Bhibhlya Ndi Bukhu Yakubuluka Kwa Mulungu

1, 2. Ndi munjira zipi Bhibhlya ndi muoni wakutsandzayisa wakubuluka kwa Mulungu?

MUSAKUMBUKA ndzidzi udatambira imwe muoni wadidi kwa xamwali wanu wakufunika? Panango pyenepi nee pikhali pyakutsandzayisa basi mbwenye pyakukomeresa kakamwe. Mwandimomwene, muoni unoyu usakupangani cinthu cinango thangwi ya mpasi​—kuti iye asapasa ntengo uxamwali wanu. Mwakukhonda penula, imwe mwapereka takhuta thangwi ya muoni wadidi udakupasani xamwali wanu.

² Bhibhlya ndi muoni wakubuluka kwa Mulungu, wakuti tinakwanisa kuuperekeradi takhuta. Bukhu ineyi yakupambulika isapangiza pinthu pyakuti ife cipo tinapigumana kunango. Mwacitsandzo, isatipanga pya kucitwa kwa thambo ya nyenyezi, dziko yapantsi, mamuna na nkazi wakutoma. Bhibhlya iri na midida yakunyindirika toera kutiphedza kuthimbana na nyatwa na pinentso pya umaso. Isafokotoza kuti Mulungu anadzakwanirisa tani cifuniro cace na kubweresa makhaliro adidi pa dziko yapantsi. Bhibhlya ndi muoni wakutsandzayisa kakamwe!

3. Kupaswa kwathu Bhibhlya kusapangizanji pya Yahova, na thangwi yanji pyenepi ndi pyakutsandzayisa?

³ Pontho, Bhibhlya ndi muoni wakutsandzayisa, thangwi isalonga pya Mpasi, Yahova Mulungu. Kutipasa kwace bukhu ineyi ndi cipangizo cakuti iye asafuna kuti tindziwe mwadidi. Inde, Bhibhlya inakwanisa kukuphedzani kufendedzera Yahova.

4. Ndi ninji cinakudzumatirisani na kugawirwa kwa Bhibhlya?

⁴ Khala imwe muna Bhibhlya, simwe mwekha tayu. Yamumphu peno khundu ibodzi ya Bhibhlya yabuluswa mu pilongero pyakupiringana 2.600, natenepa anthu akupiringana mapurusento 90 mu dziko ali nayo. Cifupi na Mabhibhlya akupiringana cikwi ca cikwi asagawizwa pa sumana! Mabiliyau a Mabhibhlya amumphu peno khundu ibodzi asadhindwa. Mwandimomwene, nkhabepo bukhu inango inalandana na Bhibhlya.

5. Ndi munjira ipi Bhibhlya ‘yalembeswa na Mulungu’?

⁵ Kusiyapo pyenepi, Bhibhlya ‘yalembeswa na Mulungu.’ (Lerini 2 Timoti 3:16.) Munjira ipi? Bhibhlya isatawira: ‘Anthu akucena a Mulungu alonga mudapangwa iwo na nzimu wakucena.’ (2 Pedro 1:21) Mwacitsandzo: Mbuya asaphemba ndzukulu wace kuti amulembere tsamba. Tsamba ineyi iri na manyerezero na pitsogolero pya mbuya. Mwandimomwene tsamba ineyi ndi ya mbuya, tayu ya ndzukulu. Munjira ibodzi ene, Bhibhlya iri na mphangwa za Mulungu, tayu za amuna adailemba. Natenepa, Bhibhlya yonsene ndi “mafala a Mulungu.”​—1 Atesalonika 2:13.

YAKUBVERANA NA YAKUNDENDEMERA

6, 7. Thangwi yanji kubverana kwa mphangwa za m’Bhibhlya ndi kwakudzumatirisa?

⁶ Bhibhlya yalembwa nkati mwa pyaka pyakupiringana 1.600. Anyakulemba ace akhala m’midzidzi yakusiyana na akuzwa m’makhaliro akusiyana-siyana. Anango akhali alimi, asodzi a nyama za m’madzi na akumbizi. Anango akhali aprofeta, atongi na amambo. Mulembi wa Mphangwa Zadidi Luka akhali dotoro. Ngakhale kuti alembi akula m’makhaliro akusiyana-siyana, Bhibhlya ndi yakubverana kubulukira kumatomero mpaka kunkhomo.a

⁷ Bukhu yakutoma ya Bhibhlya isatipanga kuti nyatwa za anthu zatoma tani. Bukhu yakumalisa isapangiza kuti dziko yonsene yapantsi inadzakhala paradizu peno munda wakubalika. Mphangwa zonsene za m’Bhibhlya zisalonga pya mbiri ya anthu mu pyaka pizinji, pontho zisapangiza kukwanirisika kwa cifuniro ca Mulungu. Kubverana kwa Bhibhlya ndi kwakudzumatirisa, mbwenye mbatidadikhira pyenepi ku bukhu yakubuluka kwa Mulungu.

8. Perekani citsandzo cinapangiza kuti Bhibhlya ndi yakundendemera pa nkhani ya siyensiya.

⁸ Bhibhlya ndi yakundendemera pa nkhani ya siyensiya. Iyo iri na mphangwa zidalongwa kale mwanyapantsi. Mwacitsandzo, bukhu ya Levitiko iri na miyambo idapaswa Israele wakale thangwi ya unyai na kupambula munthu adaphatwa na utenda, mbwenye madzindza akhaazungulira nee akhadziwa pinthu pyenepi. Mu ndzidzi wakuti pakhali maonero akudodomeka thangwi ya dziko, Bhibhlya ikhadalonga kale kuti dziko ndi yakuzungulira ninga bhola. (Izaiya 40:22, NM) Bhibhlya yalonga mwakulinganira kuti dziko nee ‘yatsidzikizwa pa cinthu tayu.’ (Yobe 26:7, NM) Mwandimomwene, Bhibhlya si bukhu ya siyensiya tayu. Mbwenye ingalonga pya siyensiya, iyo ndi yakundendemera. Nee mbatidadikhira pyenepi ku bukhu yakubuluka kwa Mulungu?

9. (a) Ndi munjira ipi Bhibhlya isapangiza yokhene kukhala yakundendemera na yakunyindirika mukulonga pya mbiri yakale? (b) Kodi kuona ntima kwa alembi ace kusakupanganinji thangwi ya Bhibhlya?

⁹ Pontho Bhibhlya ndi yakundendemera na yakunyindirika mukulonga pya mbiri yakale. Mbiri zayo ndi zandimomwene. Iyo nee isaphataniza madzina basi tayu mbwenye isaphatanizambo makholo a anthu.b Mwakusiyana na alembi a pyakucitika a dziko, akuti kazinji kene nkhabe longa pya kukundwa kwa mbumba yawo, alembi a Bhibhlya akhali akuona ntima, mbalemba madodo awo ene na a dziko yawo. Mwacitsandzo, m’bukhu ya Numero, mulembi Mose atawira madodo ace ene makulu adancitisa kusandikwa mwakuwanga. (Numero 20:2-12) Kuona ntima kweneku ndi kwakusoweka m’mbiri zinango za dziko mbwenye kusagumanika m’Bhibhlya thangwi ndi bukhu yakubuluka kwa Mulungu.

BUKHU YA UDZIWISI WAKUPHEDZA

10. Thangwi yanji si pyakudzumatirisa tayu kuti Bhibhlya ndi bukhu yakuti isaphedza?

¹⁰ Nakuti Bhibhlya yalembeswa na Mulungu, iyo isaphedza ‘pakupfundzisa, pakusumula, pakusandika.’ (2 Timoti 3:16) Inde, Bhibhlya ndi bukhu yakuti isaphedza. Isapangiza mwadidi kuti munthu acitwa tani. Si pyakudzumatirisa tayu, thangwi Nsasanyi wayo, Yahova Mulungu, ndi Nciti! Iye asabvesesa manyerezero na mabvero athu kupiringana ife ene. Mwakuthimizira, Yahova asadziwa pinafuna ife toera kutsandzaya. Pontho, iye asadziwa pinthu pinafunika ife kucalira.

11, 12. (a) Ndi misolo ipi idalonga Yezu mu Nkhani yace ya pa Phiri? (b) Ndi pinthu pipi pinango pyakuphedza pinalongwa m’Bhibhlya, na thangwi yanji uphungu wace usaphata basa ndzidzi onsene?

¹¹ Dingani nkhani idacita Yezu inacemerwa Nkhani ya pa Phiri, idalembwa pa Mateo kapitulu 5 mpaka 7. Mu nkhani ineyi yakupfundzisa mwaluso, Yezu alonga misolo mingasi, kuphataniza njira toera kugumana kutsandzaya kwandimomwene, kumalisa nthonga, kuphembera, na kukhala na maonero akuthema thangwi ya pinthu pyakumanungo. Lero, mafala a Yezu ndi a mphambvu, pontho asaphedza ninga mu ndzidzi udaalonga iye.

¹² Midida inango ya Bhibhlya isalonga pya umaso wa banja, maphatiro a basa na kutsalakana kwathu anthu anango. Midida ya Bhibhlya isaphata basa kwa anthu onsene, na uphungu wace usaphindulisa ndzidzi onsene. Udziwisi unagumanika m’Bhibhlya usalongwa mwacigwagwa m’mafala a Mulungu kubulukira mwa mprofeta Izaiya: ‘Ine ndine Yahova, Mulungu wako, Ule anafuna kukupfundzisa toera udidi wako.’​—Izaiya 48:17.

BUKHU YA MAPROFESIYA

13. Ndi mphangwa zipi zidapumira Yahova mprofeta Izaiya kulemba thangwi ya Babilonya?

¹³ Bhibhlya iri na maprofesiya mazinji, akuti azinji a iwo akwanirisika. Nyerezerani citsandzo cibodzi. Kubulukira mwa mprofeta Izaiya, adakhala mu pyaka dzana yacisere M.N.W., Yahova alongeratu kuti nzinda wa Babilonya mbudadzafudzwa. (Izaiya 13:19; 14:22, 23) Kwaperekwa mphangwa toera kupangiza kuti nzinda unoyu mbudakundwa tani. Anyankhondo mbadapwesa nkulo wa Babilonya mbapita mu nzinda mwakukhonda menya nkhondo. Si pyenepi basi tayu. Profesiya ya Izaiya yatculula dzina ya mambo wakuti mbadadzakunda Babilonya, kuti ndi Siro.​—Lerini Izaiya 44:27–45:2.

14, 15. Kodi mphangwa za profesiya ya Izaiya thangwi ya Babilonya zakwanirisika tani?

¹⁴ Pakupita pyaka 200, namasiku a ntsiku ya 5/6 ya Malandalupya, mu 539 M.N.W., anyankhondo akhala dhuzi na Babilonya. Kodi mbani akhaatsogolera? Mambo wa Mupersya wakucemerwa Siro. Natenepa masasanyiro akhadamala kucitwa toera kukwanirisika kwa profesiya yakudzumatirisa. Kodi anyankhondo a Siro mbadakunda Babilonya mwakukhonda menya nkhondo, ninga mudalongerwa ipyo?

¹⁵ Namasiku anewa Ababilonya akhali pa phwando, pontho akhapibva kukhala akutsidzikizika na malinga makulu a nzinda wawo. Mu ndzidzi unoyu, mwandzeru, Siro apeusa madzi a nkulo ukhazungulira nzinda. Mwakucimbiza madzi apwa mwakukwana kuti amuna ace awambuke na kufika pa malinga a nzinda. Anyankhondo a Siro mbadakwanisa tani kupita pa malinga a Babilonya? Thangwi yakukhonda dziwika, namasiku anewa misuwo ya nzinda ikhadasiiwa bwandzu!

16. (a) Ndi ninji cidalongeratu Izaiya thangwi ya mamalisiro a Babilonya? (b) Profesiya ya Izaiya thangwi yakufudzwa kwa Babilonya yakwanirisika tani?

¹⁶ Thangwi ya Babilonya, pyalongerwatu: ‘Cipo munadzakhalabve anthu kwenda na kwenda, nee a ku Arabu anadzamangamo pontho misasa yawo nee akumbizi anadzadyesamo pontho mikumbi yawo tayu.’ (Izaiya 13:20) Kusiyapo kugwa kwa nzinda, profesiya ineyi yapangiza kuti Babilonya mbadadzakhala madembe kwenda na kwenda. Imwe munakwanisa kuona cipangizo ca kukwanirisika kwa mafala anewa. Khundu yakusowa anthu ya Babilonya wakale iri cifupi na makilometru 80 kubangwe kwa Bagdadi, Iraki, ndi cipangizo cakuti pidalonga Yahova kubulukira mwa Izaiya pyakwanirisika: ‘Ine ndinadzafudziratu.’​—Izaiya 14:22, 23.c

17. Kukwanirisika kwa maprofesiya a Bhibhlya kusawangisa tani cikhulupiro?

¹⁷ Kudziwa kuti Bhibhlya ndi bukhu ya maprofesiya akunyindirika kusawangisa cikhulupiro, si tenepa tayu? Inde, khala Yahova Mulungu akwanirisa mapikiro ace akale, tina mathangwi onsene akunyindira kuti anadzakwanirisambo mapikiro ace a paradizu pa dziko yapantsi. (Lerini Numero 23:19.) Inde, ‘tisadikhira umaso wakukhonda mala, udapikirwa pa ndzidzi wakale na kale na Mulungu wakukhonda nyengeta.’​—Tito 1:2.d

‘MAFALA A MULUNGU NDI A MOYO’

18. Ndi mafala api a mphambvu adalonga mpostolo Wacikristu Paulu thangwi ya “mafala a Mulungu”?

¹⁸ Kubulukira ku pinthu pidadinga ife mu nsolo uno, pyaoneka pakweca kuti Bhibhlya ndi bukhu yakupambulikadi. Inde, ntengo wace ndi ukulu kupiringana kubverana kwayo kwa nkati, kundendemera kwayo mu nkhani ya siyensiya na m’mbiri yakale, udziwisi wayo usaphedza na maprofesiya ayo ndi akunyindirika. Mpostolo Wacikristu Paulu alemba: ‘Mafala a Mulungu ndi a moyo kakamwe, mbakucita pinabveka iwo, mbakutwa kupita supada yakutwa makhundu mawiri mpaka kupambula moyo na nzimu, mphindo na mafuta a m’magogodo. Mafala a Mulungu anatongambo pinanyerezera munthu mu ntima mwace.’​—Ahebere 4:12.

19, 20. (a) Kodi Bhibhlya inakuphedzani tani toera kudingika mwekhene? (b) Munapereka tani takhuta ku muoni wakupambulika wa Mulungu, Bhibhlya?

¹⁹ Kuleri “mafala,” peno mphangwa za Mulungu m’Bhibhlya kunakwanisa kucinja umaso wathu. Iwo anakwanisa kutiphedza kudingika tekhene. Ife tinakwanisa kulonga kuti tisafuna Mulungu, mbwenye njira inatawira ife pipfundziso pya Mafalace akupumirwa, Bhibhlya, inadzapangiza manyerezero athu andimomwene, ngakhale pifuno pya ntima.

²⁰ Bhibhlya ndi bukhu yakubulukadi kwa Mulungu. Ndi bukhu yakuti isafunika kuleriwi, kupfundzwa na kufuniwa. Pangizani kupereka kwanu takhuta ku muoni unoyu wa Mulungu mu kupitiriza kudinga pyankati mwace. Munacita imwe pyenepi, munadzadziwa mwadidi cifuniro ca Mulungu kwa anthu. Mu nsolo unatowera tinadzadinga kuti ndi ninji cifuniro ceneci na cinadzakwaniriswa tani.