‘Bveserani Mafala a Anthu Audziwisi’

1. Thangwi yanji tisapaswa uphungu, pontho thangwi yanji tonsene tisafunika kupaswa uphungu?

MIDZIDZI inango tonsene tisafunika kupaswa uphungu. Midzidzi inango panango tinaphemba uphungu kuna munthu analemedza ife. Panango m’bale anatipanga kuti tiri kutoma “kufamba munjira yakuipa” peno tiri kucita cinthu cakuti cinatibweresera nyatwa. (Agal. 6:1) Kusiyapo pyenepi, panango tinapaswa uphungu tingacita madodo makulu. Mwakukhonda tsalakana kuti thangwi yanji tapaswa uphungu tisafunika kuutawira. Kucita pyenepi ndi kwadidi, pontho kunakwanisa kupulumusa umaso wathu.—Mis. 6:23.

2. Mwakubverana na Misangani 12:15, thangwi yanji tisafunika kubvera uphungu?

² Lemba idabuluswa nsolo uno, isalonga toera ‘tibvesere mafala a anthu audziwisi.’ (Mis. 22:17) Nkhabe munthu anadziwa pinthu pyonsene. Ndzidzi onsene tinagumana munthu wakuti asadziwa pinthu pizinji peno ali na maluso mazinji kupiringana ife. (Lerini Misangani 12:15.) Natenepa, tingabvera uphungu tisapangiza kuti ndife akucepeseka. Pontho pisapangiza kuti ife tisadzindikira pinthu pinacimwana ife kucita. Kusiyapo pyenepi, pisapangizambo kuti tisafuna ciphedzo ca anango toera tikwanirise pifuno pyathu. Yahova atsogolera Mambo waudziwisi Salomoni toera kulemba kuti: ‘Pangakhala na mapungu mazinji pinthu pisafamba mwadidi.’—Mis. 15:22.

3. Kodi ife tinakwanisa kupaswa uphungu munjira zipi?

³ Njira ibodzi yakupaswa uphungu ndi ndzidzi unaleri ife Bhibhlya peno mabukhu athu. Mu ndzidzi unoyu, ife tinakwanisa kugumana pinthu pyakuti pinaticitisa kunyerezera pinacita ife mu umaso wathu pyakuti tisafunika kupicinja. (Aheb. 4:12) Mbwenye tinakwanisambo kutambira uphungu munjira inango. Mwacitsandzo, nkulu wa mpingo peno m’bale unango wakuti ali na uxamwali wakuwanga na Yahova panango anatipanga cinthu cakuti tisafunika kucisasanyira. Khala munthu asatifuna mpaka kutipasa uphungu wakubuluka m’Bhibhlya, tisafunika kupereka takhuta, mbatibvesera uphungu unatipasa iye na kuwangisira toera kuuphatisira.

4. Mwakubverana na Koelete 7:9, ninji pinafunika ife kucalira munthu angatipasa uphungu?

⁴ Mwandimomwene, panango pinakhala pyakunentsa kubvera na kuphatisira uphungu unapaswa ife. Pontho pyenepi panango pinatitsukwalisa. Thangwi yanji? Thangwi ngakhale tisadziwa kuti ndife akusowa ungwiro, panango pinakhala pyakunentsa kutawira uphungu munthu angatipanga kuti tacita madodo. (Lerini Koelete 7:9.) Panango tinasaka mathangwi toera tikhonde kutawira uphungu. Peno tinasaka kudziwa mathangwi adancitisa kutipasa uphungu peno kutsukwala thangwi ya njira idatipasa iye. Panango tinayesera kusaka madodo a munthu adatipasa uphungu mbatilonga: ‘Iye nee akhafunika kundipasa uphungu. Iye asacitambo madodo.’ Pontho khala nee takomerwa na uphungu udapaswa ife panango tinaukhonda peno tinasaka munthu unango thangwi tisadikhira kuti anatipasa uphungu unafuna ife kubvesera.

5. Tinapfundzanji mu nsolo uno?

⁵ Mu nsolo uno tinapfundza pitsandzo pinagumanika m’Bhibhlya pinalonga thangwi ya anthu adakhonda na adatawira uphungu. Pontho tinapfundzambo pinthu pinafuna kutiphedza toera kutawira uphungu na kuphedzeka nawo tingautawira.

ANTHU ADAKHONDA UPHUNGU

6. Tisapfundzanji na njira idatawira Robhoamu uphungu?

⁶ Onani citsandzo ca Robhoamu. Pidakhazikiswa iye ninga mambo wa Izraeli, anthu aenda kuna iye toera kuncita phembo. Iwo am’phemba toera alulupise basa ikulu idaapasa babace, Salomoni. Robhoamu acita pinthu mwandzeru mbaenda kaphemba uphungu kuna amuna akulu a mu Izraeli. Amuna akulu anewa apanga Mambo kuti iye mbadatawira phembo idacita anthu iwo mbadantumikira ndzidzi onsene. (1 Ama. 12:3-7) Pisaoneka kuti Robhoamu nee akomerwa na uphungu udapaswa iye na amuna anewa. Natenepa iye aenda kasaka uphungu kuna amuna adakula pabodzi na iye. Amuna anewa panango akhali nkati mwa pyaka 40 pyakubalwa. Pisaoneka kuti iwo akhali na maluso pang’ono. (2 Pya dziko. 12:13) Mbwenye amuna anewa apasa Robhoamu uphungu wakuipa. Iwo ampanga toera athimizire basa ya mbumba. (1 Ama. 12:8-11) Nakuti Robhoamu akhadapaswa maonero akusiyana, iye akhafunika kucita phembero kuna Yahova toera kudziwa uphungu ukhafunika iye kubvera. M’mbuto mwakucita pyenepi, iye abvera uphungu udakomerwa na iye, pontho acita pidapangwa iye na aphale andzace. Pyenepi pyabweresa nyatwa zizinji kuna Aizraeli na kuna iye. Uphungu unatambira ife panango nee unakhala uphungu unafuna ife kubvesera. Mbwenye khala uphungu unoyu wabuluswa m’Bhibhlya tisafunika kuubvera.

7. Citsandzo ca Mambo Uziya cisatipfundzisanji?

⁷ Mambo Uziya akhonda kubvera uphungu. Iye apita m’mbuto inango mu templo ya Yahova yakuti basi ene ndi anyantsembe akhatawiriswa kupita toera kupereka insenso. Anyantsembe a Yahova ampanga: ‘Mambo Uziya, imwe nee musafunika kupisa insenso kuna Yahova. Basi ene ndi anyantsembe asafunika kupisa insenso.’ Uziya atawira tani? Iye mbadacepeseka mbatawira uphungu mbabuluka mu templo mwakucimbiza, panango Yahova mbadamulekerera. Mbwenye ‘Uziya aipirwa.’ Thangwi yanji iye nee abvera uphungu? Pisaoneka kuti thangwi ya kukhala mambo anyerezera kuti mbadakwanisa kucita pinthu pyonsene pikhafuna iye. Mbwenye Yahova nee akhanyerezera tenepo. Thangwi yakucita pinthu pyakuti iye nee akhadatawiriswa kupicita, Uziya aphatwa na matanya, pontho ‘apitiriza na matanya mpaka ntsiku yakufa kwace.’ (2 Pya dziko. 26:16-21) Citsandzo ca Uziya cisatipfundzisa kuti mwakukhonda tsalakana miyai iri na ife, tingakhonda kubvera uphungu wa Bhibhlya nee tinakhala akutawirika kuna Yahova.

ANTHU ADATAWIRA UPHUNGU

8. Yobe atawira tani uphungu udapaswa iye?

⁸ Mwakusiyana na pitsandzo pidamala ife kuona, m’Bhibhlya musagumanikambo pitsandzo pyadidi pya ale adapaswa nkhombo thangwi yakutawira uphungu. Onani citsandzo ca Yobe. Ngakhale kuti iye akhafuna Mulungu, pontho akhafuna kunkomeresa, iye nee akhali wakusowa madawo. Thangwi ya nyatwa zikhathimbana na iye, Yobe alonga pinthu mwakukhonda nyerezera. Na thangwi ineyi iye apaswa uphungu na Eliyu, pontho na Yahova. Yobe atawira tani uphungu unoyu? Mwakucepeseka iye aubvera. Iye alonga: ‘Ine ndalonga mwakusowa ndzeru, natenepa, ndisatsumbikika thangwi ya pinthu pidalonga ine, mbandikhala pa pfumbi na pa dotha toera kupangiza kutcunyuka kwanga.’ Yahova apasa nkhombo Yobe thangwi iye atawira uphungu mwakucepeseka.—Yobe 42:3-6, 12-17.

9. Mose atawira tani pidapaswa iye uphungu, pontho thangwi yanji ndi citsandzo cadidi kuna ife?

⁹ Mose ndi citsandzo cadidi ca munthu adatawira uphungu pidamala iye kucita madodo makulu. Ntsiku inango iye aipirwa mbakhonda kupasa mbiri Yahova. Na thangwi ineyi, Mose nee atawiriswa kupita mu Dziko Yakupikirwa. (Num. 20:1-13) Mose pidapanga iye Yahova toera acinje cisankhulo cace, Yahova ampanga: ‘Leka kulonga pontho na ine thangwi ya pinthu pyenepi.’ (Deut. 3:23-27) Ngakhale tenepo, Mose nee aipirwa. M’mbuto mwace, iye atawira cisankhulo ca Yahova, pontho Yahova apitiriza kumphatisira toera kutsogolera Aizraeli. (Deut. 4:1) Yobe na Mose atawira uphungu. Pontho iwo ndi pitsandzo pyadidi kuna ife toera kupitowezera. Yobe acinja maonero ace. Iye nee asaka mathangwi toera kukhonda uphungu. Mose apangiza kuti atawira uphungu wa Yahova thangwi yakupitiriza kukhala wakukhulupirika ngakhale pidamala iye kuluza mwai wakuti akhaufuna kakamwe.

10. (a) Mwakubverana na Misangani 4:10-13, thangwi yanji ndi pyakufunika kubvera uphungu (b) Ndi makhaliro api adapangiza abale pidamala iwo kutambira uphungu?

¹⁰ Tinaphedzeka kakamwe tingatowezera citsandzo ca amuna akukhulupirika ninga Yobe na Mose. (Lerini Misangani 4:10-13.) Abale na alongo azinji atowezera pitsandzo pyawo, pontho abvera uphungu. Onani kuti m’bale anacemerwa Emmanuel, anakhala ku Kongo alonganji thangwi ya uphungu udatambira iye: “Abale a mu mpingo mwanga akuti akhali na uxamwali wakuwanga na Yahova, aona kuti uxamwali wanga na Yahova ukhali pangozwi, pontho iwo ayesera kundiphedza. Ndaphatisira uphungu udandipasa iwo, pontho pyenepi pyandiphedza toera kucalira nyatwa zizinji.”b Mpainiya unango anakhala ku Kanadha anacemerwa Megan alonga tenepa thangwi yakupaswa uphungu: “Ndzidzi onsene uphungu ukhapaswa ine nee ndi ukhafuna ine kubva, mbwenye ndi ukhafunika ine kubvesera.” Pontho m’bale wa ku Croácia anacemerwa Marko alonga: “Ndaluza mwai wakutumikira, mbwenye ndaona kuti uphungu udatambira ine wandiphedza toera ndiwangise pontho uxamwali wanga na Yahova.”

11. M’bale Karl Klein alonganji thangwi yakutawira uphungu?

¹¹ Citsandzo cinango ca munthu adaphedzeka thangwi ya kutawira uphungu ndi ca M’bale Karl Klein wakuti atumikira ninga m’bodzi wa Mathubo Akutonga. Mu mbiri yace ya umaso, M’bale Klein alonga kuti ulendo unango apaswa uphungu wakuwanga na m’bale Joseph Rutherford, wakuti akhali xamwali wace wa ponda ndipondembo. M’bale Klein alonga kuti pakutoma nee atawira mwadidi uphungu udapaswa iye. Iye alonga: “Pidagumanikana ife pontho, M’bale Rutherford andimwanyika: ‘Uli tani Karl!’ Mbwenye nakuti ndikhali wakuipirwa, basi ene ndantawira mwakunyinyirika. M’bale Rutherford andipanga: ‘Karl, cita mphole-mphole. Sathani ali nduli mwako.’ Ine ndantawira mwamanyadzo kuti: ‘Nee ndiri wakuipirwa na imwe M’bale Rutherford.’ Mbwenye iye akhadziwa kuti ine ndikhadaipirwa na iye. Na thangwi ineyi, alonga pontho: ‘Ndabvesesa, basi ene cita mphole-mphole. Sathani ali nduli mwako.’ Iye akhalonga undimomwene, ife tingapitiriza kuipirwa na m’bale wathu, makamaka khala atipanga cinthu cakuti akhafunika kutipanga . . . , pinakhala pyakukhonda nentsa kuna Sathani kuticitisa kugwa mu nsampha wace.”c (Aef. 4:25-27) M’bale Klein atawira uphungu wa m’bale Rutherford, pontho apitiriza kukhala axamwali a ponda ndipondembo.

NINJI CINAFUNA KUTIPHEDZA TOERA KUTAWIRA UPHUNGU?

12. Kucepeseka kunatiphedza tani toera kutawira uphungu? (Masalmo 141:5)

¹² Ninji cinafuna kutiphedza toera kutawira uphungu? Tisafunika kukhala akucepeseka mbatikumbuka kuti thangwi yakusowa ungwiro midzidzi inango tinadodoma. Ninga pidaona ife pakutoma, Yobe akhali na maonero akuphonyeka, mbwenye mukupita kwa ndzidzi iye acinja manyerezero ace. Pontho Yahova ampasa nkhombo thangwi ya pyenepi. Thangwi yanji? Thangwi Yobe akhali wakucepeseka. Iye apangiza kuti akhali wakucepeseka pidatawira iye uphungu wa Eliyu, ngakhale kuti iye akhali nkulu kakamwe kupiringana Eliyu. (Yobe 32:6, 7) Kucepeseka kunatiphedzambo toera kuphatisira uphungu, ngakhale tisaona kuti nee tathema kupaswa uphungu unoyu peno anatipasa ndi mwana kakamwe. Nkulu wa mpingo m’bodzi wa ku Kanadha alonga: “Nakuti ife nkhabe kwanisa kuona makhaliro athu ninga munationera anango, mphapo tinakwanisa tani kuthambaruka tingakhonda kupaswa uphungu na anango?” Tonsene tisafunika kukulisa misapo ya nzimu wakucena, na kukhala amwazi mphangwa na apfundzisi adidi kakamwe a mphangwa zadidi.—Lerini Masalmo 141:5.

13. Tisafunika kuona tani uphungu unapaswa ife?

¹³ Onani uphungu ninga cipangizo ca ufuni wa Mulungu. Yahova asafuna udidi wathu. (Mis. 4:20-22) Tingapaswa uphungu kubulukira m’Bhibhlya, mabukhu akubuluswa m’Bhibhlya peno na abale akuti ali na uxamwali wakuwanga na Yahova, pyenepi pisapangiza kuti iye asatifuna. Ahebheri 12:9, 10 isalonga: “Iye asacita pyenepi toera atiphedze.”

14. Tisafunika kunyerezeranji tingapaswa uphungu?

¹⁴ Nyerezerani uphungu, tayu njira idapaswa imwe. M’midzidzi inango tinaona kuti uphungu udapaswa ife nee waperekwa munjira yadidi. Mwandimomwene, munthu anapereka uphungu asafunika kuupereka munjira yakuti inakhala yakukhonda nentsa kuutawira.d (Agal. 6:1) Mbwenye khala ndife anapaswa uphungu tisafunika kunyerezera pinapangwa ife. Ngakhale kuti tisaona kuti munthu adatipasa uphungu akhafunika kutipasa munjira yadidi, tisafunika kubvundzika: ‘Ngakhale kuti nee ndakomerwa na njira idaperekwa uphungu, pana cinthu cakuti ndinakwanisa kucipfundza kubulukira mu uphungu unoyu? Ndinakwanisa kuduwala madodo a munthu adandipasa uphungu mbandipfundza na uphungu udandipasa iye?’ Tingabvera uphungu unapaswa ife toera tikwanise kuphedzeka nawo tisapangiza kuti ndife audziwisi.—Mis. 15:31.

TINGAPHEMBA UPHUNGU TINAPHEDZEKA

15. Thangwi yanji tisafunika kuphemba uphungu?

¹⁵ Bhibhlya isatipanga toera tiphembe uphungu. Misangani 13:10 isalonga: ‘Udziwisi uli na ale anasaka uphungu.’ Unoyu ndi undimomwene. Anthu anaphemba anango toera kuapasa uphungu kazinji kene asacita pisankhulo pyadidi kupiringana ale akuti nee asasaka uphungu. Natenepa, khalani na nsambo wakuphemba uphungu.

16. Ndi mu ndzidzi upi wakuti tisafunika kuphemba uphungu?

¹⁶ Ndi mu ndzidzi upi wakuti tisafunika kuphemba uphungu kuna abale na alongo athu? Onani pitsandzo pingasi. (1) Mulongo m’bodzi asaphemba m’mwazi mphangwa wa maluso toera aende naye pabodzi ku pfundziro yace. Buluka penepo asam’phemba uphungu toera kudziwa kuti asafunika kucitanji toera kukhala mpfundzisi wadidi. (2) Mulongo wakuti nee amanga banja asafuna kugula nguwo. Natenepa asaphemba mulongo wakuti ali na uxamwali wakuwanga na Yahova toera kupereka maonero ace thangwi ya nguwo zinafuna iye kusankhula. (3) M’bale m’bodzi aphembwa toera kucita nkhani yapakweca paulendo wace wakutoma. Iye asaphemba m’bale wakuti ali na maluso akucita nkhani kuti am’bvesere mu ndzidzi unayesera iye nkhani yace, buluka penepo ampange makhundu anafunika iye kusasanyira. Ngakhale kuti m’bale asacita nkhani mu pyaka pizinji anakwanisa kuphemba uphungu kuna m’bale wakuti ali na maluso akucita nkhani, buluka penepo mbaphatisira uphungu udapaswa iye.

17. Tinaphedzeka tani tingatawira uphungu?

¹⁷ M’masumana anafuna kudza peno m’miyezi inafuna kudza, ife tinapaswa uphungu. Panango tinaupaswa na m’bale peno tinaugumana mu ndzidzi unaleri ife Bhibhlya na m’mabukhu athu. Pyenepi pingacitika kumbukani pidapfundza ife. Pitirizani kukhala akucepeseka. Nyerezerani uphungu udapaswa imwe, tayu adakupasani peno njira idapaswa imwe, pontho uphatisireni. Nkhabepo munthu adabalwa na udziwisi. Mbwenye ‘tingabvera uphungu mbatitawira kulangwa,’ Bhibhlya isapikira kuti ‘tinakhala audziwisi.’—Mis. 19:20.