Dizu dia Yehova Didi Diom

Manans Majim ma Buku wa Jinswir

SALOMON, MWANT wa Isarel wa pasak ‘watwisha kulond jinswir tunan tusatu.’ (1 Ant 4:32) Ov, tukwet mazu minam ma manangu? Mwaning, tumakwet. Buku wa Bibil wa Jinswir, wapwishau kufund mu muvu wa 717 kurutu kwa chirung chetu, ukwet Jinswir jivud ja Salomon. Kudi ching mashapitre maad ma nsudiel mafundau kudi antu akwau—Agur mwan ikundj wa Jake ni mwant Lemwel. Pakwez, antu akwau atongining anch Lemwel didi dijin dikwau dia Salomon.

Mazu ma Nzamb mafundinau mu buku wa Jinswir makwet yitong yaad—“mulong wa kwijikish manangu ni malejan.” (Jinswir 1:2) Yiney yitukwashin kwikal nich manangu, ap ukaliweny wa kujingunin yom nawamp ni kusadin ronganyin chakwel kupwish milong. Nich ukwash wa manangu ni malejan minam, tukat kutambul kand dipup, ap malejan ma mwikadil. Kushinshikin jinswir ni kutesh yiyul yidiamu kukutwish kutukwash kujingunin yitongijok ya muchim wetu, kutuletin musangar, ni kutuyukish.—Hebreu 4:12.

‘TAMBUL MANANGU NI LAM BA MALEJAN’

(Jinswir 1:1–9:18)

Salomon ulondin anch: “Manangu makat kutazwokin mu mikombil.” (Jinswir 1:20) Mulong wak tufanyidina kutesh dizu dined dizambukina ni diovikena nawamp? Shapitre wa 2 ulejen patok yiyukish yivud yidiokila ku kutambul manangu. Shapitre wa 3 wisambidin mutapu wa kuta urund wa piswimp ni Yehova. Kupwa Salomon ulondin anch: “Disambishil dia manangu diawiy ed: tambul manangu, ap nchik ukwet yawonsu, tambul ronganyin. Lam ba malejan, kangal wamadjibul.”—Jinswir 4:7, 13.

Yom ik yikeza kutukwash kulik masandj ap mikadil yijondila ya mangand? Shapitre wa 5 wa Jinswir wakwil anch: Ijidish ukaliweny wa kutong, ni itiyij anch jinjil ja mangand jikat kudimban. Shinshikin kand, yishiken yiyimp ya masandj. Shapitre ulondwilaku utubabeshin mulong tulika yisalijok ni yaku yikata kuyipish urund wetu ni Yehova. Shapitre wa 7 utwinkishin malejan ma usey nakash piur pa mutapu mband mwin kusotan ukatay kulembijek ni kukak. Mu shapitre wa 8, amekeshin usey ni mutapu wa kwit manangu mu mutapu umwing ushimokishina. Shapitre wa 9, didi dipwishil dikasikeshina dia jinswir jisambidinau kurutu kwa kushik mu shapitre winou, ajilejen mudi chilakej chikasikeshina chitubachikina kukimb manangu.

Yakul ku Yipul Yipwilau Piur pa Mifund:

Jinswir 1:7; 9:10—Mutapu ik wom wa Yehova udia “disambishil dia ronganyin” ni “disambishil dia manangu”? Pakad wom wa Yehova, ronganyin rikutwishap kwikalaku, mulong ndiy udi Sakatang wa yom yawonsu ni Mwin kufund Bibil. (Rome 1:20; 2 Timoteu 3:16, 17) Ndiy udi musul wa ronganyin rawonsu rakin. Chawiy lel, ronganyin risambishin nich wom wa kalimish ka Yehova. Wom wa Nzamb udi kand disambishil dia manangu mulong manangu makutwishap kwikalaku pakad ronganyin. Chikwau kand, muntu wakad wom wa Yehova kakutwishap kusadin ronganyin rawonsu rikwetay chakwel kumutumbish Sakatang.

Jinswir 5:3—Mulong wak nsotan amutazukin anch “mband wa kusotan”? Jinswir 2:16, 17 jilondin piur pa “mband wa kusotan” anch udi muntu “wavuramena manswik ma Nzamb wend.” Muntu mwawonsu wadinga mwin kwifukwil anzamb a makasu ap kulik kwilej yijil ya Moses, kuwejaku ni mband wa kusotan, ading akat kumutazuk anch mweny.—Jeremiy 2:25; 3:13.

Jinswir 7:1, 2—Kulond anch “mazu mam” ni “yijil yam” kurumburikin ik? Kuwejaku ku malejan ma Bibil, mazu minam yidi yijil, ap yijidik, yitekinau anvaj mulong wa uwamp wa yid ya dijuku. Ansand afanyidin kudandamen kuziyil malejan minam mudi mukatau kuziyil malejan ma Bibil mayifundishinau kudi anvajau.

Jinswir 8:30—Nany “mwant wa mudimu”? Madi manangu mafanikeshina muntu matazukinau anch mwant wa mudimu. Pa ndond pa kumasadil mudi manangu masadilau mulong wa kuumb, mulong wa kurumburil chidinga manangu, chifanikesh chinech chisambidin mwanat wa Nzamb, Yesu Kristu kurutu ikal muntu. Kurutu kwin kamu kwa kuvadik mudi muntu panap pansh, ndiy ‘katangau kudi Nzamb pa kusambish kwa midimu yend.’ (Jinswir 8:22) Mudi “mwant wa mudimu,” Yesu wasala mudimu ukash ni Tatukwend mu kutang kwa yom yawonsu.—Kolosai 1:15-17.

Jinswir 9:17—Ov, “mem ma wij” chom ik, ni mulong wak “matadil”? Mulong Bibil ufanikeshin mazang madiokila ku kwijikijan kwa ikundj ni mband nich mem ma mu dijiy mapwishina impu, mem ma wij marumburikin masandj ma mu ujindj. (Jinswir 5:15-17) Chitongijok cha kwel anch kwikil muntu umena, masandj minam mamekening mudi masangareshina.

Malejan Kudi Etu:

Jinswir 1:10-14. Tufanyidin kwipuk kwandam mu jinjil jiyimp ja akayitil mulong wa kushilamu kwau kwa mapit.

Jinswir 3:3. Tufanyidin kuman rukat rudimukina ni ukinakin mudi yom ya usey nakash ni kuyimekesh patok mudi tukata kumekesh yileng ya usey mwi nshing. Tufanyidin kand kutek ngikadil yiney mu muchim wetu, ni kuyikadish yetwetu.

Jinswir 4:18. Ronganyin ra mu spiritu rikat kukulang pakemp-pakemp. Chakwel kushal mu chitokish, tufanyidin kudandamen kumekesh kwikepish ni kwitudish.

Jinswir 5:8. Tufanyidin kwipuk yishindil yawonsu ya mwikadil wijondila wa masandj, yikala yidiokila ku mizik, ku kwipuwangesh, ku Internet, ap mu mabuku ni mu magazet.

Jinswir 5:21. Ov, muntu umukatina Yehova ukushesh urund wend ni Nzamb wakin mulong wa kachisu kakemp ka kwisangaresh? Bwat! Kwijik anch Yehova umen yawonsu tukata kusal ni ukez kuturumburish chidi chom chijim chikutubachika kulam mwikadil udia zwang.

Jinswir 6:1-5. Tukwet yiyul yiwamp mudi ik mu maverse minam mulong wa kulik ‘kwipan kwikal kapopu’ ap kulik kuchip machip mulong wa antu akwau pa milong ya nfalang yakad manangu! Anch twajingunin anch chisal chetu chimeken kwikal chakad manangu, tufanyidin kuya swa ‘kwilemb kudi mukwetu’ chakwel kumwit dilikishin nich kujijaman ni kusal yawonsu tukutwisha kusal mulong wa kupwish milong.  

Jinswir 6:16-19. Mu yom yiney sambwad yijimbwilau mudi mikadil yawonsu yiyimp. Tufanyidin kuyikis nakash.

Jinswir 6:20-24. Kwilej Bibil kusambish ku wanikanch kukutwish kumuking muntu ku kuwil mu mupit wa masandj. Anvaj kafanyidinap kwikal nich kadiwij piur pa kuyifumb anau.

Jinswir 7:4. Tufanyidin kukat nakash manangu ni chovu.

JINSWIR JITUTAKEDIL MUNTU NI MUNTU IPEND

(Jinswir 10:1–29:27)

Chikunku chishadilaku cha Jinswir ja Salomon chidi mu mazu makemp mamutadila muntu ni muntu ipend. Chimamekeshinau cha kusambish mudi yom yishalijadina, yifanikena, ni yisikena, mazu minam makwet malejan makweta usu piur pa mwikadil, mutapu wa kulond, ni ngikadil.

Shapitre wa 10 kushik ku shapitre wa 24 ukasikeshin usey wa wom wa kalimish ka Yehova. Jinswir jidia mu shapitre wa 25 kushik ku shapitre wa 29 ajifunda kudi “antu a Ezekia mwant wa in Yuda.” (Jinswir 25:1) Jinswir jinej jikat kufundish kumuchingejin Yehova ni malejan makwau ma usey.

Yakul ku Yipul Yipwilau Piur pa Mifund:

Jinswir 10:6—‘Wimpongarik ukat kwijindjik mukan ka muntu muyimp’ mutapu ik? Chikutwish kwikal mwamu mulong antu ayimp akat kujindjikang yitongijok yau ya kuyisal akwau yom yiyimp. Ap kand chikutwish kwikal mwamu mulong antu ayimp ayikisining, chawiy lel, rupompat ra akwau rikat kuyinenetish.

Jinswir 10:10—Mutapu ik “mwin kufet dis” mukatay kulet milong? “Muntu wamwamu” kakutwishap kwikal ching muntu “wa kan kalemp” pakwez ukutwish kand kupakish kujindjik yitongijok yend nich yisal ya mujimbu, mudi “kufet dis.” (Jinswir 6:12, 13) Mutapu winou wa kudimban ukutwish kumuletin muntu upompatinau yitongijok yiyimp.

Jinswir 10:29—Ov, ‘njil ya Yehova’ chom ik? Mufund winou wisambidin mutapu ukatay Yehova kuyisadin antu yom, kiwisambidinap mwikadil wa mwom tufanyidina kulondul. Mutapu ukatay Nzamb kuyisadin antu yom urumburikin diking dia antu ayingina pakwez kusheshik kwa antu ayimp.

Jinswir 11:31—Mulong wak antu ayimp akez kutambul difut kusut in kutentam? Pinap difut adisendin mu chilik cha kujimb kwa chibau chikezay kutambul muntu ni muntu. Anch mwin kutentam warumbuk, difut dikatay kutambul mulong wa kurumbuk kwend chidi chibau. Muntu muyimp ukat kusal chitil ku rusot rend ni ukat kulik kukarumuk chakwel kusal yom yiwamp. Chawiy lel, muntu muyimp ufanyidin kutambul chibau chikash.

Jinswir 12:23—Mutapu ik muntu ‘mukatay kujindjik ronganyin rend?’ Kujindjik ronganyin kurumburikinap anch muntu karimekeshinap ap pakemp. Pakwez, kurumburikin kurimekesh ku ujindj, pakad kwibaz.

Jinswir 14:17—Ov, mulong wak ‘mwin kubabal amukisining’? Dizu dia Uhebreu dikarumwinau anch “kubabal” dikutwish kurumburik mutapu uwamp wa kutong ap kand yitongijok yiyimp. Chakin kamu, muntu wa yitongijok yiyimp amukisining. Pakwez, mwamu kand mudiay muntu ukweta mutapu uwamp wa kutong ukata kusadin manangu mend ni kutond kulik kwikal wa ‘mangand.’—Yohan 15:19.

Jinswir 18:19—Mutapu ik ‘mwanamaku ukwashinau udi mudi musumb wa mpwembu yikash’? Mudi mpwembu yikash yikwatinau kudi akankuny, muntu wa mutapu winou ukutwish kulik kamu kulikishin. Matend pakach pend ni mwin kusal yiyimp makutwish kwikal mudi “tumangu twa chipang cha mayal” chikasikena kusut.

Malejan Kudi Etu:

Jinswir 10:11-14. Chakwel mazu metu mikala makasikeshina, manangu metu mafanyidin kwizul nich ronganyin rakin, muchim wetu ufanyidin kwikal ubachikinau nich rukat, ni manangu mafanyidin kutakel yawonsu yibudikina mu kan ketu.

Jinswir 10:19; 12:18; 13:3; 15:28; 17:28. Tufanyidin kutong kurutu kwa kulond, ni kangal twalondol yom yivud.

Jinswir 11:1; 16:11; 20:10, 23. Yehova usotin anch etu twikala antu akin mu yawonsu tukata kusal.

Jinswir 11:4. Kukimbijol mapit ma mujimbu ni kudiul dilejan dia muntu ipend dia Bibil, kukumangan, malembil, ni mudimu wa chingand, chidi chom cha usup.

Jinswir 13:4. Kwikal nich “maku” ma kwikal nich chisend mu chikumangen ap kusot kwikal nich mwom mu mangand masu kuwanyidinap. Tufanyidin kand kwikal nich mushiku ni kusal usu ukash mulong wa kuwanyish yitiyijinay Nzamb.

Jinswir 13:24; 29:15, 21. Nvaj mwin rukat kafanyidinap kumuzangamish mwanend ap kujindjik kurumbuk kwend. Pakwez, tatuku ap maku ufanyidin kumukand chakwel alika chaku chend chiyimp kurutu ikala muntu muyimp.

Jinswir 14:10. Mulong tukutwishap kumekesh nawamp yovil yidia mu muchim wetu chisu chawonsu ni antu atumena kakutwishap kuyitesh, rongoj rikutwishau kupan kudi antu akwau rikutwish kwikal ni mimbu. Tukutwish kujijaman mu mar anch twamuchingejin ching Yehova.

Jinswir 15:7. Tufanyidinap kulejan milong yetu yawonsu kudi muntu mukwau, mulong ndim kafanyidinap kukun mbut jend pa ndond yimwing. Mwin manangu ukat kupalangeshang ronganyin rend chisu chifanyidina anch kudi kuswir kwa kulond.

Jinswir 15:15; 18:14. Kulam yitongijok yikash kukez kutukwash kulam musangar, ap anch tumen mar.

Jinswir 17:24. Kushalijan ni “chisup” ukweta mes ni manangu marumbangena pa ndond pa kushinshikin yom ya usey, tufanyidin kukimb kutesh chakwel tutwisha kusal yom nich manangu.

Jinswir 23:6-8. Tufanyidin kwipuk kwikal nich chaku cha kwakan kwa rubabek.

Jinswir 27:21. Katumb kakutwish kumekesh untu wetu. Kwikepish kukumekan anch katumb katubachikin ku kwitiyij anch tufanyidin kumujikitish Yehova ni kutukasikesh kudandamen kumusadin. Kuburen kwikepish kukat kumekan anch katumb kamekeshin yovil ya kwitutul.

Jinswir 27:23-27. Nich chilakej cha kafung, jinswir jinej jikat kukasikeshin usey wa kusanger mwikadil wa mwom udia zwang udiokila ku mudimu ukash. Jitukasikeshin kamu kuman usey wa kumuchingejin Nzamb.a

Jinswir 28:5. Anch ‘twamusot Yehova’ kusutil ku malembil ni dilejan dia Dizu diend, ‘tukwijik kamu nawamp’ yom yawonsu tuswiridina chakwel kumusadin mu mutapu uwanyidina.

‘URUU WA USEY’

(Jinswir 30:1–31:31)

Mukand wa Bibil wa Jinswir upwishin nich ‘uruu wa usey’ waad. (Jinswir 30:1; 31:1) Mu kusadin yifanikesh yikasikeshina yitongijok yetu, uruu wa Agur umekeshin ris rakad kupwang ni mutapu chikasikena kujingunin mutapu ukatau kumudimb changadim kudi ikundj.b Mukand winou utubabeshin kand chakwel kwipuk kwibaz ni kulond kwa ujim.

Uruu wa usey watambulay Lemwel kudi makwend ukwet chiyul chipandikena kuwap piur pa kusadil nviny ni maar ma kasu ni piur pa kurumburish mu kutentam. Kwisambin kwa mband muwamp kupwishin nich mazu malondwila am: “Mwinkishanyip yom yapanay ku makas mend, chakwel midimu yend yimushimekisha.”—Jinswir 31:31.

Ikal nich manangu, itiy dipup, kudish wom wa Nzamb, muchingejina Yehova. Madi malejan ma usey mudi ik mafundishinau mu jinswir jafundau nich ukwash wa spiritu utumbila! Chawiy lel, tusadilany amboku yiyul yau ni twikalany ni musangar wa “muntu umwovila [Yehova] wom.”—Kuseng 112:1.

[Mazu madia kwishin kwa paj]

[Chipich chidia pa paj wa 8]

Yehova udi musul wa ronganyin rawonsu rakin

[Chipich chidia pa paj wa 10]

Ov, ‘kupalangesh ronganyin’ kurumburikin ik?