“A Ku Yentxeki Ku Zrandzra Ka Yehovha”

1-4. Ha yini Pawulo a a ya Yerusalema, nakone i yini leswi a swi ta mu yentxekela kohala?

HINKWAVU a Mileto va khumbekile hi ku famba ka Pawulo na Luka. Vazrumiwa lavabidzri a swi va nabyaleli ku lelelana ni vakulu va le Efesa lava va va zrandzraka ngopfu swinene. Ha vabidzri va le botini. Ka mintsrhwalu yavu ku ni swakuda leswi va taka swi da hi ndlela, futsrhi va famba ni mali ya swihanano akuva va nyika vamakwezru lava nga Yudeya lava va nga wusiwanini, nakone va wu yimele hi manyawu nkama wa ku nyikela mali leyo ka vamakwavu.

² A moya wu be matsranga wu yentxa leswaku boti dzri suka xititxhini xolexo lexi nga ni pongwe. Vavanuna lavabidzri ni van’wana va 7 lava a yendzraka na vone, va lavisa vamakwavu lava xukuvaliki lava saliki nkingeni. (Mint. 20:4, 14, 15) A vazrumiwa va tlakuxa mavoko va lelela vamakwavu lava nga nkingeni va za va nga ha voneki.

³ Pawulo a tizrisane ni vakulu va le Efesa ku dzringana kolomu ka malembe mazrazru, kambe swoswi, hi ku kongomisiwa hi moya wa ku xwenga, a le ndleleni ya ku ya Yerusalema. Awa swi tivanyana leswi taka mu yentxekela kohala. A ha ku byela vakulu va le Efesa a ku: “Ni ya a Yerusalema hi ku kongomisiwa hi moya wa ku xwenga, nambileswi ni kalaka ni nga swi tivi leswaku i yini leswi taka ni yentxekela kohala, lexi ni xi tivaka hi leswaku ka doropa dzrin’wana ni dzrin’wana a moya wa ku xwenga wu tsrhamela ku ni tiyisekisa, wu hlaya leswaku a djele ni mahlomulo swi ni yimelile.” (Mint. 20:22, 23) Nambileswi a taka kumana ni khombo, Pawulo a titwa na a “kongomisiwa hi moya wa ku xwenga”. Leswi liki, a titwa na a sindzriseka ku landzra nkongomiso wa moya wolowo, a tlhela a ya Yerusalema, nakone a tiyimisele ku yentxa swoswo. A nga djuli ku fa, kambe ku yentxa ku zrandzra ka Xikwembu Nkulukumba hi kone ku nga ka lisima ngopfu kwake.

⁴ Xana na wene u titwa hi ndlela leyi fanaka? Phela nkama lowu hi nga tinyiketela ka Yehovha, hi mu dumbise leswaku ku yentxa ku zrandzra kwake ku ta va wone ntxhumu wa lisima ku tlula mintxhumu hinkwayu a wuton’wini byezru. Ku kambisisa xikombiso xa mupostola Pawulo, lweyi a a dumbekile swi ta hi pfuna swinene.

Va Khalute Hi Le ‘Xihlaleni Xa Kipra’ (Mintizro 21:1-3)

5. Xana Pawulo ni lava a a li na vone va khalute he kwini loko va ya doropeni dzra le Tiri?

⁵ A boti ledzri Pawulo ni lava a va li na yene a va yendzra ha dzrone ‘dzri wele’ dzri kongoma Kosi, leswi liki dzri susumetiwe hi moya dzri za dzri ya tlhasa hi siku dzroledzro na dzri nga djikadjiki. (Mint. 21:1) Swi tikomba na boti dzri yimisiwe kohala wusiku hinkwabyu na dzri nga si na suka dzri ya Rhoda ni le Patara. A Patara, a nkingeni lowu nga ka tlhelo dzra nyingitimu wa Ásia Menor, vamakwezru va khwele boti dzra dzrikulu ledzri a dzri pakela mintsrhwalu, ledzri a dzri kongoma a Tiri wa le Fenikiya. Na va li ku fambeni va khalute hi le ‘xihlaleni xa Kipra . . . hi tlhelo dzra ximatsri’. (Mint. 21:3) Ha yini Luka, mutsrali wa buku dzra Mintizro, a nyikele wutsrhokotsrhoko lebyo?

6. a) Ha yini swi nga yentxekaka Pawulo a tiyisiwile hi ku vona xihlale xa le Kipra? b) He byini wugamu lebyi u nga byi tlhaselaka loko u yanakanyisisa hi ndlela leyi Yehovha a ku tovokisiki ni ku ku pfuna ha yone?

⁶ Swi nga yentxeka Pawulo a kombete xihlale hi litiho, a va a hlaya mintxhumu leyi samiki yi mu yentxekela a xihlaleni lexo. Ka liyendzro dzrake dzra ku sungula dzra wuzrumiwa, kolomu ka 9 wa malembe lawa ma khalutiki, Pawulo, Barnaba na Marka, va kume Elima lweyi wa muloyi, lweyi a va phikisiki. (Mint. 13:4-12) Ku va Pawulo a vone xihlale lexo, ni ku tlhela a yanakanyisisa hi leswi swi mu humeleliki ka xone, swi nga yentxeka swi mu tiyisile akuva a kota ku lavisana ni leswi a swi li kusuhi ni ku mu yentxekela. Na hine hi nga pfuneka loko hi yanakanyisisa hi ndlela leyi Xikwembu Nkulukumba a hi tovokisaka ni ku hi pfuna ha yone akuva hi langusana ni mindzringo. Ku yanakanyisisa hi leswo swi nga hi pfuna ku titwa ku fana na Davhida lweyi a tsraliki a ku: ‘A makhombo ya mululami i manyingi, kambe Yehovha a mu tizrula ku wone hinkwawu.’—Amaps. 34:19.

“Hi Djuleteli Vadondzrisiwa Hi Za Hi Va Kuma” (Mintizro 21:4-9)

7. I yini leswi vazrumiwa va swi yentxiki loko va tlhasa Tiri?

⁷ Pawulo a a dzri tiva lisima dzra kuva vakriste va hlengeletana nakone a a swi djula ngopfu swinene ku va kun’we ni vamakwavu. Luka a tsrala leswi yene kun’we ni vazrumiwa van’wana va swi yentxiki loko va tlhasa a Tiri, a ku: “Hi djuleteli vadondzrisiwa hi za hi va kuma.” (Mint. 21:4) Hi ku tiva leswaku a ku ni vakriste a Tiri, a vazrumiwa lavo va va djuletelile nakone swi tikomba na va game va tsrhama na vone. Dzrin’we dzra matovoko ya makulu lawa hi ma kumaka hi leswi hi tivaka ntiyiso, hi leswaku swi nge na mhaka leswaku hi ya kwini, hi ta kuma vamakwezru lava va yanakanyaka hi ndlela leyi na hine hi yanakanyaka ha yone, nakone va ta hi yamukela ha hombe. Lava zrandzraka Xikwembu Nkulukumba va tlhela va hanya hi ku pfumelelana ni wugandzreli bya ntiyiso va ni vanghanu a misaveni hinkwayu.

8. Xana hi fanela ku dzri twisisa hi ndlela yini buku dzra Mintizro 21:4?

⁸ Loko a tlhamuxela leswi yentxekiki ka 7 wa masiku lawa vazrumiwa va ma hetiki a Tiri, Luka a tsrala ntxhumu lowu tikombaka ingiki a wu tolovelekanga, a li: “Hi ku susumetiwa hi moya wa ku xwenga [vamakwezru va le Tiri] a va tsrhamela ku byela Pawulo leswaku a nga yi a Yerusalema.” (Mint. 21:4) Xana leswo a swi hlaya leswaku Yehovha a a nga ha swi djuli leswaku Pawulo a ya Yerusalema? A swi tsrhamanga hi ndlela leyo. A moya wa ku xwenga a wu kombe Pawulo leswaku a a ta ya xanisiwa a Yerusalema, kambe a wu zanga wu mu byelile leswaku a nga yi doropeni ledzro. Swi tikomba ingiki a moya wa ku xwenga a wu pfune vamakwezru va le Tiri akuva va tlhasela wugamu lebyi nga byone bya leswaku Pawulo a a ta kumana ni swikazratu a Yerusalema. Xileswo, leswi a va kazrateka hi wuhlayiseki bya Pawulo, va mu kutxe ku va a nga yi Yerusalema. A va djula ku mu sizrelela ka khombo ledzri a dzri ta mu yentxekela, nakone leswo swa twisiseka. Nambitanu, leswi a a tiyimisele ku yentxa ku zrandzra ka Yehovha, Pawulo a ye mahlweni ni liyendzro dzrake dzra ku ya a Yerusalema.—Mint. 21:12.

9, 10. a) Swi nga yentxeka Pawulo a dzrimuke xiyimu xini loko a vona ku vilela ka vamakwezru va le Tiri? b) I yini leswi vhanu vanyingi va swi zrandzraka namunhla, nakone swi hambana hi ndlela yini ni leswi Yesu a swi hlayiki?

⁹ Loko Pawulo a vona leswaku vamakwezru va kazratekile, swi nga yentxeka a dzrimuke leswaku Yesu a langutane ni xiyimu lexi fanaka ntsrhaku ka loko a byele vadondzrisiwa vake leswaku a a ta ya a Yerusalema a ya xanisiwa hi tindlela ta ku siyanasiyana a va a dlayiwa. Leswi a a mu twela wusiwana, Petro a byele Yesu a ku: “Hosi, u nga tivitaneli khombo; a swi nge ti ku humelela leswo.” Yesu a mu hlamule a ku: “Suka, Sathana! U xihinga kwanga, hikusa leyo i mimpimiso ya vhanu a hi ya Xikwembu Nkulukumba.” (Mat. 16:21-23) Yesu a a tiyimisele hi mbilu hinkwayu ku yentxa leswi Xikwembu Nkulukumba a mu zrumiki swone. Na yene Pawulo a a ni ku tiyimisela loku fanaka. Handle ka ku ganaganeka, vamakwezru va le Tiri kun’we na Petro a va ni nkongometo lowunene kambe mayanakanyela yavu a ma nga fambisani ni ku zrandzra ka Xikwembu Nkulukumba.

¹⁰ Vhanu vanyingi va zrandzra ku tifelela, nakone a va swi zrandzri ku yentxa mintxhumu leyi va yi vonaka na yi kazrata. Hi ntolovelo vhanu va djula wukhongoti lebyi va pfumelelaka ku yentxa xin’wana ni xin’wana lexi va xi djulaka. Ku hambana ni leswo, Yesu a kombise lisima dzra ku va ni mayanakanyela lawa ma hambaniki ni lawo. A byele vadondzrisiwa vake a ku: “Loko mhunu a djula ku ni landzrela, a a tiyale kutani a zrwala mhandzri yake ya nxanisa a tama a ni landzrela.” (Mat. 16:24) I wutlhazri nakone i swinene ku landzrela Yesu, kambe a swi nabyali.

11. Xana vamakwezru va le Tiri va swi kombise hi ndlela yini leswaku a va mu zrandzra Pawulo nakone a va mu seketela?

¹¹ Kutani a wu tlhasile nkama wa leswaku Pawulo, Luka ni van’wana lava a va yendzra na vone va ya mahlweni ni liyendzro. Leswi swi yentxekiki nkama lowu na va djula ku suka swi khumba mbilu. Swi kombisa lizrandzru ledzri vamakwezru va le Tiri a va li na dzrone ha Pawulo ni ndlela leyi a va mu seketela ha yone a ntizrweni wake. Vavanuna, vavasati kun’we ni vana va hekete Pawulo kun’we ni lava a a yendzra na vone va za va ya tlhasa a lwandle. Hinkwavu va khinsamile va khongota, va gama va lelelana. Ntsrhaku ka leswo, Pawulo, Luka ni vatizrikulobye va khwele boti va ya mahlweni ni liyendzro, va za va tlhasa a Pitolemayi, lani va tlhasiki va kuma vamakwezru, nakone va tsrhame na vone siku dzrin’we.—Mint. 21:5-7.

12, 13. a) I yini leswi kombisaka leswaku Filipi a a li muzrezri wa ku hiseka? b) Xana Filipi i xikombiso lexinene ka tinhloko ta mindangu leti nga vakriste hi ndlela yini namunhla?

¹² Luka a tlhamuxela leswaku hi ku landzrela, Pawulo kun’we ni vatizrikulobye va ye Khezariya. Loko va tlhase kohala va ‘nghene kaya ka Filipi muevhangeli’.a (Mint. 21:8) Swi nga yentxeka va nyonxe swinene loko va vone Filipi. Ka 20 wa malembe lawa ma khalutiki, a vapostola a va mu yavele ntizro wa ku phakela swakuda ka bandla dzra wukriste ledzri a dzra ha ku simekiwa a Yerusalema. Kutani a ku khaluta nkama wa ku leha na Filipi a zrezra madzrungula lamanene hi ku hiseka. Dzrimuka leswaku loko tinxanisa ti hangalase vadondzrisiwa, Filipi a ye Samariya a va a sungula ku zrezra. Hi ku famba ka nkama a zrezrele Muetiyopiya lweyi a a li mutsrheniwa a va a mu babatisa. (Mint. 6:2-6; 8:4-13, 26-38) Nakunene a a li muzrezri lweyi a hisekaka!

¹³ Filipi a ha tama a hisekela ntizro wa ku zrezra. Swoswi a tsrhama a Khezariya kambe a ha tama a hisekela ntizro wa ku zrezra hi lani Luka a swi kombisiki ha kone loko a mu vitana a ku “muevhangeli”. Nakone hi byeliwa leswaku kutani a ni mune wa vana vaxisati lava nga vaprofeta, swi tikomba na va landzre xikombiso xa papayi wavu.b (Mint. 21:9) Leswo swi kombisa leswaku Filipi a tikazrate ngopfu swinene leswaku a yaka ndangu wake hi tlhelo dzra moya. A tinhloko ta mindangu leti nga vakriste ti yentxa swone loko ti yetisela xikombiso xa Filipi, hi ku va ti hisekela ntizro wa ku zrezra ni ku pfuna vana kuva va zrandzra ntizro wa ku zrezra.

14. Ma ve wani mabindzru ya ku va Pawulo a yendzrele vamakwavu lava nga vakriste, nakone he yini mikhandlu leyi fanaka leyi hi nga na yone namunhla?

¹⁴ Kun’wana ni kun’wana lomu Pawulo a a ya kone a a djuletela vamakwezru a va a tsrhama ku dzringana nkama wa kukazri na vone. Handle ka ku ganaganeka vamakwezru ka mimbangu yoleyo a va swi yimela hi manyawu ku kombisa malwandla ka muzrumiwa lweyi ni vatizrikulobye. A mayendzro wolawo a ma yentxa leswaku hinkwavu va “tiyisana”. (Rom. 1:11, 12) Ni namunhla hi ni mikhandlu ya ku yentxa leswi fanaka. Swi tisa mabindzru manyingi ku yamukela mulaviseli wa muganga ni nkatake a makaya kwezru, nambiloko hi li swisiwana.—Rom. 12:13.

“Ni Lulamele . . . Ku Fa” (Mintizro 21:10-14)

15, 16. He dzrini dzrungula ledzri tisiwiki ha Agabu, nakone dzri va khumbe hi ndlela yini lava dzri yingeliki?

¹⁵ Na Pawulo a ha li kaya ka Filipi, ku tlhase muyeni mun’wana lweyi a a hloniphiwa ngopfu, vito dzrake a ku li Agabu. Lava a va li kaya ka Filipi a va swi tiva leswaku Agabu a a li muprofeta. A a profete mayelanu ni ndlala leyikulu leyi a yi ta va kone hi nkama wa mfumu wa Klawudiyu. (Mint. 11:27, 28) Swi nga yentxeka va tivutise leswi: Agabu a tela yini? He dzrini dzrungula ledzri a tisaka dzrone? Hinkwavu a va lavisisa Agabu loko a teka bandhi dzra Pawulo, ledzri ka dzrone a swi koteka ku peta mali ni mintxhumu yin’wana. Agabu a teke bandhi dzroledzro a titsrimba mavoko ni milenge, hiloko a sungula ku vulavula. Leswi a nga swi hlaya a swi li swa lisima. A te: “A moya wa ku xwenga wu li: ‘A n’winyi wa bandhi ledzri a ta tsrimbiwa hi ndlela leyi hi Vayuda a Yerusalema, va tlhela va mu nyikela mavokweni ya vhanu va matiko.’”—Mint. 21:11.

¹⁶ A wuprofeta lebyi byi tiyisekise leswaku Pawulo a a ta ya Yerusalema nakone byi kombise leswaku a Vayuda a va ta khoma Pawulo “va mu nyikela mavokweni ya vhanu va matiko”. A wuprofeta lebyi byi va khumbe ngopfu lava a va li kaya ka Filipi hi nkama lowo. Luka a tsrale a ku: “Loko hi twe leswo, hine kun’we ni lava a va li kolanu hi sungule ku mu kombela leswaku a nga tlhantuki a ya Yerusalema. Kutani Pawulo a hlamula a ku: ‘Mi dzrilela yini, nakone ha yini mi dzringisa ku ni heta ntamu? Tiyisekani leswaku ni lulamele ku nga li ntsena ku tsrimbiwa kambe ni ku fa a Yerusalema hi kola ka vito dzra Hosi Yesu.’”—Mint. 21:12, 13.

17, 18. Xana Pawulo a yime a tiya hi ndlela yini ka xiboho xake, nakone vamakwavu va yangulise kuyini?

¹⁷ Yanakanya hi xiyimu lexi. Vamakwezru ku patsra na Luka va zama ku yentxa leswaku Pawulo a nga ha yi mahlweni ni liyendzro dzrake, nakone van’wana va patsra ni ku dzrila. Na a khumbekile hi ku vona leswaku vamakwezru va vilelisiwa ha yene hi mhaka ya leswi va mu zrandzraka, Pawulo a va byela hi ndlela ya lizrandzru leswaku ‘a va dzringisa ku mu heta ntamu’, kumbexana hi lani wundzruluteli byin’wana byi hlayaka ha kone a “va mu tsrhova mbilu”. Nambitanu, Pawulo a ya mahlweni a khoma swi tiya ka xiboho xake. Hi lani swi yentxekiki ha kone loko a kumane ni vamakwezru va le Tiri, a nga swi pfumelelanga switsratsriyo ni swidzrilo swi mu yentxa a nga ha yi a Yerusalema. A matsrhan’wini ya ku tlhelela ntsrhaku, Pawulo a va tlhamuxela leswaku ha yini a fanela ku ya a Yerusalema. Nakunene, a kombise xixixi ni ku tiyimisela. Pawulo a a tiyimisele ku ya a Yerusalema hi lani Yesu a yentxiki ha kone. (Heb. 12:2) A hi kuva Pawulo a o djula ku tinyikela leswaku a dlayiwa, kambe loko leswo a swo yentxeka, a a ta va tovoko dzrikulu kwake kuva a fa hi leswi a a li mulandzreli wa Yesu Kriste.

¹⁸ Xana vamakwavu va yangulise kuyini? Hi ku songa, va yangule hi ndlela ya xitxhavu. Hi dondzra leswi: “Loko hi xiya leswaku a nga txintxi makungu yake, hi tsrhike ku mu sindzrisa hi hlaya leswi: ‘A ku yentxeki ku zrandzra ka Yehovha.’” (Mint. 21:14) Lava a va dzringisa ku yentxa leswaku Pawulo a nga yi Yerusalema, a va tamanga va sindzrisa leswaku mintxhumu yi famba hi ndlela leyi vone a va djula leswaku yi famba ha yone. Va yingisete Pawulo va tlhela va mu tsrhika a yentxa leswi a a kunguhate swone, na va pfumela leswaku loko a ku li ku zrandzra ka Yehovha, nambileswi ku yentxa leswo a swi nga va nabyaleli. Pawulo a a sungule liyendzro ledzri a dzri ta yentxa leswaku hi wugamu a dlayiwa. A swi ta mu nabyalela loko lava va mu zrandzraka va nga dzringisi ku mu yentxa a tlhelela ntsrhaku.

19. Xana he wini ntxhumu wa lisima lowu hi wu dondzraka ka leswi humeleliki Pawulo?

¹⁹ Hi dondzra ntxhumu wa lisima ka leswi humeleliki Pawulo. Hi dondzra leswaku a hi fanelanga hi va heta ntamu lava titsronaka swa kukazri akuva va yengesela ndlela leyi va mu tizrelaka ha yone Xikwembu Nkulukumba. Mhaka leyi ya tizra ka swiyimu swa ku siyanasiyana, ku nga li ntsena ka swiyimu leswi khumbaka wutomi ni lifu. Hi xikombiso, vapswele vanyingi lava nga vakriste a swi va nabyaleli ku vona vanavu va suka kaya akuva va ya tizrela Yehovha ka mimbangu ya le kule, nambitanu, a va va heti ntamu. Phyllis, lweyi a tsrhamaka a Inglaterra, a dzrimuka ndlela leyi a titwiki ha yone loko n’wanake wa xisati wa mun’we a sungule ku tizra swanga muzrumiwa a Afrika. A te: “Leswo swi ni kazrate ngopfu swinene. Leswi a swi ni vavisa hi leswaku a a ta tizrela kule. Ni vavisekile ni tlhela ni nyonxa hi nkama wu li wun’we. Ni khongote ngopfu swinene hi mhaka leyo, kambe hi yene a titekeliki xiboho, nakone a ni zanga ni dzringisa ku mu yentxa a tlhelela ntsrhaku ka xiboho lexi a xi tekiki. Phela nkama hinkwawu ni mu dondzrise ku zrangisa Mfumu wa Xikwembu Nkulukumba a wuton’wini byake. Ku khaluta 30 wa malembe na n’wananga a tizrela ka matiko ya le handle, nakone siku ni siku ni tlangela Yehovha hi leswi a tamaka a dumbeka.” Swi nyonxisa ngopfu loko hi seketela vamakwezru lava tinyiketeliki a ntizrweni wa Yehovha.

“Vamakwezru Va Hi Yamukele Hi Ku Nyonxa” (Mintizro 21:15-17)

20, 21. I yini leswi kombisaka leswaku Pawulo a a djula ku va ni vamakwavu, nakone ha yini a a djula ku va ni lava a va ni lipfumelo dzra ku fana ni dzrake?

²⁰ Ku hambiwe malulamiselo ya leswaku Pawulo a ya mahlweni ni liyendzro. Vamakwezru van’wana a Khezariya va mu heketile, hi ndlela leyo a va kombisa leswaku va seketela xiboho xake hi timbilu tavu hinkwatu. Swa nyonxisa ku xiya leswaku ka mimbangu hinkwayu leyi Pawulo ni lava a a yendzra na vone a va khaluta hi ka yone nkama na va yendzra va ya Yerusalema, a va djuletela mikhandlu ya ku va ni vamakwavu akuva va kutxana. Va kume vadondzrisiwa a Tiri va va va tsrhama na vone 7 wa masiku. A Pitolemayi va kume vamakwezru va tlhela va tsrhama siku dzrin’we na vone. Nakone a Khezariya va tsrhame masikunyana kaya ka Filipi. Hi ku landzrela, hi lani swi kombisiwiki ha kone, vamakwezru van’wana a Khezariya va hekete Pawulo ni vatizrikulobye va za va ya tlhasa a Yerusalema, lani va tlhasiki va yamukeliwa ha Minasoni, mun’we wa vadondzrisiwa va ku sungula. Luka a dzrungula leswi: “Loko hi tlhase Yerusalema, vamakwezru va hi yamukele hi ku nyonxa.”—Mint. 21:17.

²¹ Swi le livaleni leswaku Pawulo a a djula ku va kun’we ni lava a va ni lipfumelo dzra ku fana ni dzrake. Mupostola Pawulo a a kutxiwa hi vamakwavu hi lani na hine hi kutxiwaka ha kone hi vamakwezru namunhla. A ku na ku ganaganeka ka leswaku ndlela leyi Pawulo a kutxiwiki ha yone yi mu pfune kuva a langusana ni vakaneti lava hlundzrukiki, lava a va ta zama ku mu dlaya.