NSOLO WA PFUNDZIRO 30
NYIMBO 36 Titsidzikize Ntimathu
Tinapfundzanji na Amambo a Izraeli?
“Imwe munadzaona pontho kusiyana pakati pa munthu wakulungama na munthu wakucita pyakuipa, pakati pa ule anatumikira Mulungu na ule anakhonda kuntumikira.”—MAL. 3:18.
PINAFUNA IFE KUPFUNDZA
Tinabvesesa kuti Yahova akhaona tani amambo a Izraeli, pontho iye asadikhiranji kuna atumiki ace lero.
1-2. Bhibhlya isalonganji thangwi ya amambo anango a Izraeli?
BHIBHLYA isalonga madzina a amuna akupiringana 40 akuti akhali amambo mu Izraeli.a Pontho iyo isalonga undimomwene thangwi ya amuna anewa na pinthu pinango pyakufunika pidacita iwo. Mwacitsandzo, ngakhale amambo adidi acitambo pinthu pyakuipa ninga Mambo Dhavidhi. Thangwi ya iye, Yahova alonga: ‘Ntumiki wanga Dhavidhi, afamba na ine na ntima wace onsene, mbacita basi ene pinthu pyadidi pamaso panga.’ (1 Ama. 14:8) Mbwenye kumbukani kuti Dhavidhi acita ulukwali na nkazi wa mwanaciro, pontho iye acita masasanyiro toera mamunace nkazi unoyu aphiwe kunkhondo.—2 Sam. 11:4, 14, 15.
2 Mbwenye Bhibhlya isalongambo pya amambo azinji akukhonda khulupirika adacita pinthu pyadidi. Onani citsandzo ca Robhoamu. Kuna Yahova, iye “acita pinthu pyakuipa.” (2 Kro. 12:14) Mbwenye iye acita pinthu pinango pyadidi. Mwacitsandzo, iye abvera Yahova mbakhonda kumenyana na madzindza khumi a Izraeli, pontho aasiya toera asankhule mambo unango. Kusiyapo pyenepi, iye atsidzikiza mizinda mizinji toera kuphedza mbumba ya Mulungu toera ikhale yakutsidzikizika kuna anyamalwa awo.—1 Ama. 12:21-24; 2 Kro. 11:5-12.
3. Ndi mbvundzo upi wakuti panango tinaucitika, pontho tinapfundzanji mu nsolo uno?
3 Tingaleri m’Bhibhlya thangwi ya amambo a Izraeli, panango tinabvundzika: Khala amambo anewa akhacita pinthu pyadidi na pyakuipa, ninji pikhacitisa Yahova kuona kuti mambo ndi wakukhulupirika kuna iye peno nkhabe? Ntawiro wa mbvundzo unoyu unaphedza m’bodzi na m’bodzi wa ife toera kudziwa pinafuna iye kucita toera kukomeresa Yahova. Mu nsolo uno, tinapfundza pinthu pitatu pidaphedza Yahova toera kuona khala amambo a Izraeli akhali akukhulupirika kuna iye peno nkhabe: Pikhanyerezera iwo, kutcunyuka kwawo, pontho khala akhalambira Yahova munjira yadidi.
KUFUNA YAHOVA NA NTIMA ONSENE
4. Amambo akukhulupirika na akukhonda khulupirika akhadasiyana tani?
4 Amambo akhakomeresa Yahova ndi ale akhamulambira na ntima onsene.b Mambo Yosafate, wakuti akhali mambo wadidi ‘asaka Yahova na ntimace onsene.’ (2 Kro. 22:9) Thangwi ya mambo Yosiya, Bhibhlya isalonga: “Iye mbadzati kutonga, nee paoneka mambo unango ninga iye wakuti abwerera kuna Yahova na ntima wace onsene.” (2 Ama. 23:25) Thangwi ya Salomoni, wakuti acita pinthu pyakuipa mu unkhalamba wace, Bhibhlya isalonga kuti “ntima wace nee ukhali wakukhulupirika.” (1 Ama. 11:4) Pontho thangwi ya Abhiyamu, mambo unango wakukhonda khulupirika, Bhibhlya isalonga kuti: “Ntima wace nee ukhali wakukhulupirika kuna Yahova Mulungu wace.”—1 Ama. 15:3.
5. Pisabvekanji kutumikira Yahova na ntima onsene?
5 Mphapo pisabvekanji kutumikira Yahova na ntima onsene? Munthu anatumikira Yahova na ntima onsene, nee asacita pyenepi mwakukakamizwa. Mbwenye munthu unoyu asatumikira Yahova thangwi ya kunfuna kakamwe na kumulemedza. Pontho iye asapitiriza kufuna kakamwe Yahova na kumulemedza mu umaso wace onsene.
6. Tinakwanisa tani kutumikira Yahova na ntima onsene? (Misangani 4:23; Mateu 5:29, 30)
6 Tinatowezera tani amambo akukhulupirika a Izraeli mbatitumikira Yahova na ntima onsene? Tisafunika kucalira pinthu pyonsene pyakuipa pyakuti pinafewesa ufuni wathu kuna Yahova. Mwacitsandzo, ife tisafunika kucita mphole-mphole na mavidhyu anaona ife na pinthu pinacita ife. Tisafunikambo kucita mphole-mphole na axamwali anasankhula ife, mbaticalira kunyerezera kuti kobiri peno mpfuma ndi pyakufunika kakamwe mu umaso. Tingadzindikira kuti pali na cinthu cikutoma kufewesa ufuni wathu kuna Yahova, tisafunika kucita pinthu mwakucimbiza toera kubuluka mu ngozwi ineyi.—Lerini Misangani 4:23; Mateu 5:29, 30.
7. Thangwi yanji tisafunika kucalira pinthu pyakuipa pya dziko ino?
7 Nee tisafunika kutawirisa kuti ntima wathu ukhale wakugawika. Tingakhonda kucita mphole-mphole, tinanyengezeka mbatitoma kunyerezera kuti nakuti tisacita mabasa mazinji auzimu, pinthu pyakuipa nee pinafewesa ufuni wathu kuna Yahova. Mwacitsandzo, nyerezerani kuti mwamala kucenesa n’nyumba mwanu, buluka penepo mwafungula majanela na misuwo mbamupita pontho pfumbi. Ife tinakwanisa kulandanisa pyenepi na uxamwali wathu na Yahova. Ife tisafunika kucita pinthu pizinji kusiyapo basi ene kucita pinthu pinawangisa uxamwali wathu na Yahova. Munjira ibodzi ene yakuti tisafunika kufunga misuwo na majanela toera pfumbi ikhonde kupita n’nyumba mwathu, tisafunika kucalira pinthu pyonsene pya dziko ino pyakuti pinafewesa ufuni wathu kuna Yahova.—Aef. 2:2.
KUTCUNYUKA NA NTIMA ONSENE
8-9. Mambo Dhavidhi na Mambo Ezekiya acitanji pidadziwa iwo kuti Yahova nee akomerwa na pidacita iwo? (Onani foto iri pa tsamba yakutoma.)
8 Ninga pidaona ife, Mambo Dhavidhi acita madawo makulu. Mbwenye pidapangwa iye na mprofeta Natani kuti Yahova ali wakutsukwala thangwi ya pidacita iye, Dhavidhi acepeseka mbatcunyuka. (2 Sam. 12:13) Mafala a Dhavidhi anagumanika pa Masalmo 51, asapangiza pakweca kuti mwandimomwene iye akhadatcunyuka na ntima onsene madawo ace. Dhavidhi nee atcunyuka mwaciphamaso toera kunyengeza Natani kuti akhonde kutcunyuswa.—Mas. 51:3, 4, 17, mafala akutoma.
9 Mambo Ezekiya adawirambo Yahova. Bhibhlya isalonga: “Iye adzikuza muntima mwace, natenepa Mulungu aipirwa na iye pabodzi na anthu a ku Yuda na a ku Yerusalemu.” (2 Kro. 32:25) Thangwi yanji Ezekiya adzakhala wakudzikuza? Panango iye atoma kupibva kuti ndi wakufunika kakamwe thangwi ya mpfuma zace, thangwi yakukunda Asirya peno thangwi yakuwangiswa mwacirengo utenda wace. Pontho panango ndi kudzikuza kweneku kudancitisa kupangiza Abhabhilonya mpfuma yace yonsene. Na thangwi ineyi, mprofeta Izaiya apanga Ezekiya kuti Yahova aipirwa na iye. (2 Ama. 20:12-18) Mbwenye Ezekiya atcunyuka na ntima onsene ninga pidacita Dhavidhi. (2 Kro. 32:26) Na thangwi ineyi, m’maonero a Yahova, Ezekiya akhali Mambo wakukhulupirika wakuti “akhacita pinthu pyadidi pamaso pa Yahova.”—2 Ama. 18:3.
Mambo Dhavidhi na Mambo Ezekiya atcunyuka na ntima onsene pidadziwa iwo kuti Yahova nee akomerwa na madawo adacita iwo (Onani ndima 8-9)
10. Kodi Amaziya acitanji pidapangwa iye kuti acita pinthu pyakuipa?
10 Mwakusiyana na Mambo Dhavidhi na Mambo Ezekiya, Mambo Amaziya wa ku Yuda acita pinthu pyadidi, “mbwenye nee akhapicita na ntima wace onsene.” (2 Kro. 25:2) Ndi pinthu pipi pyakuipa pidacita iye? Pidamala iye kuphedzwa na Yahova pakumenyana na Aedhomi, Amaziya alambira alungu a Edhomi.c Kusiyapo pyenepi, mu ndzidzi udapangwa iye na mprofeta wa Yahova thangwi ya pinthu pyakuipa pidacita iye, Mambo Amaziya nee ambvera, pontho anthamangisa.—2 Kro. 25:14-16.
11. Mwakubverana na 2 Akorinto 7:9, 11, tisafunika kucitanji toera Yahova atilekerere? (Onanimbo mafoto.)
11 Tisapfundzanji na pitsandzo pyenepi? Tisapfundza kuti tisafunika kutcunyuka madawo athu mbatiwangisira toera tikhonde kuacita pontho. Mphapo ndiye tani khala akulu a mpingo atipasa uphungu thangwi ya pinthu pidacita ife pyakuti panango tisapiona ninga nee ndi madawo? Nee tisafunika kuona kuti Yahova nee asatifuna peno akulu a mpingo asatiida. Ngakhale amambo akukhulupirika a Izraeli midzidzi inango akhafunika kupaswa uphungu na kusandikwa. (Aheb. 12:6) Tingapaswa uphungu, ife tisafunika (1) kuutawira mwakucepeseka, (2) kucita macinjo na (3) kupitiriza kutumikira Yahova na ntima onsene. Tingatcunyuka madawo athu, mwakukhonda penula Yahova anatilekerera.—Lerini 2 Akorinto 7:9, 11.
Tingapaswa uphungu, ife tisafunika (1) kuutawira mwakucepeseka, (2) kucita macinjo na (3) kupitiriza kutumikira Yahova na ntima onsene (Onani ndima 11)f
KULAMBIRA YAHOVA MUNJIRA YADIDI
12. Ndi pinthu pipi pidacitisa amambo akukhulupirika kusiyana na amambo akukhonda khulupirika?
12 Amambo akhaoniwa na Yahova kuti ndi akukhulupirika akhawangisira toera kumulambira munjira yadidi, pontho iwo akhaphedzambo mbumba ya Yahova toera kucitambo pibodzi pyene. Ndimomwene kuti amambo anewa akhalimbo na madodo, mbwenye ninga taona, iwo akhadaperekeka kuna Yahova, pontho awangisira kakamwe toera kufudza madzimunthu.d
13. Thangwi yanji Yahova aona kuti Akabu akhali mambo wakukhonda khulupirika?
13 Thangwi yanji Yahova aona amambo anango ninga akukhonda khulupirika? Mwandimomwene, nee ndi pyonsene pidacita iwo pikhali pyakuipa. Ngakhale Mambo Akabu wakuti akhali wakuipa kakamwe, apangiza kucepeseka mbatcunyuka thangwi ya kuphiwa kwa Nabhoti. (1 Ama. 21:27-29) Kusiyapo pyenepi, iye amanga mizinda, pontho awina nkhondo zinango zikhamenyana Aizraeli na anyamalwa awo. (1 Ama. 20:21, 29; 22:39) Mbwenye Akabu acita cinthu cakuipa kakamwe. Thangwi yakukulumizwa na nkazace, iye acitisa mbumba kulambira alungu authambi na madzimunthu. Pontho iye nee atcunyuka thangwi yakucita pyenepi.—1 Ama. 21:25, 26.
14. (a) Thangwi yanji Yahova aona Mambo Robhoamu ninga mambo wakukhonda khulupirika? (b) Ndi pinthu pipi pyakuipa pikhacita amambo azinji akukhonda khulupirika?
14 Citsandzo cinango ca mambo wakukhonda khulupirika ndi Robhoamu. Ninga pidaona ife pa ndima 2, iye acita pinthu pizinji pyadidi mu umambo wace. Mbwenye pidakhala umambo wace wakuwanga, iye asiya Mwambo wa Yahova mbatoma kulambira alungu authambi. (2 Kro. 12:1) Buluka penepo, midzidzi inango akhalambira Yahova, midzidzi inango akhalambira alungu authambi. (1 Ama. 14:21-24) Nee akhali basi ene mambo Robhoamu na mambo Akabu adasiya ulambiri wandimomwene. Mwandimomwene, pinthu pyakuipa pikhacita amambo azinji akukhonda khulupirika pikhali kuphedzera ulambiri wauthambi. Pyenepi pisapangiza pakweca kuti pamaso pa Yahova, ulambiri wandimomwene ukhali cinthu cakufunika kakamwe toera kupangiza khala mambo akhali wadidi peno wakuipa.
15. Thangwi yanji ulambiri wandimomwene ndi wakufunika kakamwe kuna Yahova?
15 Thangwi yanji ulambiri wandimomwene ukhali wakufunika kakamwe kuna Yahova? Pakutoma, ndi thangwi yakuti amambo akhali na basa yakutsogolera mbumba ya Mulungu mu ulambiri wandimomwene. Kusiyapo pyenepi, ulambiri wauthambi ukhacitisa anthu kucita madawo anango na kutsalakana anthu anango mwakuipa. (Oze. 4:1, 2) Pontho amambo na mbumba yonsene akhali akuperekeka kuna Yahova. Na thangwi ineyi, Bhibhlya isalandanisa ulambiri wauthambi na kucita upombo. (Yer. 3:8, 9) Munthu angacita upombo asakhala wakukhonda khulupirika kuna mamunace peno nkazace, pontho asantsukwalisa. Munjira ibodzi ene, ntumiki wakuperekeka wa Yahova angacita khundu mu ulambiri wauthambi, iye ali kudawira Mulungu, pontho pyenepi pisatsukwalisa Yahova.e—Dheu. 4:23, 24.
16. Ndi pinthu pipi pinasiyanisa anthu adidi na akuipa kuna Yahova?
16 Tisapfundzanji? Tisafunika kukhala akutonga toera tikhonde kucita khundu mu ulambiri wauthambi. Tisafunikambo kufuna kakamwe ulambiri wandimomwene mbatipitiriza kutumikira Yahova mwaphinga. Mprofeta Malakiya apangiza pakweca kusiyana kwa munthu wadidi na munthu wakuipa pamaso pa Yahova. Iye alemba: “Imwe munadzaona pontho kusiyana pakati pa munthu wakulungama na munthu wakucita pyakuipa, pakati pa ule anatumikira Mulungu na ule anakhonda kuntumikira.” (Mal. 3:18) Natenepa, nee tisafunika kutawirisa cinthu consene, ngakhale madodo anacita ife pititsukwalise mbatisiya kutumikira Yahova. Kusiya kutumikira Yahova ndi madawo makulu kakamwe.
17. Thangwi yanji musafunika kucita mphole-mphole pakusankhula munthu wakumanga naye banja?
17 Khala imwe mudzati kumanga banja, pontho muli kusaka munthu wakumanga naye banja, musakwanisa kuona kuti mafala a Malakiya anakuphedzani tani? Munthu anakwanisa kukhala na makhaliro mazinji adidi, mbwenye khala iye nee asatumikira Mulungu wandimomwene, pinakwanisika kukhala munthu wadidi na wakulungama pamaso pa Yahova? (2 Akor. 6:14) Mungamanga banja na munthu unoyu, kodi iye anakuphedzani toera mupitirize kukhala wakukhulupirika kuna Yahova? Nyerezerani akazi a Mambo Salomoni akuti nee akhatumikira Yahova. Panango iwo akhali na makhaliro adidi. Mbwenye nakuti nee akhatumikira Yahova, mwapang’ono na pang’ono atoma kucitisa Salomoni kukhala na ntima wakugawika mbatoma kulambira alungu authambi.—1 Ama. 11:1, 4.
18. Anyakubala anapfundzisa tani anawo?
18 Anyakubala anakwanisa kuphatisira mbiri za amambo a Izraeli toera kuphedza anawo kuti akulise cifuno ca kutumikira Yahova. Phedzani ananu toera aone kuti kuna Yahova, munthu toera akhale wadidi peno wakuipa pisanyindira njira inalambira iye Yahova. Kubulukira m’mafala anu na citsandzo canu, apangizeni kuti kupfundza Bhibhlya, kuenda ku misonkhano na kumwaza mphangwa ndi pyakufunika kakamwe mu umaso wathu. (Mat. 6:33) Mungakhonda kucita pyenepi, ananu anatoma kunyerezera kuti iwo asatumikira Yahova basi ene thangwi imwe ndimwe Mboni za Yahova. Kusiyapo pyenepi, panango iwo ananyerezera kuti kulambira Yahova nee ndi cinthu cakufunika kakamwe peno anasiya kuntumikira.
19. Munthu angasiya kutumikira Yahova pisabveka kuti nee anakwanisabve kuntumikira? (Onanimbo bokosi ya nsolo wakuti “Imwe Munakwanisa Kubwerera Kuna Yahova!”)
19 Khala munthu asiya kutumikira Yahova, pyenepi pisabveka kuti iye nee anakwanisabve kutumikira Yahova? Nkhabe. Iye anakwanisa kutcunyuka mbatoma pontho kulambira Yahova munjira yadidi. Toera akwanise kucita pyenepi, panango iye anafunika kusiya kudzikuza mbatawira ciphedzo ca akulu a mpingo. (Tiya. 5:14) Mbwenye toera akhale pontho na uxamwali wakuwanga na Yahova, iye asafunika kuwangisira kakamwe!
20. Yahova anationa tani tingatowezera amambo akukhulupirika a Izraeli?
20 Mwacigwagwa, tapfundzanji na citsandzo ca amambo a Izraeli? Tapfundza kuti ife tinakwanisa kukhala ninga amambo akukhulupirika tingapitiriza kutumikira Yahova na ntima onsene. Tisafunikambo kupfundza na madodo athu, kutcunyuka na kucita macinjo. Pontho ndzidzi onsene kumbukani kufunika kwa kulambira mwaphinga Mulungu wandimomwene. Mungapitiriza kukhala wakukhulupirika kuna Yahova munjira ineyi, iye anakuonani kuti musacita pinthu pyadidi.
NYIMBO 45 Ndinanyerezera Mwacidikhodikho
a Mu nsolo uno, tingalonga pya “amambo a Izraeli” tiri kulonga pya amambo onsene akhatonga mbumba ya Yahova mu utongi wa madzindza mawiri a Yuda, kuphatanizambo utongi wa madzindza khumi a Izraeli, peno madzindza onsene 12.
b MABVEKERO A MAFALA ANANGO: Kazinji kene Bhibhlya isaphatisira fala yakuti “ntima” toera kulonga makhaliro a nkati mwa munthu. Makhaliro anewa asaphataniza pifuno pyace, manyerezero ace na mathangwi anancitisa kucita pinthu.
c Mu ndzidzi unoyu, amambo akuti nee akhali Aizraeli kazinji kene akhatoma kulambira alungu a dziko ikhakunda iwo.
d Mambo Aza acita pinthu pizinji pyakuipa. (2 Kro. 16:7, 10) Ngakhale tenepo, Bhibhlya isalonga kuti Aza acita pinthu pyadidi pamaso pa Yahova. Maseze pakutoma iye nee atawira kusandikwa, pisaoneka kuti mukupita kwa ndzidzi, iye atcunyuka. Yahova aona pinthu pizinji pyadidi muna iye kupiringana pyakuipa. Cinthu cakufunika kakamwe ndi cakuti Aza alambira basi ene Yahova, pontho iye awangisira kakamwe toera kumalisa kulambira madzimunthu mu umambo wace.—1 Ama. 15:11-13; 2 Kro. 14:2-5.
e Ife tisakwanisa kuona kuti ulambiri wandimomwene ndi wakufunika kakamwe kuna Yahova thangwi matongero mawiri a Mwambo wa Mose akhakhondesa kulambira cinthu consene kusiyapo Yahova.—Eks. 20:1-6.
f MAFALA ANAFOKOTOZA FOTO Nkulu wa mpingo wam’phale ali kucedza na m’bale unango, mbapangiza kuti ali wakudzudzumika na njira inamwa iye. M’bale unoyu atawira uphungu mwakucepeseka, acita macinjo, pontho ali kupitiriza kutumikira Yahova mwakukhulupirika.