Kwikal Ushishamena Kuletining Yiyukish
MU JINGAND jimwing, an akatining kumusarumun murund nich kulamik nsanon ku mupil wa kudjal. Nsanon jikat kulamat ajinaj ku masun, ni chikalap chom chin chawonsu chisadilay murund—ap anch wendil, uyil mau, wikukumun, ap wamatik—nsanon jilamatin. Mutapu umwing kusu wa kujidiosh ching kujilamon rumwing ni rumwing. Kudau anikanch, madi masengan mawamp nakash.
Chakin kamu, kwikil muntu ap umwing ukatininga nsanon ku masun mend, pakwez muntu ni muntu ukashimukining mutapu ujikata kulamat swa. Muntu ushishamena ukweting ngikadil ya mutapu umwing. Muntu ushishamena uding ulamatina ba ni muntu utilay nend urund. Ushishamening ku yisend ni ku yitina urund winou ap anch yimukasikedin. Dizu “kushishaman” dituvurishin yaku yiwamp mud uyakin, ni kwipan. Anch ey ukat kusanger pakatau antu akwau kwikal ashishamena kudi ey, ov, wakwatinap kal mupak wa kwikal ushishamena kud akwen? Anch mwawiy, ov, kud nany ufanyidina kushishaman?
Win-Yakin mu Uruw—Maswir ma Usey
Win-yakin udi wa usey mu uruw pakwez, cha ushon, uburedining chisu ni chisu. Ngatan ni ngachik ashishamena ku machip ma uruw wau—charumburik anch, ashicha pamwing, muntu ni muntu ukat kusadil mulong wa kuwap kwa mukwau—asadil kal rizau rimwing rijim ritwadila ku chisambu ni zoong. Ov, mulong wak? Chidi mulong antu ayitanga nich maswir ma kwikal ashishamena kud amwing ni akwau. Patijanau Adam ni Eve mu chir cha Eden, Nzamb walonda anch: “Ikundj ukez kudiokal kudi tatukwend ni makwend, ni kulamat kudi mukajend.” Chawiy chimwing kand kud mband; ndiy wading ufanyidin kulamat kud nfumwend. Ngatan ni ngachik adinga afanyidin kwikal in-yakin ni kusadil mu kovijan umwing ni mukwau.—Disambishil 2:24; Mateu 19:3-9.
Chakin, chadinga mwamu pasutil kal tunan twa mivu. Ov, chirumburikin anch ilel unou kushishaman mu uruw kwasikin kal? Antu avud akwakul anch bwat. In kukimbijol a mu Allemagne amekeshin anch antu 80 pa chitot amening win-yakin mu uruw anch udi wa usey ujim. Kukimbijol kwa kaad kwasadika mulong wa kujingunin mikadil yiwamp ya amakundj nau amband. Ita chisak cha amakundj kufund dipang dia ngikadil yitan yikatiningau nakash kuman kud amband, ni chisak cha amband kufund dipang dia ngikadil yitan yikatiningau nakash kuman kud amakundj. Ngikadil ya usey nakash yakasikeshinau amakundj ni amband yadinga win-yakin.
Inge, kushishaman kudi chikunku cha dishin dikash dia uruw uwamp. Pakwez, mud mutwamananga mu rusangu ra kusambish, kushishaman akat kukushiman nakash pakad kukusadil. Chilakej, kuvulijan kwa kujip uruw mu jingand jivud kuletin uman wa kupalangan kwa kuburen kushishaman. Ov, mutapu ik lel ukutwishau ambay a uruw kurishish mwikadil winou ni kushal ashishamena umwing kud mukwau?
Kushishaman Kukasikeshining Uruw
Kushishaman kukat kumekan pakatau ambay a uruw kusot yisu ya kumekesh kwipan kwau umwing kud mukwau. Chilakej, chiding chiwamp kulond anch “iyetu” pa ndond pa kulond anch “icham”—“arund netu,” “anetu,” “chikumbu chetu,” “uman wetu,” ni yikwau-yikwau. Pasadilau yitenchik ni kukwat mipak—yikalap nchik piur pa chikumbu, mudimu, kulil an, kwiswedish, konje, ap mijikit ya relijon—ikundj ni mband awapidil kushinshikin yovil ni yitong ya umwing ni mukwau.—Jinswir 11:14; 15:22.
Kushishaman kukat kumekan pakatay mbay a uruw kusal anch mukwau iyova anch amuswiridin ni kwiyov anch amukatin. Ngatan ap ngachik ukwiyov anch uburedin diking ang mbay nend a uruw util urund nakash ni muntu mband ap ikundj windjing. Bibil uyiyudil amakundj kulamat kud ‘mband wa mu usand wau.’ Ngatan kafanyidinap kuulik muchim wend usota ris ra mband windjing wakad kwikal mukajend. Chakin kamu ufanyidin kwiyep kusal masandj ni mband windjing. Bibil uyudil anch: “Pakwez muntu mwin kusotan kakwetip yitongijok yakin. Ndiy ukat kwishesh amwinend.” Mband niyend amuchingejidin kwikal nich ngikadil yiney ya piur nakash ya win-yakin.—Jinswir 5:18; 6:32.
Ov, win-yakin mu uruw witin kusadil usu mwamu? Chakin kamu. Ukat kuwapish uruw ni kuushichik rawonsu, umwing ni umwing ukat kutaninamu ukwash. Chilakej, anch ikundj wipanin nich kushishaman mulong wa kuwap kwa mukajend, mband ukat kwiyov kwikal mu diking dikata kumushikij kubudish ni kukudish yaku yiwamp yawonsu. Chawiy chimwing kand kud ikundj. Kukwat kwend mupak wa kushishaman kud mukajend kukumukwash kukudish kushilamu kwend ku yijil yitentamina mu mwom wend wawonsu.
Anch ikundj ni mband ikal mu yisu ya mar, kushishaman kukez kuyovish awonsu aad kwikal mu diking. Ku mutambu ukwau, mu uruw muburedina kushishaman, chisal chikata kwez chisu ni chisu ku milong chiding kusot kwaurik ap kujip uruw. Rizau riner, pa ndond pa kupwish milong, chisu chivud rikat kubudishang kand milong yikwau yivud. Mu mivu ya 1980, mwin kupan yiyul wijikena nakash wamuchina mukajend ni dijuku diend. Ov, wamana musangar pashalay mbalak? Kupwa kwa mivu makum maad, ndiy witiyija anch kuchin kwend kwamuteka pa “amwinend ni urumbangena ni kuker tul, wading ni kusot mutapu wa kuyiladikish anend amband.”
Kushishaman Pakach pa Anvaj ni An
Anch anvaj ashishamen umwing kud mukwau, yidi njil yimwing yiwamp yikutwishau kwilejin anau niyawiy ngikadil yiney ya kwikal ashishamena. Pakukulau, an alilau mu dijuku dishishamena ni dikweta rukat, chikez kuyiswapel kwitiyij chisend chau nich kushishaman kud ambay nau a uruw ni kud anvajau pajijamedinau yikokujol ya upal.—1 Timote 5:4, 8.
Chakin, kadiap anvaj akata kwikal ayimanamar chisu chawonsu kurutu kwa an. Yisu yimwing mwan uswiridin kumubangin nich kushishaman. Chawiy chayishikena Herbet ni Gertrud—awonsu aad Atuman a Yehova—chisu cha mivu 40 ni kusut. Mwanau ikundj, Dietmar, wayela mayej ma mijir kuwand kudiokal mu wanikanch wend. Mu mivu sambwad yashalaku kurutu kwa rufu rend pa Kalang 2002, Dietmar waswirikena kumulam ni kumutal muten ni uchuku. Nich rukat anvajend abangina maswir mend. Ateka ma mashiny ma kumwokin mu chikumbu chau ni kumufumbish kud amingang. Chidi chilakej chiwamp cha kushishaman kwa dijuku mud ik!
Kushishaman Kudi kwa Usey mu Urund
Birgit walonda anch: “Muntu ukutwish kwikal ni musangar pakad mbay wa uruw, pakwez chiding chikash kwikal ni musangar pakad murund.” Pamwing ap witiyijin. Wikala ngatan, ngachik ap mbalak, kushishaman kwa murund muwamp kukez kusangaresh muchim wey ni kupitish mwom wey. Chakin kamu, anch udi ngatan ap ngachik, murund ney wa piswimp nakash ufanyidin kwikal mbay ney wa uruw.
Murund kadiap kwend muntu wa chijikan. Tukutwish kwijikijan ni antu avud—amutej netu, ambay a mudimu ap a shikol, ni antu tukata kusankanijan nau chisu ni chisu. Urund uwamp witining kwitekin chisu, usu, ni kwikankamish. Didi dilau kwikal murund wa muntu. Urund uletining yiyukish, pakwez uletining kand yisend.
Kwikal ni minsamb yiwamp nau arund netu madi maswir. Minsamb yiney yifanyidin kudiokal ku maswir. “Anch umwing wetu ukwet mulong, am ni murund nam mband tukat kutazukijanang ku telefon kapamp kamwing ap twaad pa rubing. Chidi cha rongoj kwijik anch udi kwaku ni usotil kwintesh,” mwamu mwarumburilay Birgit. Chintampu chifanyidinap kwikal chikangesh ku urund. Gerda ni Helga ashiching kulemp umwing ni mukwau, ku tunan twa akilometre, pakwez ading arund pasutil kal mivu 35 ni kusut. Gerda ulejen anch: “Tukat kwifundinang mikand chisu ni chisu, kwishimunin yom yikata kutushiken ni kurumburil yovil yetu ya mu muchim, yikala ya musangar ap ya runeng. Mikand ya Helga yikat kwisangareshang nakash. Tutongining etu awonsu mutapu umwing.”
Kushishaman kudi kwa usey mu urund. Chisal cha kuburen kushishaman chikutwish kujip ap urund wa machuku mavud. Chijiken anch arund akat kuyulijanang umwing ni mukwau ap pa milong ya ujindj. Arund akat kwisambang nich michim yau pakad wom wa kupipeshijan ap kusaul ujindj wau. Bibil ulondil anch: “Murund ukat kumekesh kukat machuku mawonsu. Mwanamaku wavadika mulong wa kukwash mu yom yikash.”—Jinswir 17:17.
Mulong arund netu akweting usu pa mutapu tutongina, twovila, ni tusadila, chidi cha usey anch tuta urund ni antu akweta mwom wambatena ni wetwetu. Chilakej, tang muchim ku kukudish urund ni antu akweta yitiyij yimwing ni yeyey, nich ngikadil ya mutapu umwing, ni yijidik ya chilik chimwing ya yom yitentamina ni yakad kutentam mud ey. Arund mud inay akez kukukwash kushiken ntong jey. Chikwau kand, ov, mulong wak kusot kuta urund wa piswimp ni muntu ukweta yany ni mikadil yakad ey kwitiyij? Bibil ulejen usey wa kutond arund awamp palondilay anch: “Muntu ukata kwend ni in manangu niyend ukez kwikal mwin manangu, pakwez ukata kwend nau ayisup ukez kaman mar.”—Jinswir 13:20.
Chitwishikin Kwilej Kushishaman
Anch mwan wijik kulamik nsanon pa masun ma mukwau, ndiy ukez kusot chisu ni chisu kusengan mutapu winou. Mwamu kand tukutwisha kulond piur pa muntu ushishamena. Ov, mulong wak? Mulong tukat kwiyijidish kumekesh kushishaman, chawiy lel chikutuswapel kand. Anch muntu wilej kwikal ushishamena mu mwom ku wanikanch mu dijuku, chikez kumuswapel kukudish urund wengamidina pa kushishaman. Mu chilik chifanyidina, urund mud winou ukweta usu ni wa chikupu ukutwish kusiy njil ya kushishaman mu uruw. Chikez kumukwash kand kwikal ushishamena mu urund upandakenamu wawonsu.
Yesu walonda anch chijil chijim chidi kumukat Yehova Nzamb nich muchim wetu wawonsu, mupim wetu wawonsu, nich manangu metu mawonsu, ni usu wetu wawonsu. (Marko 12:30) Chirumburikin anch tumwinkisha Nzamb kushishaman kwawonsu. Kwikal ushishamena kud Yehova Nzamb kuletin difut dipitishina. Kakezap kuturumbukin ap pakemp, mulong ndiy ulondil anch: “Am nishishamen.” (Jeremiy 3:12, New World Translation) Chakin kamu, kushishaman, ap win-yakin kud Nzamb kuletin difut dia chikupu.—1 Yohan 2:17.
[Tablo wa jinsangu udia pa paj wa 6]
Kushishaman kwa murund muwamp kukez kusangaresh muchim wey
[Chipich chidia pa paj wa 5]
Yid ya dijuku yishishamena yikat kubangin maswir ma muntu ni mukwau