-
Ngozwi Ya Utongi Wakutawira KudyekerwaNcenjezi (Wa Pfundziro)—2015 | Janeiro 1
-
-
NSOLO WA REVISTA | MUNATSANDZAYA TANI NA BASA YANU
Ngozwi Ya Utongi Wakutawira Kudyekerwa
Utongi wakutawira kudyekerwa ndi utongi wakuponderera anthu toera kukwanirisa pifuno pyawo. Kuponderera kweneku kwatoma kale kakamwe. Mwacitsandzo, Bhibhlya iri na mwambo wakukhondesa kudyekerwa pakutonga miseru, kupangiza kuti ncitiro unoyu ukhali wakudziwika kakamwe mu pyaka pyakupiringana 3.500 nduli. (Eksodo 23:8) Mwandimomwene, kudyekera kusaphataniza pizinji kakamwe. Akulu a mautongi anatawira kudyekerwa, midzidzi inango asaba pinthu peno kobiri mu kubandza mwai wakucita mabasa akuti nee apangwa. Iwo asaphatisirambo pidzo pyawo toera kuphedzera axamwali na acibale awo mwakusowa cilungamo.
Mu ndzidzi wakuti kudyekera kusagumanika m’misoka mizinji ya anthu, pisapangiza kuti ncitiro unoyu uli na mitcitci yakuwanga mu utongi. Bukhu ya Global Corruption Barometer ya 2013 yakubuluswa na Transparency International, yalonga kuti anthu pa dziko yonsene yapantsi asadziwa kuti misoka mixanu inatawira kakamwe kudyekerwa ndi ya ndale, apolixa, akulu a mautongi, anyakukhazikisa mitemo na anyakutonga miseru. Dingani mphangwa zingasi zinafokotoza pya uipi unoyu.
● AFRIKA: Mu caka 2013, akulu a mautongi akukwana 22.000 ku Afrika Wakubangwe apumphwa mulando thangwi ya kutawira kudyekerwa.
● AMERIKA: Mu caka 2012, ku Brazil, anthu akukwana 25 apumphwa mulando thangwi yakuphatisira kobiri ya utongi wa dziko toera kuphedzera pinthu pyandale. M’bodzi wa anthu anewa adapumphwa akhali nkadamu wakutoma wa dziko ya Brazil.
● AZYA: Ku Seul, Korea Wakubangwe, anthu akukwana 502 afa pa cidengwa cidacitika mu loja ikulu mu caka 1995. Anyakufufudza pyakucitika alonga kuti ayang’aniri a nzinda akhadadyekerwa toera kutawirisa anyakulemba anthu mabasa kuti aswe mitemo yacitsidzikizo.
● EUROPA: Cecilia Malmström m’bodzi wa anyabasa a mu European Commission Home Affairs Commissioner alonga: “Kumwazika kwa ncitiro [wakudyekera ku Europa] ndi kwakudzumatirisa kakamwe,” pontho athimiza kuti “misoka ya ndale inakhondesa ncitiro unoyu isaoneka ninga nee iripobve.”
Kudyekera kuli na mitcitci yakuwanga mu utongi. Mpfundzisi Susan Rose-Ackerman, wakuti asadziwa njira zakukhondesa ncitiro wakudyekera alemba kuti pasafunika “macinjo andimomwene mu njira zinacita mautongi malonda awo.” Maseze ncitiro unoyu usaoneka ninga nee unamala, Bhibhlya isalonga kuti iwo unadzamala.
-
-
Umambo wa Mulungu Utongi Wakukhonda KudyekerwaNcenjezi (Wa Pfundziro)—2015 | Janeiro 1
-
-
NSOLO WA REVISTA | MUNATSANDZAYA TANI NA BASA YANU
Umambo wa Mulungu Utongi Wakukhonda Kudyekerwa
Nkulu anatsalakana pya mpfuma wa ku Nikaragua alonga mu ndzidzi ukhafokotoza iye mabvero ace kuti thangwi yanji ndi pyakunentsa kumalisa utongi wakutawira kudyekerwa: “Thangwi ikulu inacitisa anthu kudyekera ndi yakuti akulu a mautongi asasankhulwa kubulukira mwa anthu anacita nkhaliro unoyu.”
Nee musatawira kuti khala mbumba ya anthu isatawira kudyekerwa, utongi onsene mwakukhonda penula usacitambo pyenepi? Khala ndi tenepo, utongi wakukhonda kutawira kudyekerwa nee usafunika kubulukira mwa mbumba ya anthu. Bhibhlya isalonga utongi unoyu—Umambo wa Mulungu, utongi wakuti Yezu apfundzisa atowereri ace toera kuuphemberera.—Mateo 6:9, 10.
Umambo wa Mulungu ndi utongi wandimomwene wakuti ukutonga kubulukira kudzulu. Iwo unadzapitira mbuto mautongi onsene a anthu. (Masalmo 2:8, 9; Apokalipse 16:14; 19:19-21) Ibodzi mwa nkhombo zinafuna kudzabweresa Umambo kwa anthu ndi kufudza utongi wakutawira kudyekerwa. Dingani pinthu pitanthatu pinafuna kudzacita Umambo.
1. MPHAMBVU
NYATWA: Mautongi a anthu asakhazikiswa kubulukira kwa akhali a n’dziko yawo, kazinji kene mu kulipa nsonkho na kupaswa pidzo. Kobiri ineyi ingagumanywa, isacitisa akulu a mautongi kuiba, pontho anango asatawira kudyekerwa na anthu akuti asafuna kucepeserwa nsonkho wawo peno kobiri inalipa iwo ku utongi. Nsambo unoyu usacitisa kuti utongi uthimizire ntengo wa kulipa nsonkho toera kubwerezera kobiri idabvungwa, mbapikulisa ncitiro wa kudyekera. Mbuto zinacitika pyenepi, anthu akuona ntima asathabuka kakamwe.
ZINAMALA TANI: Umambo wa Mulungu usatambira mphambvu kubulukira kwa Mulungu wamphambvu zonsene, Yahova.a (Apokalipse 11:15) Iwo nee usalipwa nsonkho toera ukwanise kutsalakana utongi wace. Mbuto mwace, ‘mphambvu zikulu kakamwe’ za Mulungu na kupasa kwace mwakudzala manja kwakusowa umbirimi pisapasa cinyindiro cakuti Umambo unadzacita pinthu pyonsene pinafunika kwa anthu ace.—Izaiya 40:26; Masalmo 145:16.
2. NTONGI
NYATWA: Susan Rose-Ackerman, adalongwa mu nsolo udamala alonga kuti mphambvu yakumalisa kudyekera “isafunika itome mu utongi.” Mautongi asaluza kunyindirwa kwawo mu ndzidzi unayesera iwo kumalisa kudyekera pakati pa apolixa peno m’misoka isaphemba nsonkho wa kupita na kubuluka kwa malonda n’dziko mwawo, mbakulekerera pakati pa akulu a mautongi. Ngakhale ntongi wa makhaliro adidi kakamwe wa anthu ndi wakusowa ungwiro. Ninga munalonga Bhibhlya, “Pantsi pano nkhabepo munthu wadidi kakamwe.”—Koelete 7:20.
ZINAMALA TANI: Mwakusiyana na anthu akusowa ungwiro, Yezu Kristu, wakusankhulwa na Mulungu toera kukhala Ntongi wa Umambo, nkhabe kuyeserwa toera kucita pinthu pyakuipa. Yezu apangiza pyenepi mu kukhonda kudyekerwa na cinthu cikulu kakamwe—“madziko onsene a pantsi pano na mbiri yawo.” Yezu apangwa kuti anadzapaswa pyenepi angalambira ntongi wa dziko, Dyabo. (Mateo 4:8-10; Jwau 14:30) Ngakhale mu ndzidzi wakuti Yezu akhathabuswa toera kuphiwa, iye atonga kupitiriza na umumphu wace, mbakhonda kumwa vinyu ikadabvungazwa na nyongo yakuti mbidathondolesa kubva kupha kwace, mbwenye mbidakwanisambo kudzudzumisa manyerezero ace. (Mateo 27:34) Pakulamuswa na Mulungu muli akufa toera kubwerera kudzulu, Yezu akhali wakuthema kakamwe kukhala Ntongi wa Umambo.—Afilipi 2:8-11.
3. KUKHAZIKIKA
NYATWA: Madziko mazinji asacita usankhulo mwakubwereza-bwereza, mbanyengerera anthu toera kusankhula atongi akutawira kudyekerwa akuti nee adzati tonga. Undimomwene ndi wakuti makampanya na usankhulo pisacitisa kudyekera, ngakhale m’madziko a mpfuma. Kubulukira mu kampanya na mabasa anango, anthu a mpfuma asaphedzera mwakuwanga atongi a cincino na antsogolo.
John Paul Stevens nyakutonga wa Nthando Yapadzulu Kakamwe yakutongera miseru ya ku E.U.A. alemba kuti kuphedzera kweneku kusathusa “tayu basi ene udidi na kuthema kwa Utongi, mbwenye kunyindirwambo kwawo na anthu.” Mwakukhonda penula, anthu azinji pa dziko yonsene yapantsi asadziwa kuti misoka ya ndale isatawira kakamwe kudyekerwa kupiringana misoka yonsene.
ZINAMALA TANI: Umambo wa Mulungu usamalisa macitiro a kampanya peno usankhulo wa uthambi mu kukhazikisa utongi wa kwenda na kwenda. (Danyele 7:13, 14) Nakuti Ntongi wace asankhulwa na Mulungu, Umambo wa Mulungu nkhabe kunyindira kuvotarwi na anthu, pontho iwo nkhabe kwanisa kuucinja. Kukhazikika kwawo kusatipasa cinyindiro cakuti mabasa anacita iwo ndzidzi onsene ndi akuphindulisa anthu ace.
4. MIYAMBO
NYATWA: Pakutoma, panango munanyerezera kuti kukhazikisa miyambo ipswa kunacepesa nyatwa. Mbwenye, adziwisi adzindikira kuti kazinji kene kuthimizira miyambo kusakulisa ncitiro wakudyekera. Mwakuthimizira, miyambo isakhazikiswa toera kupungula ncitiro wakudyekera, kazinji kene, pasafunika pizinji toera kuukhazikisa mbwenye usakhala na maphindu akucepa.
ZINAMALA TANI: Miyambo ya Umambo wa Mulungu ndi yakusiyana kakamwe na ya mautongi a anthu. Mwacitsandzo, mbuto mwakulemba tsamba ikulu ya midida, Yezu alonga basi ene n’dida wakuti kazinji kene usacemerwa N’dida wa Ndalama. Iye alonga: ‘Pyonsene pinafuna imwe kuti anthu akucitireni, mucitirembo andzanu.’ (Mateo 7:12) Panango mu njira yakubveka mwadidi, miyambo ya Umambo isagomezera mathangwi na macitiro. Yezu alonga: “Funa ndzako ninga iwe ene.” (Mateo 22:39) Mwakukhonda penula, Mulungu wakuti asaona piri muntima, mbadakulumiza kuphatisirwa kwa mitemo ineyi.—1 Samwele 16:7.
5. MATHANGWI
NYATWA: Pinthu pinacitisa kudyekera ndi ntima wakufuna pyonsene na umbirimi. Kazinji kene, akulu a mautongi na akhali a n’dziko asapangiza makhaliro anewa akuipa. Cidengwa cidacitika mu loja ikulu ku Seul cidalongwa mu nsolo wa nduli, akulu a mautongi atawira kudyekerwa na anyakulemba anthu mabasa akuti akhadziwa kuti kudyekera nee mbukudabvunga kobiri izinji mbuto mwakuphatisira pinthu pyakuthema toera kumanga napyo loja.
Toera kumalisa kudyekera, anthu asafunika kupfundziswa kuti anakunda tani makhaliro akuipa ninga ntima wakufuna pyonsene na umbirimi. Mbwenye mautongi a anthu nee ali na cifuno na maluso toera kukhazikisa ntundu unoyu wa programu yakupfundzisa.
ZINAMALA TANI: Umambo wa Mulungu usamalisa kudyekera na mitcitci yace mu kupfundzisa anthu kuti anakunda tani makhaliro akuipa anacitisa pyenepi.b Mapfundziro anewa asaaphedza ‘kusanduza ndzeru zawo.’ (Aefesi 4:23) Iwo asapfundza kuti mbuto mwa kukhala na ntima wakufuna pyonsene na umbirimi asafunika kukwana na pinthu piri na iwo mbanyerezera anango.—Afilipi 2:4; 1 Timoti 6:6.
6. ANTHU
NYATWA: Ngakhale m’mbuto yadidi kakamwe yakuti iri na mapfundziro a makhaliro adidi, anthu anango anakwanisa kukhala akukhonda kuona ntima na akutawira kudyekerwa. Adziwisi asatawira kuti ineyi ndi thangwi inacitisa mautongi a anthu kukhonda malisa kudyekera. Mautongi asadikhira kuti anapungula kudyekera na makhaliro ace akuipa.
ZINAMALA TANI: Nações Unidas pa Nsonkhano wawo Wakukhondesa Kudyekera alonga kuti toera kuthimbana na kudyekera, mautongi asafunika kukulisa “umumphu, kuona ntima na kucita mabasa adidi.” Maseze asaoneka ninga maonero adidi, Umambo wa Mulungu usacita pizinji kupiringana kukulisa basi ene makhaliro anewa—iwo usaphemba kuti anthu ace akhale na makhaliro anewa. Bhibhlya isalonga kuti ‘anyakufuna pyonsene’ na “ akulonga uthambi” nkhabe kudzapita mu Umambo wa Mulungu.—1 Akorinto 6:9-11; Apokalipse 21:8.
Anthu anakwanisa kupfundza makhaliro anewa adidi kakamwe ninga pidacita Akristu akutoma. Mwacitsandzo, mu ndzidzi udayesera nyakupfundza Simoni kugula nzimu wakucena kuna apostolo, iwo akhonda kudyekerwa mbampanga: ‘Tcinyuka mphapo, mbusiya kudawisa kwako.’ Mudaona Simoni kugoswa kwa cifuno cace cakuipa, aphemba apostolo kuti amphemberere toera akunde cifuno ceneci.—Machitiro 8:18-24.
MUNAKWANISA TANI KUCITA KHUNDU MU UMAMBO
Mwakukhonda tsalakana dziko idabalwa imwe, muli na mwai wakucita khundu mu Umambo wa Mulungu. (Machitiro 10:34, 35) Programu ya mapfundziro inaperekwa na Umambo cincino pa dziko yonsene yapantsi, inadzakupangizani kuti munacita tani pyenepi. Mboni za Yahova zinadzatsandzaya kupfundza na imwe Bhibhlya mwakukhonda lipa, pontho mu ndzidzi wakucepa ninga mphindi khumi pasumana. Mwakuthimizira, munapfundza pizinji pya ‘mphangwa zadidi za Umambo wa Mulungu’ na unadzamalisa tani utongi wakutawira kudyekerwa. (Luka 4:43) Tisakuphembani kupita n’cibverano na Mboni za Yahova zinagumanika mu cisa canu peno pitani mu Web site yathu, jw.org/seh.
[Pidzindikiro pyapantsi]
a Yahova ndi dzina ya Mulungu ninga munalongwa iyo m’Bhibhlya.
b Mwacitsandzo, onani nsolo “É possível ser honesto num mundo corrupto?” mu A Sentinela ya 1.° de Outubro de 2012.
-