ICEGERANYO C'IBITABU CO KURI INTERNET ca Watchtower
Watchtower
ICEGERANYO C'IBITABU CO KURI INTERNET
Ikirundi
  • BIBILIYA
  • IVYASOHOWE
  • AMAKORANIRO
  • w01 1/4 rup. 8-12
  • Dutsinde Ubugoyagoye bwa Muntu

Nta videwo ihari.

Uradutunga, ividewo yanse kuvuga.

  • Dutsinde Ubugoyagoye bwa Muntu
  • Umunara w’Inderetsi Utangaza Ubwami bwa Yehova—2001
  • Udutwe
  • Ivyo bijanye
  • Ukuri ku Vyerekeye Ikigeragezo n’Icaha
  • Ntukiyemere Birenze Urugero
  • Turashobora Kunanira Ikigeragezo!
  • Ukuntu Isengesho Rishobora Gufasha
  • Tunanire Ikigeragezo Twivuye Inyuma
  • Wonanira gute inyosha mbi?
    Be maso!—2014
  • Nonanira gute ibigeragezo?
    Urwaruka ruribaza
  • Guma uri maso, wirinde inyosha mbi
    Umunara w’Inderetsi utangaza Ubwami bwa Yehova (Integuro y’ukwiga)—2024
  • Kugeragezwa
    Be maso!—2017
Ibindi
Umunara w’Inderetsi Utangaza Ubwami bwa Yehova—2001
w01 1/4 rup. 8-12

Dutsinde Ubugoyagoye bwa Muntu

“Kwitwaririka ivy’umubiri kuzana urupfu.”​—ABAROMA 8:6.

1. Bamwebamwe babona gute umubiri w’umuntu, kandi ni ikihe kibazo gikwiriye kurimburwa?

“NDAGUSHIMIRA yuko naremwe uburyo buteye ubgoba butangaje.” (Zaburi 139:14) Ukwo ni ko umwanditsi wa Zaburi Dawidi yaririmvye igihe yariko aritegereza kuri kimwe mu biremwa vya Yehova​—ni ukuvuga umubiri w’umuntu. Abigisha bamwebamwe bo mu madini, aho guserura iryo shemezo rifise ishingiro babona ko umubiri ari ikibanza kibunzemwo icaha, ukaba n’igikoresho caco. Wiswe “icambarwa c’ukutamenya, umushinge w’ikibi, iminyororo y’ubwononekare, uruzitiro rwuzuye ububi, uwapfuye ahagaze.” Ni vyo, intumwa Paulo yavuze ati: “Mu kameremere kanje, [n]ta ciza kimbamwo.” (Abaroma 7:18) Mugabo, ivyo vyoba bisobanura yuko twafashwe mpiri n’umubiri munyacaha ata gitabara?

2. (a) “Kwitwaririka ivy’umubiri” bisobanura iki? (b) Ni intambara iyihe hagati y’“umubiri” n’“impwemu” iba mu bantu bipfuza guhimbara Imana?

2 Ivyanditswe rimwe na rimwe bikoresha ijambo “umubiri” mu kugereranya umuntu mu mero yiwe y’ukuba umunyagasembwa ari umunyacaha yakomotse kuri wa mugarariji Adamu. (Abanyefeso 2:3; Zaburi 51:5; Abaroma 5:12) Intoranwa twamurazweko yakweze ‘intege nke z’umubiri.’ (Abaroma 6:19) Kandi Paulo yabuye ati: “Kwitwaririka ivy’umubiri kuzana urupfu.” (Abaroma 8:6) “Ukwitwaririka ivy’umubiri” nk’ukwo gusobanura kuyoborwa no gusunikwa n’ivyipfuzo vy’umubiri munyacaha. (1 Yohana 2:16) Ni co gituma, niba turiko turagerageza guhimbara Imana, hariho intambara y’urudaca hagati ya kamere yacu yo mu vy’impwemu n’imero nyacaha yacu idatezura kudushirako umukazo kugira ngo tubandanye gukora “ibikorwa vy’umubiri.” (Ab’i Galatiya 5:17-23; 1 Petero 2:11) Paulo amaze kudondora iyo ntambara ibabaza yari muri we, yitangaje ati: “Ewe jewe ndagowe! Ni nde yonkiza umubiri untera uru rupfu?” (Abaroma 7:24) Paulo yoba yari umuntu atagira gitabara yifatiwe n’ikigeragezo? Bibiliya irabihakana yivuye inyuma!

Ukuri ku Vyerekeye Ikigeragezo n’Icaha

3. Benshi babona gute icaha n’ikigeragezo, mugabo ni gute Bibiliya ituburira ku nyifato nk’iyo?

3 Kuri benshi muri iki gihe, icaha ni iciyumviro kitemerwa. Bamwebamwe bakoresha ijambo “icaha” biteburira bwa jambo ryataye igihe ridondora utunenge dutoduto twa muntu. Ntibatahura yuko “twese tutazobura kugaragarizwa imbere y’intebe y’amateka ya Kristo, kugira ng’umuntu wese ahabge ibihwanye n’ico yakoze akiri mu mubiri, ari ciza ari kibi.” (2 Ab’i Korinto 5:10) Bamwe barashobora kuvuga bifyinira bati: “Ndashobora kunanira ikintu cose, kiretse ikigeragezo!” Abantu bamwebamwe baba mu mico kama yihatira ku kuryoherwa kw’akanya gato, kwaba kurimwo ibifungurwa, ibitsina, ukwinezereza, canke kugira ico umuntu ashitseko. Ntibarondera ikintu cose gusa, mugabo bagishaka ubwo nyene! (Luka 15:12) Ntibaraba hirya y’uburyoherwe bw’ico gihe ngo batereze amaso ku munezero wo muri kazoza w’“ubu[zima] nyakuri.” (1 Timoteyo 6:19) Ariko rero, Bibiliya itwigisha kuzirikana twitonze no kubona kure, tukirinda ikintu cose cotugirira nabi mu vy’impwemu canke mu bundi buryo. Hari umugani wahumetswe ugira uti: “Umunyamakenga iy’abonye ikibi kije, arikinga, arikw imburabgenge zikomeza inzira zikīgabura.”​—Imigani 27:12.

4. Ni inkeburo iyihe yanditswe mu 1 Ab’i Korinto 10:12, 13 Paulo yatanze?

4 Igihe Paulo yandikira Abakirisu baba i Korinto​—kikaba cari igisagara kizwiko ubuhumbu​—yaratanze imburizi yumvikana mu vy’ukurwanya ikigeragezo n’ububasha bw’icaha. Yavuze ati: “Uwiyumvira kw ahagaze ni yiyubare ntagwe. Nta cabagerageje kitar’ic’umuntu yoshobora kwihanganira: arikw Imana n’iyo kwizigirwa ntizobakundira ko mugeragezwa n’ibiruta ivyo mushobora, ariko hamwe n’ikibagerageza izobacira icanzo, kugira ngo mubone ingene mushobora kucihanganira.” (1 Ab’i Korinto 10:12, 13) Twese​—abato n’abakuze, abagabo n’abagore​—turahura n’ibigeragezo vyinshi kw’ishure, ku kazi, canke ahandi hantu. Nimuze rero twihweze ayo majambo ya Paulo maze tubone insobanuro afise kuri twebwe.

Ntukiyemere Birenze Urugero

5. Ni kuki ukwiyemera birenze urugero kwota umuntu mu kaga?

5 Paulo avuga ati: “Uwiyumvira kw ahagaze ni yiyubare ntagwe.” Kwiyemera birenze urugero ku vyerekeye inguvu zacu zo mu vy’ukwigenza runtu kwoduta mu kaga. Guhishura ukudatahura uko icaha kimeze n’ububasha bwaco. Kubera yuko abantu nka Musa, Dawidi, Salomo be n’intumwa Petero baguye mu caha, ubwo twovuga yuko tutokigwamwo? (Guharūra 20:2-13; 2 Samweli 11:1-27; 1 Abami 11:1-6; Matayo 26:69-75) Mu Migani 14:16 havuga hati: “Umuntu w’ubgenge ariyubara, agahunga ibibi, arikw igipfu cidudarika, kikīremesha.” Bitayeko, Yezu yavuze ati: “Umutima ni wo ukunze, arik’umubiri ufise intege nke.” (Matayo 26:41) Kubera yuko ata muntu w’umunyagasembwa yatewe urucanco rumukingira inambu zononekaye, turakeneye gufatana uburemere imburizi ya Paulo kandi tukananira ikigeragezo, atari ukwo twoja mu kaga ko kugwa.​—Yeremiya 17:9.

6. Ni ryari kandi ni gute dukwiye kwitegurira ibigeragezo?

6 Ni ibiranga ubukerebutsi kwitegurira umudurumbanyo wotera bitari vyitezwe. Umwami Asa yaratahuye yuko ikiringo c’amahoro wari umwanya mwiza kuri we wo kwubaka ibibakingira. (2 Ngoma 14:2, 6, 7) Yari azi ko amazi yobaye yarenze inkombe yiteguye mu gihe nyene c’uguterwa. Muri ubwo buryo nyene, ingingo zerekeye ico twokora mu gihe ibigeragezo vyokwaduka zifatwa neza igihe umutwe udashushe, mu gihe harangwa amahoro n’itekane. (Zaburi 63:6) Daniyeli na bagenzibe batinya Imana bafashe ingingo yo kuguma ari abizigirwa ku cagezwe ca Yehova imbere yuko bashirwako umukazo wo gufungura ku mfungurwa nzizanziza z’umwami. Ni co gituma batahigimanze kwumira ku kujijuka kwabo maze ntibihereza ku mfungurwa zihumanye. (Daniyeli 1:8) Imbere y’uko ibintu bigerageza vyaduka, nimuze dukomeze umwiyemezo wacu wo kuguma tudahumanye mu vy’ukwigenza runtu. Gutyo tuzoshobora kunanira icaha.

7. Ni kuki bihumuriza kumenya yuko abandi berewe mu kunanira ikigeragezo?

7 Ese impumurizo dukura mu majambo ya Paulo agira ati: “Nta cabagerageje kitar’ic’umuntu yoshobora kwihanganira”! (1 Ab’i Korinto 10:13) Intumwa Petero yanditse ati: “[Mu]rwanye [wa Mucokoranyi] mufise ukwizera gushikamye, muzi yukw imibabaro ihwanye n’iyanyu ishitswa kuri bene Data bari mw isi.” (1 Petero 5:9) Egome, abandi barahanganye n’ibigeragezo bisa n’ivyo kandi barerewe mu kubinanira babifashijwemwo n’Imana, kandi natwe turabishobora. Ariko rero, bwa Bakirisu b’ukuri baba mw’isi yononekaye, twese turashobora kwitega ko bitebe bitebuke tuzogeragezwa. None dushobora gute kwizigira tudakeka ko tuzotsinda ubugoyagoye bwa muntu n’ikigeragezo co gucumura?

Turashobora Kunanira Ikigeragezo!

8. Uburyo nyamukuru bwo kwirinda ikigeragezo ni ubuhe?

8 Uburyo nyamukuru bwo guheba ‘kujakarira icaha’ ni ukwirinda ikigeragezo igihe bishoboka. (Abaroma 6:6) Mu Migani 4:14, 15 haduhimiriza hati: “Ntukaje mu nzira y’abanyavyaha, ntukagendere mu nzira y’abanyakibi. Yizibukire, ntuyicemwo, kevya, uyirengāne.” Kenshi turamenya imbere y’igihe niba ibihe bimwebimwe kumbure vyoshikana ku caha. Ni co gituma, ikintu cibonekeje twokora bwa Bakirisu ari ‘ukurengana,’ kuguma tuzibukiriye umuntu wese n’ikintu cose be n’ikibanza cose coshobora kuvyura ivyipfuzo bibi kandi bigatuma tururumbamwo uguhahamira ibihumanye.

9. Ivyanditswe bishimika gute ku guhunga ibintu vyotuma tudohoka?

9 Guhunga ibintu bigerageza ni iyindi ntambwe nyamukuru igana ku gutsinda ikigeragezo. Paulo yahanuye ati: “Muhunge ubushakanyi.” (1 Ab’i Korinto 6:18) Yanditse kandi ati: “Ni muhunge ugusenga ibigirwamana.” (1 Ab’i Korinto 10:14) Iyo ntumwa yaburiye kandi Timoteyo guhunga uguhahamira amaronko kudasanzwe, hamwe n’“ukwifuza kw’ubusore.”​—2 Timoteyo 2:22; 1 Timoteyo 6:9-11.

10. Ni uturorero tubiri dutandukanye utuhe twerekana agaciro ko guhunga ikigeragezo?

10 Rimbura ivyashikiye Umwami wa Isirayeli Dawidi. Igihe yitegereza ari kw’idari ryo ku kirimba ciwe, yarabonye umugore asa n’irirenga ariko ariyuhagira, maze ivyipfuzo bibi vyuzura umutima wiwe. Yari gushobora kuva kuri ico gisenge gutyo agahunga ico kigeragezo. Aho kubigira, yarabaririkije ivy’uwo mugore​—Batisheba​—maze ingaruka zabaye agahomerabunwa. (2 Samweli 11:1–12:23) Ku rundi ruhande, Yozefu yavyifashemwo gute igihe umukenyezi w’igihumbu wa shebuja yamuhimiriza ngo baryamane? Iyo nkuru itubwira iti: “Akama abibgira Yosefu uko bukeye, na we ntamwumvire, ngw aryamane na we, canke ngw agumane na we.” N’igihe nyene hatariho amabwirizwa yo mu Vyagezwe vya Musa, ibitari bwatangwe, Yozefu yamwishuye avuga ati: “Noshobora nte gukora icaha kingana girtyo, ngacumura ku Mana?” Umusi uri izina, yaramusumiye avuga ati: “Ngo turyamane!” Yozefu, yoba yagumye ngaho agerageza kumufasha kuzirikana? Ekaye. ‘Yarahunze, arasohoka.’ Yozefu ntiyahaye akaryo inyosha mbi z’ivy’ukwimara inambu y’umubiri ngo zimuhwikire. Yarahunze!​—Itanguriro 39:7-16.

11. Ni igiki coshoboka mu gihe twoba turiko turashikirwa n’ikigeragezo cisubiriza?

11 Rimwe na rimwe kuyanyaga bibonwa ko ari ukuba umunyabwoba, mugabo twikuye nya kwikura mu kintu kinaka kenshi usanga ari ingendo iranga ubukerebutsi dukwiye gufata. Kumbure turiko dushikirwa n’ikigeragezo cisubiriza ku kazi. Naho twoba tudashobora guhindura ubuzi, hashobora kuba hariho ubundi buryo bwo kwikura mu bintu bigerageza. Dukeneye guhunga ikintu cose tuzi ko ari kibi, kandi dukwiye kwiyemeza gukora ibigororotse gusa. (Amosi 5:15) Ahandi hantu, guhunga ikigeragezo vyosaba kwirinda imihora ya Internet yerekana ivy’ubushegabo be n’ibibanza vyo kwinezerezamwo biteye amakenga. Bishobora kandi gusobanura gushibura igitabu kanaka canke kurondera uwundi mugwi w’abagenzi​—abakunda Imana kandi boshobora kudufasha. (Imigani 13:20) Ikitugerageza ico ari co cose gukora icaha, mu gihe twiyemeje kugitera ibitugu tuba tugaragaje ubukerebutsi.​—Abaroma 12:9.

Ukuntu Isengesho Rishobora Gufasha

12. Ni igiki dusaba Imana mu gihe dusenga duti: “Ntutujane mu bitwosha nabi”?

12 Paulo aradusubiriza umutima mu nda ati: “Imana n’iyo kwizigirwa ntizobakundira ko mugeragezwa n’ibiruta ivyo mushobora, ariko hamwe n’ikibagerageza izobacira icanzo, kugira ngo mubone ingene mushobora kucihanganira.” (1 Ab’i Korinto 10:13) Uburyo bumwe Imana idusahiririzamwo ni mu kwishura amasengesho tumutura tumusaba imfashanyo yo guhangana n’ikigeragezo. Yezu Kirisitu yatwigishije gusenga tuvuga duti: “Ntutujane mu [bigeragezo], arik’uturinde wa Mubi.” (Matayo 6:13) Mu buryo bw’ukwishura isengesho nk’iryo rivuye ku mutima, Yehova ntazoduheba ngo tugeragezwe; azoturokora adukure mu vyara vya Shetani n’ibikorwa vyiwe vy’uruyeri. (Abanyefeso 6:11, NW, akajambo k’epfo) Dukwiye gusaba Imana ngo idufashe kumenya ibigeragezo no kuronka inkomezi zo kubinanira. Tuyazambiye ngo ntitureke ngo tugwe igihe tugeragejwe, izodufasha kugira ngo ntiducakirwe na Shetani, “wa Mubi.”

13. Dukwiye gukora iki igihe duhanganye n’ikigeragezo camizako?

13 Dukenera canecane gusengana ubwira igihe duhanganye n’ikigeragezo camizako. Ibigeragezo bimwebimwe birashobora gutera intambara ikomeye imbere mu muntu, tukarwana n’ivyiyumviro be n’udutima bitwibutsa mu buryo bukomeye ukuntu vy’ukuri turi abagoyagoya. (Zaburi 51:5) Nk’akarorero, dushobora gukora iki mu gihe duteshwa umutwe n’ukuza turibuka ingeso kanaka ya kera yononekaye? Bite igihe tugeragejwe ngo tuyisubiremwo? Aho gusa kugerageza gukuraho inyiyumvo nk’izo, niduture Yehova ico kibazo mw’isengesho​—tukabigira twisubiriza niba bikenewe. (Zaburi 55:22) Biciye ku bubasha bw’Ijambo ryiwe n’impwemu yera, arashobora kudufasha guhumanura imizirikanyi yacu impengamiro zose zihumanye.​—Zaburi 19:8, 9.

14. Ni kuki isengesho ari ntahara mu guhangana n’ikigeragezo?

14 Yezu abonye ugutura ingiga kw’intumwa ziwe mw’itongo ry’i Getsemane, yabahimirije ati: “Ni mube maso, musenge, ntimuje mu [bigeragezo]. Umutima ni wo ukunze, arik’umubiri ufise intege nke.” (Matayo 26:41) Uburyo bumwe bwo gutsinda ikigeragezo ni ukuba maso umuntu akamenya imero zitandukanye ico kigeragezo gishobora gufata no kwitwararika kumenya uburyo bwinyegeje bwaco. Ni ngirakamaro kandi ko dusenga ku vyerekeye ico kigeragezo tudatebaganye, kugira ngo dushobore kuronka ibikenewe mu vy’impwemu ngo tukirwanye. Kubera yuko ikigeragezo gifatira aho tugoyagoya kuruta ahandi, ntidushobora kukinanira turi twenyene. Isengesho ni ntahara kubera inkomezi Imana itanga zishobora gukomeza ibidukingira Shetani. (Ab’i Filipi 4:6, 7) Twoshobora kandi gukenera insahirizo yo mu vy’impwemu be n’amasengesho bivuye ku “bashingantahe b’ishengero.”​—Yakobo 5:13-18.

Tunanire Ikigeragezo Twivuye Inyuma

15. Kunanira ikigeragezo bisaba ibiki?

15 Turetse kwirinda ikigeragezo igihe bishoboka, dutegerezwa kukinanira twivuye inyuma gushika aho kirengana canke gushika aho ibintu bihinduka. Igihe Yezu yageragezwa na Shetani, yarananye gushika aho uwo Mucokoranyi akura meza. (Matayo 4:1-11) Umwigishwa Yakobo yanditse ati: “Murwanye wa Murwanizi, na we azobahunga.” (Yakobo 4:7) Kunana bihera ku gukomeza imizirikanyi yacu dukoresheje Ijambo ry’Imana no gufata ingingo dushikamye yuko tuzokwumira ku ngingo mfatirwako zayo. Vyoba vyiza dufashe ku mutwe ivyanditswe nyamukuru bivuga ivyerekeye ubugoyagoye nyene dufise, tukongera tukabizirikanako. Vyoba biranga ubukerebutsi gushikira Umukirisu ahumuye​—kumbure umukurambere​—uwo twotura imyitwarariko yacu kandi twoshobora gutera akamo ngo adufashe igihe ikigeragezo kidushikiye bukwi na bukwi.​—Imigani 22:17.

16. Dushobora gute kuguma dushikamye mu vy’ukwigenza runtu?

16 Ivyanditswe biduhimiriza kwambara wa muntu mushasha. (Abanyefeso 4:24) Ivyo bisobanura kureka Yehova akatubumba akongera akaduhindura. Igihe Paulo yandikira umukozi bakorana Timoteyo, yavuze ati: “Ukurikire ukugororoka, n’ukwubaha Imana, n’ukwizera, n’urukundo, n’ukwihangana, n’ubugwaneza, wame urwana intambara nziza yo kwizera, ucakire ubu[zima] budashira, ubgo wahamagariwe, ukabgaturira ukwatura kwiza mu maso y’ivyabona vyinshi.” (1 Timoteyo 6:11, 12) Dushobora “[gu]kurikir[a] ukugororoka” mu kwigana ubwira Ijambo ry’Imana kugira ngo tumenye neza kamere zayo no mu kwigenza mu buryo buhuye n’ivyo isaba. Urutonde rwuzuye rw’ibikorwa vya gikirisu, nko kwamamaza inkuru nziza no kwitaba amakoraniro, na vyo ni ngirakamaro cane. Kwiyegereza Imana no kwungukira bimwe vyuzuye ku ntunganyo yagize zo mu vy’impwemu bizodufasha gukura mu vy’impwemu no kuguma dushikamye mu vy’ukwigenza runtu.​—Yakobo 4:8.

17. Tuzi gute ko Imana itazoduta mu gihe c’ikigeragezo?

17 Paulo aradukura amazinda yuko ikigeragezo ico ari co cose kidushikira kitazokwigera kirengera ubushobozi twahawe n’Imana bwo guhangana na co. Yehova ‘azoducira icanzo, kugira ngo dushobore kucihanganira.’ (1 Ab’i Korinto 10:13) Kukaba nkako, Imana ntireka ngo ikigeragezo kiturengere ku buryo twobura inkomezi zo mu vy’impwemu zihagije zo kuzigama ukutadohoka mu gihe tubandanya kuyihekako. Ishaka ko twererwa mu kunanira ikigeragezo twivuye inyuma co gukora ikibi mu nyonga zayo. Bitayeko, turashobora kugira ukwizera mu muhango wayo ugira uti: “Nta ho nzoguhemukira, nta ho nzoguta.”​—Abaheburayo 13:5.

18. Ni kuki dushobora kudakeka ko tuzotsinda ubugoyagoye bwa muntu?

18 Paulo ntiyari uwutazi ikizova mu ntambara ubwiwe yarimwo yo kurwanya ubugoyagoye bwa muntu. Ubwiwe ntiyifata nk’uwigaruriwe n’ivyipfuzo vyiwe vy’umubiri atagira gitabara kandi ataco yokwishoboza. Ahubwo riho, yavuze ati: “Ndiruka, ariko si nk’ūtazi iy’aja: nkubitana ibipfunsi, ariko si nk’ūhusha; kandi ndwanya umubiri wanje, nkawuhindura umuja, kugira ngo kumbure mmaze kwigisha abandi, nanje ubganje sinze mboneke ko ntemewe.” (1 Ab’i Korinto 9:26, 27) Na twebwe nyene turashobora kwererwa mu ntambara turwana n’umubiri munyagasembwa. Biciye ku Vyanditswe, ku bisohokayandikiro bishingiye kuri Bibiliya, ku makoraniro ya gikirisu no ku Bakirisu bagenzacu bahumuye, Data wa twese munyarukundo arashikiriza ubudasiba ivyibutswa bidusahiriza kubandanya ingendo igororotse. Abidufashijemwo, turashobora gutsinda ubugoyagoye bwa muntu!

Woba Uvyibuka?

• “Kwitwaririka ivy’umubiri” bisobanura iki?

• Dushobora gute kwitegurira ikigeragezo?

• Dushobora gukora iki kugira ngo duhangane n’ikigeragezo?

• Isengesho rifise uruhe ruhara mu vy’uguhangana n’ikigeragezo?

• Tuzi gute ko bishoboka yuko umuntu atsinda ubugoyagoye bwa muntu?

[Amafoto ku rup. 8]

Bibiliya ntiyigisha yuko turi abigaruriwe n’ivyipfuzo vyacu vy’umubiri batagira gitabara

[Ifoto ku rup. 10]

Guhunga ikigeragezo ni uburyo bumwe nyamukuru bwo kwirinda icaha

    Ibitabu vy’ikirundi (1983-2025)
    Sohoka
    Injira
    • Ikirundi
    • Rungika
    • Uko vyoza bimeze
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Amasezerano agenga ikoreshwa
    • Ibijanye no kugumya ibanga
    • Gutunganya ibijanye no kugumya ibanga
    • JW.ORG
    • Injira
    Rungika