Mphyakukwanisika Kukhala Na Ufuni Wandimomwene?

‘Ufuni ndi malirimi a moto, ndi lirimi ya moto wa Yah.’​—NYIMBO IKULO 8:6.

MUNATAWIRA TANI?

Thangwi yanji ufuni wandimomwene kwa mamuna na nkazi ndi wakukwanisika?

Kodi Akristu akumanga banja anapfundzanji mu Nyimbo ya Salomoni?

Kodi Akristu akuti adzati kumanga banja anapfundzanji thangwi ya kubanyirana na kusankhula munthu wakumanga naye banja?

1, 2. Mbani anafuna kuphindula mu kudinga mwacidikhodikho Nyimbo ya Salomoni, thangwi yanji? (Onani cithundzithundzi cakutoma.)

‘IWO AYANG’ANISANA unango na ndzace mbamwetulirana! Munthu onsene mbadakwanisa kuona kuti iwo akhafunana kakamwe!’ Maonero anewa ndi a nkulu wa mpingo adacita nkhani yawo yakumanga banja. Pikhatcitha anyakumanga banja apswa anewa toera kuenda ku mbuto inatambirwa alendo, nkulu wa mpingo akhabvundzika: ‘Kodi banja yawo inapitiriza kukhala yakuwanga mu pyaka pizinji? Kodi ufuni wawo unadzapitiriza kuthimizirika, peno unadzathowa mbumala?’ Mamuna na nkazi angafunana na ntima onsene, uxamwali wawo unakwanisa kukhala wakuwanga, ngakhale kupirira nyatwa zakunentsa. Mbwenye nakuti anyakumanga banja azinji asamwalana, mwandzeru anango anakwanisa kubvundza khala mphyakukwanisika kukhala na ufuni wandimomwene.

² Ufuni wandimomwene ukhali wakunentsa, ngakhale mu ntsiku za Mambo Salomoni wa Israele wakale. Mu kulonga pya makhaliro a mu ntsiku zace, Salomoni alemba: ‘Mwa amuna cikwi ndakwanisa kuona m’bodzi basi wadidi, mbwenye mwa akazi nee m’bodzi. Penepo, ndanyerezera kuti: Mulungu acita munthu wadidi, mbwenye munthu asasaka pinthu pizinji.’ (Koel. 7:26-29) Mu kutsogolerwa na macitiro a akazi akunja akuti akhalambira Baale, makhaliro adidi akhadagwa kakamwe mu ntsiku za Salomoni kwakuti pikhanentsa toera kugumana mamuna peno nkazi wa makhaliro adidi.a Mbwenye mudapita pyaka 20, Salomoni alemba mafala a nyimbo inapangiza mamuna na nkazi akuti akhafunana mwandimomwene. Nyimbo ineyi isapangizambo pakweca kuti ufuni unoyu walandana nanji, pontho usapangizwa tani. Alambiri a Yahova akumanga banja pabodzi na akukhonda manga banja anakwanisa kupfundza pizinji thangwi ya ufuni mu kudinga mwacidikhodikho bukhu ineyi ya Bhibhlya.

MPHYAKUKWANISIKA KUKHALA NA UFUNI WANDIMOMWENE!

3. Thangwi yanji ufuni wandimomwene pakati pa mamuna na nkazi ndi wakukwanisika?

³ Lerini Nyimbo Ikulo 8:6. Ufuni usalandaniswa na ‘lirimi ya moto wa Yah.’ Thangwi yanji? Thangwi Yahova ndiye Adatomesa ufuni unoyu. Iye acita munthu mwakulandana na iye mbampasa luso yakupangiza ufuni. (Gen. 1:26, 27) Mulungu pidapereka iye Eva kuna Adhamu, mafala adalonga Adhamu akhali mafala akupangiza ufuni. Mwakukhonda penula, Eva akhali na ufuni ukulu kuna Adhamu. Mwandimomwene, Yahova acita Eva kubulukira mwa Adhamu. (Gen. 2:21-23) Nakuti Yahova apasa anthu luso yakupangiza ufuni, mphyakukwanisika kuti mamuna na nkazi akhale na ufuni wakuwanga na wandimomwene kwa unango na ndzace.

4, 5. Fokotozani mwacigwagwa Nyimbo ya Salomoni.

⁴ Nyimbo ya Salomoni isafokotoza mwadidi ufuni wakuti mamuna na nkazi anakwanisa kuupangiza kwa unango na ndzace. Bukhu ineyi yalembwa ninga nyimbo inapangiza mbiri ya kufunana kwa ntsikana wa cisa ca Sunemu na mphale wace wakufunika wakuti akhali nkumbizi. Ntsikana unoyu aendeswa ku nsasa wa Salomoni thangwi kubalika kwace kwatundusa Salomoni wakuti akhali mu nsasa wace cifupi na mbuto yakuti ntsikana unoyu akhaonera munda wa mauva. Kubulukira pakutoma, pisaonekeratu kuti iye asafuna kakamwe mphale wace. Maseze Salomoni ayesera kutundusa ntsikana unoyu, iye apangiza pakweca kuti akhafuna kakamwe kukhala na mphale wace wakufunika. (Nyimbo Ikulo 1:4-14) Nkumbizi asaka ntsikana wace m’misasa mbalonga mafala akufunana unango na ndzace.​—Nyimbo Ikulo 1:15–17.

⁵ Salomoni abwerera ku Yerusalemu, mbakwata ntsikana unoyu; mbwenye nkumbizi antowerera. (Nyimbo Ikulo 4:1-5, 8, 9) Salomoni acita pyonsene toera kufuniwa na ntsikana unoyu, mbwenye pyacimwanika. (Nyimbo Ikulo 6:4-7; 7:1-10) Pakumalisa, mambo atawirisa kuti iye abwerere kunyumba kwace. Nyimbo ineyi isamalisira na mafala a cifuno ca ntsikana unoyu akuti nyakufunika wace akhale “ninga mbawala” mbabwera nakuthamanga kuna iye.​—Nyimbo Ikulo 8:14.

6. Thangwi yanji mphyakunentsa kudzindikira anyakucita khundu m’bukhu ya Nyimbo ya Salomoni?

⁶ Nyimbo ya Salomoni ndi yadidi kakamwe. Iyo isacemerwa ‘nyimbo ikulu.’ Mbwenye mwakubverana na bukhu ya Novo Dicionário Bíblico do Intérprete, Salomoni nee alonga madzina a anyakucita khundu mu ndzidzi unacitika pinthu. (Nyimbo Ikulo 1:1) Toera kukhonda kudodomesa kubalika kwa mafala a nyimbo ineyi na mafala acibaliro a nyakulemba, madzina nee aphatisirwa. Ngakhale kuti madzina nee asapangizwa, tinakwanisa kudzindikira kuti mbani akulonga mwakubverana na malongero awo.b

‘MAFALA AKO AUFUNI NDI ADIDI KAKAMWE KUPIRINGANA VINYU’

7, 8. Kodi Nyimbo ya Salomoni isapangiza tani mafala akufunana kwa nkumbizi na ntsikana wace? Perekani pitsandzo.

⁷ Nyimbo ya Salomoni yadzala na ‘mafala akufunana’ kwa ntsikana na mphale wace. Ngakhale kuti mafala anewa alembwa mu pyaka 3.000 nduli, pontho anyakuleri anango nee asaabvesesa mwadidi lero, iwo ali na mabvekero mazinji, mabvero anapangizwa mwenemu si acilendo kwa ife tayu. Mwacitsandzo, nkumbizi asimba maso akubalika a ntsikana mbaalandanisa na “a nkhangaiwa.” (Nyimbo Ikulo 1:15) Ntsikana unoyu nee alandanisa maso a nkumbizi na maso a nkhangaiwa, mbwenye aalandanisa na nkhangaiwa ene. (Lerini Nyimbo Ikulo 5:12.) Kwa ntsikana unoyu, khundu yakupswipa ya diso ya nkumbizi idazungulirwa na khundu yakucena ikhaoneka ninga nkhangaiwa yakuti ikusamba mu nkaka.

⁸ Ntsikana na nkumbizi asimba kubalika kwa unango na ndzace, mbwenye iwo nee asimba makhaliro akudambo basi tayu. Onani pidalonga nkumbizi thangwi ya mafala a ntsikana wace. (Lerini Nyimbo Ikulo 4:7, 11.) Mphale alonga kuti milomo yace ‘isatapira ninga khana ya uci.’ Thangwi yanji? Thangwi uci wa mu khana ngwakutapira kakamwe na wakununkhira kupiringana uci wakukamulwa. Mafala akuti ‘uci na nkaka piri pa lirimi yako’ asabveka kuti mafala ace mbadidi na akubalika. Natenepa, pidalonga nkumbizi kuna ntsikana wace kuti ‘iwe ndiwe wakubalika kakamwe, na wakusowa cirema’ iye akhalonga pizinji kupiringana kubalika kwa manungo ace.

9. (a) Kodi ufuni wa amuna na akazi akumanga banja usaphatanizanji? (b) Thangwi yanji anyakumanga banja asafunika kulonga mafala akufunana?

⁹ Kumanga banja si ninga kucita cibverano cakuti nkhabe funika kupangiza ufuni na mabvero. Mbuto mwace, ufuni ndi nkhaliro wakufunika kakamwe pabanja Yacikristu. Kodi ndi ntundu upi wa ufuni unalonga ife? Ndi ufuni wakutsogolerwa na midida ya Bhibhlya? (1 Jwau 4:8) Ndi ufuni ninga unapangiza anthu acibale kwa unango na ndzace? Ndi ufuni wakuwanga na wakuphatana ninga unapangiza axamwali andimomwene? (Jwau 11:3) Ndi ufuni ninga unapangiza mamuna na nkazi kwa unango na ndzace? (Mis. 5:15-20) Inde, ufuni wandimomwene na wakuwanga wa anyakumanga banja usaphataniza mitundu ineyi ya ufuni. Munthu asabva kuti asafuniwa khala ufuni unoyu usapangizwa kwa iye. Natenepa, mphyadidi kakamwe kuti anyakumanga banja acite pyonsene toera mabasa a ntsiku na ntsiku akhonde kuapingiza kupangiza mafala aufuni! Kupangiza mafala aufuni munjira ineyi kunaphedza kakamwe citsidzikizo na kutsandzaya kwa anyakumanga banja. M’mbuto zakuti anthu asacita kusakirwa ndzawo wakumanga naye banja mbakhonda kuonana mpaka ntsiku yakumanga banja, kudziwa kuti asafunika kupangiza ufuni wawo na mafala awo kwa unango na ndzace pinadzaaphedza kuti ufuni wawo ukule mbuwangisa pabanja yawo.

10. Kodi kulonga mafala akufunana kunakhuya tani banja?

¹⁰ Mafala akufunana asaphedza anyakumanga banja munjira inango yadidi. Mambo Salomoni aperekeka toera kucita nkufu ‘wa ndalama wakubalikiswa na prata’ kuti aupase ntsikana Sulamita. Salomoni ansimba kakamwe mbalonga kuti iye akhali wakubalika “ninga mwezi, wakuyetima ninga dzuwa.” (Nyimbo Ikulo 1:9-11; 6:10) Mbwenye ntsikana apitiriza kukhala wakukhulupirika kwa mphale wace, nkumbizi. Ninji pidawangisa na kubalangaza ntsikana unoyu mu ndzidzi ukhakhala iwo kutali na kutali? (Lerini Nyimbo Ikulo 1:2, 3.) Iye akumbuka ‘mafala aufuni’ akhapangiza nkumbizi. Kwa iye mafala anewa akhali ‘adidi kakamwe kupiringana vinyu’ yakuti isatsandzayisa ntima, pontho dzina ya nkumbizi ikhali ninga ‘mafuta akununkhira’ angatsanulirwa mu nsolo. (Sal. 23:5; 104:15) Inde, kukumbuka mafala adidi aufuni anapangizwa, kunaphedza toera kuthimizira na kuwangisa ufuni. Natenepa, mphyakufunika kakamwe kuti anyakumanga banja apangize mafala awo aufuni kwa unango na ndzace!

LEKANI KULAMUSA UFUNI MWA INE ‘MPAKA PA NDZIDZI WAKUTHEMA’

11. Kodi Akristu akukhonda manga banja anapfundzanji thangwi ya mafala a Sulamita akudumbirisa anango toera akhonde kuyesera kulamusa ufuni mwa iye?

¹¹ Nyimbo ya Salomoni isaperekambo uphungu kwa Akristu akuti adzati kumanga banja, makamaka ale akuti akusaka munthu wakumanga naye banja. Ntsikana unoyu nee akhali na mabvero aufuni kuna Salomoni. Iye adumbirisa atsikana a ku Yerusalemu mbaapanga kuti: ‘Lekani kuyesera kulamusa ufuni mwa ine mpaka pa ndzidzi wakuthema.’ (Nyimbo Ikulo 2:7; 3:5) Thangwi yanji? Thangwi si pyakuthema tayu kupangiza ufuni kwa munthu onsene anaona ife. Natenepa, mphyandzeru kuti Nkristu wakuti asafuna kusemba peno kusembwa adikhire mwakupirira mpaka kugumana munthu wakuti anakwanisa kunfuna na ntima onsene.

12. Thangwi yanji ntsikana Sulamita akhafuna nkumbizi?

¹² Thangwi yanji ntsikana Sulamita akhafuna nkumbizi? Ndimomwene kuti akhali wakubalika, mbamulandanisa na “mbawala”; manjace akhali akuwanga ninga “ndalama”; miyendo yace ikhali yakubalika na yakuwanga ninga ‘mizati ya mwala wa marmore.’ Mbwenye iye nee akhali wakuwanga na wakubalika basi tayu. Kuna Sulamita, ‘mphale wace wakufunika’ akhali ‘ninga muti wa maçã pakati pa miti ya minga.’ Iye akhadziwa kuti mphale unoyu akhafuna Yahova, akhali wa maonero auzimu, na wa makhaliro adidi.​—Nyimbo Ikulo 2:3, 9; 5:14, 15.

13. Thangwi yanji nkumbizi akhafuna ntsikana Sulamita?

¹³ Ndiye tanimbo ntsikana Sulamita? Maseze akhali wakubalika kakamwe wakuti kubalika kwace kwatundusa Salomoni wakuti akhali na ‘anyanyi 60 na adzakazi 80 na amiyali akukhonda lengeseka,’ Sulamita aona kuti akhali ninga “luwa ya ku Saroni”—luwa yakucepeseka. Ntsikana unoyu akhali wa maonero akulinganira kakamwe na wakucepeseka. Natenepa, si pyakudzumisa tayu kuti iye akhali ninga ‘luwa ya bande pakati pa minga’​—cinthu cakudziwika kakamwe kuna nkumbizi! Iye akhali wakukhulupirika kwa Yahova.​—Nyimbo Ikulo 2:1, 2; 6:8.

14. Kodi Akristu akuti asafuna kumanga banja anapfundzanji thangwi ya ufuni unapangizwa m’bukhu ya Nyimbo ya Salomoni?

¹⁴ M’Bhibhlya, Akristu asacenjezwa toera kumanga banja ‘basi ene mwa Mbuya.’ (1 Akor. 7:39) Munthu wakuti asafuna kumanga banja asacalira kubvundzirana na munthu wakuti nee si Mboni yakubatizwa, mbwenye asasaka kubvundzirana na munthu wakukhulupirika pakati pa alambiri a Yahova. Anyakumanga banja asadziwa kuti anadzathimbana na nyatwa mu umaso mu ndzidzi unawangisira iwo toera kukoya ntendere na kuphatana mwauzimu kwa banja yawo. Pyenepi pisaphemba cikhulupiro na kukhulupirika kuna Mulungu​—anewa ndi makhaliro akufunika kakamwe toera kuasaka muna munthu wa kubanyirana naye. Mphale nkumbizi na ntsikana Sulamita aona makhaliro anewa kwa unango na ndzace.

MANKHADZI WANGA NDI NINGA MUNDA WA ‘MALUWA WAKUZUNGULIRWA NA MPANDA’

15. Thangwi yanji Sulamita ndi citsandzo cadidi kwa Akristu akuti adzati kumanga banja?

¹⁵ Lerini Nyimbo Ikulo 4:12. Thangwi yanji nkumbizi asalandanisa Sulamita na munda wa ‘maluwa wakuzungulirwa na mpanda’? Munda wa maluwa wakuzungulirwa na mpanda nee usapitwa na munthu onsene anafuna. Basi ene munthu anakwanisa kupita mwenemu na pansuwo udafungwa. Ntsikana Sulamita ndi ninga munda unoyu, thangwi iye akhapangiza ufuni wace kuna mphale wace basi akhadikhira iye kumanga naye banja. Mu kukhonda kutunduswa na manyengerero a Salomoni, Sulamita apangiza kuti iye ndi ninga “mpanda” tayu ninga “nsuwo” wakuti nkhabe nentsa kufunguka. (Nyimbo Ikulo 8:8-10) Ninga Sulamita, Akristu akuti asafuna kumanga banja, asakoya ufuni wawo na mafala awo akupangiza ufuni toera kupangiza kuna ndzawo wa m’banja.

16. Kodi Nyimbo ya Salomoni isatipfundzisanji thangwi ya kubanyirana?

¹⁶ Pidaphembwa Sulamita toera kuenda pabodzi ku mbuto inango na nkumbizi pa ndzidzi wakutoma kwa malimwe, abaleace nee antawirisa. Mbuto mwace, iwo ampasa basa yakuonera munda wa mauva. Thangwi yanji? Kodi iwo nee akhan’nyindira? Kodi akhanyerezera kuti panango akhali na pifuno pyaulukwali? Nkhabe. Iwo asaka kutsidzikiza mwanankazi wawo toera akhonde kuikhika pa mayesero. (Nyimbo Ikulo 1:6; 2:10-15) Ineyi ndi ntsonga yakufunika kwa Akristu akukhonda manga banja: Mu ndzidzi wa kubanyirana, citani pyonsene toera kukoya makhaliro akucena. Calirani kukhala pa mbuto yanu mwekha. Maseze kupangiza ufuni munjira yakucena ndi kwakuthema, citani pyonsene toera kucalira mayesero.

17, 18. Kodi mwaphindula tani mu kudinga bukhu ya Nyimbo ya Salomoni?

¹⁷ Akristu asamanga banja mbapangiza uxamwali na ufuni wakukwana kuna unango na ndzace. Nakuti Yahova ndiye adatomesa masasanyiro a banja, iye nee asafuna kuti banja ikhale ya ndzidzi wakucepa. Natenepa, mphyadidi kuti anyakumanga banja awangisire toera moto wa ufuni wawo upitirize kugaka, mbapangiza makhaliro akuti ufuni unakwanisa kuthimizirika.​—Marko 10:6-9.

¹⁸ Khala musafuna kumanga banja, sakani munthu wakuti mwandimomwene munakwanisa kunfuna na ntima onsene, buluka penepo citisani kuti ufuni unoyu ukhale wakuwanga, na wakukhonda mala ninga pinapangizwa m’bukhu ya Nyimbo ya Salomoni. Mwakukhonda tsalakana khala mukusaka munthu toera kumanga banja peno nkhabe, peno mwamanga kale banja, imwe munakwanisa kukhala na ufuni wandimomwene—thangwi iwo ndi ‘lirimi ya moto wa Yah.’—Nyimbo Ikulo 8:6.

[Pidzindikiro pyapantsi]