Musafunika Kulanga Tani Ananu?

“Ndabvesera mwakusowa cidikhiro dungu ya miotokala yonsene ikhapita. Ukhali ulendo wacitatu wakuti Jordan abwera kunyumba mwakudembuka. Ine ndasaka kudziwa: ‘Kodi iye ali kupi? Kodi iye ali panyatwa? Kodi iye asadziwa kuti tikudzudzumika na iye?’ Pa ndzidzi udafika iye, ndikhadaipirwa kakamwe.”​—JEORGE.

“Mwananga wankazi akhalira kakamwe, pyenepi pyandidzudzumisa maningi. Mudazungunuka ine, ndamuona mbakaphatirira nsolo wace mbakalira. Iye akhadamenywa na m’bale wace wa pyaka pinai pyakubalwa.”​—NICOLE.

“Natalie, mwanathu wankazi wa pyaka pitanthatu pyakubalwa alonga mwakudembetera mbatuna: ‘Ine nee ndaba mphete. Ine ndailokota.’ Kutuna kwace kwatipha ntima mbatilira. Tikhadziwa kuti iye akulonga pyapezi.”​—STEPHEN.

Khala ndimwe nyakubala, mwathimbana kale na makhaliro ninga adalongwa padzulu apa? Mungathimbana na makhaliro ninga anewa, kodi musadzudzumika kuti​—munalanga tani mwananu? Kodi mphyakuipa kulanga ananu?

KULANGA NINJI?

M’Bhibhlya, fala yakuti “kulanga” nee isafuna kulonga kutcinyusa. Makamaka, kulanga kusaphataniza kutsogolera, kupfundzisa, na kusandika. Nee pisaphataniza kutsalakana mwakuipa, peno kutikana.​—Misangani 4:1, 2.

Kulanga kwa anyakubala kusalandaniswa na kutsalakana maluwa. Pakutoma, mwanaciro maluwa asakhunganya mataka, kuthirira, kuikha ndimu, kusakulira na kutsidzikiza maluwa ku nthete na mpfunye. Mu ndzidzi unakula muti wa maluwa, mwanaciro asafunika kugwanda nthawi zinango toera muti ukule munjira yadidi mbuenda kukhundu yadidi. Mwanaciro maluwa asadziwa kuti kuphatisira maluso akusiyana-siyana kunadzaphedza toera muti ubale maluwa adidi. Munjira ibodzi ene, anyakubala asatsalakana anawo munjira zakusiyana-siyana. Mbwenye midzidzi inango, iwo asafunika kusandika​—kwakuti kusalandaniswa na kugwanda nthawi za miti ya maluwa, pyenepi pisaphedza mwana toera kucalira pipendamiro pyakuipa mu ndzidzi wakuti pidzati kukula, natenepa, ana asakula munjira yadidi. Mbwenye kugwanda nthawi za miti kusafunika kucitwa mpholemphole, thangwi kunakwanisa kukwaza muti mbukhala na cirema kwenda na kwenda. Munjira ibodzi ene, anyakubala asafunika kulanga anawo mwaufuni.

Yahova Mulungu asapereka citsandzo cadidi kwa anyakubala thangwi ya kulanga. Uphungu unapereka iye kwa alambiri ace akubvera pa dziko yapantsi usaphata basa kakamwe, pontho ndi wakufunika wakuti iwo asafika pa ‘kufuna kusandikwa.’ (Misangani 12:1) Iwo ‘asaphata uphungu na manja mawiri mbakhonda kuusiya.’ (Misangani 4:13, Tradução do Novo Mundo) Imwe munakwanisa kuphedza ananu toera kutawira mwadidi kulanga kwanu mu kutowezera mwakukwana njira zitatu za kulanga kwa Mulungu: Kulanga kwace ndi (1) kwaufuni, (2) kwakulinganira, na (3) kwakukhonda cinja.

KULANGA KWAUFUNI

Ufuni ndiwo unakulumiza Mulungu toera kulanga, pontho iye asalanga mwaufuni. Bhibhlya isalonga: ‘Yahova asasandika ale anafuna iye, ninga baba asasandikambo mwanace wapantima.’ (Misangani 3:12) Kusiyapo pyenepi, Yahova ndi ‘wantsisi zikulu na wakupfulika, nkhabe cimbiza na kuipirwa.’ (Eksodo 34:6) Na thangwi ineyi, Yahova cipo asatsalakana anthu munjira yakuipa. Iye cipo asaphatisira mafala aukali, kusumula ndzidzi onsene, peno kupokera, thangwi njira zenezi zinakwanisa kuphekesa “ninga na dipa.”​—Misangani 12:18.

Mwandimomwene, anyakubala nee anakwanisa kusangizira mwakukwana citsandzo caungwiro ca kudzitonga kwa Mulungu. Midzidzi inango, munabva ninga nee munakwanisa kupitiriza kupirira, mbwenye m’midzidzi ineyi, kumbukani kuti kutcinyusa mwana thangwi yakuipirwa, kazinji kene ndi kwakuipa, kwakupiringana midida, pontho nkhabe kubweresa maphindu. Kusiyapo pyenepi, kutcinyusa mwana mwakutsogolerwa na kuipirwa, si kulanga kwadidi tayu. Basi ene kusapangiza kusowa nzimu wakudzitonga.

Munjira inango, mungalanga mwaufuni na kupangiza nzimu wakudzitonga, munakwanisa kugumana maphindu adidi kakamwe. Dingani kuti Jeorge na Nicole adalongwa mu ndima zakutoma, atsalakana tani makhaliro awo.

“Mudafika Jordan, ine na nkazanga tikhadaipirwa kakamwe, mbwenye ife tapitiriza kupfulika mbatibvesera pikhalonga iye. Nakuti ndzidzi ukhadapita, tatonga kucedza pyenepi mangwana mwace namacibese. Tacita phembero pabodzi pene, mbatienda kagona. Mangwana mwace, tikhali akukhurudzika toera kucedza mwadidi mbatikwanisa kukhuya ntima wa mwanathu. Mwakufuna kwace, iye atonga kubvera midida idakhazikisa ife, mbatawira kudawa kwace. Ife tadzindikira kuti kucita pinthu mu ndzidzi wakuipirwa nkhabe bweresa maphindu adidi. Pakutoma, tingasankhula kubvesera, kazinji kene pinthu pisafamba mwadidi.”​—Jeorge.

“Ndikhadaipirwa kakamwe pidaona ine kusowa ndzeru kwa mwananga wamamuna mbamenya mwanankazi wace. Mbuto mwakunsandika mwakucimbiza, ndampanga toera aende nkwartu mwace, thangwi ndikhadaipirwa maningi kwakuti nee mbidakwanisa kucita cisankhulo candzeru. Buluka penepo, pidakhurudzika ine, ndafokotoza kuti kumenyana si pyadidi tayu, mbandipangiza kuti pidacita iye pyaphekesa tani mwanankazi wace. Njira ineyi yamphedza kakamwe. Iye aphemba kulekererwa kuna mwanankazi wace, mbankhumbatira.”​—Nicole.

Inde, kulanga kwakulinganira midzidzi inango kusaphataniza kusandika, mbwenye kusafunika kutsogolerwa na ufuni.

KULANGA KWAKULINGANIRA

Ndzidzi onsene, Yahova asasandika “pa ndida wakuthema.” (Yeremiya 30:11; 46:28, NM) Iye asadinga makhaliro onsene, kuphatanizambo pinakhonda ife kuona. Kodi anyakubala anacitambo tani pyenepi? Stephen, adalongwa mu ndima zakutoma, afokotoza: “Maseze tikhadaipirwa kakamwe, pontho nee tikhakwanisa kubvesesa kutuna kukhacita Natalie thangwi ya mphete, tayesera kudinga thunga yace na kukola kwa ndzeru zace.”

Robert, mamunace Nicole, asayeserambo kudinga makhaliro onsene. Anace angacita pinthu mwakuphonyeka, mwakubwereza-bwereza asabvundzika: ‘Kodi unoyu ndi ulendo wakutoma peno ndi nsambo wace? Kodi mwana aneta peno nee akupibva mwadidi? Kodi pidacita iye pisapangiza kuti akuthimbana na nyatwa inango?’

Anyakubala a maonero akulinganira asakumbukambo kuti ana asiyana na akulu. Mpostolo Paulu adzindikira pyenepi mudalemba iye kuti: “Mbandichiri mwana, ine ndalonga ninga mwana mbandinyerezera ninga mwana.” (1 Akorinto 13:11) Robert alonga: “Cinthu cibodzi cinandiphedza toera kuona pinthu munjira yakulinganira na kucalira kucita pinthu mwakuipirwa ndi kukumbuka pikhacita ine mu uwana wanga.”

Mphyadidi kukhala na maonero akulinganira mu pinthu pinadikhira imwe kwa ananu, mbwenye pa ndzidzi ubodzi ene, lekani kusaka mathangwi peno kutawirisa makhaliro peno macitiro akuipa. Mungadzindikira maluso a mwananu, kucimwana kwace, na makhaliro anango, munadzakwanisa kulanga mwakuthema na mwakulinganira.

KULANGA KWAKUKHONDA CINJA

Lemba ya Malakiya 3:6 isalonga: Ine ndine Yahova, “pidalonga Ine ndinapitoweza kakamwe.” Atumiki a Yahova asanyindira undimomwene unoyu, pontho asakhala akutsidzikizika mu kudziwa pyenepi. Anapiana asafunambo citsidzikizo ca kulanga kwakukhonda cinja. Midida yanu ingacinja mwakubverana na makhaliro anu, mwananu nee anabvesesa mwadidi pontho ananentseka m’manyerezero.

Kumbukani pidalonga Yezu: “Mafala anu mualonge mphapo; ande, [akhale] ande, nkhabe, nkhabe.” Mafala anewa asaphatisirwambo m’basa yakukuza ana. (Mateo 5:37) Nyerezerani mwadidi mbamudzati kukhazikisa ntemo khala nee muli na cifuno cakuuphatisira. Mungacenjeza mwananu kuti angacita cinthu mwakuphonyeka munansandika, towezani pidalonga imwe.

Anyakubala asafunika kucedza mwadidi toera kulanga mwakukhonda cinja. Robert afokotoza: “Anathu angandiphemba toera kuatawirisa kucita cinthu cakuti nkazanga aapanga kuti nee asafunika kucicita, ndingadzindikira pyenepi, ndisacinja maonero anga toera kuphedzera maonero a nkazanga.” Anyakubala angaphonyana maonero thangwi ya cinthu cinafunika iwo kucita, mphyadidi kakamwe kuti iwo acedze pyenepi paokha mbafika pakucita cisankhulo cibodzi cene.

KULANGA NDI KWAKUFUNIKA

Mungasangizira kulanga kwa Yahova kwakuti ndi kwaufuni, kwakulinganira, na kwakukhonda cinja, khalani na cinyindiro cakuti kuwangisira kwanu kunadzaphindulisa ananu. Citsogolero canu caufuni cinaphedza ananu toera munakula iwo akhale akukola, akunyindirika, na akulinganira. Bhibhlya isalonga: “Pfundzisa munthu njira zadidi mbali mwana, iye anadzafamba nazo mpaka unkhalamba wache.”​—Misangani 22:6.

[Bokosi pa tsamba 31]

Kulanga Kwakubverana na Bhibhlya Ndi . . .

Kwaufuni: Kulanga kwakuphindulisa kusatsogolerwa na ufuni, tayu kuipirwa. Mungathimbana na makhaliro akunentsa, calirani kusandika mwananu, mpaka mungakhurudzika.

Kwakulinganira: Wangisirani toera kubvesesa makhaliro onsene, kuphatanizambo maluso na kucimwana kwa mwananu.

Kwakukhonda cinja: Mungacenjeza mwananu kuti angacita cinthu mwakuphonyeka munansandika, towezani pidalonga imwe.