakin ya Want pa ndond ya kusambish mu mwom?
14 Piutondininga mutapu wa kwipuwangesh uwamp, chidi kand cha usey kushinshikin chisu chey ukusadila. Yom yidia mu kwipuwangesh utondina yimekeshin chom kanang chiumena chiwamp, pakwez, uvud wa asaa usutishina mu kwipuwangesh kwinoku umekeshin chom ukwatina nich usey. Pakad kwidjidjek, milong ya muspiritu yawiy yikweta usey uvud kudi in kristu. (Tang Mateu 6:33.) Ov, chom ik ukutwisha kusal chakwel wijik anch utekining yisakin ya Want pa ndond ya kusambish mu mwom wey? Kambuy Paul walonda anch: “Babalany ku yaku yen. Kangal wikalany nich yaku ya antu ayisup, pakwez ikalany antu ababela. Chisu chiukwetanya katat salany yom yiwamp” (Efes 5:15, 16) Kwitekin uvud wa asaa kanang mulong wa kwipuwangesh kukez kukukwashany kutan chisu cha kusal “yom yipandakena kuwap”—mijikit yikutwisha kukukwashany kwikal nich ritiy rikash.—Filip 1:10.
15 Ov, mulong wak tufanyidin kwikal ni manangu chisu tutondininga mitapu ya kwipuwangesh?
15 Tufanyidin kand kwikal adimukina nakash chisu tutondininga mutapu wa kwipuwangesh udia uwamp. Ov, chinech chirumburikin ik mwamu? Tushinshikinany kand amboku chilakej chetu cha dilal. Chakwel wipuk kudia chikunku cha dilal chivundina pakad kwijik, ukukatulap ching pa ndond yivundina, pakwez, ukukatulaku ni kachikunku kadia kawamp. Chawiy chimwing kand, chifanyidin kwikal ni manangu chisu tutondininga mutapu wa kwipuwangesh udia uwamp. Mwin Kristu ukweta manangu kakutwishap kwipuk ching mitapu ya kwipuwangesh yilikishinau patok mu Bibil, pakwez, ukutwish kulik mitapu yikwau yimekena yiwamp ap yikweta yom yikutwisha kutuyipishin urund wetu ni Yehova. (Jinswir 4:25-27) Kushal ashinshamena ku yom yilondinau mu Dizu dia Nzamb kukez kukukwashany kulik mitapu ya kwipuwangesh yidia yiyimp.
“YOM YITOKILA”
Kusadil yany yidia mu mukand wa Nzamb piur pa mutapu wa kutond kwipuwangesh kuchidijining untu wetu wa muspiritu
16. (a) Ov, mutapu ik tukutwisha kumekesh anch tukwet chitongijok cha Yehova piur pa kutond chidia chiwamp ni chiyimp? (b) Ov, chom ik chikutwisha kutukwash chakwel tumuziyila Nzamb mu yom yawonsu?
16 Chisu chitondiningau in Kristu mitapu yiwamp ya kwipungesh, chakusambish akimbining kwijik chitongijok cha Yehova pa mulong winou. Bibil umekeshining chitongijok cha Yehova ni yany yend. Chilakej, Mwant Salomon ujimbwil yom kushalijan yikisiningay Yehova: “rudim ra makasu, makas makata kumwang mash mayingila, muchim ukata kutongijok kusal yom yiyimp, mend yikata kuswakal kuya kusal nayimp.” (Jinswir 6:16-19) Ov, mutapu ik tukutwisha kwikal nich chitongijok mudi cha Yehova? Nfund a kuseng walonda anch: “En umukatilanya Nzamb, kisany kuyip.” (Kuseng 97:10) Mitapu ya kwipuwangesh utondina yifanyidin kumekesh mutapu ukisina ni muchim umwing yom yikisinay Yehova. (Galatia 5:19-21) Ijik amboku anch, yom yiusadininga mu ujindj yawiy yimekeshininga untu wey wakin. (Kuseng 11:4; 16:8) Chawiy lel, anch ukwet maswir majim ma kumekesh mutapu ulondwilinga chitongijok cha Yehova piur pa yom yiwamp ni yiyimp mu mashakamin men ma mwom, ukutondany mitapu ya kwipuwangesh yambatena nich yany ya mu Bibil. Kusutil ku kusal mwamu kukez kukushikij ku kumuziyil Nzamb mu jinjil jey jawonsu ja mwom.—2 Korint 3:18.
17. Ov, yipul ik tufanyidina kwiyipul kurutu kwa kutond mutapu wa kwipuwangesh?
17 Ov, chom ik chikwau ukutwisha kusal chakwel wikal nich kashinsh anch usadin yom kukwatijan nich chitongijok cha Yehova piutondininga mitapu ya kwipuwangesh yiwamp? Ukutwish wiyipul kurutu kwa kukwat mupak anch: ‘Ov, chom ik chikutwisha mutapu wa kwipuwangesh winou kwinsadil ni kusadil mashakamin mam ni Nzamb?’ Chilakej, kurutu kwa kutal filim kanang iyipula anch ‘Ov, yom yikulejau mu filim winou yikwikal nich yibachikin ik pa kom kam?’ El amboku tushinshikinany yany ya mu Bibil yisambidina pa mulong winou.
18, 19. (a) Ov, mutapu ik ukutwisha kutukwash chiyul chidia mu mukand wa Filip 4:8 mulong wa kukwat mupak wa kutond kwipuwangesh kuwamp? (b) Ov, yiyul ik yikwau ya mu Bibil yikutwisha kutukwash kutond mitapu ya kwipuwangesh yiwamp? (Tal mazu ma kwinshin.)
18 Mu mukand wa Filip 4:8 mudi chiyul cha usey chilondina anch: “Izwishany manangu men nich yom yakin, ni yom ya katumb, ni yom yitentamina, ni yom yidia zwang, ni yom yikatishena, ni yom ya ranaken. Anch kudi yom yipandakena kuwap, anch kudi yom yifanyidinau antu kushiman, tongijokany ku yom yiney.” Mu verse winou, Paul kisambinap piur pa kwipuwangesh bwat, pakwez, wisambina piur pa mutapu wa kushinshikin mu michim yetu yom yikutwisha kumusangaresh Nzamb. (Kuseng 19:14) Chikwau, mazu minam ma Paul makutwish kwisambin yany ya kwipuwangesh. Ov, mu mutapu ik?
19 Iyipula anch: ‘Ov, mafilim nitadininga, masengan nisengeninga ku video, miminy niteshininga ap mitapu ya kwipuwangesh nisadidininga yizwishining yitongijok yam nich “yom yitokila”?’ Chilakej, kupwa kwa kutal film kanang, yom ik ya usey yishadininga mu manangu mey? Anch yidi yom yiwamp ni yikusangareshina, ijik anch filim winau udi muwamp. Pakwez, anch filim watala kal ukubachikin ku kusal yom yiyimp, ijik anch udi filim muyimp ni ukutwish kukuyipish yitongijok. (Mateu 12:33; Marko 7:20-23) Ov, mulong wak? Mulong kutongijokin pa yom yiyimp kukuvundangesh chisambu chey mu muchim, ni kujondishining kand kom key kafundishinau nawamp kudi Bibil pamwing ni kushesh urund wey wa piswimp ni Nzamb. (Efes 5:5; 1 Timote 1:5, 19) Chifanyidin kukwat mupak wa kwipuk kwipuwangesh kwa mutapu winou mulong kukubachikin ku kusheshik.a (Rom 12:2) Sal mudi mwasalay nfund a kuseng wamwita Yehova mu malembil anch: “Ndioshap mes mam ku yom yamwamu.”—Kuseng 119:37.
SALANY YOM MULONG WA UWAMP WA ANTU AKWAU
20, 21. Ov, mutapu ik ulondinau mu mukand wa 1 Korint 10:23, 24 piur pa kutond mitapu ya kwipuwangesh?
20 Paul wapana chiyul cha mu Bibil tufanyidina kulondul chisu tukwatinga mipak yitutadininga etu ayinetu. Ndiy walonda anch: Etu tukutwish kusal “yom yawonsu yitusotila kusal. Pakwez, kiyikutukasikeshap ku ritiy. Kangal wasot kusu ching kuwap kwey amwiney, pakwez sot kuwap kwau akwen.” (1 Korint 10:23, 24) Ov, mutapu ik wambatena chiyul chinech nich mitapu ya kutond kwipuwangesh kuwamp? Ufanyidin kwiyipul anch ‘Ov, kwipuwangesh natondakal oku kukutwish kwikal nich yibachikin ik kudi antu akwau?’
21 Kom key kakutwish kwitiyij kwipuwangesh kanang umena anch kudi ‘kuwamp.’ Pakwez, anch wajingunin anch kom ka ambay ney in Kristu kayilikishin kwipuwangesh kwinoku, ukutwish kukwat mupak wa kulik kusal mwamu. Ov, mulong wak? Mulong kusutil ku mazu malonday Paul, tusotinap ‘kusal yom ya kupwakesh nich akwetu’ ap kudi “in chikumbu cha Nzamb.” Tufanyidin kusadil chiyul chinech chilondina anch: “Kangal wasalany yom ya kupwakesh nich akwen.” (1 Korint 8:12; 10:32) In Kristu akin nlel unou asadidining chiyul chinech chiwamp cha Paul cha kwipuk kwipuwangesh kukutwisha kwikal ‘kuwamp’ ni kwakad ‘kuyikasikesh’ akwau.—Rom 14:1; 15:1.
22. Ov, mulong wak in Kristu afanyidin kwitiyij yitongijok ya antu akwau piur pa mulong winou?
22 Kudi kand mutapu ukwau wa kusal yom yikutwisha kuyisangaresh antu akwau. Mwin Kristu ukweta kom kamulikishina kusal yom kanang kakutwishap kukimb anch in mu chikumangen awonsu alondul ching mitapu ya kwipuwangesh yimeningay anch yawiy yiwamp. Anch wasal mwamu, udi mudi muntu wendishina motak mwinjil pakwez ukimbin anch antu awonsu adia ni motak mwinjil yin yang ikala nich mau ma mutapu umwing ni ndiy. Chitongijok cha mutapu winou chidiap chiwamp. Mulong wa rukat ra win Kristu, mukadivar ukweta kom kamulikishina mutapu kanang wa kwipuwangesh ufanyidin kuyilimish ambay nend in Kristu amena anch uwapin kwau ni wambaten nich yiyul ya mu Bibil. Chawiy lel, ndiy ufanyidin kumekesh ‘muchim wend wa kwitudish kudi antu awonsu.’—Filip 4:5; Mulej 7:16.
23. Ov, chom ik ukutwisha kusal chakwel wikal nich kashinsh anch watond kal kwipuwangesh kuwamp?
23 Ov, mutapu ik ukutwisha kwikal nich kashinsh anch mutapu wa kwipuwangesh watonda kal udi uwamp? Lond mu wiswimp. Kangal witiy mitapu yawonsu ya kwipuwangesh yilejininga yom yijondila, yilikishinau mu Dizu dia Nzamb. Londul yiyul ya mu Bibil yikutwisha kukukwash kutond mitapu ya kwipuwangesh yitiyijinau mu Bibil. Ipuk mitapu ya kwipuwangeh yikutwisha kujondish kom key, ni pakampwil yikutwisha kuyipwakesh ambay ney in Kristu. Anch wakwat mupak wa kusal mwamu, umutumbishin Nzamb pamwing ni yidi yey ya mu dijuku ni ukez kushalany ilamina mu rukat rend.
a Tutanin mu Bibil yiyul yikwau ya kusadil mulong wa kwipuwangesh mu Jinswir 3:31; 13:20; Efes 5:3, 4 ni mu Kolosay 3:5, 8, 20.