Mintlhamuxelo Ya Xibukwana Xa Ntlhanganu Wa Wutomi Ni Wutizreli Byezru
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
5-11 KA MAYU
WUKOSI BYI NGA BIBELENI AMAPROVERBIA 12
A Ku Tizra Hi Nkhinkhi Swi Tisa Mabindzru Lamanene
Sentinela 06/2016 p. 30 § 6
Mfanelo Leyi Tsakisaka Xikwembu I Ya Risima Ku Tlula Tidayimani
Malandza man’wana ya Yehovha swi nga ha ma tikela ku kuma mali leyi eneleke leswaku ma kota ku tihanyisa. Kambe ku ri na ku ringeta ku kuma ndlela yo olova kambe leyi nga ni vukungundzwana, ma tirha hi matimba leswaku ma tikhathalela. Loko ma endla tano ma kombisa leswaku timfanelo ta Xikwembu letinene, ku katsa ni ku tshembeka, i ta nkoka ngopfu eka wona ku tlula rifuwo.—Amaproverbia 12:24; Vaefesa 4:28.—Pr 12:24; Ef 4:28.
Sentinela 01/02/2015 p. 5 §§ 4-6
Ndlela Yo Tsakela Ku Tirha Hi Matimba
Xivutiso lexi xo hetelela i xa nkoka ku anakanyisisa hi xona, hikuva ntirho wa enerisa loko hi tiva ndlela leyi wu va pfunaka ha yona vanhu van’wana. Yesu u te: “Ku nyika swi tisa ntsako lowukulu ku tlula ku amukela.” (Min 20:35) Ku ni van’wana lava pfunekaka hi ku kongoma eka ntirho wa hina wa matimba handle ka vaxavi ni lava va hi tholaka. Vona va katsa swirho swa mindyangu ya hina ni lava pfumalaka.
Swirho swa mindyangu ya hina. Loko nhloko ya ndyangu yi tirha hi matimba leswaku yi enerisa swilaveko swa swirho swa ndyangu wa yona, yi swi pfuna hi tindlela timbirhi. Yo sungula, ya tiyiseka leswaku swi kuma swilo leswi lavekaka evuton’wini hi tlhelo ra nyama ku nga swakudya, swiambalo ni ndhawu yo tshama. Hi ku endla tano yi hetisisa vutihlamuleri lebyi yi nyikiweke hi Xikwembu leswaku yi ‘wundla lava nga va ka yona.’ (1Tm 5:8) Ya vumbirhi, muwundli loyi a tirhaka hi ku tiyimisela u dyondzisa hi swiendlo nkoka wa ku tirha hi matimba. Shane loyi ku vulavuriweke ha yena eka nhlokomhaka leyi hundzeke u ri: “Tata wa mina i xikombiso lexinene xa munhu loyi a nga ni langutelo lerinene hi ku tirha hi matimba. I wanuna la tshembekeke la tirheke hi matimba vutomi bya yena hinkwabyo, ngopfungopfu eka ntirho wa ku vatla. Eka yena, ndzi dyondze nkoka wa ku tirha hi mavoko, ndzi endla swilo leswi nga ta pfuna vanhu van’wana.”
Lava Pfumalaka. Muapostola Pawulo u khutaze Vakreste leswaku va “tirha hi matimba . . . leswaku [va] kuma xo xi avela loyi a pfumalaka.” (Ef 4:28) Hakunene, loko hi tirha hi matimba leswaku hi ta tikhathalela ni ku khathalela mindyangu ya hina, hi nga ha tlhela hi swi kota ku pfuna lava pfumalaka. (Pr 3:27) Hikokwalaho ku tirha hi matimba swi nga endla leswaku hi kuma ntsako lowu tisiwaka hi ku nyika.
Tindzralama Ta Moya
Os Jovens Perguntam artigo 95 §§ 10-11
Como eu posso superar as dificuldades?
● Tenha um ponto de vista equilibrado sobre os problemas. Aprenda a diferenciar os problemas grandes dos pequenos. A Bíblia diz: “O tolo demonstra a sua irritação imediatamente, mas o homem prudente deixa passar o insulto.” (Pr 12:16) Nem todo problema precisa ser motivo de preocupação.
“Meus colegas de escola tinham a mania de exagerar todos os problemas. Daí os amigos deles comentavam na internet e aumentavam ainda mais as coisas. Isso só piorava a situação e eles ficavam ainda mais negativos.”—Joanne.
12-18 KA MAYU
WUKOSI BYI NGA BIBELENI AMAPROVERBIA 13
U Nga Kanganyisiwi Hi ‘Motsre Wa Lava Ku Biha’
Perspicaz vol-2 p. 189 §§ 3-4
Lâmpada
Outros Usos Figurados. Aquilo de que a pessoa depende para iluminar seu caminho é simbolizado por uma lâmpada. Com tal figura de linguagem, o provérbio contrasta o justo com o iníquo, dizendo: “A própria luz dos justos alegrar-se-á; mas a lâmpada dos iníquos—ela será apagada.” (Pr 13:9) A luz dos justos se torna cada vez mais luminosa, mas, por mais que a lâmpada do iníquo pareça reluzir, e, consequentemente, por mais próspero que seus caminhos pareçam ser, Deus cuidará de que ele termine na escuridão, onde seu pé certamente tropeçará. Este é o desfecho que está em reserva para a pessoa que invoca o mal sobre seu pai e sua mãe.—Pr 20:20.
Ser apagada a lâmpada de alguém significa também que não há futuro para tal pessoa. Outro provérbio diz: “Porque se mostrará não haver futuro para quem é mau; a própria lâmpada dos iníquos será apagada.”—Pr 24:20.
Sentinela 15/07/2012 pp. 12-13 § 3
Tirhela Xikwembu Lexi Nyikaka Ntshunxeko
3 Loko Sathana a kote ku kanganyisa vatswari va hina lava hetisekeke swin’we ni tintsumi to tala leswaku ti xandzukela vuhosi bya Xikwembu, na hina a nga swi kota ku hi kanganyisa. Wa ha tirhisa rhengu leri fanaka. U ringeta ku hi kanganyisa leswaku hi ehleketa leswaku milawu ya Xikwembu ya tika naswona yi hi tsona ntsako. (1Yh 5:3) Langutelo ro tano ri nga va ni nkucetelo lowukulu eka hina loko hi va ni vanghana lava ehleketaka tano. Makwerhu un’wana wa xisati loyi a nga ni malembe ya 24 loyi a tshameke a endla vumbhisa, u te: “Vanghana vo biha va nga ku kucetela ku endla swilo leswi nga riki swinene, ngopfu-ngopfu loko u chava ku vula vonelo ra wena leri hambaneke ni ra vona.” Kumbexana na wena u tshame u kuceteriwa hi vanghana va wena.
Sentinela 15/07/2004 p. 31 § 6
“Un’wana Ni Un’wana Wo Tlhariha U Ta Endla Swilo Hi Ku Tiva”
Munhu wo tlhariha a tlhela a lulama, a endla swilo hi vutivi bya ntiyiso u ta katekisiwa. Solomoni wa hi tiyisekisa: “Lowo lulama u dya a enerisa moya-xiviri wakwe, kambe khwiri ra lowo homboloka a ri nge vi na nchumu.” (Pr 13:25) Yehovha wa swi tiva leswi nga hi vuyerisaka evuton’wini bya hina—etimhakeni ta mindyangu ya hina, evuxakeni bya hina ni van’wana, evutirhelini bya hina, kumbe loko hi tshinyiwa. Naswona loko hi tirhisa ndzayo leyi kumekaka eRitweni ra yena hi vutlhari, handle ko kanakana hi ta kuma ndlela leyinene ngopfu ya vutomi.
Tindzralama Ta Moya
Perspicaz vol-1 p. 117 § 2
Amor
O amor pode ser mal orientado. Por estas razões, é evidente que o amor real, devidamente orientado, só resulta de se buscar e seguir o espírito de Deus e o conhecimento que provém de sua Palavra. À guisa de exemplo: um pai talvez sinta afeição por seu filho. Mas talvez permita que tal amor se deteriore ou seja mal orientado por causa de sentimentalismo, dando ao filho tudo e não lhe negando nada. Talvez não exerça sua autoridade parental em dar disciplina, e, às vezes, castigo real. (Pr 22:15) Tal suposto amor, na realidade, talvez seja orgulho da família, que é egoísmo. A Bíblia diz que tal pessoa não exerce amor, mas ódio, porque não segue o proceder que salvará a vida de seu filho.—Pr 13:24; 23:13, 14.
19-25 KA MAYU
WUKOSI BYI NGA BIBELENI AMAPROVERBIA 14
Pimisa Ha Hombe Hi Leswi U Nga Swi Yentxaka Na Ku Nga Si Humelela Mhangu Ya Kukazri
Xihondzro Xa Ku Zrindzra 02/2023 p. 23 §§ 10-12
Nyika Lisima Wutomi Lebyi Xikwembu Nkulukumba A hi Hananiki Byone
10 Minkama yinyingi a hi swi koti ku sivela kuva tinghozi ti humelela. Hi xikombiso, a hi nge swi koti ku lawula timhangu ta ntumbuluku, mintungu kumbe switereka. Kambe loko timhangu ta ku fana ni leto ti humelela, hi yentxa xa kukazri akuva hi tisizrelela, swa ku fana ni ku yingiseta minkongomiso leyi wuhosi byi yi nyikelaka mayelanu ni ku suka ka mimbangu leyi nga ni nghozi kumbe nkongomiso wa kukazri lowu va nga ha hi nyikaka wone. (Ro 13:1, 5-7) Minkama yimbeni, loko a li leswaku ku ta humelela mhangu swa koteka kuva hi swi tiva. Ka swiyimu swa ku fana ni leswo, hi fanela ku yingiseta minkongomiso leyi wuhosi byi hi nyikaka akuva hi tilulamisela. Hi xikombiso, swi nga va swinene kuva hi bekisa mati, swakuda leswi kalaka swi nga boli ni paxta dzra xilamulela mhangu.
11 Loko ko txhuka ku humelela mavabyi lomu u tsrhamaka kone ke? Hi fanela ku yingiseta minkongomiso leyi wuhosi byi yi nyikelaka ya ku fana ni ku hlamba mavoko, ku titsravukanisa ni vhanu vambeni, ku yambala mamaxkara ni ku tsrhama quarentena. Loko hi yentxa leswo hi kombisa leswaku hi xi nyika lisima xihanano xa wutomi.
12 Loko ku txhuka ku humelela ntungu kumbe mhangu swi tolovelekile leswaku ku hangalasiwa madzrungula lama kalaka ma nga li ya ntiyiso ka vanghanu, maxaka, vayakelani kumbe ka maredi sosiyali. Matsrhan’wini ya ku ‘pfumela mazritu hinkwawu’, swi nga va swinene kuva hi landzra minkongomiso leyi dumbekaka. (Dondzra Amaproverbia 14:15.) A Huvo leyi Zrangelaka ni mabetele a misaveni hinkwayu ma tikazrata akuva ma kuma madzrungula lama dumbekaka na ma nge si na teka xiboho mayelanu ni mintlhanganu ya bandla ni ntizro wa nsimu. (Heb 13:17) Loko hi yingiseta minkongomiso leyi, ha tisizrelela hine kun’we ni vambeni. Handle ka leswo, hi nyikela wumboni mayelanu ni nhlengeletanu yezru.—1Pe 2:12.
Xihondzro Xa Ku Zrindzra 07/2024 pp. 5-6 § 11
Vana Ni Xixixi Ku Fana Na Tsadok
11 Xana hi nga xi yetisela hi ndlela yini xikombiso xa Tsadok ni ku va ni xixixi loko vamakwezru bandleni va va khombyeni nakone va vilela mpfunu wezru? 1) Landzra minkongomiso. Nkama lowu hi nga khombyeni i swa lisima swinene ku bekisa wumun’we. Nakone swi djula hi yingiseta minkongomiso leyi pfaka hi ka zrwavi dzra lomu hi tsrhamaka kone. (Heb. 13:17) Nkama wun’wana ni wun’wana vakulu va fanela ku hi dzrimuxa minkongomiso ya nhlengeletanu mayelanu ni ku tilulamisela timhangu ta ntumbuluku. (1 Kor. 14:33, 40) 2) Vana ni xixixi kambe vana ni wuxiyaxiya. (Amapr. 22:3) Yanakanya na u nga si teka xiboho. U nga kumeki khombyeni na swi nga vileleki. 3) Dumba Yehovha. Dzrimuka leswaku a zron’weka swinene hi wuhlayiseki byaku ni bya vamakwezru. Yehovha a nga ku pfuna kuva u nyikela nseketelo ni nsizrelelo lowu vamakwezru va wu vilelaka.
Tindzralama Ta Moya
Perspicaz vol-2 p. 780
Raciocínio
No entanto, aquele que realmente faz uso do raciocínio pode também tornar-se objeto de ódio. Esta pode ser a ideia expressa em Pr 14:17: “O homem de raciocínios é odiado.” Com frequência, as pessoas que não raciocinam encaram de modo desfavorável os que usam suas faculdades mentais. Também, em princípio, aqueles que usam a mente para fazer a vontade de Deus são odiados. Como Jesus Cristo disse: “Porque não fazeis parte do mundo, mas eu vos escolhi do mundo, por esta razão o mundo vos odeia.” (Yh 15:19) Naturalmente, o termo da língua original para “raciocínios”, em Pr 14:17, pode abranger o raciocínio malévolo. Por conseguinte, o texto pode também significar que um homem que maquina o mal é odiado, e algumas traduções rezam concordemente: “O homem de maus desígnios [“desígnios perversos”] é odiado.”—ALA, VB.
26 KA MAYU–1 KA JUNYU
WUKOSI BYI NGA BIBELENI AMAPROVERBIA 15
Pfuna van’wana Akuva Va Nyonxa
Sentinela 15/11/2010 p. 31 § 16
Hi Ta Famba Hi Vutshembeki Bya Hina!
16 Yobo a a ri ni malwandla. (Yb 31:31, 32) Hambileswi hi nga ha vaka hi nga ri na mali yo tala, hi nga “landzela ndlela ya malwandla.” (Ro 12:13) Hi nga avelana ni van’wana swakudya swo olova, hi ri karhi hi tsundzuka leswaku “matsavu ma antswa laha ku nga ni rirhandzu ematshan’weni ya nkunzi leyi wundleriweke exidyelweni kambe ku ri ni rivengo.” (Pr 15:17) Ku dya swakudya swo olova ni munhu loyi na yena a tshamaka a tshembekile, laha ku nga ni moya wa rirhandzu ku nga va nchumu lowu tsakisaka ni lowu akaka.
Sentinela 04/2018 pp. 23-24 §§ 16-18
Khutazanani “Hilaha Ku Engetelekeke Ngopfu”
16 Hi ta va hi endla xihoxo loko hi tibyela leswaku a hi nge swi koti ku khutaza van’wana hikuva a hi na vuswikoti byo vulavula. A swi kali swi lava vuswikoti leswaku hi kota ku khutaza van’wana, kumbexana u nga ha n’wayitela loko u xeweta un’wana. Loko loyi u n’wi xewetaka a nga n’wayiteli, swi nga ha vula leswaku u ni swiphiqo naswona u lava munhu wo vulavula na yena, kutani loko wo n’wi yingisela ntsena swi nga ha n’wi chavelela.—Yk 1:19.
17 Makwerhu la ha riki muntshwa la vuriwaka Henri, u hetiwe matimba hi swirho swa ndyangu leswi tshikeke ku tirhela Yehovha, ku katsa na tata wakwe loyi a ri nkulu la xiximiwa swinene. Henri u khutaziwe hi mulanguteri wa muganga loyi a yeke na yena ekhefini va ya nwa kofi kutani a n’wi nyika nkarhi wo phofula leswi nga embilwini. Henri u xiye leswaku ndlela yin’we ntsena yo pfuna ndyangu wakwe leswaku wu tlhelela eka Yehovha, i ku tshama a tshembekile. U chavelelekile loko a hlaya Amapsalma 46; Sofaniya 3:17 na Marka 10:29, 30.
18 Xikombiso xa Marthe na Henri xi kombisa leswaku hi nga swi kota ku khutaza vamakwerhu lava lavaka ku chaveleriwa. Hosi Solomoni u tsale a ku: “Rito leri fikeke hi nkarhi wa kona i rinene ngopfu! Ku vangama ka mahlo ku tsakisa mbilu; xiviko lexinene xi nonisa marhambu.” (Pr 15:23, 30) Ku engetela kwalaho, ku hlaya Xihondzo xo Rindza kumbe ku hlaya eka website ya hina swi nga chavelela munhu la tshikilelekeke. Pawulo u kombise leswaku ku yimbelela swin’we tinsimu ta Mfumo swi nga hi khutaza. U tsale a ku: “Hambetani mi dyondzisana ni ku tsundzuxana hi tipisalema, marito yo dzunisa eka Xikwembu, tinsimu ta moya hi nsovo, mi yimbelelela Yehovha etimbilwini ta n’wina.”—Kl 3:16; Min 16:25.
Tindzralama Ta Moya
Swivutiso Leswi Hlamuriwaka Hi Bibele artigo 39 § 3
Xana Mukreste A Nga Byi Amukela Vutshunguri?
2. Xana ndzi fanele ndzi ya lava mavonelo ya madokodela man’wana ndzi nga si teka xiboho? Ku kuma “vatsundzuxi vo tala,” i swa nkoka ngopfu loko xiyimo xa wena xi tikile.—Amaproverbia 15:22.
2-8 KA JUNYU
WUKOSI BYI NGA BIBELENI AMAPROVERBIA 16
Swivutiso Swizrazru Leswi Nga Ku Pfunaka Ku Teka Swiboho Leswinene
Sentinela 15/01/2014 pp. 19-20 §§ 11-12
Endla Swiboho Swa Vutlhari Wa Ha Ri Muntshwa
11 Hi nga va ni ntsako lowukulu loko hi tirhela Yehovha. (Pr 16:20) Swi tikomba onge Baruku matsalana wa Yeremiya a a yi rivele mhaka yoleyo. A ku ri ni nkarhi lowu a a nga ha swi tsakeli ku tirhela Yehovha. Yehovha u n’wi byele leswi: “U tshamela ku lava swilo leswikulu. U nga tshameli ku swi lava. Hikuva ndzi tisa khombo ehenhla ka nyama hinkwayo, . . . naswona ndzi ta ku nyika moya-xiviri wa wena kukota leswi phangiweke etindhawini hinkwato leti u nga ta ya eka tona.” (Yr 45:3, 5) U swi vonisa ku yini? I yini lexi a xi ta endla leswaku Baruku a tsaka—xana a ku ta va ku lava swilo leswikulu kumbe ku pona tanihi nandza wo tshembeka wa Xikwembu loko muti wa Yerusalema wu lovisiwa?—Yk 1:12.
12 Makwerhu un’wana wa xinuna la kumeke ntsako hikwalaho ko pfuna van’wana i Ramiro. U ri: “Ndzi huma endyangwini lowu nga swisiwana lowu tshamaka eximutanini xin’wana eTintshaveni ta Andes. Hikwalaho loko buti wa mina a vule leswaku u ta ndzi hakelela ku ya eyunivhesiti, a ku ri lunghelo lerikulu. Kambe a ndza ha ku khuvuriwa tanihi Mbhoni ya Yehovha naswona a ndzi kume xirhambo—phayona rin’wana a ri ndzi rhambe ku ya chumayela na rona exidorobanini xin’wana lexitsongo. Ndzi fambe na rona, ndzi fika ndzi dyondza ku tsemeta misisi kutani ndzi pfula ndhawu yo tsemeta vanhu misisi eka yona leswaku ndzi ta kota ku tihanyisa. Loko hi ri karhi hi dyondzisa vanhu Matsalwa, vo tala va kombise ku tlangela lokukulu. Endzhakunyana, ndzi sungule ku hlanganyela ni vandlha leri a ra ha ku vumbiwa leri a ri tirhisa ririmi ra kwalaho. Se ndzi ni malembe ya khume ndzi ri phayona ra nkarhi hinkwawo. A ku na ntirho wun’wana lowu nga ndzi nyikaka ntsako lowu ndzi wu kumaka loko ndzi ri karhi ndzi pfuna vanhu ku dyondza mahungu lamanene hi ririmi ra vona.”
Sentinela 15/09/2013 p. 17 §§ 1-3
Xana U Hundzukile?
Hinkwerhu ka hina hi kuceteriwa swinene hi ndlela leyi hi kurisiweke ha yona ni ndhawu leyi hi kuleleke eka yona. Hi ambala hi ndlela yo karhi; hi rhandza swakudya swo karhi; hi tikhoma hi ndlela yo karhi. Ha yini? Hikwalaho ka nkucetelo wa vanhu lava hi hanyaka na vona ni swiyimo leswi hi hanyaka eka swona.
2 Hambiswiritano, ku ni swilo swin’wana leswi nga swa nkoka swinene ku tlula swakudya leswi hi swi hlawulaka ni ndlela leyi hi ambalaka ha yona. Hi xikombiso, loko hi ri karhi hi kula hi dyondzisiwa leswaku swilo swin’wana swi lulamile naswona swa amukeleka hi tlhela hi dyondzisiwa ku fularhela swilo swin’wana tanihi leswi hoxeke swi tlhela swi nga amukeleki. Kambe vanhu vo hambana-hambana va ni mavonelo lama hambaneke hi swilo leswi lulameke ni leswi hoxeke. Swiboho leswi hi swi endlaka swi nga kombisa nkucetelo wa mapfalo ya hina. Bibele ya pfumela leswaku hakanyingi “vanhu va matiko lava nga riki na nawu, va swi endla hi ntumbuluko swilo swa nawu.” (Ro 2:14) Kambe xana leswi swi vula leswaku loko ku nga ri na nawu lowu kongomeke lowu humaka eka Xikwembu, hi nga landzela tindlela ni milawu leyi hi kurisiweke ha yona ni leyi tolovelekeke endhawini ya ka hina?
3 Ku ni swivangelo swimbirhi swa nkoka leswi endlaka Vakreste va nga swi endli sweswo. Xo sungula, Bibele ya hi tsundzuxa: “Ku ni ndlela leyi lulameke emahlweni ka munhu, kambe endzhaku ka sweswo makumu ya yona i tindlela ta rifu.” (Pr 16:25) Leswi hi nga hetisekangiki, a hi swi koti ku kongomisa mikondzo ya hina hi ku hetiseka. (Pr 28:26; Yr 10:23) Xa vumbirhi, Bibele yi vula leswaku mboyamelo ni milawu ya misava leyi swi kuceteriwa ni ku lawuriwa hi Sathana, “xikwembu xa mafambiselo lawa ya swilo.” (2Ko 4:4; 1 Yoh. 5:19) Hikwalaho, loko hi lava ku katekisiwa hi Yehovha ni ku amukeleka eka yena, hi fanele hi yingisa xitsundzuxo lexi kumekaka eka Varoma 12:2.—Yi hlaye.
Tindzralama Ta Moya
Perspicaz vol-1 p. 708
Disciplina
Resultados do Acatamento e da Desconsideração. Os iníquos, os tolos ou os moralmente imprestáveis mostram seu ódio à disciplina de Jeová por rejeitá-la totalmente. (Ps 50:16, 17; Pr 1:7) O mau resultado de tal tolice constitui disciplina adicional, frequentemente punição severa. Conforme o expressa o provérbio: “A disciplina dos tolos é tolice.” (Pr 16:22) Eles podem trazer a si próprios pobreza, desonra, doença e até a morte prematura. A história dos israelitas ilustra quão grande pode ser esta perda. Não prestaram atenção à disciplina dada na forma de repreensão e correção, expressa por meio dos profetas. Não acataram a disciplina dada na forma de Jeová reter Sua proteção e bênção. Por fim, sentiram a severa disciplina anunciada com antecedência—serem conquistados e exilados.—Yr 2:30; 5:3; 7:28; 17:23; 32:33; Hx 7:12-16; 10:10; Sf 3:2.
9-15 KA JUNYU
WUKOSI BYI NGA BIBELENI AMAPROVERBIA 17
Tikholise Hi Ku Zrula A Wukatini Byaku
Xalamuka! 09/2014 p. 11 § 2
Ndlela Yo Tshika Xikhomela
Tikambisise hi ku tshembeka. Bibele ya pfumela leswaku vanhu van’wana va ‘tala ku hlundzuka’ ni ku ‘voyamela evukarhini.’ (Pr 29:22) Xana na wena u tano? Tivutise: ‘Xana ndzi rhandza timholovo? Xana ndzi hatla ndzi hlundzuka? Xana ndzi endla mhaka leyi nga vuriki nchumu yi va mhaka leyikulu?’ Bibele yi vula leswaku “loyi a tshamelaka ku vulavula hi mhaka, u hambanisa lava tolovelaneke.” (Pr 17:9; Ekl 7:9) Sweswo swi nga ha endleka ni le vukatini. Loko u ri ni xikhomela, tivutise, ‘Xana ndzi fanele ndzi n’wi lehisela mbilu munghana wa mina wa vukati?’—Nawu wa Bibele: 1Pe 4:8.
Sentinela 01/05/2008 p. 10 § 6–11 § 1
Ku Tlhantlha Swiphiqo
1. Tivekeleni nkarhi wo vulavula hi xiphiqo xa kona. “Xin’wana ni xin’wana xi ni nkarhi wa xona lowu vekiweke, . . . nkarhi wa ku miyela ni nkarhi wa ku vulavula.” (Ekl 3:1, 7) Hilaha swi kombisiweke hakona eka mholovo leyi tshahiweke eku sunguleni ka xihloko lexi, swiphiqo swin’wana swi nga ha endla leswaku vatekani va hlundzuka swinene. Loko sweswo swi humelela, mi fanele mi tikhoma kutani mi tshika ku vulavula hi xiphiqo xexo hi nkarhi wolowo, mi “miyela” mi nga si hlundzuka ngopfu. Mi nga londzovota vukati bya n’wina leswaku byi nga hohloki loko mi yingisa ndzayo ya Bibele leyi nge: “Ku sungula ka mholovo ku fana niloko munhu a pfulela mati; hikwalaho loko mholovo yi nga si pfuka, suka.”—Amaproverbia 17:14.
Hambiswiritano, wu kona ni “nkarhi wa ku vulavula.” Swiphiqo swi fana ni mfava, swi kula hi xihatla loko swi tshikiwa swi nga tlhantlhiwi. Kutani mi nga honisi xiphiqo mi anakanya leswaku xi ta hundza. Loko u kombela nkataku leswaku mi tshika ku vulavula hi xiphiqo xa kona, n’wi xixime hi ku hlawula nkarhi wo karhi lowu mi nga ta vulavula ha xona enkarhini lowu taka. Ku endla tano swi ta mi pfuna leswaku mi tirhisa ndzayo ya Bibele leyi nge: “Dyambu ri nga peli ma ha ri eka xiyimo xa ku kariha.” (Ef 4:26) Kambe u fanele u endla hilaha u tshembiseke hakona.
Tindzralama Ta Moya
Perspicaz vol-2 p. 514 § 4
Olho
Gestos por meio dos olhos são muito expressivos dos sentimentos duma pessoa. Podem mostrar piedade ou falta dela (Dt 19:13); podem ‘piscar’, ou ‘pestanejar’, em zombaria, ou ao maquinar algo insincero. (Ps 35:19; Pr 6:13; 16:30) Pode-se dizer que a pessoa que não deseja observar, ou que não quer realizar determinada ação em favor de outrem, fecha ou esconde os olhos. (Mt 13:15; Pr 28:27) Diz-se que o estúpido tem seus olhos “na extremidade da terra”, perambulando cá e acolá sem nenhum objeto fixo, seus pensamentos estando em toda a parte, exceto onde deviam estar. (Pr 17:24) O aspecto dos olhos revela até mesmo a saúde e o vigor duma pessoa, ou sua condição de felicidade. (1Sa 14:27-29; De 34:7; Yb 17:7; Ps 6:7; 88:9) O Rei Jeosafá dirigiu-se da seguinte forma a Jeová: “Os nossos olhos se fixam em ti.”—2Mk 20:12.
16-22 KA JUNYU
WUKOSI BYI NGA BIBELENI AMAPROVERBIA 18
Tiyisa Lava Kumanaka Ni Swikazratu Swa Lihanyu
Xihondzro Xa Ku Zrindzra 10/2022 pp. 22-23 § 17
A Wutlhazri Bya Ntiyiso Bya Huwelela
17 Yanakanya na u nga si vulavula. Loko hi nga tivoneli, mazritu yezru ma nga ha vanga swikazratu leswikulu. A Bibele dzri li: ‘Va kone lava tlhavaka hi mazritu yavu swanga hi timpanga; kambe lidzrimi la lwe wa ku tlhazriha i vutomi.’ (Pr 12:18) Hi hlayisa ku zrula loko hi tingawula ku hleva hi swihoxo swa van’wana. (Pr 20:19) Akuva mazritu yezru ma holisa a matsrhan’wini ya ku tlhava, timbilu tezru ti fanela ku tala hi wutivi bya Zritu dzra Xikwembu Nkulukumba. (Lk 6:45) Loko hi yanakanyisisa hi leswi Bibele dzri swi hlayaka, a mazritu yezru ma ta fana ni ‘nhlovo ya vutlhazri’, ma nyonxisa van’wana.—Pr 18:4.
Outros Assuntos artigo 19, quadro
O que fazer se você descobriu que está com um problema de saúde?
Ouça com atenção. Uma das melhores maneiras de ajudar um amigo é estar sempre disposto a ouvir quando ele quiser falar. Não pense que você precisa dar uma resposta para tudo que ele disser. Geralmente, só escutar é o suficiente. Tente manter a mente aberta e não faça julgamentos. Não fique achando que você sabe exatamente como seu amigo se sente, ainda mais se ele não aparenta estar doente.—Pr 11:2.
Fale coisas positivas. Talvez você não saiba direito o que falar, mas você pode dizer algumas palavras para mostrar que percebe que a situação do seu amigo é difícil. Fazer isso provavelmente vai ser mais consolador do que não dizer nada. Se está difícil encontrar as palavras certas, tente dizer algo simples, mas de coração, como: “Eu nem sei o que falar, mas eu queria que você soubesse que eu me preocupo com você.” Não use expressões como “podia ser pior” ou “pelo menos você não tem . . . ”
Você pode mostrar que se importa com seu amigo por aprender mais sobre a doença dele. Provavelmente, ele vai gostar de ver o seu esforço de entender o que ele está passando, e o que você falar vai ter mais peso. (Pr 18:13) Mas cuidado para não dar conselhos sem o seu amigo pedir.
Ofereça ajuda prática. Em vez de achar que você já sabe como ajudar, pergunte o que você pode fazer. Mas pode ser que seu amigo não admita que precisa de ajuda, porque ele não quer dar trabalho para os outros. Se isso acontecer, você pode se oferecer para ajudar com as compras, a limpeza ou alguma outra tarefa.—Ga 6:2.
Não desista. Lembre-se de que seu amigo está passando por um momento difícil. Por isso, pode ser que às vezes ele cancele os planos que vocês fizeram ou até mesmo não queira conversar. Tenha paciência, seja compreensivo e continue a oferecer a ajuda que ele precisa.—Pr 18:24.
Sentinela 01/2023 p. 14 § 3–15 § 1
Ndlela Yo Pfuna Lava Nga Ni Ntshikilelo Wa Mianakanyo
“Chavelelani lava karhatekeke.”—1 VATESALONIKA 5:14.
Munghana wa wena a nga ha va a ri eku karhatekeni kumbe a ri eku lwisaneni ni miehleketo yo titwa a nga pfuni nchumu. Loko u n’wi tiyisekisa leswaku wa khathala hi yena, swi ta n’wi chavelela ni ku n’wi tiyisa hambiloko u nga swi tivi leswi u nga swi vulaka.
“Munghana wa ntiyiso u kombisa rirhandzu mikarhi hinkwayo.”—AMAPROVERBIA 17:17.
Ringeta ku n’wi pfuna. Ematshan’weni yo endla onge wa swi tiva leswi u nga swi endlaka, n’wi vutise leswaku u nga n’wi pfuna njhani. Loko munghana wa wena swi n’wi tikela ku hlamusela leswi a swi lavaka, ringeta ku ringanyeta swin’wana leswi mi nga swi endlaka swin’we, swo tanihi ku huma swin’we mi ya beriwa hi moya. Kumbe u nga kombela ku n’wi pfuna hi ku n’wi yela exitolo, ku n’wi basisela ekaya kumbe ku n’wi endlela mitirho yin’wana.—Vagalatiya 6:2.
‘Lehisa mbilu.’—1 VATESALONIKA 5:14.
A hi mikarhi hinkwayo munghana wa wena a nga ta lava ku vulavula. N’wi tiyisekise ku u ta tshama u ri kona leswaku u ta n’wi yingisela mikarhi hinkwayo loko a lava ku vulavula. Leswi a nga ni ntshikilelo, a nga ha vula kumbe ku endla swilo leswi nga ku twisaka ku vava. A nga ha cinca swilo leswi a mi kunguhate ku swi endla kumbe mikarhi yin’wana a titwa a nga tsakanga. Lehisa mbilu u tlhela u twisisa xiyimo xakwe loko u ri karhi u n’wi seketela.—Amaproverbia 18:24.
Tindzralama ta Moya
Perpicaz vol-2 p. 1057
Sorte
O lançamento de sortes é um costume antigo para se decidir uma questão em debate. O método usado era lançar pedrinhas, ou lascas ou tabuinhas de madeira, ou de pedra, nas dobras ajuntadas duma veste, “no colo” ou num vaso, e depois sacudi-los. Aquele para quem caía ou era tirada a sorte era o escolhido. A sorte, igual ao juramento, subentendia uma oração acompanhante. A oração era expressa ou ficava subentendida, e procurava-se ou aguardava-se a intervenção de Jeová. O termo sorte (hebr.: goh·rál) é usado de forma literal e figurada com a ideia de “porção” ou “quinhão”.— Yš 15:1; Ps 16:5; 125:3; Eza 57:6; Yr 13:25.
Usos. Pr 16:33 diz: “A sorte se lança no colo, mas toda decisão por ela é da parte de Jeová.” Em Israel, o uso correto da sorte devia pôr fim a uma disputa: “A sorte lançada faz repousar até mesmo contendas e separa até os fortes um do outro.” (Pr 18:18) Não era usada por esporte, brincadeira ou jogatina. Não envolvia apostas, paradas ou palpites — não havia perdas ou ganhos. Não era usada para enriquecer o templo ou os sacerdotes, nem para fins de caridade. Por outro lado, os soldados romanos visavam lucro egoísta quando, conforme predito no Ps 22:18, lançaram sortes sobre a vestimenta de Jesus.—Mt 27:35.
23-29 KA JUNYU
WUKOSI BYI NGA BIBELENI AMAPROVERBIA 19
Vana Munghanu Wa Ntiyiso Ka Vamakwezru
Xihondzro Xa Ku Zrindzra 11/2023 pp. 12-13 §§ 16-17
Ndlela Ya Ku Tama Hi Kulisa Lizrandzru Dzrezru Hi Vamakwezru
16 Hi fanela ku vona leswinene ka vamakwezru ku nga li swihoxo swavu. Hi xikombiso, pimisa hi loko u le ka xinkhubyana ni ntlawa wa kukazri wa vamakwezru na mi tikholisa, loko nkhuvu wu hela mi susa foto hi ntlawa, swi nga ha yentxeka mi susa mafoto mazrazru ku yentxela leswaku loko dzrin’we dzri nga mi nyonxisanga mi ta sala ni lawa mambeni. Kutani swoswi u ni mafoto mazrazru kambe ka dzrin’we dzra wone u xiye leswaku a wuso dzra makwezru wa kukazri a dzri humanga ha hombe. A wu ta yentxa yini hi foto ledzro? U nga dzri tima foto ledzro hikusa wa ha ni mabidzri nakone ka mafoto lawo hinkwenu, ku patsra ni makwezru lweyo, mi le ku hlekeni nakone mi hume ha hombe.
17 Kutani fananisa mafoto lawa u ma susiki ni lawa a wu li na wone hi khale. Handle ka ku ganaganeka a ve minkama ya ku nyonxisa leyi u viki na yone ni vamakwezru, kambe swi nga yentxeka ka swiyimu swoleswo ku ve ni makwezru wa kukazri lweyi a hlayiki ntxhumu wa kukazri lowu kalaka wu nga ku nyonxisanga. A wu ta yentxa yini ntsrhaku ka ku dzrimuka leswo? Ha yini u nga swi tsrhiki swi khaluta hi lani u timiki hakone mufoto lowu kalaka wu nga humanga ha hombe? (Amapr. 19:11; Efe. 4:32) Loko u yanakanyisisa hi minkama ya ku nyonxisa leyi u viki na yone ni mhunu lweyo, leswo swi ta ku yentxa u kahlula u dzrivala xihoxo xa xitsrongo lexi a ku yentxeliki xone. A minkama leyo ya ku nyonxisa, hi yone hi djulaka ku yi bekisa.
Xihondzro Xa Ku Zrindzra 07/2023 pp. 9-10 §§ 10-11
Yana Mahlweni U Kulisa Lizrandzru Dzraku
10 Na hine hi djuletela tindlela ta ku pfuna vamakwezru. (Hb 13:16) Vona mfambu wa makwezru Anna lweyi hi buliki ha yene ka xidondzro lexi khalutiki. Ntsrhaku ka kuva ku be xidzedze lexikulu, yene ni nuna wake va ye pfuxela ndangu wa kukazri wa Timboni ta Yehovha. Kone va ye gungula leswaku a ku ni mbangu wa kukazri a henhla ka yindlu a ku hohlokile. Hi kola ka leswo, a va ndangu a va nge he na mpahla ya ku basa. Makwezru Anna a li: “Hi teke mpahla hi ya yi hlampswa hi va hi yi tlhelisa na yi pasariwile ni ku tlhela yi hindzreleliwa. Hi vone na leswi hi swi yentxeki swi nga tati nkombe kambe hi kola ka leswo hi vanghanu ku ta tlhasela ni namunhla.” Lizrandzru ledzri Anna kun’we ni nuna wake a va li na dzrone hi vamakwezru dzri va susumetele ku va pfuna hi swiyentxo.—1Yh 3:17, 18.
11 Loko hi kombisa wunene ni lizrandzru ka van’wana va nga ha swi xiya leswaku hi zama ku yetisela Yehovha. Swi nga yentxeka hi nga swi tivi leswaku va byi nyika lisima ku ya tlhasela kwini wunene byezru. Makwezru Khanh, lweyi hi buliki ha yene, a va dzrimuka hi lizrandzru lava mu pfuniki. Yene a li: “Ni va tlangela ngopfu vamakwezru va xisati lava a va ni teka hi ya nsin’wini. Vone a va ya ni teka kaya, a va ni zramba akuva hi ya fihlula va tlhela va ya ni siya kaya na ni sizrelelekile.” Swi le livaleni leswaku a hi hinkwavu lava taka hi tlangela hi kola ka mintxhumu leyi hi va yentxelaka yone. Loko Khanh a vulavula hi vhanu lava mu pfuniki a li: “A ni navela ku tlhelisa wunene hinkwabyu lebyi va ni kombiki byone kambe a ni swi tivi swaku va tsrhama kwini. Kambe Yehovha awa swi tiva nakone ni khongota akuva a va yentxela leswi ni hlulekaka ku swi yentxa.” Khanh a tiyisile, Yehovha a swi nyika lisima hinkwaswu leswi hi swi yentxaka akuva hi kombisa wunene nambi ka swiyentxo leswitsrongo. A ku nyika lisima ku tikazrata hinkwaku hi ku yentxaka nakone a swi teka swanga xikweneti lexi a taka hi hakela.—Dondzra Amaproverbia 19:17.
Xihondzro Xa Ku Zrindzra 11/2021 p. 9 §§ 6-7
Tamani Mi Kombanana Lizrandzru Dzra Ku Dumbeka
6 Yanakanya hi wanuna lweyi a tizraka ka komponi ya kukazri hi malembe manyingi. Hi nga hlaya leswaku i mutizri lweyi a dumbekaka. Kambe a nga tizri hi leswi a zrandzraka vazrangeli va komponi. Nambi leswi a tizraka ka komponi leyo, a nga sindzriseki ku tiva vazrangeli va komponi kumbe ku pfumelelana ni milawu ya yone. Kambe a ta tama a tizra ku ya tlhasa loko a kuma reforma, kumbe loko a kuma ntizro wumbeni wa ku yampswa.
7 Ku va mhunu a dumbeka ka mumbeni kumbe ka ntizro wa kukazri i swa lisima. Kambe xa lisima ngopfu i xivangelo lexi mu yentxaka a dumbeka. Hi ku ya hi Bibele, he xini xivangelo xa kuva hi dumbeka ka Xikwembu Nkulukumba swanga vhanu vake? A hi kuva ho sindzrisiwa kumbe ku titwa na hi devha, kambe hi leswi hi nga ni lizrandzru dzra ku dumbeka. Vona xikombiso xa Davhida. A a mu zrandzra swinene munghanu wake Yonathani hi mbilu hinkwayu nambi leswi papayi wa Yonathani a a djula ku dlaya Davhida. Nambi ntsrhaku ka loko Yonathani a file, lizrandzru dzra ku dumbeka dzri susumetele Davhida kuva a tama a hlayisa Mefiboxeti n’wana wa Yonathani.—1Sa 20:9, 14, 15; 2Sa 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.
Tindzralama Ta Moya
Perspicaz vol-1 p. 549
Conselho, Conselheiro
Jeová é dono da sabedoria em sentido absoluto. Só ele não precisa que se lhe aconselhe. (Eza 40:13; Ro 11:34) Seu Filho é capaz de agir como “Maravilhoso Conselheiro”, provendo orientação e direção, porque recebeu e seguiu conselho do seu Pai e tem o espírito de Deus. (Eza 9:6; 11:2; Yh 5:19, 30) Isto enfatiza que, se o conselho há de ser de proveito, tem de tomar a Jeová em consideração. Qualquer conselho que está em oposição ao Altíssimo não tem valor. Não é conselho.—Pr 19:21; 21:30.
30 KA JUNYU–6 KA JULHU
WUKOSI BYI NGA BIBELENI AMAPROVERBIA 20
Ndlela Leyinene Ya Ku Namorara
Xihondzro Xa Ku Zrindzra 05/2024 pp. 26-27 §§ 3-4
Ndlela Leyinene Ya Ku Namorara
3 Nambileswi ku namorara swi nyonxisaka, lava namoraraka va fanela ku vona nkama lowo na wu li wa lisima hikusa va nga ha txhata. Hi siku dzra mutxhatu, vatekani va hlambanya mahlweni ka Yehovha leswaku va ta zrandzrana ni ku hloniphana loko ha wubidzri byavu va ha hanya. Na hi nge si hamba xihlambanyu xa kukazri, hi fanela ku yanakanyisisa ha hombe hi swone. (Dondzra Amaproverbia 20:25.) Leswo i swa lisima ni ka xihlambanyu xa mutxhatu. Ku namorara ku yentxa leswaku lava djulaka ku tekana va tivana ha hombe ni ku teka swiboho leswinene. Nkama wun’wana xiboho xa kone i ku txhata kambe minkama yin’wana xiboho xa kone i kuva va hambana. Loko lava namoraraka va hambana, a swi hlayi swone leswaku ve yentxa ntxhumu wa kukazri wa ku biha. A matsrhan’wini ya leswo, ku namorara kwavu ku tlhasele nkongometo wa kone ku nga ku va pfuna ku teka xiboho lexinene.
4 Ha yini hi fanela ku va ni vonela ledzrinene mayelanu ni ku namorara? Loko lava kalaka va nga si txhata va va ni vonela ledzrinene hi ku namorara, a va nge ti namorara ni mhunu lweyi va swi tivaka leswaku a va nge ti txhata na yene. A hi vhanu lava kalaka va nga si txhata ntsena va fanelaka ku va ni vonela ledzrinene. Hinkwezru hi fanela ku dzrimuka nkongometo wa ku namorara. Hi xikombiso, van’we va yanakanya leswaku loko vhanu vabidzri va namorara xikan’we va fanela ku txhata. Xana vonela ledzro dzri va khumbisa kuyini vakriste lava kalaka va nga si txhata? Melissa makwezru wa xisati lweyi a kalaka a nga si txhata wa le Estados Unidos, a li: “Loko makwezru wa xinuna ni wa xisati va namorara, van’wana a bandleni va yimela leswaku va txhata. Khombo dzra kone, van’we va tama va namorara nambiloko swi nga fambi ha hombe. Kasi van’wana swi va yentxa va txhava nambi ku namorara, leswo swi va hlatiyelisa ngopfu.”
Xihondzro Xa Ku Zrindzra 05/2024 pp. 22-23 § 8
U Nga Mu Kumisa Kuyini Mhunu Lwenene Wa Ku Txhata Na Yene
8 Xana u nga mu xiyisisa kuyini mhunu wa kukazri nambiloko u nga yentxi hi ku khanela na yene hi ku kongoma? A mintlhanganwini ya bandla kumbe a ku hungateni ni vanghanu u nga vona mintxhumu leyi fambisanaka ni wumoya byake, wumhunu byake ni ndlela leyi a tikhomaka ha yone. I vamani vanghanu vake nakone i yini leswi a talisaka ku bula ha swone? (Luk. 6:45) Xana a makungu yake ma fambisana ni yaku? U nga ha vulavula ni vakulu va bandla dzrake kumbe vamakwezru lava wupfiki lava va mu tivaka ha hombe. (Amapr. 20:18) U nga ha vutisa mayelanu ni ndhuma yake ni matsrhamela yake. (Rt. 2:11) Nkama lowu u mu xiyisisaka, tivoneli leswaku u nga mu yentxi a nga titwi ha hombe. Hlonipha matitwela yake, nakone tingawula ku va na yene minkama hinkwayu ni ku zama ku gungula hinkwaswu mayelanu na yene.
Xihondzro Xa Ku Zrindzra 05/2024 pp. 28-29 §§ 7-8
Ndlela Leyinene Ya Ku Namorara
7 Hi nga swi tivisa kuyini leswi mhunu a tsrhamisisiki xiswone hi le mbilwini? U nga yentxa leswo hi ku mu hamba swivutiso, ntsrhaku ka leswo u yingiseta ha hombe nhlamulo yake. Ha wubidzri byenu mi fanela ku phofula ndlela leyi mi titwaka ha yone na mi nga hembelani. (Amapr. 20:5; Yak. 1:19) Akuva leswo swi koteka, mi nga ha yentxa mintizro ya kukazri xikan’we leyi taka mi pfulela mikhandlu ya kuva mi bula. Mi nga ha da kun’we, mi huma mi beliwa hi moya kumbe ku zrezra kun’we. Mi nga tlhela mi tivanana ku yampswa loko mi heta nkama xikan’we na mi li ni vanghanu kumbe ni maxaka. Handle ka leswo, kunguhatani ku hamba mintizro leyi taka mi pfulela mukhandlu wa ku vona ndlela leyi mun’wana a yangulaka ha yone ka swiyimu kumbe ka vhanu va ku hambanahambana. Vona leswi Aschwin, wa le Holanda a zamiki ku swi yentxa. A hlayi leswi mayelanu ni nkama luwani na a ha namorara na Alicia: “A hi hamba mintizro leyi a yi ta hi pfuna ku va hi tivana ha hombe. Minkama yinyingi a hi yentxa mintxhumu yitsrongo ya ku fana ni ku da xikan’we ni ku hamba mintizro ya kukazri xikan’we. Hi nkama wolowo a hi vona matsrhamela lamanene lawa mun’wana ni mun’wana wezru a nga na wone ni swin’wana leswi mun’wana ni mun’wana wezru a fanelaka ku swi yampswisa.”
8 Xin’wana lexi mi nga xi yentxaka i kuva mi dondzra Bibele xikan’we. Loko mi ta va mi txhatile, swi ta djula kuva mi tihambela xiyimiso lexinene xa wugandzreli bya ndangu akuva Yehovha a va xiyenge xa lisima a wukatini byenu (Ekles. 4:12) Kutani ke, swi ngo yini loko mho tibekela nkama ku sukela swoswi wa kuva mi dondzra? I ntiyiso leswaku lava namoraraka a va si va ndangu nakone makwezru wa xinuna a nga si va nhloko ya makwezru wa xisati. Kutani loko va tsrhamela ku dondzra xikan’we va ta vona ndlela leyi mun’wana ni mun’wana a mu zrandzraka ha yone Yehovha. Max na Laysa, vatekani va le Estados Unidos, va kume bindzru dzrin’wana. Vone va li: “Na ha ha sungula ku namorara hi tekeli ku dondzra hi tinhlokomhaka leti a ti vulavula hi ku namorara, mutxhatu kun’we ni ndangu. Tinhlokomhaka leto ti hi pfune ku va ni mabulu ya lisima lawa a hi nga ti va na wone loko a hi nga dondzranga.”
Tindzralama Ta Moya
Perspicaz vol-2 p. 189 § 8
Lâmpada
Segundo Pr 20:27, “o fôlego do homem terreno é a lâmpada de Jeová, fazendo uma busca cuidadosa em todas as partes mais íntimas do ventre”. Pelo que a pessoa ‘exala’ ou dá vazão, sejam expressões boas, sejam más, ela revela ou lança luz sobre sua personalidade ou íntimo.—Compare isso com Min 9:1.