Ku Khumba Timbilu Ta Lava Ngeke Vakhongoti

1. I ku txintxa kwini loku humeleliki a matikweni man’wana a malembeni ya swoswinyana?

KU SUKELA khale swinene, ntalu wa vhanu a misaveni a va voneka va landzra wukhongoti bya kukazri. Kambe ka malembe ya swoswinyana ku ve ni ku txintxa lokukulu. Ku ya ku yengeteleka vhanu lava nga tihlayikiki vakhongoti. Kunene, a matikweni ma nge mangani, ntalu wa vhanu va li a hi vakhongoti.b​—Mt 24:12.

2. Hi swini swivangelo swa kukazri leswi nga ha vaka swi yentxa vanyingi va nga vi vakhongoti?

² Ha yini ku ya ku yandzra nhlayu ya vhanu lava nga tihlayikiki vakhongoti?c Van’we swi nga yentxeka va hingeletiwa hi ku djuletela swa ku tinyonxisa kumbe hi swikazratu. (Lk 8:14) Vambeni va tsrhike ku kholwa leswaku Xikwembu Nkulukumba a kone. Kasi van’wana va kholwa leswaku Nkulukumba a kone kambe va vona leswaku wukhongoti byi khaluteliwe hi nkama, a bya ha pfuni ntxhumu nakone a byi pfumelelani ni siyensa kumbe ni mapimisela lama twisisekaka. Swi nga yentxeka va byeliwa hi vanghanu, vaprisori kumbe hi vhanu lava va va vonaka ni ku va yingela ka swa ku haxa madzrungula leswaku mintxhumu ye titumbulukela ntsena, kambe va kaleliwa hi vhanu va ku va tlhamuxela hi ndlela leyi kholwisaka leswaku Xikwembu Nkulukumba a kone. Van’wana va nyenyentsiwa hi vafundhisa lava nga ni tozra dzra mali kumbe dzra ku fuma vhanu. A matikweni man’wana, mimfumu yi humexa milawu leyi sivelaka mintizro ya wukhongoti.

3. Hi wini nkongometo wa nhloko-mhaka leyi?

³ Yesu a yimela leswaku hi ‘yentxa vadondzrisiwa ka vhanu va matiko hinkwawu.’ (Mt 28:19, Tradução do Novo Mundo) Xana hi nga va pfunisa kuyini vhanu lava ngeke vakhongoti ku dondzrela ku zrandzra Xikwembu Nkulukumba ni ku va vadondzrisiwa va Kriste? Hi fanela ku twisisa leswaku ndlela leyi mhunu a yangulaka ha yone loko hi mu zrezrela yi nga ha ya hi lomu a kuleliki kone. Hi xikombiso, vhanu lava humaka a Europa swi nga yentxeka va nga yanguli hi ndlela leyi fanaka ni ya lava humaka a Ásia. Ha yini? Hikusa le Europa, vhanu vanyingi va tiva xa kukazri hi Bibele nakone va tolovelanile ni miyanakanyu ya leswaku Xikwembu Nkulukumba hi yene lwa tumbuluxiki mintxhumu hinkwayu. Kambe le Ásia, ntalu wa vhanu a va tivi swinyingi hi Bibele kumbe a va tivi ntxhumu ni wutsrongo, nakone swi nga yentxeka va nga kholwi leswaku ku ni Mutumbuluxi. Nkongometo wa nhloko-mhaka leyi i ku hi pfuna ku khumba timbilu ta hinkwavu lava hi tlhanganaka navu a nsin’wini, na swi nge na mhaka leswaku va huma kwini.

TSRHAMA NA U NI VONELA LEDZRINENE

4. I yini lexi hi yentxaka hi va ni vonela ledzrinene?

⁴ Vana Ni Vonela Ledzrinene. Lembe ni lembe, ku ni vhanu lava a va nga li vakhongoti lava ndzrulukaka Timboni ta Yehovha. Vanyingi va ni mahanyela lamanene hi khale nakone va buya na va nyenyentsiwa hi wukanganyisi bya wukhongoti. Van’wana a va ni mahanyela ya ku biha mfuzri a va ni mikhuva ya ku biha leyi swi djuliki ku lwa nayu ku kota va yi hlula. Hi ku pfuniwa hi Yehovha, hi nga dumba leswaku hi ta va kuma lava djulaka wutomi lebyi nga helikiki.​—Min 13:48; 1Tm 2:3, 4.

5. I yini leswi talisaka ku yentxa vhanu va yangula ha hombe loko hi va zrezrela?

⁵ Kombisa Wunene, U Tiva Makhanelela. Vhanu va talisa ku yangula ha hombe loko hi va zrezrela, na ku nga li hi mhaka ya leswi hi swi hlayaka, kambe hi mhaka ya ndlela leyi hi swi hlayaka ha yone. Va nyonxa loko hi va khoma ha hombe hi tlhela hi khanela navu hi xitxhavu ni loko hi kombisa leswaku ha zron’weka ha vone hakunene. A hi va sindzrisi ku yingiseta mavonela yezru. A matsrhan’wini ya leswo, hi dzringisa ku twisisa leswaku i yini lexi va yentxaka va pimisa swa kukazri hi wukhongoti. Hi xikombiso, ku ni lava nga swi zrandzrikiki ku khanela hi wukhongoti ni mhunu wa ku ka va nga mu tivi. Vambeni va li a wu na xitxhavu loko u vutisa mhunu leswi a swi pimisaka hi Xikwembu Nkulukumba. Van’wana mfuzri va dana loko va voniwa na va dondzra Bibele, ngopfu-ngopfu ni mun’we wa Timboni ta Yehovha. A swi na mhaka leswaku xivangelo hi xini, hi dzringisa ku twisisa matitwela yavu.​—2Tm 2:24.

6. Xana mupostola Pawulo a swi kombisise kuyini leswaku a a titwananisa ni swiyimu, nakone hi nga mu tekelelisa kuyini?

⁶ Hi nga yentxa yini loko mhunu a tikomba na a nga ntsrhunxeki loko hi tizrisa mazritu ya ku fana ni ya ku “Bibele”, “ntumbuluku”, “Xikwembu Nkulukumba”, kumbe “wukhongoti”? Hi nga tekelela mupostola Pawulo hi twananisa mazrezrela yezru na vone. Loko a khanela ni va-Yuda, Pawulo a kombisane navu hi Matsralwa. Nambitanu, loko a khanela ni valandzri va filozofiya va va-Grika le Areopago, a nga khumbanga Bibele hi ku kongoma. (Min 17:2, 3, 22-31) Xana hi nga xi tekelelisa kuyini xikombiso xa Pawulo? Loko u kuma mhunu lweyi a nga dzri yamukelikiki Bibele, swi nga yampswa u nga tsrhahi tindzrimana hi ku kongoma loko u bulisana naye. Loko u vona leswaku mhunu a nga ntsrhunxeki ku voniwa na a dondzra Bibele na wene, dzringisa ku mu komba tindzrimana hi ndlela leyi nga tekelikiki ku tikomba, ya ku fana ni ku tizrisa selulari.

7. Akuva hi fana na Pawulo, hi laha swi tlhamuxeliwiki ha kone ka 1 Ba-le-Korinte 9:20-23, i mpswini leswi hi nga bohekaka ku swi yentxa?

⁷ Twisisa Vhanu, U Tiva Ku Va Yingiseta. Hi fanela ku dzringisa ku twisisa swivangelo leswi yentxaka vhanu lava hi tlhanganaka navu va pimisa hi ndlela leyi va pimisaka ha yone. (Pr 20:5) Tlhela u vona xikombiso xa Pawulo. A kulele a makazri ka va-Yuda. Nakunene swi djule a txintxa-txintxa mazrezrela yakwe ka vamatiko, ku nga vhanu lava a va nga tivi swinyingi kumbe ntxhumu hi Yehovha ni Matsralwa. Swi nga ha djula hi kambisisa kumbe hi vutisa vamakwezru lava nga ni wuswikoti a bandleni leswaku hi kota ku twisisa ndlela leyi vhanu lava tsrhamaka a nsin’wini yezru va pimisaka ni ku titwa ha yone.​—Dondzra 1 Ba-le-Korinte 9:20-23.

8. Hi yini yin’we ya tindlela ta ku sungula mabulu ya Bibele?

⁸ Nkongometo wezru i ku kuma ‘lwa fanelaka’. (Mt 10:11) Akuva hi humelela, ku djuleka hi zramba vhanu leswaku va beka mavonela yavu hi gama hi va yingiseta ha hombe. Makwezru mun’we wa le Inglaterra a talisa ku vutisa vhanu mavonela yavu mayelanu ni ndlela ya ku kuma ku nyonxa wukatini, ku wundla vana kumbe ku tiyisela loko hi yentxeliwa wubihi. A ntsrhaku ka ku yingiseta mavonela yavu, a gama a ku: “U xi vonisa kuyini xilayu lexi, xi nga ni kolomu ka 2.000 wa malembe na xi tsraliwile?” Loko mhunu a heta ku hlamula, na a nga hlayanga zritu dzra ku “Bibele”, a mu komba tindzrimana leti a nga ti hlawula ha hombe ka selulari dzrakwe.

KHUMBA TIMBILU TA VHANU

9. Hi nga va pfunisa kuyini lava nga swi zrandzrikiki ngopfu ku bula hi swa Xikwembu Nkulukumba?

⁹ Hi nga khumba timbilu ta lava nga swi zrandzrikiki ngopfu ku bula hi swa Xikwembu Nkulukumba hi ku khanela na vone hi mintxhumu leyi va zron’waka. Hi xikombiso, vanyingi va hlamalisiwa hi leswi ntumbuluku wu tsrhamisisiki xiswone. Xileswo, hi nga ha hlaya ntxhumu wa ku fana ni lowu: “Kumbexana wa swi tiva leswaku ku tala ka mintxhumu leyi khandhiwiki yi sukele ka leswi vativi va siyensa va yetiseliki mintxhumu leyi ku nga khale na yi li kone ntumbulukwini. Hi xikombiso, lava hambaka microfone va dondzra leswi ndleve yezru yi tsrhamisiki xiswone, lava hambaka ma-câmera va dondzra leswi tihlo dzrezru dzri nga xiswone. I yini leswi ku buyelaka miyanakanywini loko u pimisa hi ntumbuluku? U pimisa leswaku ko va ntamu lowu hlamalisaka, mhunu wa kukazri, kumbe ntxhumu wun’wana?” Ntsrhaku ka ku yingiseta ha hombe, hi nga yengesela hi ku: “Kutani xivutiso lexi sekelekaka hi lexi: Xana vakhandhi volavo va dondzra ka mani nkama lowu va dondzraka ndleve kumbe tihlo? Ni nyonxisiwe hi leswi mutsrali wa kukazri lweyi a hanyiki khale a swi tsraliki: ‘Lwa a nga milisa ndleve a nga yingeli xana? Lwa nga hamba tihlo a nga vone xana? . . . [Yene hi] lwa nyikaka mhunu wutlhazri.’ Vativi va siyensa va kukazri va pfumelelana ni mazriyu lawa.” (Ps 94:9, 10) Hi nga mu komba vídeo ledzri nga ka jw.org/ts hansi ka ‘Mimbulavurisano Ni Mintokoto’ ka xiyenge lexi liki ‘Leswi Vanhu Va Swi Vulaka Malunghana Ni Laha Vutomi Byi Sunguleke Kona.’ (Lavisa hansi ka MINKANDZIYISO > TIVHIDIYO.) Kumbe hi nga mu nyika broxura ledzri liki Xana Swilo Leswi Hanyaka Swi Lo Tumbuluxiwa? Kumbe ledzri kumekaka hi xiputukezi dzri liki A Origem da Vida – Cinco Perguntas Que Merecem Resposta.

10. Xana hi nga ma sungulisisa kuyini mabulu ni lweyi a nga swi zrandzrikiki ngopfu ku bula hi Xikwembu Nkulukumba?

¹⁰ Ntalu wa vhanu va navela ku va ni wumundzruku lebyinene. Nambitanu, vanyingi va txhava leswaku misava leyi yi ta helisiwa yi nga ha vi kone kumbe ku nga ha tsrhami mhunu ka yone. Mulaviseli mun’we wa muganga a Noruega a hlaye leswaku vhanu lava nga swi zrandzrikiki ngopfu ku bula hi Xikwembu Nkulukumba hakanyingi va zrandzra ku bula hi xiyimu xa misava. Ntsrhaku ka ku losa vhanu lavo, yene a talisa ku hlaya leswi: “I mani lweyi u vonaka leswaku a nga hi pfuna ku va ni wumundzruku lebyinene? U vona swaku i vapolitika, vativi va siyensa kumbe mhunu mun’wana?” Ntsrhaku ka ku va yingiseta ha hombe, a va dondzrela kumbe a yentxa hi ku va byela mazritu ya le Bibeleni lama khanelaka hi wumundzruku lebyinene. Vanyingi va hlamalisiwa hi xidumbiso xa Bibele xa leswaku misava yi ta tsrhama hi la ku nga helikiki ni leswaku lava ku lulama va ta hanya ka yone hi la ku nga helikiki.​—Ps 37:29; Ekl 1:4.

11. Ha yini hi fanela ku dzringisa masungulela ya mabulu ya ku siyana-siyana, nakone hi nga xi tekelelisa kuyini xikombiso xa Pawulo lexi ku khaneliwaka ha xonne ka Ba-le-Roma 1:14-16?

¹¹ I swinene ku tizrisa masungulela ya mabulu ya ku siyana-siyana loko hi bula ni vhanu. Ha yini? Hikusa vhanu a va fani. Leswi zron’waka mhunu wa kukakzri swi nga ha yentxa mumbeni a tsrhika ku hi yingiseta. Vhanu van’wana va pfumela ku bula hi Xikwembu Nkulukumba ni Bibele, kasi van’wana va pfumela loko hi zranga hi ku bula navu hi mintxhumu yin’wana. Ka xiyimu xin’wana ni xin’wana, hi fanela ku londzrovota mukhandlu wa ku bula ni vhanu va mixaka hinkwayu. (Dondzra Ba-le-Roma 1:14-16.) Nakunene, a hi fanelanga ku dzrivala leswaku Yehovha hi yene lwa yentxaka xihlayelamfuzri xi kula a timbilwini ta lava djulaka ku yentxa leswinene.—1Ko 3:6, 7.

NDLELA YA KU BULA NI VHANU VA LE ÁSIA

12. I yini leswi hi nga swi yentxaka akuva hi pfuna vhanu va le Ásia lava nga samikiki va pimisa hi leswaku ku ni Muvumbi?

¹² A misaveni hinkwayu, vazrezri vanyingi va kumana ni vhanu lava humaka ka matiko ya le Ásia, ku patsra ni vhanu va kukazri lava humaka ka mimbangu leyi mimfumu yi bekiki milawu yinyingi leyi tsimbisaka mintizro ya wukhongoti. Ka matiko ya ku hambana-hambana ya le Ásia, vhanu a va ngi sama va kambisisa ha hombe leswaku ku nga va ku ni Muvumbi. Van’we va swi navela va tlhela va swi yamukela loko hi djula ku va fambisela dondzro ya Bibele. Kambe van’wana va zranga hi ku yala ku yingela tindondzro timpshwa. I yini leswi hi nga swi yentxaka akuva hi va pfuna? Vazrezri van’wana swi va fambela ha hombe loko va sungulisa hi mabulu ya xinghanu, va kombisa ku zron’weka ha vone, ni loko swi fanela va va byela leswi wutomi byavu byi yampswisiki xiswone loko va sungule ku tizrisa nsinya wa nawu wa kukazri wa Bibele.

13. I yini lexi nga kokaka vhanu leswaku va dondzra Bibele? (Vona xifaniso lexi nga ka kapa.)

¹³ Ntxhumu lowu kokaka vhanu leswaku va dondzra Bibele i swilayu swa dzrone leswi hi nga swi tizrisaka siku ni siku. (Ekl 7:12) Makwezru mun’wana wa le Nova Iorque lweyi a talisaka ku txhumayela lava vulavulaka ximandarim a li: “Ni dzringisa ku kombisa ku zron’weka ka ntiyiso hi vhanu ni ku yingiseta leswi va swi hlayaka. Loko ni xiya leswaku va huma ka matiko mambeni, ni va vutisa leswi: ‘Xana u sungulile ku dzri tolovela tiko dzra nyiwana? Xana u wu kumile ntizro?’ ” Xana vhanu va ku khoma ha hombe? Leswo minkama yin’wana swi pfulela makwezru lweyo mukhandlu wa ku vulavula hi ntxhumu wa kukazri lowu Bibele dzri wu dondzrisaka. Loko swi koteka, makwezru a vutisa leswi: “U yanakanya leswaku hi xini xihundla xa leswaku vhanu va kota ku hanyisana? Xana ni nga ku komba xihlaya-hlaya lexi nga Bibeleni? Xone xi li: ‘A ku sungula ku hambana i ku tsrunya mati, hi leswo ke, loko mholova yi nga si sungula, tsrhika ku pfinya kumbe suka’ U yanakanya leswaku xilayu lexo xi nga hi pfuna leswaku hi hanyisana ha hombe ni van’wana?” (Pr 17:14) Mabulu ya ku fana ni lawa ma nga hi pfuna ku vona leswaku mhunu awa nyonxela kuva hi tlhela hi mu yendzrela siku dzrin’wana.

14. Xana makwezru wa kukazri a Extremo Oriente a va pfunisa kuyini lava liki a va pfumeli ka Xikwembu Nkulukumba?

¹⁴ I yini leswi hi nga swi yentxaka loko hi kuma vhanu lava liki a va pfumeli ka Xikwembu Nkulukumba? Makwezru mun’we lwa nga ni wuswikoti a mhakeni ya ku txhumayela vhanu lava ngeke vakhongoti a Extremo Oriente a tlhamuxeli leswi: “Hakanyingi, loko mhunu a ku, ‘a ni pfumeli ka Xikwembu Nkulukumba,’ a djula ku tlhamuxela leswaku a nga pfumeli ka swikwembu leswi vhanu va le mugangeni va swi gandzrelaka. Xileswo ni talisa ku pfumelelana na vone ni tlhela ni kombisa leswaku ku tala ka swikwembu a hi swa ntiyiso, ni leswaku swi hambiwe hi vhanu. Kutani ni talisa ku va dondzrela Yeremiya 16:20: ‘Xana mhunu a nga tiyentxela swikwembu, [na] kasi a hi swikwembu?’ Ni gama ni va vutisa leswi: ‘Hi nga swi tivisa kuyini leswaku xikwembu xa kukazri a xi hambiwanga hi vhanu?’ Ni mu yingiseta ha hombe, ni gama ni mu dondzrela Ezaya 41:23: ‘Hlayani timhaka leti taka ta le mahlweni, hi ta swi tiva leswaku n’wi swikwembu.’ Hi wugamu ni va komba wuprofeta bya kukazri lebyi Yehovha a byi hlayiki a tlhela a byi hetisisa.”

15. I yini leswi hi nga swi dondzraka ka xikombiso xa makwezru wa le Ásia Oriental?

¹⁵ Makwezru mun’we wa le Ásia Oriental a tizrisa masungulela ya mabulu lama landzrelaka loko a hamba timpinda. A li: “Ni va nyika swikombiso swa wutlhazri lebyi nga Bibeleni, swa wuprofeta lebyi hetisekiki ni swa milawu leyi lawulaka ntumbuluku. Ntsrhaku ni va komba ndlela leyi ha yone hinkwaswu leswo swi bekaka wumboni bya leswaku ku ni Muvumbi lweyi a hanyaka a nga ni wutlhazri. Loko mhunu a pfumelelana na swone leswaku Xikwembu Nkulukumba a kone, ni tekela ku sungula ku mu komba leswi Bibele dzri swi hlayaka mayelanu na Yehovha.”

16. Hi ku ya hi Ba-Heberu 11:6, ha yini swidondzro swa Bibele swi fanela ku va ni lipfumelo ka Xikwembu Nkulukumba ni ka Bibele, nakone hi nga swi pfunisa kuyini ku dzri hlakulela?

¹⁶ Loko mhunu lweyi a ngeke mukhongoti a pfumela ku dondzra Bibele na hine, hi fanela ku tama hi mu pfuna ku va ni lipfumelo ka leswaku Xikwembu Nkulukumba a kone. (Dondzra Ba-Heberu 11:6.) Nakambe ku djuleka hi mu pfuna ku va ni lipfumelo ka leswi Bibele dzri swi dondzrisaka. Leswo swi nga ha koxa ku va hi phindha-phindha dondzro ya kukazri. Ka xiyenge xin’wana ni xin’wana xa dondzro, swi nga ha djula hi kombisa wumboni bya leswaku Bibele i Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba. Leswo swi nga ha patsra ku bulanyana hi wuprofeta bya kukazri bya Bibele lebyi hetisekiki, ndlela leyi dzri dumbekaka ha yone a mhakeni ya siyensa ni ya matimu ni ni leswi dzri hi pfunisaka xiswone ka wutomi byezru bya siku ni siku.

17. Xana lizrandzru dzrezru dzri nga va khumba hi ndlela yini vambeni?

¹⁷ Loko hi kombisa lizrandzru dzra ntiyiso ka hinkwavu, hi nga kota ku pfuna vhanu leswaku va va vadondzrisiwa va Kriste, nambi loko va nge vakhongoti. (1Ko 13:1) Loko hi li kazri hi va dondzrisa, nkongometo wezru wu fanela ku va wa ku va pfuna ku vona leswaku Xikwembu Nkulukumba awa va zrandzra nakone a djula leswaku hi mu zrandzra. Lembe ni lembe magidi-gidi ya vhanu lava a ku sunguleni a va nge na mhaka ngopfu xikan’we ni lava a vo vhela va nge na mhaka ni wukhongoti va babatisiwa hi leswi va dondzriki ku zrandzra Xikwembu Nkulukumba. Xileswo, vana ni mavonela lamanene, nakone vana ni ku zron’weka hi vhanu va mixaka hinkwayu. Va yingisete. Dzringisa ku va twisisa. Hi xikombiso xaku, va dondzrise leswi va nga swi yentxaka akuva va va vadondzrisiwa va Kriste.