Yipul ya in Kutang

Kabway ka tempel wa Salomon kading kakwet kulep ik?

Kabway kading ndond ya kwandamin mwi ndond Yitumbila ya tempel. Kukwatijan ni Bibil—Dikarumun da Ngand Yisu wabudika kurutu kwa 2023, “kabway ka tempel kading kakwet kulep kwa akude 20, ni kulep kwading kwiliken ni kujimb kwa chikumbu. Chad kulep kwa kuya piur kwading kwa 120.” (2 Jsng. 3:4, NWT.) Mabibil makwau niyau malondin anch kabway kading kakwet kulep kwa kuya piur kwa “akude 120,” charumburik anch ametre 53!

Pakwez, Bibil​—Dikarumun da Ngand Yisu wabudishinau mu 2023 ulondin piur pa kabway ka tempel wa Salomon anch: “Kulep kwa kuya piur kwading kwa akude 20,” ap piswimp ametre chidivu.a El tushinshikinanyaku mayingishin makemp masadina anch kwikal kuswimp kwinoku.

Kulep kwa kuya piur kwa kabway ka tempel kakulejenap mu 1 Ant 6:3. Mu verse winou, Jeremiy walejana kulep ni kukurik kwa kabway pakwez kalejanap kulep kwa kuya piur. Kupwa mu shapitre ulondwilaku, ujimbwil yikunku yikwau ya tempel, kuwejaku ni Dijiy da utad wa kwenguril, matemb dikum ni manguj maad ma utad wa bronze mading pol pa kabway. (1 Ant 7:15-37) Anch kabway kading kamu ni kulep kwa kuya piur kwa ametre 50 ni kusut ni kading kasutinamu jindond jikwau ja tempel, ing mulong wak Jeremiy kalejanap piur pa kulep kwa kuya piur? Ap kupwa kwa yitot ya mivu, in Yuda amwing ading in kufund, alejena anch kabway kadingap kalepina kusutamu jindond jikwau ja tempel wa Salomon.

In kwilej milong ya Bibil idjidjekin anch mbumbu ja tempel jading ni mutapu wa kulam kabway kading ni kulep kwa kuya piur kwa akude 120. Pasak mbumbu ajitungang ni mayal ni matafad, jading jikwet mufulandal ujim ni jading kand jisomburikin kwiur, mud mwatungangau yis ya matempel ma mu Idjibit. Pakwez tempel wa Salomon kadingap mwamu. In kwilej milong ya Bibil atongin anch mbumbu jend jadingap jikweta kujimb kwa akude musamban ni kusut, ap ametre 2,7. Théodor Busink mwin kwilej milong ya kutung ya pakur walonda anch: “Kukwatijan ni kujimb kwa rubumbu ra ndond ya kwandamin mu tempel, kabway kafanyinap kwikal ni kulep kwa kuya piur kwa akude 120.”

Chimeken anch 2 Jinsangu 3:4 kamukopirilap nawamp. Ap anch mamaniskri mamwing malondin anch “120” mu verse winou, makwau makuchingejin mud Codex Alexandrinus ukweta mivu 1500 ni kusut ni Codex Ambrosianus ukweta mivu 1400 ni kusut, malondin anch “akude 20.” Mulong wak mulej wa yijil wafunda anch “120”? Mazu “chitot” ni “akude” mafanijadin mu Hebereu. Chawiy chimeken anch mulej wa yijil winou wafunda dizu “chitot” pa ndond pa dizu “akude.”

Chakin kamu, ap anch tusadin usu wa kutesh nawamp yom yiney ni kumekesh mutapu wadinga chakin kamu tempel wa Salomon, tushinshikidin pakampwil pa yom yading yimekeshinay tempel winou, charumburik anch tempel mujim wa mu spiritu. Tumujikitishin Yehova nakash mulong uyitazukin atushalapol end awonsu chakwel amwifukwil mu tempel winou!​—Heb. 9:11-14; Kuj. 3:12; 7:9-17.