Kombisa Leswaku Wa Va Hlonipha Van’wana

1. Ha yini hi swi zrandzra ku hloniphiwa? (Amaproverbia 22:1)

XANA wa swi zrandzra ku hloniphiwa? Handle ka ku ganaganeka wa swi zrandzra. Vhanu hinkwavu va swi djula ku hloniphiwa. Loko vhanu va hi hlonipha ha nyonxa nakone hi titwa na hi ni lisima. I xivangelo lexi xi yentxaka Bibele dzri ku: ‘A ku khensiwa [ku hloniphiwa] ku tlula . . . silivhela ni gole!’—Dondzra Amaproverbia 22:1.

2-3. Ha yini swi nga nabyali ku kombisa xihlonipho ka van’wana minkama hinkwayu nakone hi fanela ku hlonipha vamani?

² A hi minkama hinkwayu swi nabyalaka ku kombisa leswaku ha va hlonipha van’wana. Xin’we xa swivangelo hi leswaku ha swi vona swihoxo leswi vhanu va swi yentxaka. Handle ka leswo, hi hanya misaveni leyi vhanu va kalaka va nga kombisi xihlonipho kambe hine hi fanela ku va ni mayanakanyela lawa ma hambaniki ni ya vhanu va misava leyi. Ha yini? Hikusa Yehovha a djula leswaku hi kombisa xitxhavu ka “vhanu va mixaka hinkwayu”.—1 Pet. 2:17.

³ Ka nhlokomhaka leyi, hi ta dondzra leswi tlhamuxelaka swone ku hlonipha van’wana ni ndlela leyi hi nga kombisaka xitxhavu ha yone 1) a ndangwini, 2) a bandleni ni 3) ka vhanu lava kalaka va nga mu tizreli Yehovha. Hi ta dondzra hi ku kongoma ndlela leyi hi nga kombisaka van’wana leswaku ha va hlonipha nambi ka swiyimu swa ku kazrata.

XANA SWI TLHAMUXELA YINI KU HLONIPHA VAN’WANA?

4. Swi tlhamuxela yini ku hlonipha van’wana?

⁴ A u ta xi tlhamuxelisa kuyini xihlonipho? Ka tindzrimi tin’wana mazritu “xihlonipho” ni “xitxhavu” ma yelana. Hi ndlela yini? Ku kombisa “xihlonipho” swi yelana ni ndlela leyi ngopfungopfu hi vonaka vambeni ha yone. Loko hi hlonipha mhunu wa kukazri, hi mu hlonipha hi leswi swi mu fanelaka ku mu hlonipha, a nga ha va hi kola ka matsrhamela yake, leswi a swi yentxiki kumbe ntizro lowu a wu yentxaka. Ku kombisa “xitxhavu” swi yelana ni ndlela leyi hi khomaka van’wana ha yone kumbe leswi hi swi pimisaka ha vone. Loko hi vona leswaku mhunu wa kukazri kumbe mhunu lweyi a hi lawulaka a ni matsrhamela lamanene hi susumeteleka ku mu khoma hi ndlela leyi kombisaka leswaku ha mu hlonipha. Nakone i swa lisima ku yentxa leswo na swi sukela mbilwini.—Mat. 15:8.

5. I yini leswi hi susumetelaka ku hlonipha van’wana?

⁵ Yehovha a djula leswaku hi kombisa van’wana xitxhavu. Hi xikombiso, a hi byela leswaku hi fanela ku hlonipha “wuhosi”. (Rom. 13:1, 7) Kambe van’wana va nga ha yanakanya leswi: ‘Hi nga va kombisa xitxhavu van’wana ntsena loko swi va fanela.’ Xana mayanakanyela lawo i manene? Swanga malandzra ya Yehovha ha swi twisisa leswaku kuva hi hlonipha van’wana a swi yi hi leswi va swi yentxaka kumbe va kalaka va nga swi yentxi. Lexi hi susumetelaka ku yentxa leswo i ntxhumu wa lisima ngopfu swinene, ku nga lizrandzru dzrezru ha Yehovha ni leswi hi djulaka ku mu nyonxisa.—Yoxu. 4:14; 1 Pet. 3:15.

6. Xana swa koteka ku hlonipha mhunu lweyi a kalaka a nga ku hloniphi? Tlhamuxela. (Tlhela u vona ni mufoto ka kapa.)

⁶ Vhanu van’wana va nga ha tivutisa leswi: ‘Xana swa koteka ku hlonipha mhunu lweyi a kalaka a nga ni hloniphi?’ Ina swa koteka. Vona swikombiso swa kukazri. Hosi Sawulo a tsrongohate n’wanake Yonathani a mahlweni ka vhanu. (1 Sam. 20:30-34) Nambitanu, Yonathani a tame a hlonipha Sawulo nakone a a mu seketela loko va ya ku lweni. (Eks. 20:12; 2 Sam. 1:23) Muprista lwenkulu Eli a byele Ana leswaku a a popswile. (1 Sam. 1:12-14) Kambe Ana a khanele hi ndlela ya xitxhavu na yene nambileswi vhanu hinkwavu a Israyele a va swi tiva swihoxo swa Eli swanga papayi tlhelo muprista lwenkulu. (1 Sam. 1:15-18; 2:22-24) Nakone vavanuna va le Atena va khunguvanyise Pawulo hi ku mu byela leswaku a a “phuphuzruteka”. (Mint. 17:18) Nambitanu, Pawulo a kombise xihlonipho loko a khanela na vone. (Mint. 17:22) Swikombiso leswi swi hi pfuna ku vona leswaku ndlela leyi hi zrandzraka Yehovha ha yone ni ku va hi nga djuli ku mu khunguvanyisa nakone swi nga hi susumetela ku kombisa van’wana xitxhavu nambiloko swi kazrata. Kutani a hi voneni leswaku i vamani lava faneliwaka hi ku hloniphiwa ni leswaku ha yini swi va fanela.

KOMBISA XIHLONIPHO A NDANGWINI

7. Ha yini swi nga ha hi kazratelaka ku kombisa xihlonipho ka swizro swa ndangu wezru?

⁷ Ha yini swi kazrata? Hi heta nkama wunyingi na hi li kun’we ni swizro swa ndangu wezru. Xileswo, hi ku tiva ha hombe ku tsrana kumbe wuswikoti bya mun’wana ni mun’wana. Van’wana va nga ha hlatiyela ngopfu kumbe ku va ni mavabyi lawa ma yentxaka swi kazrata kuva hi va hlayisa. Nakone swi nga ha yentxeka van’wana va hlaya kumbe ku yentxa ntxhumu lowu hi khunguvanyisaka. A matsrhan’wini ya ku yentxa leswaku a ndangwini ku va mbangu wa ku zrula ni ntsrhuti wa ku wisela ka wone, van’wana va khoma swizro swa mindangu yavu hi ndlela ya ku pfumala xihlonipho. Leswo swi yentxa leswaku ku va ni timholova ni ku yavana. Hi nga fananisa ndangu ni mizri wezru. Mavabyi ya kukazri ma nga yentxa leswaku mizri wu nga tizri ha hombe. Hi ndlela leyi fanaka, loko swizro swa ndangu swi nga hloniphani leswo swi nga ha yentxa ndangu wu nga tizrisani. Kambe swanga hi leswi mavabyi manyingi ma nga dahiwaka, swi nga koteka leswaku ndangu wu va ni xitxhavu ni ku xi kombisa van’wana.

8. Ha yini swi li swa lisima ku kombisa xihlonipho ka swizro swa ndangu wezru? (1 Timotewu 5:4, 8)

⁸ Ha yini hi fanela ku kombisa xihlonipho? (Dondzra 1 Timotewu 5:4, 8.) Ka papela dzrake dzra ku sungula ledzri a tsraleliki Timotewu, Pawulo a kombise ndlela leyi hi nga kombisaka ha yone leswaku ha swi hlonipha swizro swa ndangu wezru hi kuva hi swi hlayisa. Kambe a hi fanelanga ku yentxa leswo hi ku sindzriseka. Pawulo a tlhamuxele leswaku xivangelo lexikulu lexi fanelaka ku hi yentxa hi hlonipha mindangu yezru i ‘ku tinyiketela kwezru ka Xikwembu Nkulukumba’. Leswo swi tlhamuxela leswaku ha mu zrandzra Yehovha nakone swi hamba xiyenge xa wugandzreli byezru. Yehovha a vumbe ndangu. (Efe. 2:19; 3:14, 15) Kutani loko hi kombisa leswaku ha swi hlonipha swizro swa ndangu wezru, ku hlaya ntiyiso hi ta va na hi kombisa leswaku ha mu hlonipha Yehovha, Musunguli wa ndangu. (1 Tim. 5:4.) Lexi i xivangelo lexikulu xi hi yentxaka hi khoma mindangu yezru hi ndlela ya xitxhavu!

9. Xana nuna ni nsati va nga kombisana xihlonipho hi ndlela yini? (Tlhela u vona ni mifoto.)

⁹ Hi nga kombisa xihlonipho hi ndlela yini? Nuna lweyi a hloniphaka nsati wake a kombisa leswaku a mu nyika lisima loko va li wuswavu ni loko va le vhanwini. (Amapr. 31:28; 1 Pet. 3:7) A nga mu bi kumbe ku mu danisa nambi ku mu yentxa a titwa na a nge na lisima. Nuna lweyi a vitaniwaka Ariel,a lweyi a tsrhamaka a Argentina, a hlaya leswi: “Hi kola ka leswi nsati wanga a nga ni mavabyi ya kukazri, minkama yin’wana a ni byela mintxhumu leyi ni vavisaka. Loko leswo swi yentxeka, ni tibyela leswaku leswi a swi hlayaka a hi leswi nakunene a djulaka ku swi hlaya. Tsralwa ledzri ni pfunaka ka swiyimu leswi swa ku kazrata i buku dzra 1 Vakorinte 13:5, ledzri ni kutxaka ku khanela na yene hi ndlela ya xitxhavu a matsrhan’wini ya ku pfumelela mahlundzru ma ni lawula.” (Amapr. 19:11) Nsati a kombisa leswaku awa mu hlonipha nuna wake hi kuva a vulavula leswinene ha yene. (Efe. 5:33) A nga mu poyili, ku hamba mafenya ha yene kumbe ku mu zruketela. Awa swi tiva leswaku loko o yentxa leswo a nga ha mu hona vito kumbe ku hona wukati byavu. (Amapr. 14:1) Makwezru wa xisati lweyi a tsrhamaka a Itália a li: “Nuna wanga a lwisana ni ku hlatiyela nakone minkama yin’wana ni vona leswaku leswi swi mu hlatiyelisaka a hi swa ntxhumu. Minkama yin’wana leswi a ni swi hlaya ni ndlela leyi a ni mu lavisa ha yone a swi kombisa leswaku a ni mu hloniphi. Kambe ni xiye leswaku loko ni heta nkama wunyingi ni vhanu lava nga ni xitxhavu, swi ni yentxa kuva na mine ni djula ku hlonipha nuna wanga.”

10. Xana vampshwa va nga swi kombisa hi ndlela yini leswaku va va hlonipha vapswele vavu?

¹⁰ Vampshwa, yingisetani milawu leyi vapswele venu va mi bekelaka yone. (Efe. 6:1-3) Vulavulani ni vapswele venu hi ndlela ya xitxhavu. (Eks. 21:17) Nakone nkama lowu vapswele venu va yaka va duhwala ngopfu, va kombisani xitxhavu hi ku va pfuna hi leswi va swi vilelaka. Yentxani hinkwaswu leswi mi nga swi kotaka akuva mi va hlayisa. Vona xikombiso xa María, loko papayi wake lweyi a kalaka a nga li Mboni ya Yehovha a sungule ku vabya, swi mu kazratelile María akuva a mu hlayisa hikusa papayi wake a a nga mu khomi hi ndlela leyinene. María a li: “A ni khongota ku nga li ntsena akuva ni kombisa xihlonipho papayi wanga, kambe a ni fanela ku tlhela ni swi kombisa hi mintizro leswaku na mu hlonipha. A ni tibyela leswi: ‘Loko Yehovha a ni kombela leswaku ni hlonipha vapswele vanga, na tiyiseka leswaku a ta ni nyika ntamu akuva ni swi kota.’ Hi ku famba ka nkama, ni vone leswaku a ni nga fanelanga kuva ni yimela papayi a txintxa vonela dzrake akuva ni kombisa leswaku na mu hlonipha.” Loko hi kombisa leswaku ha swi hlonipha swizro swa mindangu yezru swi nge na mhaka ni swihoxo swavu, hi kombisa leswaku ha mu hlonipha Yehovha, Musunguli wa ndangu.

KOMBISA XIHLONIPHO A BANDLENI

11. Ha yini swi nga kazrataka ku kombisa vamakwezru xihlonipho?

¹¹ Ha yini swi kazrata? Vamakwezru va yentxa hinkwaswu leswi va nga swi kotaka akuva va tizrisa leswi Bibele dzri swi hlayaka. Nambitanu, minkama yin’wana vamakwezru van’wana va nga hi khoma hi ndlela ya ku biha kumbe va hi yavanyisa hi ndlela ya ku pfumala wululami. Loko makwezru wa kukazri a hi yentxela ntxhumu lowu hi nga mu solaka ha wone swi nga kazrata kuva hi tama hi mu kombisa xihlonipho. (Kol. 3:13) Kambe i yini lexi nga hi pfunaka?

12. Ha yini swi ni lisima ku kombisa xihlonipho vamakwezru? (2 Petro 2:9-12)

¹² Ha yini hi fanela ku kombisa xihlonipho? (Dondzra 2 Petro 2:9-12.) Ka papela dzrake dzra wubidzri, Petro a hlaye leswaku van’we a bandleni a va vulavula ni “lava va hlawulekisiwiki” kumbe vakulu hi ndlela ya xiyeyiso. Tintsrumi ta ku dumbeka a ti swi vona hinkwaswu leswo na swi yentxeka. Kambe ti yangulise kuyini? “Hi leswi ti hloniphaka Yehovha”, a ti vulavulanga hi ndlela ya xiyeyiso ni vhanu lavo. Leswo swa hlamalisa! Tintsrumi leti hetisekiki a ti vulavulanga ku biha hi vavanuna lavayani va ku tikulisa. A matsrhan’wini ya leswo, ti tsrhike Yehovha a yavanyisa mhaka leyo. (Rom. 14:10-12; dzringanisa ni Yuda 9.) Hi dondzra xa kukazri ka tintsrumi leto. Loko a li leswaku nambi lava kalaka va nga mu hloniphi Yehovha hi fanela ku va hlonipha, hi dondzra leswaku nikutsrongo a hi fanelanga hi va yeyisa vamakwezru. Ku hambana ni leswo, hi djula ku va “va ku sungula ka ku kombisa van’wana xitxhavu”. (Rom. 12:10) Loko hi yentxa leswo hi kombisa leswaku ha mu hlonipha Yehovha.

13-14. Nyikela swikombiso swa ndlela leyi hi nga kombisaka ha yone xihlonipho a bandleni. (Tlhela u vona ni mifoto.)

¹³ Hi nga kombisa xihlonipho hi ndlela yini? Vakulu, tikazratelani ku dondzrisa hi ndlela ya lizrandzru. (Film. 8, 9) Loko swi vilela ku va mi laya mhunu wa kukazri, yentxani leswo hi ndlela ya lizrandzru nakone mi nga swi yentxi na mi hlundzrukile. Vamakwezru va xisati na n’wine mi nga yentxa xa kukazri akuva bandleni ku va ni xihlonipho, kutani fambelani kule ni mahlevo kumbe ku hona mhunu vito. (Tit. 2:3-5) Hinkwezru hi nga kombisa leswaku ha va hlonipha vakulu hi kuva hi tizrisana na vone. Yin’we ya tindlela ta ku yentxa leswo i ku kombisa ku tlangela hi kola ka minzamu leyi va yi yentxaka akuva va fambisa mintlhanganu, ku lulamisela ntizro wa nsimu ni ku pfuna lava ‘humaka ndleleni’.—Gal. 6:1; 1 Tim. 5:17.

¹⁴ Makwezru wa xisati lweyi a vitaniwaka Rocío a swi mu kazratela ku hlonipha nkulu wa kukazri lweyi a mu nyikiki xilayu. Yene a li: “Swi ni kwatise ngopfu hikusa ni vone leswaku a nga khanelanga na mine hi ndlela ya lizrandzru. Loko ni le kaya a ni vulavula ku biha ha yene. Nambileswi ni kalaka ni nga swi kombisanga leswaku ni mu kwatelile, a ni tibyela leswaku nikutsrongo a a nge na mhaka na mine xileswo a ni xi yingisetanga xilayu xake.” I yini lexi pfuniki Rocío? Loko a tlhamuxela a li: “A ku dondzreni kwanga ka Bibele ni vone ndzrimana ya 1 Vatesalonika 5:12, 13. Loko ni xiye leswaku a ni nga mu hloniphi nkulu lweyo, ni kingindzriwe hi lipfalu. Ni khongote ka Yehovha ni va ni hamba wusetxhi ka mabuku yezru akuva ni kuma dzrungula ledzri kongomiki ledzri a dzri ta ni pfuna ku txintxa vonela dzranga. Hi ku famba ka nkama, ni xiye leswaku a mhaka a yi nga li ka nkulu wa bandla kambe a ve hi kola ka leswi a ni tikulisa. Swoswi na swi twisisa leswaku akuva ni hlonipha van’wana ni fanela ku titsrongohata. Swa ha djula ku va ni yampswisa kambe ni tikazratela ku va ni kombisa xihlonipho nakone leswo swi ni pfuna ku kuma ku zrula ka Yehovha.”

KOMBISA XIHLONIPHO KA LAVA KALAKA VA NGA MU TIZRELI YEHOVHA

15. Ha yini swi nga nabyali ku kombisa xitxhavu ka vhanu lava kalaka va nga mu tizreli Yehovha?

¹⁵ Ha yini swi kazrata? Loko hi li ku zrezreni swi tolovelekile ku va hi kuma vhanu lava kalaka va nga swi nyiki lisima leswi Bibele dzri swi dondzrisaka. (Efe. 4:18) Van’we va yala ku yingiseta dzrungula dzrezru hi mhaka ya leswi va dondzrisiwiki swone na va ha li vatsrongo. Vhanu van’wana lava hi tizraka na vone kumbe lava hi dondzraka na vone, va nga ha hi hlundzrukela nakone vaprisori kumbe vhanu lava hi zrangelaka ntizrweni swi nga yentxeka va nga kombisi ku tlangela ntizro wezru. Lava hi tizraka na vone kumbe lava hi dondzraka na vone swi nga yentxeka va nga tikhomi ha hombe. Xileswo, hi ku famba ka nkama hi nga ha sungula ku kala hi nga va khomi ha hombe, hi va hi tsrhika ku va khoma hi ndlela leyi hine hi djulaka ku khomiwa ha yone.

16. Ha yini swi li swa lisima ku kombisa xihlonipho vhanu lava kalaka va nga mu tizreli Yehovha? (1 Petro 2:12; 3:15)

¹⁶ Ha yini hi fanela ku kombisa xihlonipho? Dzrimuka leswaku Yehovha awa yi vona ndlela leyi hi khomaka ha yone vhanu lava kalaka va nga mu tizreli. Mupostola Petro a byele vakriste leswaku ndlela leyinene leyi va tikhomaka ha yone a yi ta yentxa leswaku “va dzrumisa Xikwembu Nkulukumba”. Xileswo, Petro a hlaye leswaku a va fanela ku tlhamuxela leswi va swi pfumelaka “hi moya wa ku zrula ni hi xitxhavu lexikulu”. (Dondzra 1 Petro 2:12; 3:15.) Swi nge na mhaka leswaku hi lwela lipfumelo dzrezru a tribunali kumbe loko hi bula ni muyakelani wezru, ntiyiso hi leswaku hi fanela ku khoma hinkwavu lava kalaka va nga hambi xiyenge xa bandla hi xitxhavu ingi hi loko Yehovha a li na hine tlhelweni kwezru. Hi fanela ku dzrimuka leswaku Yehovha a vona ni ku twa hinkwaswu leswi hi swi hlayaka ni ndlela leyi hi swi hlayaka ha yone. Lexi i xivangelo lexikulu lexi hi yentxaka hi khoma vhanu lava kalaka va nga hambi xiyenge xa bandla hi ndlela ya xitxhavu!

17. Hi nga kombisa xihlonipho ka lava kalaka va nga mu tizreli Yehovha hi ndlela yini?

¹⁷ Hi nga kombisa xihlonipho hi ndlela yini? Loko hi le ku zrezreni a hi swi djuli ku kombisa leswaku hine ha yampswa ku tlula lava nga ni wutivi byitsrongo kumbe lava nikutsrongo va kalaka va nga na wutivi hi Bibele. A matsrhan’wini ya leswo, hi djula ku vona vhanu na va ni lisima ka Xikwembu Nkulukumba hi tlhela hi va vona na va tlakukile ku hi tlula. (Hag. 2:7; Filp. 2:3) Loko mhunu a ku kwatisa hi kola ka leswi u kholwaka ka swone, tikhomi nakone u nga weli ka ntlhamu wa ku dzrihisela. (1 Pet. 2:23) U nga txhuki u hlaya ntxhumu lowu kombisaka ingi hi loko wene u tlhazrihile kumbe ntxhumu lowu wu nga ha khunguvanyisaka van’wana. Loko u hlaye ntxhumu lowu a u nga fanelanga ku wu hlaya, kombela lidzrivalelo hi ku kahlula. U nga kombisa xihlonipho lomu u tizraka kone hi ndlela yini? Vana mutizri lwenene nakone zama ku vona matsrhamela lamanene ya lava u tizraka na vone kumbe ya lava mi zrangelaka a ntizrweni. (Tit. 2:9, 10) Loko u dumbeka ni ku tlhela u tizra hi nkhinkhi, swi nga yentxeka van’wana va ku nyonxela kumbe van’wana va nga ku nyonxeli. Kambe u nga tiyiseka leswaku minkama hinkwayu u ta nyonxisa Yehovha.—Kol. 3:22, 23.

18. Ha yini swi li swinene kwezru ku kombisa xihlonipho ka vhanu van’wana?

¹⁸ Ka nhlokomhaka leyi, hi vone xivangelo xa ku va hi kombisa van’wana xihlonipho. Hi dondzre leswaku loko hi yentxa leswo a ndangwini hi va na hi kombisa xihlonipho ka Yehovha, Musunguli wa ndangu. Hi lani ku fanaka, loko hi hlonipha vamakwezru va xinuna ni va xisati a bandleni hi va na hi hlonipha Papayi wezru wa le matilweni. Nakone loko hi kombisa leswaku ha va hlonipha lava kalaka va nga mu tizreli Yehovha, hi va na hi pfula swipfalu akuva a nkameni lowu taka va dzrumisa kumbe va hlonipha Xikwembu Nkulukumba wezru lweyi a tlakukiki. Nambiloko vhanu va nga hi kombisi xihlonipho lexi hi va kombisaka xone, i swinene ku va minkama hinkwayu hi kombisa tsrhamela ledzro. Ha yini? Hikusa Yehovha a ta hi tovokisa. Yene a hi dumbisa a ku: ‘Ndzri ta twalisa lava ndzri twalisaka.’—1 Sam. 2:30.