Mareferans ma Mudimu ni Mashakamin ma in Kristu Mukand wa Chikumangan
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
RUBING RA 3-9 NGOND WA 7
YOM YA USEY YIDIA MU DIZU DIA NZAMB | ESIDERA 4-6
“Kangal Wakangeshany Mudimu”
Ov, Umen Yom Yamanay Zakariy?
13 Mudimu wa kutunguril tempel aukangesha. Pakwez amakundj atondau mulong wa kutakel—Mwin Kupesh Mujim Joshua ni Guverner Zorobabel—“asambish[a] kutungiril chikumbu cha Nzamb.” (Esi. 5:1, 2) In Yuda amwing afanyina kuman mud mupak winou wadingap uwapina. Mudimu wa kutung tempel wafanyinap kujingam ku mes ma akankuny, ni afanyina kukimb mutapu wa kuletish kanvundangesh. In kutakel aad, Joshua ni Zorobabel, asala usu wa kwikal nich kashinsh anch Yehova wading uyikwashin. Kupwa ikala nich kashinsh kinak. Mutapu ik?
w86-F 1/2 p. 29, mushet par. 2-3
Yehova “Wayilama Amakurump”
Kupwa kwa in Yuda ashala mu Babilon kuchirik mwi ngand yau, kwasuta chisu chilemp cha mivu dikum ni musamban chakad kusal mudimu. Muprofet Age ni Zakariy ayikasikesha in Yuda ading ni usweral, ni asambishirila mudimu wa kutungiril tempel wa Yehova. Pakwez kupwa kwa chisu chikemp, mudimu winou asambisha kuurishikish kud antakel a in Peris. Akankuny inay ayipula anch: “Nany wakwinkishinanya en usu wa kutunguril Chikumbu cha [Yehova] chinech?”—Esidera 5:1-3.
Mutapu wafanyinau kwakul in Yuda ku chipul chinech wading wa usey nakash. Anch amakurump ova wom, mudimu wa kutungiril wafanyina kwiman pakad kulab. Anch amakurump abwambwila ku yom yayilejau kud antakel inay, afanyina kukangesh mudimu pakad kulab. Chawiy amakurump (pakad kwidjidjek ading atakedinau kud Guverner Zorobabel ni Mwin Kupesh Mujim Joshua) akula nich nkeu pakwez mu mutapu uwamp. Ayivurisha mupak wakwatau kud mwant Sirus, wading uyinkishina in Yuda mbil ya kusal mudimu wa kutungiril. Mulong in Peris ading ij nawamp anch chiyipin kubwambwil ku mupak wakwatau kal kud mwant, chawiy antakel atonda kuziyil ku mupak wa mwant. Ni ayinkisha in Yuda mbil ya kudandamen ni mudimu wau ni mu kusut kwa machuku Mwant Darius witiyija niyend mupak winou!—Esidera 5:11-17; 6:6-12.
Ov, Umen Yom Yamanay Zakariy?
7 Kuswimp kwa yom yimwing kwayiletina in kutung tempel chisambu mu chilik kanang. Yom ik yiney? Mu muvu wa 520 K.C.C., kwadila mwant musu Darius I, ndiy wading uyikedina mu Peris. Mu muvu wakaad wa kuyikel kwend, wajingunina anch chijil chikangeshina kutung tempel chading cha mafef. Darius wapana mbil ya kupwish mudimu wa kutung tempel. (Esi. 6:1-3) Uruu winou wayikashimwisha antu awonsu—pakwez kwading kand yom yikwau. Mwant wapana mbil kud antu awonsu ading ayikangeshina in Yuda kutunguril tempel kulik kuyikangesh ni kuyinkish nfalang ni yom yawonsu yading yiswiridinau mulong wa kutung nich tempel! (Esi. 6:7-12) Mud chibudikin, in Yuda apwisha kutung tempel kupwa kwa mivu yinying mu muvu wa 515 K.C.C.—Esi 6:15.
Ov, Umen Yom Yamanay Zakariy?
16 Mutapu ukwau upaninay Yehova umutakel wend ud kusutin ‘kashalapol ushinshamena ni kubabal.’ (Mat. 24:45) Yisu yimwing, kashalapol winou ukutwish wapan umutakel twakad kamu kutesh nawamp. Chilakej, tukutwish kutambul mbil jimwing jilejena mutapu wa kwirijek mulong wa kupand ku mar madiokila ku yom yatangau, yom tutongina anch yikezap kwau kushiken kwi ndond tushicha. Ap tukutwish kwiyov anch kashalapol niyend wapandakesh kal chad mbil pa chisu chinech cha chipupu. Yom ik tufanyidina kusal anch twatong anch mbil jipaninau jovikenap? Tukutwish kutongijokin pa mutapu wataninawamu in Isarel kusutin kutesh chiyul cha Joshua ni Zorobabel. Tukutwish kutongin kand piur pa nsangu jikwau twatangina kal mu Bibil. Yisu yimwing antu a Nzamb atambula umutakel wading umekena mud wovikenap mu kuman kwa antu, pakwez wayipandisha.—Ank. 7:7; 8:10.
Mapit ma mu Spiritu
w93-F 15/6 p. 32 par. 3-5
Ov, Ukutwish Kuchingejin Bibil?
Chichel chinech achisala mu Tarsis, musumb wading pakach pa kurul ni kwingangel kwa ngand yitazukinau nlel anch Tirki. Chichel chinech achisala mu winyikel wa Mazaeus, nyikel mwin Peris mu mivu yitot yinying K.C.C. Chading chimumekeshin mud nyikel wa provens wa “Kurand kwa Wit,” charumburik anch, Wit wa Eferat.
Mulong wak mazu minam mad ma usey? Mulong mazu mud minam tumatanin mu Bibil. Esidera 5:6–6:13 ulejen mambamb mading pakach pa Darius mwant wa in Peris ni nyikel Tatenay. Ading isambidin piur pa kutungiril tempel mu Yerusalem kudiau in Yuda. Esidera wading mwin kukopiril ukweta ukaliweny wa Chijil cha Nzamb, ni tukutwish kwikal nich kashinsh anch wasala usu chakwel yom yend yafunday yikal yiwanyidina ni yakin. Ni anch washinshikin mu Esidera 5:6 ni 6:13 ukuman umutazukin Tatenay anch “nyikel wa kurand kwa wit wa Eferat.”
Esidera wafunda mazu minam piswimp muvu wa 460 K.C.C., piswimp mivu 100 kurutu kwa kubudish chichel chinech. Antu amwing akutwish kutong anch kumujimbul nyikel wa pakur chidiap kwau chom cha usey nakash. Pakwez anch tukutwish kuyichingejin in kufund Bibil ap mu tuyom tukemp tukemp, ov, chinech chikutwishap kukasikesh ruchingej retu mu yom yikwau yafundau?
RUBING RA 10-16 NGOND 7
YOM YA USEY YIDIA MU DIZU DIA NZAMB | ESIDERA 7-8
“Mwikadil wa Esidera Wamutumbisha Yehova”
w00-F 1/10 p. 14 par. 8
Kwilej Chid Chom Chiwamp Nakash ni Chisangareshina
8 Rukat retu mulong wa Dizu dia Yehova rifanyidin kudiokal mu muchim, mulong mwawiy mushiching yovil yetu. Tufanyidin kusutishin chisu chivud pa maverse mamwing tutangina. Tufanyidin kupund yitongijok ya mu spiritu yikurikina, kusal usu wa kuyitesh nawamp ni kuyitongijokin. Mulong wa kusal mwamu, tufanyidin kwikal pa ndond yidia zwong ni kulembil. Mud Esidera, tufanyidin kurijek michim yetu kurutu kwa kutang ni kwilej Dizu dia Nzamb. Bibil ulejen piur pend anch: “Esidera wateka muchim wend kukwilej Yijil ya [Yehova], ni kuyisadil. Wayileja kand in Isarel yijil ni yijidik ya [Yehova].” (Esidera 7:10) Esidera warijeka muchim wend mulong wa yom yisatu ey: kwilej, kuyisadin ni kufundish. Tufanyidin kwimburij chilakej chend.
si-F p. 75 par. 5
Buku wa Bibil wa 13—1 Jinsangu
5 Kwikil muntu mukwau wafanyina kukumangej rusangu riner ruwamp ni rakin kumusutamu Esidera. “Esidera wateka muchim wend kukwilej Yijil ya [Yehova], ni kuyisadil. Wayileja kand in Isarel yijil ni yijidik ya [Yehova].” (Esidera 7:10) Yehova wamutakela kusutil spiritu wend utumbila. Mwant wa dikand dia pa mangand mawonsu wa in Peris wamana manangu ma Nzamb madingay nich Esidera ni wamwinkisha usu wa kutakel distrik wa Yuda. (Esidera 7:12-26) Mulong Esidera wading ni ulabu wadiokala kud Nzamb ni kud mwant, watwisha kukumangej rusangu rend kusutil mikand yiwamp yadingaku.
it-1-F p. 1155-1156 par. 6
Kwikepish
Kukat kukwash kulondul nawamp umutakel. Muntu wikepishina ku mes ma Nzamb ukutwish kuchingej kutambul umutakel wa Nzamb. Esidera wading ni chisend chijim cha kuyitakel amakundj 1 500 ni kusut adiokila mu Babilon ni kuya mu Yerusalem kudioshaku in kupesh, atushalapol asadinang ku tempel, amband ni an akemp. Chikwau kand, ading asendin utad uvud wa or ni wa argent mulong wa kuwapish nich tempel ku Yerusalem. Ading akwet kuswir kwa diking mwi njil, pakwez Esidera kamwitap mwant wa in Peris chisak cha amasalay mulong wa kulik kumekesh anch wading uchingejidin mu usu wa antu. Chikwau kand, wading wamulejin kal mwant anch: “Chikas cha Nzamb wetu chading ni yetwetu.” Chawiy wateka dichuku dia kujil yakudia chakwel antu ikepish kurutu kwa Yehova. Amulembila Nzamb ni ndiy wayitesha ni wayikinga ku ubaj wawonsu wa akankuny mwi njil ni atwisha kusal weny winou wading ukwatishena wom mu diking. (Esi 8:1-14, 21-32) Padingay muprofet Daniel mu winkwal mu Babilon, wikala ni dilau dia kumutumin mwangel ni chishimushimu kud Nzamb, mulong wading muntu wikepishina ku mes ma Nzamb ni wakimba umutakel wend ni manangu.—Dan 10:12.
Mapit ma mu Spiritu
w06 1/1 paj 25 par. 10
Manans Majim ma Buku wa Esidera
7:28–8:20—Ov, mulong wak in Yuda avud adinga mu Babilon idjidjeka kuya ku Yerusalem pamwing ni Esidera? Ap anch mivu 60 ni kusut yasuta kudiosh pachirika chirund cha kusambish cha in Yuda mwi ngand yau, Yerusalem amurijeka kandond kakemp kusu. Kuchirik ku Yerusalem kwaruburika kusambishiril kand mwom usu mu mikadil yimwing yiyimp ni ya ubaj. Yerusalem wa chirung chinech kadingap nich ruchingej ra mapit mawamp kud in Yuda ikala ampich mu Babilon. Kangal kuvuramen kand weny wa ubaj wadia ufanyidinau kuya. In kuchirik ading afanyidin kwikal nich ritiy rikash mudiay Yehova, mushiku wa difukwil diakin, ni ukash wa kuya ku Yerusalem. Ap Esidera wikasikesha amwinend mulong chikas cha Yehova chadinga pad ndiy. Nich dikasikesh dia Esidera, majuku 1500—pamwing ap antu—6000 itiyija kuya. Kupwa Esidera wakwata mipak yikwau, In Levi 38 nau Anetinim 220 itiyija kuya.
RUBING RA 17-23 NGOND WA 7
YOM YA USEY YIDIA MU DIZU DIA NZAMB | ESIDERA 9-10
“Yibudikin Yisansena ya Kubwambwil”
Manans Majim ma Buku wa Esidera
9:1, 2—Mulong wak chadinga cha ubaj nakash kwatijan ni in ngand? Muchid wachirishau wadinga ufanyidin kwikal kalam wa difukwil dia Yehova djat ni pakwezinay Mesia. Kwatijan nau in ngand kwadinga chakin kamu ubaj ku difukwil diakin. Mulong amwing asuka manswik ma uruw ni antu in kwifukwil akish, muchid wawonsu ela kuuchindin kumwing ni michid ya apangan. Difukwil diakin diela kushadik pa divu. Chad lel, kwisu kwelay kwezin Mesia? Pakad kwidjidjek Esidera wova kuyip nakash pakuman yom yadia yisadikina!
w09-F 1/10 p. 10 par. 6
Yom ik Yitwitinay Yehova?
Kuziyin kwetu kwa kwikatin kukutwish kwatuletin yiyukish. Moses wafunda anch: “Ni kulam yijidik . . . yinikulejinany ilel unou mulong wa kuwap kwen.” (Verse 13) Chakin kamu yijidik yawonsu yitwinkinay Yehova yiding mulong wa kuwap kwetu. Yikutwishap kwikal yiyimp mulong Bibil ulondin anch “Nzamb udi rukat.” (1 Yohan 4:8) Chakin kamu watwinkisha yijidik yiney mulong wa uwamp wetu. (Isay 48:17) Anch twasal yom yitwitinay Yehova yikukwash kwiyep milong yivud nlel ni tukutambul yiyukish yivud mu umutakel wa Want wend.
Mapit ma mu Spiritu
w06 1/1 paj 20 par. 2
Manans Majim ma Buku wa Esidera
10:3, 44—Ov, mulong wak an ayopata pamwing ni amband? Anch ayilika an ashal, ing amband opatau ela kuchirik mulong wa an anch ez kuvulijan. Chikwau kand, an akemp-akemp aswidining kuyilil kud amakwau.
RUBING RA 24-30 NGOND WA 7
YOM YA USEY YIDIA MU DIZU DIA NZAMB | NEHEMIY 1-2
“Namulembila Nzamb wa Mwiur”
w08 15/2 paj wa 3 par. 5
Mutekany Yehova Machuku Mawonsu Kurutu Kwa Mes Men
5 Yisu yivud, tukutwish kuswir kulembil swa chakwel Nzamb atukwasha. Dichuku dimwing, Mwant wa in Peris Aritaserisis wamana anch nfansey wend Nehemi ukwet ushon. Mwant wamwipula anch: “Ov, chom ik uswiridina?” “[Nehemi] wamulembila Nzamb wa mwiur.” Nehemi walonda mu wiswimp mu malembil minam ma mu muchim. Pakwez, Nzamb watesha malembil minam, Mwant wamukwasha Nehemi kutungiril mbumbu ja Yerusalem. (Tang Nehemi 2:1-8.) Mwawiy, ap malembil miswimp, ma mu muchim akutwish kumatesh.
be-F p. 177 par. 4
Kusal Yom kwa Kukashimwish
Yom ik ufanyidina kusal anch muntu wakukashimwish pakad kuchingejin chakwel umurumburila piur pa yitiyij yey? Mwimburija Nehemiy, walembila mu muchim kurutu kwa kumwakul Mwant Aritaserisis. (Neh. 2:4) Kupwa, ukutwish kapamp kamwing kurijek mu manangu mey yom ukutwisha kwakul. Nzau jisatu jilondwilaku ej jikutwish kukukwash kusal mwamu: (1) Tond dinans dimwing ap maad mudia yom ukutwisha kusadin (ukutwish kusadin manans madia mu buku Comment raisonner à partir des Écritures). (2) Tond maverse ukutwisha kutang makasikeshidina pa manans minam. (3) Tenchik mutapu ukutwisha kusambish mambamb mey nich nkeu chakwel muntu akutesha nawamp. Kupwa ukusambish chad kulond yom warijekang.
Mapit ma mu Spiritu
w13 1/11 paj 6 par. 12-13
“Babalany, Chakwel Ukutwishany Kulembil”
12 Shinshikin yamushikena Nehemiy, wasala mudi mwin kuswind mar kurutu kwa Mwant Aritaserisis, mwin Peris mu chitot chakatan cha mivu K.C.C. Nehemiy waleta chilakej chiwamp cha kulembil pakad kujing. Mu machuku mavud, ndiy ‘wajila yakudia ni walembila kurutu kwa Nzamb’ mulong wa mu mwikadil uyimp mwadingau in Yuda mu Yerusalem. (Neh. 1:4) Pamwipulau kudi Aritaserisis anch mulong wak wamekesha chifu cha ushon, cha kusambish, ‘wamulembila Nzamb wa mwiur.’ (Neh. 2:2-4) Ov, nich chibudikin ik? Yehova wakula ku malembil mend ni wayikwasha Antu end. (Neh. 2:5, 6) Chinech chafanyina kukasikesh ritiy ra Nehemiy mudi ik!
13 Kulembil chisu chawonsu mudi mwasalay Nehemiy kutukwashin kulam ritiy rikash. Satan kakwetap riy ni ukat kuturishish chisu chawonsu pituziyina. Anch tuyedin ap turishin nich yikokujol, chilakej tukutwish kusambish kuman anch chisu tusutishina mu mudimu wa kulejan pa ngond ni ngond chikwetap usey kudi Nzamb. Antu amwing pakach petu akutwish kwikal nich yitongijok yiyimp, pamwing ap mulong wa mar mamushikena pasak. Satan usotin tutonga anch tudi akad usey. Rupompat rend riding yisu yivud mulong wa kutwakamish ni kuziyish ritiy retu. Kusutil ku ‘kubabal mu kulembil,’ pakwez, tukutwish kudandamen kukasikesh ritiy retu. Chikwau kand, nich ‘rukibu ra ku chikas, . . . tukutwish kujimish nich jinseu ja kasu jawonsu.’—Efes 6:16.
RUBING RA 31 NGOND WA 7–6 NGOND WA 8
YOM YA USEY YIDIA MU DIZU DIA NZAMB | NEHEMIY 3-4
“Ov, Ukat Kutaninamu mu Mudimu wa Makas?”
w06 1/2 paj 30 par. 1
Manans Majim ma Buku wa Nehemiy
3:5, 27. Kitufanyidinap kuman mudimu wa makas wasalau mulong wa yisakin ya difukwil diakin kwikal wa pansh ku mes kwetu, mud mwasalau “ayilol” in Tekowa. Pakwez, tufanyidin kuyimburij in Tekowa akwau ipana nakash ayinau.
Yehova Ukukwikadish Nany?
11 Kupwa kwa yitot yivud ya mivu, an amband a Shalum ading pakach pa antu asadinau kudi Yehova mulong wa kukwash kutunguril mbumbu ja Yerusalem. (Neh. 2:20; 3:12) Ap anch tatukwau wading mwanat, an a Shalum ipana kwa kwikatin mulong wa kusal mudimu winiwa wading ukash ni wa ubaj. (Neh. 4:15-18) Kushalijan mudi ik kwading pakach pau ni antu a ku Tekowa, “alika kutek makas mau” ku mudimu! (Neh. 3:5) Tongin musangar wovau an amband a Shalum chisu chapwishau kutunguril mbumbu mu machuku 52 kusu! (Neh. 6:15) Nlel, anambaz ipanina kwa kwikatin akat kukwash kusal midimu yitumbila ya pakampwil—kutung ni kurijek yikumbu ya Want. Ukaliweny wau, kuzangurok kwau ni kushinshaman kwau kutukwashin kuwanyish mudimu winou.
w04-F 1/8 p. 18 par. 16
Twikalany ni Chitongijok Mud cha Kristu Piur pa Mutapu Twimena
16 In Kristu awonsu, ansand ap amapal, afanyidin kwikal ni chitongijok mud cha Kristu piur pa mutapu wimenau. Mu chikumangen mud midimu kushalijan yifanyidinay muntu kusal. Chifanyidinap kujiman anch atwit kusal mudimu umekena anch ud wa pansh. (1 Samwel 25:41; 2 Ant 3:11) Ov, en anvaj, ukat kuyikasikeshany anen chakwel asangera kusal midimu yiyinkishinau kusal chikala ku Chot cha Want, ndond yikusadikina chitentam cha munyingumuku ap cha rejon? Ov, akumening piusadina midimu yimekena mud yid ya pansh nakash? Mukadivar umwing usadidina ku biro mujim wa pa mangand mawonsu wa Atuman a Yehova, uvurikining chilakej chiwamp chamushilau kud anvajend. Walonda anch: “Mutapu wasalangau mudimu wa kurijek Chot cha Want ap kwi ndond kukusadikina chitentam, kwankwasha kuman anch mudimu wading usadinau wading wa usey. Ipanang nakash mu kusal midimu mulong wa chikumangen ap kuyikwash akadivar ap anch midimu yiney yading yimeken mud ya pansh. Mwikadil wau ukat kwinkwash kwitiy mudimu win wawonsu winyitinau kusal ku Betel.”
Mapit ma mu Spiritu
w06 1/2 paj 29 par. 1
Manans Majim ma Buku wa Nehemiy
4:17, 18—Ov, mutapu ik welay muntu kutwish kusal mudimu wa kutunguril nich chikas chimwing kusu? Chom chinech chadingap chiyikasikedina antu adinga nich mafund malimina. Anch itwik mafund pa mitu yau ap pa makij mau, chayiswapela kumakwat nich chikas chimwing ‘ni ku chikas chikwau akwatin yom ya njit.’ In kutung adinga aswiridina kusadil makas mau mawonsu maad mulong wa kusal mudimu ‘adjala mpak jau ja musamun mwi mbund, padingau nikutung.’ Adinga tayad kurish anch mukankuny wayisarumun.
RUBING RA 7-13NGOND WA 8
YOM YA USEY YIDIA MU DIZU DIA NZAMB | NEHEMIAH 5-7
“Nehemiy Wakata Kuyisadin Antu Akwau pa Ndond pa Kumusadin Ndiy”
w02-F 1/11 p. 27 par. 3
Antu Akwasha Difukwil Diakin—Pasak ni Nlel
Nehemiy wasadina nakash chisu chend ni ukaliweny wend wa kutenchik yom nawamp. Wasadina kand mapit mend mulong wa kukwash difukwil diakin. Wasadina kand nfalang jend mulong wa kuyikol in Yuda ading mu usuk. Wasondjikana nfalang pakad diyazukesh. ‘Kayimeshangap’ in Yuda mar kusutil kuyit milambu yafanyinau kumwinkish mud nyikel. Pakwez, wayidishanga “antu chitot ni makum matan, wakad kuchindilaku antu a michid” yading yiyinyingumukina ezang kud awiy. Pichuku pichuku “ading ni kwisuk ngomb umwing, ni amikoku awamp musamban, ni atujil” mulong wa angendj end. Chikwau kand, mu kusut kwa machuku dikum aletang “maar ma nviny mavud nakash.” Ni wasadinang nfalang jend mulong wa kuland yom yiney yawonsu—Nehemiy 5:8, 10, 14-18.
w16.09 paj 11 par. 16
“Kangal Walikumukany mu Makas”
16 Nich ukwash wa Yehova, Nehemiy ni in Yuda akasikesha makas mau. Apwisha kutung rubumbu ra Yerusalem mu machuku 52! (Nehemiy 2:18, 6:15, 16) Nehemiy kayitalangap kwend akwau pasalangau mudimu bwat. Ni ndiy wakwasha mudimu wa kutungiril rubumbu ra Yerusalem. (Nehemiy 5:16) Chilik chimwing kand, amakurump avud akat kumwimburij Nehemiy pakatau kukwash mudimu wa kutung ap kukomb ap kukorop Chot cha Want. Amakundj inay a rukat ayikasikeshining kand akadivar nau anambaz “akweta michim ya wom” pakatau kuyital ni kusal nau mudimu wa kulejan.—Tang Isay 35:3, 4.
w00-F 1/2 p. 32
Ov, Yehova Ukez Kakuvurik?
Yisu yivud pakatay Bibil kusadin dizu “kuvurik” pantaliken ni Nzamb, dirumburik kumusadin muntu yom yiwamp. Chilakej, kupwa kwa mabeb kwizul pa divu mu machuku 150, “Nzamb wamuvurika Nowa . . . , Nzamb waletisha rinkind mukash, wapepetil pansh, chad mem masambisha kukep.” (Disambishil 8:1) Kupwa kwa yitot ya mivu, pamubuzolau Samson mes ni kumukas muyolal kud in Filistin, walembila anch: “A! Nsalejam [Yehova] nakwilembil amboku, nvurikap. Nginkishap kand ukash pa chisu chinech kusu.” Yehova wamuvurika Samson mu kumwinkish usu upandakena nakash wamukwasha kuyipandakan akankuny a Nzamb. (Ankalansambu 16:28-30) Pakwez piur pa Nehemiy, Yehova wayukisha usu wend ni wakwasha kuchirish difukwil diakin mu Yerusalem.
Mapit ma mu Spiritu
w07 1/7 paj 30 par. 15
“Pandikanany Tuyimp Nich Kuwap”
15 Cha kasatu, akankuny a Nehemi amusadila Shemayeja, mwin matungu, chakwel apakisha kumushikij Nehemi ku kujiril Chijil cha Nzamb. Shemayeja wamuleja Nehemi anch: “Tuyany ku Chikumbu cha [Nzamb], kwi Ndond Yitumbila. Tupatany nawamp yis ya Ndond Yitumbila, mulong antu akwez ni kukujip.” Shemayeja walonda anch asotil kumujip Nehemi pakwez ukutwish kupandish mwom wend anch wajingam mu tempel. Pakwez, Nehemi kadingap mwin kupesh. Wela kusal chitil anch waya wakajingam mu chikumbu cha Nzamb. Ov, ndiy wela kujiril Chijil cha Nzamb mulong wa kupandish mwom wend? Nehemi wamwakula anch: “Ov, muntu ik ukweta chisend mudi chamam ukutwisha kwandam mwi Ndond yitumbila chakwel apandish mwom wend? Bwat, amboku kinikwandamap!” Ov, mulong wak Nehemi kafap mu mupit wamutilau? Mulong wadinga wij anch, ap anch Shemayeja wadinga mbay nend mwin Isarel, “kadiap Nzamb wamutuma.” Twamb oku twel oku, muprofet wakin kakutwishap kumuyul ajirila Chijil cha Nzamb. Kapamp kakwau kand, Nehemi kalikap amwinend uyimp umupandakana. Kwinyim kwa kachisu kakemp ndiy walonda anch: ‘Mpwembu yapwa mwi ngond wa musamban wa in Yuda, pa dichuku dia makum maad ni matan dia ngond wa Elul, mu machuku makum matan ni maad.’—Nehemi 6:10-15; Kuchind Michid 1:51; 18:7.
RUBING RA 14-20 NGOND WA 8
YOM YA USEY YIDIA MU DIZU DIA NZAMB | NEHEMIY 8-9
“Musangar wa [Yehova] Wawiy Usu Wen”
w13 1/10 paj 19 par. 2
Malejan Madiokila Ku Malembil Matenchikau Nawamp
2 Ngond umwing kurutu kwa chikumangan chitwisambidina kwiur oku, in Yuda afanyidina kupwish kutungiril kwa mpwembu ya Yerusalem. (Neh. 6:15) Antu a Nzamb asala mudimu mu machuku 52, ni asambisha kushinshikin mu mutapu wa pakampwil pa maswir mau ma muspiritu. Chawiy lel, pa dichuku dia kusambish dia ngond musu, wa Tishri, akumangana pamwing pa dibur dijim mulong wa kumutesh Ezra, ni in Levi akwau, patanginau ni dizu dia piur ni parumburilau Chijil cha Nzamb. (Chipich cha 1) Majuku mawonsu, kuwejinaku ni “antu awonsu akutwisha kutesh,” imana ni atesha “kudiokal pamanch pafe, kushik ni muten.” Chidi chilakej chiwamp mudi ik kudi antu akumangena nlel unou ku yikumangan yisadikina mu Yot ya Want yitunginau nawamp! Pakwez, kuyikumangan yiney, ov, wamenap kal anch manangu mey madiap ndond yimwing ni utongin pamwing ap pa yom yakad usey? Anch chidi mwamu, shinshikinany kand pa chilakej cha in Isarel inay a pasak, atesha ni ateka muchim wau ku yom yateshau mu chilik chakwel anch asambisha kudil mulong wa kukangany kwau kwa kwikal muchid uziyidila ku Chijil cha Nzamb.—Neh. 8:1-9.
w07 1/8 paj 12 par. 9-10
Ov, Ukez “[Kw]endilany Ku spiritu”?
9 Musangar udi mwikadil wa mazang majim nakash. Yehova udi ‘Nzamb wa musangar’ (1 Timote 1:11; Kuseng 104:31) Mwan usangaredin kusal rusot ra Tatukwend. (Kuseng 40:8; Hebreu 10:7-9) Kupwa “musangar wa [Yehova] wawiy usu” wetu.—Nehemi 8:10.
10 Musangar wa Nzamb utwinkishining mazang makash pitukata kusal rusot rend ap anch tudi mu mar, tunenganen, ap anch atuzengodil. “Ronganyin ra Nzamb” ritwinkishin musangar mudi ik! (Jinswir 2:1-5) Urund wetu ni Nzamb usangareshina wimedin pa ronganyin rakin ni ritiy mudiay ndiy ni mu difut dia yakupesh ya Yesu. (1 Yohan 2:1, 2) Kwikal mu chisak chimwing chakin kusu cha ukadivar wa pa mangand mawonsu udi musul ukwau wa musangar. (Sofoniy 3:9; Hagai 2:7) Ruchingej retu ra Want ni chisend chijim cha kulejan rusangu ruwamp yitusangareshin. (Mateu 6:9, 10; 24:14) Ruchingej ra mwom wa chikupu rikat ni rawiy kutusangaresh nakash. (Yohan 17:3) Chitukweta ruchingej riner ramushena, tufanyidinany kwizul “nich musangar.”—Kuvurik Yijil 16:15.
Mapit ma mu Spiritu
it-1-F 151 par. 7
Dizu dia Aram
Mu kusut kwa mivu kupwa kwa in Yuda kudiokal mu winkwal, mwin kupesh Esidera wayitangina in Isarel akumangana mu Yerusalem mukand wa Yijil, ni in Levi ayirumburila antu, Nehemiy 8:8 ulondin anch: “Awiy ading ni kutang mu Mukand wa Yijil ya Nzamb, ading ni kukarumun ni kwovakesh nawamp mazu matangau.” Pamwing ap yom yading ayifundin mu dizu dia Hebereu ni ading ayikarumwin mu dizu dia Aram, in Hebereu ileja pamwing ap dizu dined padingau mu Babilon. Pamwing ap kand arumburila yom yiney chakwel in Yuda atesha nawamp kurumburik kwa yom yatangau ap anch ading ateshin dizu dia Hebereu.
RUBING RA 21-27 NGOND WA 8
YOM YA USEY YIDIA MU DIZU DIA NZAMB | NEHEMIY 10-11
“Ipana Nakash Mulong wa Yehova”
w98-F 15/10 p. 22 par. 13
Yerusalem Wakin Kukwatijan ni Dijin Diend
13 ‘Mansuk masukangau’ ni kumafund mu mukand pa chirung chad Nehemiy mayikwasha antu kwirijek mulong wa dichuku dia kusal musambu wa kupan nich rubumbu ra Yerusalem. Pakwez kwading chom chikwau cha usey chita kushinshikin pakad kulab. Mulong Yerusalem amutungina rubumbu rijim rikweta yis yijim 12, musumb winou wading ni kuswir kwa antu avud. Ap anch in Isarel amwing ashakama mwinimwa, “musumb wading ujim ulemp, pakwez antu kadingap avud.” (Nehemiy 7:4) Mulong wa kupwish mulong winou, antu “ayitonda kwa kuta ubal umwing pa antu dikum, chakwel eza ashakam mu Yerusalem, musumb utumbila.” Muchim wa kwisotil wamekeshau antu piur pa ditenchik dined wayibachika antu kuyiyukish “awonsu itiya kuya kushakam mu Yerusalem.” (Nehemiy 11:1, 2) Chinech chid kamu chilakej chiwamp kud in kwifukwil akin itiyina kukwatijan ni mashikamin mau kuya kusadin kwi ndond kudia maswir nakash ma in Kristu aswila kal mu spiritu mulong wa kukwash!
w86-F 15/2 p. 26
Kuwin kwa Difukwil Diakin
Kusha uswan ni kushemunik mulong wa kuya kushakam mu Yerusalem kwafanyina kwit nfalang jivud ni kwading yibudikin yimwing yiyimp. Antu ading ashicha mu musumb winou ading pamwing ap arishin ni ubaj ukwau kushalijan. Mu mashakamin mud minam, in Yuda akwau amana anch afanyidin kuyijikitish antu ipana mulong wa kushakam mu musumb winou ni amulembila Yehova chakwel ayiyukisha antu inay.
w16.04 paj 7 par. 15
Kwikal Ushinshamena Kuletin Dilau dia Nzamb
15 Anch twapan mwom wetu kudi Yehova, tukat kushilamu anch tukusal rusot rend ap anch kwashiken milong kanang. Twij anch chiswapelingap kulam kushilamu kwetu. Pakwez, mutapu ik tukusala anch atulej kusal chom kanang chitwakad etu kukat? Anch twawin yovil yetu ni twamuziyin Nzamb kwa kwikatin, tumekeshin anch tushinshamen mu kushilamu kwetu. Kwipan kwetu kukutwish kwikal kwa mar, pakwez, yiyukish ya Yehova yiding chisu chawonsu yijim. (Malakiy 3:10) Pakwez chidi nchik piur pa mwan mband wa Jefite? Mutapu ik wasalay mu kushilamu kwa tatukwend?
Mapit ma mu Spiritu
w06 2/1 11 par. 1
Manans Majim ma Buku wa Nehemiy
10:34—Ov, mulong wak antu ita kuwejinaku milambu ya nkuny? Milambu ya nkuny yadingap mu Chijil cha Moses. Kwit kwinoku kwadiokala kamu nakash ku maswir. Kwikal kuswir kukash kwa nkuny ja kwosh nich milambu pa chintamb. Chimeken kamu anch, kwadingap Anetinim avud, adinga ni kusadil mud aswik in michid ku tempel. Chawiy, ata ubal chakwel kudandamen nich kupan nkuny.
RUBING RA 28 NGOND WA 8–3 NGOND WA 9
YOM YA USEY YIDIA MU DIZU DIA NZAMB | NEHEMIY 12-13
“Ikal Ushinshamena Kud Yehova Chisu Utondina Arund”
it-1-F p. 100 par. 8
In Amon
Kupwa kwa kumwopat Tobija mu tempel, atanga ni kusadin chijil cha Nzamb chidia mu Kuvurik Yijil 23:3-6 chayikangeshang in Amon ni in Mowab kwandam mu chikumangen cha in Isarel. (Neh 13:1-3) Chijil chinech chatekau kurutu kwa mivu piswimp 1 000 piur pa in Amon ni in Mowab alika kuyikwash in Isarel padingau piswimp ni kwandam mwi Ngand ya Kushilamu, chading chiyikangeshin antu inay kwikal a mu muchid watondau wa in Isarel ni kadingap kamu ni mbil ya kutaninamu mu yom yawonsu yatambulangau antu a muchid winou. Pakwez chinech chirumburikinap kamu anch, in Amon ni in Mowab kafanyinap kubombakan pamwing ni in Isarel ap kushakam nau pamwing ni kulik kusanger yiyukish yadiokalang kud Nzamb yasangerangau antu end. Uman winou umeken patok piur pa Zelek, twajimbulang kwiur oku, umwing wa atulal a David ni rusangu ra Rut mwin Mowab.—Rut 1:4, 16-18.
w13 1/8 paj 9 par. 5-6
Akutokishinany Kal Kwikal Antu Ishitwila
5 Tang Nehemiy 13:4-9. Atunyingumukin kudi yibachikin yijondila, chawiy lel chiswapelap kudi etu kushal atumbila. Shinshikinany yamushikena Eliashib nenday Tobija. Eliashib wading mwin kupesh mujim, ni Tobija wading mwin Amon ni muntu wa mudimu wa chamwamu mu umutakel wa in Perse mu Yudeya. Tobija ni arund nend arishikisha usu wadingay ni kusal Nehemiy mulong wa kutunguril rubumbu ra Yerusalem. (Neh. 2:10) In Amon ayilikisha kwandam mu tempel. (Kuv. 23:3) Chad mulong wak mwin kupesh mujim washa ndond mu kapalikan ka kudil ka mu tempel mulong wa muntu mudi Tobija?
6 Tobija wading mu urund ni Eliashib mwin njil kanang. Tobija ni mwanend Jokanan atijana ni amband in Yuda, ni in Yuda avud ading amubazina Tobija. (Neh. 6:17-19) Manase mwijukurend a Eliashib watijana nenday mwan mband wa Sanbalat, mwin Samariy wadinga murund wa piswimp wa Tobija. (Neh. 13:28) Urund winou wa uruw ukutwish kumekesh mulong wak Mwin kupesh Mujim Eliashib walikidila chakwel muntu wakad kwitiyij ni mukankuny amubachika. Pakwez Nehemeya wamekesha kushinshaman kudi Yehova kusutil ku kudjibul pol yom yawonsu ya Tobija yadinga mu kapalikany ka kudil.
w96-F 15/3 p. 16 par. 6
Twikalany Ashinshamena
6 Anch tud ashinshamena kud Yehova Nzamb, tufanyidin kwipuk kutond arund adia akankuny nend. Chawiy chafunday mwin kwilej Jakobu anch: “En wikalany kal in kwimik dis! Ov, kiwijanyap kwen anch, kwikal murund wa yom ya mangand kudi kwikal mukankuny wa Nzamb? Muntu mwawonsu watonda kal kwikal murund wa yom ya mangand, ndiy wikal kal mukankuny wa Nzamb.” (Jakobu 4:4) Tufanyidin kwikal ashinshamena mud Mwant David wafunda anch: “[Yehova], niyikisin antu awonsu akukisina ey. Nikisin kand antu awonsu akubwambwidila ey. Chakin, niyikisin kamu kupandakan. Awiy ikadil kal akankuny nam.” (Kuseng 139:21, 22) Tukatinap ap pakemp kuta urund nau antu asadina yitil kwa kwisotil ap kusal nau pamwing yom kanang. Kushinshaman kwetu kud Yehova kufanyidin kutukangesh kubombakan pamwing ni akankuny inay a Yehova, chikalap nchik ku mes ni mes ap kusutil television.
Mapit ma mu Spiritu
it-2-F 359 par. 7
Mizik
Kuwang chading chom cha usey nakash mu tempel. Chinech chimeken patok kusutil Maverse mavud misambidina piur pa in kuwang ni mud antu ‘ading ashicha ipau’ mud in Levi akwau chakwel ashinshikin kusu ching pa mudimu wau. (1Jnsg 9:33) Adandamena kwikal chisak cha pakampwil cha in Levi, mulong ayijimbula panrau pakach antu adiokala mu winkwal mu Babilon. (Esi 2:40, 41) Ap mwant wa in Peris Aritaserisis (Longue-Main) washikena ku kuyilondin ni mud yisak yikwau ya pakampwil, chisak chinech nichawiy chalambulangap ‘chitad, ap kufut difut dia kusut mwi njil.’ (Esi 7:24) Kupwa kand, mwant wapana mbil anch kwikal ‘difut mulong wa in kuwang kukwatijan ni maswir mau ma pichuku pichuku.’ Ap anch chijil chinech mwant Aritaserisis ndiy wachiteka, pakwez chimeken pamwing ap anch Esidera ndiy wamuleja kusal mwamu kukwatijan ni ulabu wamwinkishau kud mwant Aritaserisis. (Neh 11:23; Esi 7:18-26) Chawiy, komb chovaken patok, ap anch in kuwang ading awonsu in Levi, Bibil uyijimbwil mud chisak cha pakampwil palondinay anch “in kuwang, ni in Levi.”—Neh 7:1; 13:10.