Mareferans ma Mudimu ni Mashakamin ma In Kristu Mukand wa Chikumangan
RUBING RA 7-13 NGOND WA 11
YOM YA USEY YIDIA MU DIZU DIA NZAMB | 2 ANT 5-6
“Itudia Nau Etu Ayipandaken Adia Nau Awiy Kuvul”
it-1-F p. 728 par. 5
Elisha
Isarel Wapand kal mu Chikas cha in Siria. Pa chisu chading chiyikedilay Mwant Joram, in Siria ading itenchikin kuyirishikish in Isarel mu mutapu wa chikashimwish. Elisha wayipisha tupamp tuvud yom yading yitenchikinay Ben Hadad II, mulong wamulejang Mwant Joram kwawonsu kwayangangau in Siria. Kwinsambishil Ben Hadad watonga anch pakach pa antwend pading muntu walejanang jinsangu jau kud in Isarel. Pakwez pajinguninay muntu wapanang jinsangu jau, watuma amasalay ku Dotan, anyingumuka musumb winou nich atubar ni matemb ma njit mulong wa kumukwat Elisha. (CHIPICH, Vol. 1, p. 950) Kashalapol wa Elisha wova wom nakash, pakwez Elisha wamulembila Nzamb chakwel amuburil kashalapol wend mes, kashalapol “watala ku mukandu kwizwil sens ni atubar ni matemb ma kasu mamunyingumukin Elisha.” Chad pading pasejinau amasalay a in Siria, Elisha wamwita Yehova chakwel asal chilay chikwau, wamulembila anch: “Yipuputisha antu inay mes.” Kupwa Elisha wayela in Siria anch: “Nlondulany am,” pakwez kayikwatap ku makas wasambish kuya nau, chinech chimekeshin anch kafap kamu mes pakwez manangu mawiy mayishadika. Katwishap kumujingunin Elisha wezau kukwat, ni kijikap kwading kuyitwadinay.—2Ant 6:8-19.
w13-F 15/8 p. 30 par. 2
Elisha Wamana Matemb ma Kasu—Ov, Niyey?
Ap anch ading amunyingumukin kud akankuny nend ku musumb wa Dotan, Elisha kazazatap. Mulong wak? Mulong wading nich ritiy rikash mudiay Yehova. Niyetu tukwet kuswir kwa ritiy mud riner. Komb tumwitany Nzamb spiritu wend utumbila mulong wa kumekesh ritiy ni yikunku yikwau ya dibuj dia spiritu.—Luka 11:13; Gal. 5:22, 23.
it-1-F p. 409 par. 4
Wimputames
Wimputames wayikwata amasalay a in Siria wayitinau kud Elisha wading chakin kamu wa mu manangu. Anch amasalay awonsu afa chakin kamu mes, ing awonsu afanyina kuyikwat ku makas mulong wa kuya nau kwayitwalau. Pakwez Bibil ulondin kusu anch Elisha wayileja anch: “Yiney kiyawiyap njil, ap winou kiwawiyap musumb, bwat. Nlondulany am.” Mu buku Principles of Psychology (1981, Vol. 1, p. 59), William James ulondil piur pa yom yiney yasadika anch: “Chibudikin chijim nakash pakach pa yibudikin yikata kwikalaku anch chibur cha wong chitazukinau anch cortex chasal nayimp chid wimputames wa mu manangu. Chinech chimekeshinap kamu anch muntu kamenap chom, ap anch uburedin ukaliweny wa kuyov kurumburik. Kukwatijan ni Psychologie uyirumburil mud kulik kuman kukwatijan kudia pakach pa yom yimenay muntu ni kurumburik kway; kwifung kwin kwawonsu kwa jinjil jidiokila ku misul yikwashina kuman (centres vusuels) mulong wa kutwal ku misul yikata kulet yitongijok yikwau (centres d’autres idées) kukat kuyisarumun kand.” Chimeken anch wawiy wimputames wayokau amasalay in Siria kud Yehova pashikau ku Samaria. (2Ant 6:18-20) Chimeken anch wimputames wa mu manangu winou wawiy kand wayikwata amakundj a ku Sodom, mulong rusangu rimekeshin anch, pa ndond pa kwiyakamish mulong ikal kal amputames, adandamena kusal usu wa kukimb chis cha chikumbu cha Lot.—Dis 19:11.
Mapit ma mu Spiritu
w05 1/10 paj 19 par. 2
Manans Majim ma Buku wa Kaad wa Ant
5:15, 16—Ov, mulong wak Elisha walika kutambul chipan cha Naman? Elisha walika chipan mulong wijika anch chilay cha kumwok Naman wachisala nich usu wa Yehova, kiwadingap usu wend amwinend. Kichadingap chifanyidina ku mutambu wend kwisakin kusutil ku mudimu wend wamwinkishau kud Nzamb. In kwifukwil akin ilel kakatap kusot kwisakin ayinau mu mudimu wa Yehova. Alamining mu michim yau chiyul cha Yesu anch: “En wakilany chamwamu, panany chamwamu.”—Mateu 10:8.
RUBING RA 14-20 NGOND WA 11
YOM YA USEY YIDIA MU DIZU DIA NZAMB | 2 ANT 7-8
“Yehova Wasala Yom Yakad Kutongin”
it-1-F p. 729 par. 1
Elisha
Pakwez mu kusutu kwa chisu, Ben Hadad II weza kand, kapamp kinak kezap ni yisak yend ya in kubuw yezang pachipatu, pakwez pinap weza ni usu ni wateka chibeng ku Samaria. Chibeng chinech chading chikash nakash kwawiy kwamulejau mwant dichuku dimwing anch mband umwing wamudia mwanend. Mwant Joram, “mwan a mpongirik,” Akab washilamu kumujip Elisha. Pakwez machip mend masalay pakad kutong mawanyinap. Pashikay ni kalal wend ku chikumbu cha muprofet, Joram walonda anch kadingap kachingejina ap pakemp anch Yehova ukutwish kukwash. Elisha wamuleja mwant nich kashinsh anch dichuku diambakedinap kukwikal yakudia yivud nakash. Kalal wa mwant widjidjeka piur pa mazu minam, kwawiy kwamulejau kud Elisha anch: “Ukuman yom yiney ni mes mey, pakwez kiukuyidiap, bwat.” Rishind raletishay Yehova mu chibeng cha in Siria, rayibachika kutong anch kwading chisak chijim cha amasalay a michid kushalijan ading ezina kuyirishikish, chawiy achina asha chibeng chau ni yakudia yawonsu. Pateshay mwant anch in Siria achin kal, wamuleja kalal wend kulam chis cha Samaria, ku chis kwinikwa kwawiy kwafilay mulong amushatola kud in Isarel afila nzal ading abachikijadina mulong wa kuya kubuw chibeng cha in Siria. Wamana yakudia pakwez kayidiap.—2Ant 6:24–7:20.
Mapit ma mu Spiritu
it-2-F p. 108 par. 6-7
Mwend wa Kasu
Ant a mu Dijuku dia David. Yehova Nzamb wamuteka David kwikal Mwant wa Isarel, ni kusutil umutakel wa Nzamb, David wamekesha anch wading mwant ni ntakel mwin manangu. Chawiy chamutazukau anch “mwend wa kasu wa Isarel.” (2Sam 21:17, NWT) Mu manswik ma Want maswikay ni David, Yehova wakana anch: “Ditand diey dikez kiman chikupu.” (2Sam 7:11-16) Ni ant a mu dijuku dia ku chikit cha want, kusambishin pa David kushik kud mwanend Salomon ading mud “mwend wa kasu” wa Isarel.—1Ant 11:36; 15:4; 2Ant 8:19; 2Jsng 21:7.
Pamumwangau Mwant Sedekias ni kumutwal mu winkwal mu Babilon mulong wa kufil kwinikwa, chamekana mud “mwend wa kasu” wajim kal. Pakwez Yehova kajipap manswik mend. Wimika kusu kwend winyikel ‘djat ni pakez kezilay ukweta mbil ya kuyikel.’ (Eze 21:27) Yesu Kristu, Mesia, “wa a majuku ma David,” ndiy nswan wafanyina kuyikel chikupu. Mwamu “mwend wa kasu” wa David ukezap kajim. Chawiy Yesu ud mwend wa kasu wa chikupu mulong ndiy ukuyikel chikupu.—Mt 1:1; Lk 1:32.
RUBING RA 21-27 NGOND WA 11
YOM YA USEY YIDIA MU DIZU DIA NZAMB | 2 ANT 9-10
“Wamekesha Kutakaman, Mushiku ni Kaziyap”
w11-F 15/11 p. 3 par. 2
Jehu Warishina nich Mushiku Difukwil Diakin
Jehu amwinkisha chisend cha kuwanyish pa chisu chading muchid wa Isarel mu mwikadil uyimp. Ngand yading mu yibachikin yiyimp ya Jezabel, mband wading wa Akab ni makwend a Joram, mwant wading uyikedila. Wakasikesha difukwil dia Bal ni kushesh difukwil dia Yehova, wayijipa aprofet a Nzamb, ni wayipumbula antu nich “yom ya akish” ni “ulaj.” (2 Ant 9:22; 1 Ant 18:4, 13) Yehova wapana mbil ya kujiyish chikumbu chakabuj cha Akab, kuwejaku ni Joram nend Jezabel. Jehu ndiy wading ufanyidina kuwanyish chisend chinech.
w11-F 15/11 p. 4 par. 2-3
Jehu Warishina nich Mushiku Difukwil Diakin
Kupwa kwa kulik kulond chom ap chimwing kud aruu amutuminau, Jehu wamanijana ni Mwant Joram ni murund nend Akazia, mwant wa Yuda, ading awonsu muntu ni muntu mu ditemb diend. Joram wamwipula Jehu anch, “ov, kud chisambu?” Jehu wamwakula anch: “Ov, kukwikal nchik chisambu anch kuchid yom ya akish ni ya ulaj yivud ya makwey Jezabel?” Pateshay Joram mwamu, wova wom chawiy wasambisha kuchin. Pakwez Jehu waswakala nakash! Wanana nseu, wamwasay Joram pa rudung, ni mwant wafila mu ditemb diend. Ap anch Akazia wachina, pakwez Jehu wamulondula ni walejana kumujip niyend, ni amujipa.—2 Ant 9:22-24, 27.
Muntu mukwau wa mu chikumbu cha Akab wafanyinau kujip niyend wading Mwant mband muyimp Jezabel. Jehu wading uyingin nich pamutazukay anch “mband ushingilau.” Pandamay Jehu mu Jizarel, wamumana pa dididish dia chikumbu cha mu chipang. Pakad kulond yom yiyimp, Jehu wayileja atulal a mu chipang kumudjibwil Jezabel pa dididish. Kupwa atubar a Jehu amudjatola muntu winou wapumbula Isarel wakabuj. Mu kusut kwa chisu, Jehu wayijipa kand antu akwau avud a mu dijuku dia Akab, muntu muyimp.—2 Ant 9:30-34; 10:1-14.
w11-F 15/11 p. 5 par. 3-4
Jehu Warishina nich Mushiku Difukwil Diakin
Chid chakin anch Jehu wichila mash nakash. Pakwez mifund yimulejen kwikal ikundj utakamena wayikamunina in Isarel mu winyikel uyimp wa Jezabel ni dijuku diend. Anch chisend chinech amwinkach mwant wa Isarel, chafanyina kumwit kutakaman, mushiku ni kulik kuziy. Ndinguril umwing wa milong ya Bibil ulondin anch: “Wading mudimu ukash ni ausala ni usu nakash. Anch aya nich yom pakemp pakemp, nich rukat chimeken anch kelap kutwish kujiyish difukwil dia Bal mu Isarel.”
Pakad kwidjidjek ukuman anch yom yimwing yirishinau nich in Kristu nlel yitin kumekesh mikadil yimwing mud yadingay nich Jehu. Chilakej, yom ik tukusala anch atupak kusal yom yikangeshinay Yehova? Tufanyidin kulik kapamp kamwing, nich kutakaman ni usu wawonsu. Anch tulamatin kud Yehova, tukwitiyap ap pakemp chom chin chawonsu chikisinay.
Mapit ma mu Spiritu
w11-F 15/11 p. 5 par. 6-7
Jehu Warishina nich Mushiku Difukwil Diakin
Pamwing ap Jehu wading utongin anch pakwel anch want wa Isarel ukwolik ku want wa Yuda, chading chitin kwauril marelijon ma mant minam maad. Mud ant akwau a Isarel amusambelaku, wapakisha kusal usu wa kudandamen kuyauril kusutil kulam difukwil dia musamb a ngomb. Pakwez kusal mwamu kwading kuburen ritiy mudiay Yehova, wamuteka kwikal mwant.
Yehova wamujikitisha Jehu mulong ‘wasala yom yitentamina ku mes ma Nzamb.’ Ap mwamu, Jehu “kababalap mu muchim wend kwendil mu yijil yawonsu ya [Yehova] Nzamb.” (2 Ant 10:30, 31) Anch washinshikin yom yawonsu yasalay Jehu kwinsambishin, chisal chinech chikutwish kukushimokish ni kukunenganesh. Pakwez yitufundishin dilejan kanang. Tufanyidinap kutong anch mulong tud arund a Yehova, urund winou ukudandamen kwau. Mulong wa kushal ashinshamen kud Yehova, tufanyidin kwilej Dizu dia Nzamb dichuku diawonsu, kuditongijokin, ni kumulembil Tatukwetu wa mwiur nich muchim wawonsu. Chawiy, el tusalany usu nakash wa kudandamen kulimish yijil ya Yehova nich muchim wetu wawonsu.—1 Kor. 10:12.
RUBING RA 28 NGOND WA 11–4 NGOND WA 12
YOM YA USEY YIDIA MU DIZU DIA NZAMB | 2 ANT 11-12
“Mband Muyimp ni Mwin Ris Amupup Kal”
it-1-F p. 217 par. 7
Atalia
Mud makwend Jezabel, Atalia wamubachika nfumwend Joram kusal yom yiyimp ku mes ma Yehova mu mivu chinan yawonsu yayikelay. (1Ant 21:25; 2Jnsg 21:4-6) Mud kand makwend, Atalia wichila mash nakash ma antu akad mulong. Pafay mwanend muyimp Akazia kupwa kwa kuyikel mu muvu umwing, Atalia wayijipa antu akwau awonsu a ku chikit cha want, kumudioshaku Jowas wading uchidia kal mwan wa mu makas, wajindjikau kud mwin kupesh mujim ni mukajend, wading sangaj wa Jowas. Kupwa Atalia widisha amwinend want ni wayikela mu mivu dikum, kusambish piswimp mu 905-899 K.C.C. (2Jsng 22:11, 12) Anend iya yom yitumbila ya mu tempel wa Yehova ni ayipesha kud Bal.—2Jsng 24:7.
it-1-F p. 217 par. 3
Atalia
Pawanyishay Jowas mivu sambwad, Mwin Kupesh Mujim Jehojada wading umwovila Nzamb wom wamubudisha mwan winou ndond yading yimujindjikinau ni wamudisha want mud nswan wa mu dijuku dia want. Pateshay masok ma dipumb dijim, Atalia waya mau ku tempel, ni pamanay yom yading yisadikina, watoya anch: “Ampunganang kal! Ampunganang kal!” Mwin Kupesh Mujim Jehojada walejana kumubudish mu chipang cha tempel ni kumujipin kwi njil yandaminangau atubar ku chikumbu cha mwant; ndiy wading pamwing ap ushadinaku mu chikumbu chiyimp cha Akab. (2Ant 11:1-20; 2Jsng 22:1–23:21) Mazu am mawanyina kamu chakin: “Kwikil dizu dialonday [Yehova] mulong wa Akab dikusuta chamwamu”!—2Ant 10:10, 11; 1Ant 21:20-24.
Mapit ma mu Spiritu
it-2-F p. 1185 par. 7
Jowas
Kupwa, mu machuku mawonsu ma mwom wend, Mwin Kupesh Mujim Jehojada wikala mud tatuku ni mwin kumuyul Jowas, ni mwant winou nsand wadandamena kuyikel. Pawanyishay mivu 21, Jowas wata amband aad, umwing dijin diend diading Jowadan, awiy amband avalay nend an amakundj ni amband. Mwamu mulong wa antu a ku dijuku dia David, wading utwadina kud Mesia, wading piswimp ni kujiy, wavuvurika.—2Ant 12:1-3; 2Jsng 24:1-3; 25:1.
RUBING RA 5-11 NGOND WA 12
YOM YA USEY YIDIA MU DIZU DIA NZAMB | 2 ANT 13-15
“Kwipan ni Muchim Wawonsu Kukat Kulet Yiyukish Yivud”
w10 1/4 paj 30 par. 11
Ov, Umulondwil Kristu Rawonsu?
11 Chakwel kwilikej usey wa kusal mudimu wa Nzamb nich mushiku, shinshikin mulong umwing washikena mu mwom wa Mwant Jowas wa Isarel. Pamanay anch Isarel ukutwish kuwil mu makas ma in Siria, Jowas weza kudiay Elisha wamudidil. Muprofet wamuleja kwasin pa kapend kutadish ku mutambu wa Siria, chimekeshina kupandakan kudiay Yehova pantaliken ni muchid winiwa. Chakin kamu chinech chafanyina kumukasikesh mwant. Kupwa Elisha wamuleja Jowas kusend jinseu jend ni kujibul pansh. Jowas wajibula pansh tupamp tusatu. Pa chinech Elisha wova kuyip, mulong kubul pansh tupamp tutan ap musamban kwela kurumburik “kuyibul in Siria, djat kamu ni pakupwilau.” Katat Jowas watwisha kuyipandakan tupamp tusatu kusu pakad kuyipwish. Mulong wasala pakad mushiku, kuyipandakan kwa Jowas kwadinga nich mipak. (2 Ant 13:14-19, MN) Dilejan ik tukutwisha kwilejin ku rusangu riner? Yehova ukez katuyukish nakash ching kusu anch twasal mudimu wend nich muchim wetu wawonsu nich mushiku.
w13-F 1/11 p. 11 par. 5-6
“Ndiy Ukat Kufutan Kuwap Kud Antu Awonsu Akata Kumusurab”
Anany akatay Yehova kuyukish? Paul walonda anch “awonsu akata kumusurab.” Referans umwing wa in kukarumun Bibil ulondin anch dizu dia Grek dikarumwinau anch “kusurab” dirumburikinap “kuya kumukimb” Nzamb, pakwez dirumburikin kwez kud ndiy “kusutil kumwifukwil.” Referans mukwau urumburil anch mutapu udisadidinau dizu dined diletin chitongijok cha mushiku ni usu nakash. Inge, Yehova ukat kuyiyukish antu akata kumwifukwil mulong ritiy rau riyibachikin kusal mwamu nich mushiku ni mulong amukatin nakash.—Mateu 22:37.
Mutapu ik ukatay Yehova kuyiyukish atushalapol end ashinshamena? Uyikanin kuyinkish difut diwamp nakash dimekeshina anch ud mwin kupan nakash ni uyikatin nakash—mwom wa chikupu pa divu dikwikala Paradis. (Kujingunik 21:3, 4) Ap katat, Yehova ukat kuyiyukish antu akata kumusurab nich win kashinsh. Kusutil spiritu wend utumbila ni manangu madia mu Dizu diend, atushalapol end akwet musangar mu mashakamin mau.—Kuseng 144:15; Mateu 5:3.
Mapit ma mu Spiritu
w05 1/10 paj 21 par. 3
Manans Majim ma Buku wa Kaad wa Ant
13:20, 21—Ov, chilay chinech chikasikeshin kwifukwil yishankur ya relijon? Bwat, kichikasikeshidinap yishankur ya relijon. Bibil kalejenap anch mafup ma Elisha amifukwila. Wadinga usu wa Nzamb wawiy wasadisha chilay chinech, mud muchadinga nich yilay yawonsu yasalay Elisha padingay mwom.
RUBING RA 12-18 NGOND WA 12
YOM YA USEY YIDIA MU DIZU DIA NZAMB | 2 ANT 16-17
“Kushimpish Muchim kwa Yehova Kukwet Mimbu”
it-2-F p. 868 par. 4
Salimanasar
Winyikel wa Isarel. Mu winyikel wa Osey Mwant wa Isarel (piswimp mu 758-740 K.C.C.), Salimanasar V washika ku Palestine ni wamuyikela Osey ni kumushindin chakwel amwinkishang milambu muvu ni muvu. (2Ant 17:1-3) Pakwez, mu kusut kwa chisu Osey walika kumwinkish Salimanasar milambu ni wakwata mupak wa kwibomb ni So Mwant wa Idjibit. (Tal SO.) Chawiy, Salimanasar wamukasa Osey kupwa wateka chibeng ku Samaria mu mivu yisatu, kupwa akwata musumb winou wading mu jimbumbu ni in Isarel ayitwala mu winkwal.—2Ant 17:4-6; 18:9-12; ilakej ni Ozey 7:11; Eze 23:4-10.
it-1-F p. 402 par. 7
Winkwal
Ikala Isarel, want wa kwiyand wa michid 10, ap Yuda, want wa kurul wa michid yaad, diyingishin diayitwadinau mu winkwal diading dimwing: alika difukwil diakin dia Yehova mulong wa kuyifukwil anzamb a makasu. (Kuv 28:15, 62-68; 2Ant 17:7-18; 21:10-15) Yehova ndiy wayituminang chisu ni chisu aprofet end mulong wa kuyibabesh, mant mawonsu maad, pakwez kateshap. (2Ant 17:13) Kwadingap mwant ap umwing wa michid dikum ya want wa Isarel wajiyisha difukwil dia makasu dialetay Jerobowam mwant wakusambish wa muchid winou. Mpanyend Yuda niyend, want wa Kurul, kateshap kubabesh kwa Yehova ap kwilejin ku winkwal mwandamay Isarel. (Jer 3:6-10) Mud chibudikin, antu a mant minam mawonsu maad ayitwala mu winkwal, muchid ni muchid waya mu winkwal wa pakampwil tupamp tuvud.
Mapit ma mu Spiritu
jy paj 50; Mushet
In Samaria Ading Anany?
Ngand yitazukinau anch Samaria yid pakach ni pakach, kwindum kud ngand ya Yudeya ni kwinkaj kud ngand ya Galalia. Kupwa kwa rufu ra Mwant Salomon, michid dikum ya kwinkaj kwa Isarel yaurika mu michid yaad, muchid wa Yuda ni muchid wa Benjamin.
Antu a michid dikum yiney asambisha kwifukwil musamb a ngomb. Chawiy, mu muvu wa 740 K.C.C., Yehova wasala anch in Asiria ashesha ngand ya Samaria. Amasalay inay akweta usu a in Asiria ayikwata antu amwing a mu Samaria aya nau mwi ngand ya Siria. In kwifukwil inay ifukwilinga anzamb a ngand yikwau asambisha kwatijan pamwing nau in Isarel ashala mwi ngand. Mu kusut kwa mivu, antu inay asambisha kupalangesh mutapu wau wa kwifukwil wakad kukwatijan ni yitiyij ni mbil yafundau mu Chijil cha Nzamb mud chijil cha kutwalan ku mukand. Chawiy, relijon wau kadingap kumutazuk anch difukwil diakin.—2 Ant 17:9-33; Isay 9:9.
Mu chirung cha Yesu, in Samaria itiya mikand yafunday Moses, pakwez kayangap kwifukwil mu tempel wadinga mu Yerusalem. Mu mivu yivud, ayanga kwifukwil ku tempel watungau ku Mukandu wa Garizim wadinga piswimp ni ul wa Sikar ni adandamena kwifukwil kwinikwa djat ni pasheshau tempel winou. Rukuny rujim radinga pakach pa in Samaria nau in Yuda radandamena kushik ni pa chirung cha mudimu wa Yesu.—Yohan 8:48.
RUBING RA 19-25 NGOND WA 12
YOM YA USEY YIDIA MU DIZU DIA NZAMB | 2 ANT 18-19
“Mutapu Ukatau Kupakish Akankuny Netu Kutuziyish”
w05 1/10 paj 21 par. 5
Manans Majim ma Buku wa Kaad wa Ant
18:19-21, 25—Ov, Ezekiya wasuka manswik ni Idjibit? Bwat. Kufundan kwa Rabshake kwadinga kwa makasu, ni kulond kwalonday anch kudiokil kwi “mbil ya Yehova.” Mwant Ezekiya mwin yakin wikamena ching kusu padiay Yehova.
w10-F 15/7 p. 13 par. 3
“Kangal Wovany Wom, Nikukukwashany”
Mulong wa kuyibachik antu kwidjidjek, Rabishakey walonda yom ya makasu. Walonda anch: “Ov, kindiyap [Yehova] wadioshinau jindond ja piur ni yintamb kudi mwant Ezekias? . . . [Yehova] amwinend wanlejina kurish ni yenen ni kushesh ngand yen.” (2 Ant 18:22, 25) Mwamu Rabishakey wamekesha anch Yehova kafanyinap kuyirishin antu end mulong wading uyijimedin. Pakwez yadingap yakin. Yehova wading umusangeridin Ezekias ni wading usanger mulong in Yuda achirika ku difukwil diakin.—2 Ant 18:3-7.
w13 1/11 paj 20 par. 14
Atufung Sambwad Ni Ayilol Chinan—Arumburikin Ik Kudi Etu Nlel Unou
14 Mwant wa Asiria wateka chibeng mu Lakis, kwiyand ni kurand kwa Yerusalem. Kwinikwa, kusutil kud aruu asatu, ndiy wayileja antu anch kafanyidinap kurish. Muruu wend, wading utazukinau anch Rabishakey, wasadila mitapu yivud. Palonday mu dizu dia Hebereu, ndiy wayileja anch alika kumuziyil mwant ni ayiziyila in Asiria, ni kuyidimb anch ukez kuyitwal mwi ngand mukezau kwikal ni mwom wa musangar. (Tang 2 Ant 18:31, 32.) Chawiy lel Rabishakey wakasikesha anch mud mwakanganyau anzamb a michid kuyilam in kuyifukwil au, chilik chimwing Yehova kakutwishap kuyikamunin in Yuda mu makas ma in Asiria. Nich manangu, antu kapakishap kwakul ku makasu minam, mwamu mukatau kusal atushalapol a Yehova nlel unou.—Tang 2 Ant 18:35, 36.
yb74-F p. 176 par. 2
Chikunku cha 2—Alemany
Chisangareshin pa kuman anch a SS, asadinang yisu yivud milad yiyimp nakash mulong wa kuyibachik antu kufachik mukand umekeshina anch atun kal ritiy rau, kupwa kwa kufachik, yisu yivud ayikarumukinang ni kuyizengol nakash kusutamu mutapu wayizengolangau kurutu kwa kufachik. Karl Kirscht uletin kashinsh ka yom yiney, ulondin anch: “Atuman a Yehova awiy azengolangau nakash kusutamu antu akwau mu ma kompony ma mar. Atongang anch mu kusal mwamu akutwish kuyibachik kufachik mulong wa kutun ritiy rau. Atubachikang yisu yivud kusal mwamu. Antu amwing afachikang, pakwez, yisu yivud chayitang kuchingel muvu ni kusuta chakwel lel ayibudish. Mu chisu chinech, ayilejanang kud a SS kwikal in rubabek ni in wom, ni ayishindinang kusal yatazukangau anch ‘kwend kwa ntumb,’ ayinyingumwishang mukach mwa akadivar nau kurutu kwa kuyibudish mu kompony.”
Mapit ma mu Spiritu
it-1-F p. 170 par. 3
Kwilej Yom ya Pakur ya Pansh
Chilakej, Bibil ulejen anch Sanakerib Mwant wa Asiria amujipa kud anend amakundj aad, Adaramelek ni Shareser, ni anch amuswana kud mwanend mukwau, Esar Hadon. (2Ant 19:36, 37) Pakwez rusangu rumwing ra in Babilon rilejen anch machuku ma ngond 20, ngond wa Tebet, Sanakerib amujipa kud mwanend ikundj wamubwambwila. Bérose, mwin kupesh wa in Babilon wa mu yitot ya mivu yisatu K.C.C., ni Nabonide, mwant wa Babilon wa mu yitot ya mivu musamban K.C.C., alejen niyau yom yawiy yimwing, anch Sanakerib amujipa kud mwanend ikundj umwing. Pakwez, mu chikunku cha yom yafunday Esar Hadon, mwan wamuswana Sanakerib, yajinguninau kand kal palab, Esar Hadon ulondin patok anch anamakwend (mu uvud) abwambwila ni amujipa tatukwau kupwa achina. Mu Universal Jewish History (1948, Vol. I, p. 27), Philip Biberfeld ulondin anch: “Rusangu ra in Babilon, Nabonide, ni Bérose idimba; ching kusu rusangu ra Bibil rawiy rading rakin. Yom yafunday Esar Hadon yamekesha anch rusangu ra Bibil rid rakin ka chom pa ka chom ni rilondin yom yakin nakash piur pa chinship chinech cha rusangu ra in Babilon nau in Asiria kusutamu yom yilondinau in Babilon ayinau. Winou ud uman umekeshina anch ap anch mikand yisambidina yom ya pakur yid ya katat, pakwez anch yilondin yom yakad kukwatijan ni yilondinay Bibil, tufanyidin kubabal nakash.”
RUBING RA 26 NGOND WA 12–1 NGOND WA 1
YOM YA USEY YIDIA MU DIZU DIA NZAMB | 2 ANT 20-21
“Malembil Mamubachika Yehova Kusal Chom Kanang”
ip-1-F p. 394 par. 23
Amufuta Mwant Mulong wa Ritiy Rend
23 Chisu chayay Sanakerib kapamp kakusambish mulong wa kurishikish Yuda, Ezekias wading uyedin nakash. Isay wamuleja anch ukufa. (Isay 38:1) mwant winou wading ukweta mivu 39 wanenganana nakash. Kadingap kiyakamishina kusu mulong wa amwinend, pakwez kand mulong wa yom yikuyishikena antu. Musumb wa Yerusalem ni wa Yuda yading mu ubaj, ading akimbin kuyishesh kud in Asiria. Anch Ezekias wafa, nany ukutakela njit? Pa chisu chinicha, Ezekias kadingap kakweta mwan wafanyina kumuswan. Ezekias wamwilembila nakash Yehova mu malembil chakwel amwovil riy.—Isay 38:2, 3.
w17.03 paj 19 par. 16
Musadina Yehova ni Muchim Wawonsu!
16 Kupwa kwa machuku, Ezekias wayela ni wakimba kufa. Mu chisu chinicha cha mar, wamwilembila Yehova chakwel avurik kushinshaman kwend ni amukwasha. (Tang 2 Ant 20:1-3.) Yehova watesha malembil ma Ezekias ni wamwoka. Kusutin Bibil twij anch nlel tukutwishap kuchingej anch Nzamb oka mayej metu kusutin chilay ap kusal anch tushakam mivu yivud. Pakwez mud Ezekias, tufanyidin kumuchingejin Yehova chakwel atukwash. Tukutwish kumulej anch: “A! [Yehova] katat nakwilembil, amboku, vurik mudi munendila kal kurutu kwey nich kujijaman, ni muchim wam wawonsu.” Ov, witiyijin anch Yehova ukutwish kukulam yisu yawonsu ap anch uyedin?—Kuseng 41:3.
g01-F 22/7 p. 13 par. 4
Malembil Makutwish Kwinkwash Mutapu Ik?
Pakur, Yehova wakulang pakad kulab—ap mu chilay—malembil ma amakundj amwing ading ni ritiy nakash. Chilakej, pateshay Mwant Ezekias anch mayej mading mayedinay makumushikij ku rufu, wamwilembila Yehova chakwel amupandish. Nzamb wamwakula anch: “Am novil kal kwilemb kwey. Namen kal mansoj mey. Tal, nikukwok.” (2 Ant 20:1-6) Kud kand amakundj ni amband akwau ading amwovila Nzamb wom akwashau niyau mutapu wawiy umwing kud Nzamb.—1 Samwel 1:1-20; Daniel 10:2-12; Midimu 4:24-31; 10:1-7.
Mapit ma mu Spiritu
it-2-F p. 406 par. 4
Chilik
Chilik akat kuchisadin mulong wa kutung nich chikumbu ap kushinshikin nich mulong wakuman anch chichiwapin. Yehova walonda anch “nikez kayilej in Yerusalem kadimu mud munasala kudi in Samaria, mudi munasala kand ku dijuku dia Mwant Akab.” Nzamb wapima Samaria ni chikumbu cha Mwant Akab ni watana anch ading ayimp nakash ap akachisum, chawiy ading afanyidin kuyishesh. Chilik chimwing, Nzamb wafanyina kurumburish Yerusalem ni ant au, kumekesh patok uyimp wau ni kushesh musumb. Yawiy yom yasadika mu 607 K.C.C. (2Ant 21:10-13; 10:11) Kusutil Isay, ayijikisha akachisum in kwibaz ni in kuyiyikel antu mu Yerusalem piur pa mar mafanyina kuyishiken ni mazu ma Yehova anch: “Dirumburish ditentamina dikez kikal mudi chilik cha rubumbu.” Mbil ja kutentam kwakin jafanyina kumekesh anany ading chakin kamu atushalapol a Nzamb ni ading akad kwikal atushalapol end akin, ni chibudikin chafanyina kwikal kupand ap kusheshik.—Is 28:14-19.