ADESŨA 24
DWEIN 98 Kyerɛwnsɛm no Fi Yehowa Hɔ
Ngɔm Bɔ Yakob Hyɛle Kora Yeɛ Owu Ne, Bɔ Yesua Yefi Nu Ɔ—Bue 1
“Ɛ́mɔboaboa ɛmɔ noa ma nga bɔ kyẽa bie okosi ɛmɔ bra nu ɔ ngyire ɛmɔ.”—GYE. 49:1.
BƆ ADESŨA NE KƆHÃ YENWO DWIRƐ Ɔ
Ngɔm bɔ Yakob hyɛfale Ruben, Simeon, Lewi, ɔne Yuda nwo kora yeɛ owu ne, yɛkɔnea bɔ yekosua yekofi nu ɔ.
1-2. Mmerɛ bɔ né waha kãa maa Yakob wu ne, nzu yeɛ ɔyɛle ɔ, na nzuati ɔ? (Nea foto bɔ ɔwɔ ne.)
YAKOB ne ye abusua tu fili Kanaan bɛhɔle Egypt. Bedwuli berɛ ne, osa nwuni ɔwa Yosef bɔ okuro ye dwirɛ ne bieku. Ɛhene maa yenye gyele paa, ofikyɛ kesaalae de, né ye mma nemɔ mukoraati wɔ yenwo. Ɔtenane berɛ afoɛ 17, na ɔhɔle so lili nahorɛ mane Yehowa. (Gye. 47:28) Nakoso Yakob nwuni kyɛ ɔbaawu, yeti ɔhahyirele ye mma mmrienzua ne mukoraati kyɛ bɛbra ma ɔhã edwirɛ bie bɔ yenwo hia ohyire bɛ.—Gye. 49:28.
2 Sɔ mmerɛ ne, sɛ né abusua ti bie baawu a, né ɔfrɛ ɔye ne ye mmaamɔ mukoraati yianu maa ɔne bɛ di ngraa. (Yes. 38:1) Sɛ beyia nu sɔ a, né osa ye ebie bɔ sɛ owu a, okosi ye gya nu koli abusua ne nyunu ɔ.
Waha kãa maa Yakob wu, na ɔhyɛ ye mma mmrienzua 12 nemɔ nwo ngɔm (Nea ngyekyɛmuɛ 1-2)
3. Nzu yeɛ Gyenesise 49:1, 2 maa yenwu ye ɔ?
3 Kenga Gyenesise 49:1, 2. Yakob ne ye mma nemɔ nhyiamu he de, ne ɔte sorongo. Né ɔte diyifoɛ, yeti mmerɛ bɔ ɔne ye mma nemɔ yiale nu ne, Yehowa maa ɔhane bɔ né ɔkɔto bɛ ne bɛ bosofoɛ kyẽabie nanwo dwirɛ hyirele bɛ. Ɛhene ati yeɛ odwu mmerɛ bie a, edwirɛ bɔ ɔhane ne, yɛtaa yɛkã kyɛ ɔte ngɔmhyɛ ne.
4. Ngɔm beni yeɛ Yakob hyɛle ɔ, na nzu yeɛ yɛkɔhora yekosua yekofi ye dwirɛ bɔ ɔhane nanu ɔ? (Nea alaka nanu dwirɛ bɔ yenwa “Yakob Abusua” ne koso.)
4 Edwirɛ bɔ Yakob hahyirele ye mmaamɔ nna, bɔ yeɛ bele Ruben, Simeon, Lewi, ɔne Yuda ne, yekosusu yenwo wɔ adesua he anu. Yakob mmaa mmrienzua mmɔtwɛ bɔ baha ne koso, yekosusu bɔ ɔhahyirele bɛ nanwo wɔ adesua bɔ oli berɛ nanu. Nna bɔ né ɔkɔto ye mmaa nemɔ kyẽabie ne ngome yeɛ ɔhane yenwo dwirɛ hyirele bɛ ɔ, na mmom ɔmaa benwuni bɔ né ɔkɔto bɛ bosofoɛ bɔ né bɛkɔɔyɛ Yisrael maen ne koso. Sɛ yesusu Yisrael maen ne abɔkɔsɛm nwo a, ɔkɔmaa yekonwu kyɛbɔ Yakob ngɔm bɔ ɔhyɛle ne wale nu, ɔne bɔ sɛ yɛyɛ a, ɔkɔmaa y’anwuro Baba Yehowa nye kɔgye yɛnwo ɔ.
RUBEN
5. Yenwo atee beni yeɛ ebiaa né Ruben nea atee kyɛ okonya kofi ye baba berɛ ɔ?
5 Yakob limoa dwudwo hyirele Ruben. Ɔhahyirele ye kyɛ: “Wɔ yeɛ ɛte me bamuɛbaa ɔ.” (Gye. 49:3) Ɔnate kyɛ Ruben yeɛ né ɔte bamuɛbaa nati, né ɔnea atee kyɛ agyapadeɛ bɔ oliema nemɔ konya ne, okonya ye mmɔhoɛ nyɔ. Ebiaa né osa nea atee kyɛ sɛ ye baba wu a, ye yeɛ né okosi ye gyanu na wanea abusua naso ɔ, na sɛ ɔnne berɛ a né yenwo atee bɔ ɔte sɔ ne kooli ye bosofoɛ sanu.
6. Yenwo atee bɔ né Ruben le ye kyɛ bamuɛbaa ne, nzuati yeɛ ofili ye sa ɔ? (Gyenesise 49:3, 4)
6 Nakoso yenwo atee bɔ né Ruben le ye kyɛ bamuɛbaa ne, ofili ye sa. (1 Abe. 5:1) Nzuati ɔ? Ofikyɛ mmerɛ bɔ Rahɛl wuli ne, Ruben ne ye abaawa Bilha bɛlale. Né Rahɛl afa Bilha ama Yakob kyɛ ɔye. (Gye. 35:19, 22) Yede, nzu paa yeɛ ɔmaa Ruben yɛle sɔ ne? Né ye maame yeɛ ole Rahɛl aliemaa Lea, na né Yakob kuro Rahɛl tra Lea. Yeti ɔkɔyɛ kyɛ ɔne ye lale kyɛbɔ ɔkɔyɛ a, Bilha nwo ngɔyɛ Yakob akɔnnɔ kõ, na wamaa ye adwene ahɔ ye maame Lea so. Anaa ebiaa akɔnnɔ bɔne yeɛ ɔmaa ɔyɛle sɔ ɔ. Bɔ ɔmaa Ruben yɛle sɔ biala ne, Yehowa ne ye baba mukoraati nye angye yenwo.—Kenga Gyenesise 49:3, 4.
7. Nzu yeɛ ɔtole Ruben ne ye bosofoɛ ɔ? (Nea alaka nanu dwirɛ bɔ yenwa, “Ngɔm Bɔ Yakob Hyɛle Kora Yeɛ Owu Ne” koso.)
7 Yakob hahyirele Ruben kyɛ: “Wɔ panyililɛ ne kɔbɔ wɔ.” Amba-ne-amba sɔ dwirɛ ne wale nu. Ruben bosoniɛ biala nne berɛ bɔ ɔɔyɛle ɔhene, sɔfo, anaa diyifoɛ ɔ. Nakoso ɛhene ngyire kyɛ Yakob yele yenu, ofikyɛ Ruben bosofoɛ bɛɛbokale Yisrael abusuakue naso. (Yos. 12:6) Siɛ ye, Ruben yɛle nningyein pá pee, na Bible ne nga kyɛ osa ɔɔbɔle adwaman kõ.—Gye. 37:20-22; 42:37.
8. Bɔ ɔtole Ruben ne, nzu yeɛ yesua yefi nu ɔ?
8 Nzu yeɛ yesua yefi nu ɔ? Odikyɛ yɛbɔ mmɔden kyɛ yɛkɔhyɛ yɛnwo so, na yɛtwe yɛnwo yefi adwamammɔ nwo. Sɛ nikyeebie sɔ yɛ nea a, odikyɛ yesusu yenwo yɛnea kyɛ sɛɛ yeɛ ɔkɔhã Yehowa, yɛ abusuafoɛ, ɔne mmeni foforɛ ɔ? Afei koso, odikyɛ yɛkae kyɛ, “bɔ sona dua ne ala yeɛ okobu ɔ.” (Gal. 6:7) Bɔ ɔtole Ruben ne, osa maa yenwu kyɛ Yehowa se anwumvoin. Ɔwɔ nu, sɛ yɛyɛ bɔne a, bɔ okofi nu kɔwa ne de, Yehowa ngɔye ngofi yɛ so. Nakoso sɛ yɛsakyera na yɛyɛ bɔ ɔte pá a, ɔkɔfa kɔhyɛ yɛ, na wayira yɛ.
SIMEON NE LEWI
9. Nzu yeɛ Simeon ne Lewi yɛle bɔ Yakob nye angye yenwo ɔ? (Gyenesise 49:5-7)
9 Kenga Gyenesise 49:5-7. Simeon ne Lewi yeɛ beli berɛ bɔ Yakob hane bɛnwo dwirɛ ɔ. Bɔ ɔhafale bɛnwo ne maa yenwu kyɛ, bɔ bɛyɛle ye mmerɛ bie ne, yenye angye yenwo. Yede nzu yeɛ bɛyɛle ɔ? Né abrandeɛ bie bɔ bɛfrɛ ye Sɛkem bɔ ɔte Kanaaniɛ ne ato Yakob awa brasua Dina mmɔnaa. Ɛhe maa Yakob mma mmrienzua nemɔ fɛle yaa paa. Yeti bɛlakalakale Sɛkemfoɛ nemɔ kyɛ, sɛ bɛpɛ bɛ brienzua a, bɛne bɛ kɔtena asomdwee nu, na bɛ koso bɛtele yebo. Mmerɛ bɔ né bɛ kena ne tutu bɛ ne, Simeon ne Lewi ‘hwehwene bɛ ngrandɛ. Bɛhɔle kuro ne aso mvum nu, na behuhuni mmienzua ne amukoraati.’—Gye. 34:25-29.
10. Ngɔm bɔ Yakob hyɛ fale Simeon ne Lewi nwo ne, sɛɛ yeɛ ɔwale nu ɔ? (Nea alaka nanu dwirɛ bɔ yenwa, “Ngɔm Bɔ Yakob Hyɛle Kora Yeɛ Owu Ne” koso.)
10 Sɔ nikyee bɔ Yakob mma mmrienzua nyɔ nemɔ yɛle ne, ɔhale ye paa. Yeti ɔhyɛle ngɔm kyɛ, bɛkɔto bɛ bosofoɛ bɛkɔpete Yisrael maen nanu. Sɔ ngɔmhyɛ ne wale nu kɔbo afoɛ 200 si mmerɛ bɔ Yisraelfoɛ nemɔ hɔle Bɔhyɛ Aseɛ naso ne. Yuda abusua ne aseɛ ne bie yeɛ bɛye bɛmane Simeon abusua ne kyɛ b’agyapadeɛ ɔ. (Yos. 19:1) Lewi abusua ne koso, benyane nguro 48. Né sɔ nguro nemɔ nne nekahorɛ, na mmom né ebie wɔ Yisrael maen nanu nekaa biala.—Yos. 21:41.
11. Nningyein pá benimɔ yeɛ Simeon ne Lewi bosofoɛ nemɔ yɛle ɔ?
11 Simeon ne Lewi bosofoɛ nemɔ de, mvomsoɛ bɔ bɛ nanamɔ lili ne, banni bie. Lewi abusua nanufoɛ sone Yehowa nahorɛ nu. Mmerɛ bɔ Mose hɔle Sinai Bokaa naso kyɛ ɔkwaale Mmraa ne fi Yehowa dɔ ne, Yisraelfoɛ nanu pee sone nandwie awa bosoen. Nakoso Lewifoɛ nemɔ de banyɛ sɔ, na mmom bɛbɔ bɛsone sɔ bɛsoen ne, bɛbokale Mose so maa behũhũni bɛ. (Ɛks. 32:26-29) Yehowa yele Lewifoɛ nemɔ kyɛ beli sɔfo wɔ Yisrael maen nanu, na né ɛhe te yenwo atee pirikua paa. (Ɛks. 40:12-15; Num. 3:11, 12) Simeon abusua ne koso, siɛ ye bɔ Yisraelfoɛ nemɔ dwuli Bɔhyɛ Aseɛ naso ne, bɛbokale Yudafoɛ nemɔ maa bɛne bɛ pɔfoɛ mɔ hone, na ɛhene maa bɛsa hane b’aseɛ deɛ.—Mae. 1:3, 17.
12. Nzu yeɛ yesua yefi Simeon ne Lewi dwirɛ nanu ɔ?
12 Nzu yeɛ yesua yefi nu ɔ? Sɛ yɛfɛ yaa a, odikyɛ yɛhyɛ yɛnwo so. Sɛ mmenia sisi yɛ damvo bie, y’abusuaniɛ, anaa yɛ bɔbɔ a, ɔyɛ sɛɛ alaa a yɛkɔfɛ yaa. (Edw. 4:4) Nakoso odikyɛ yɛkae kyɛ, sɛ ebie yɛ nikyee maa ɔyɛ yɛ yea sɛɛ po a, Yehowa nguro kyɛ yɛkɔhã edwirɛ bie, anaa yɛkɔyɛ nikyeebie yɛkɔfa yekotua sona naso kerɛ. (Yak. 1:20) Sɛ aliemaamɔ anaa mmenia bɔ bɛnne asafo nanu ne fa edwirɛ yeayea bie di yɛ a, yɛfa Bible nu afutue yɛyɛ adwuma. Ɛhene ati, yɛnyɛ nikyefee bɔ siɛ ye ɔkɔmaa yekonu yɛnwo ɔ. (Rom. 12:17, 19; 1 Pet. 3:9) Sɛ w’awofoɛ nyɛ bɔ Yehowa kuro po a, ɛhene ngyire kyɛ wɔ koso odikyɛ esuesua bɛ. Nnenya adwene lle kyɛ ɔnate bɔ w’awofoɛ yɛ nati, ɛngɔhora ngɔyɛ bɔ Yehowa kuro ɔ. Sɛ ɛyere wɔnwo kyɛ ɛkɔyɛ bɔ ɔte pá a, Yehowa koso kɔboka wɔ.
YUDA
13. Odwuli Yuda so kyɛ ye baba baahã yenwo dwirɛ ne, nzuati yeɛ ɔkɔyɛ kyɛ né yekunu tete ye ɔ?
13 Yuda yeɛ né wadwu ye so kyɛ ye baba kã yenwo dwirɛ ɔ. Ye koso né wayɛ nningyein biemɔ bɔ ɔttemaye ɔ. Yeti mmerɛ bɔ ɔtele bɔ ye baba ahã afa oliema mbanyi nemɔ anwo ne, ɔkɔyɛ kyɛ né yekunu tete ye. Bɔ ɔyɛle ne bie yeɛ ole kyɛ, ɔne oliema nemɔ bɛɛfene Sɛkem kuro nanu nningyein mmerɛ bɔ Simeon ne Lewi huni nu mmrienzua ne. (Gye. 34:27) Afei koso, ɔne oliemamɔ yɛle kõ maa bɛtɔnone Yosef, na bɛlakale bɛ baba kyɛ kaka bie ahye ye ali. (Gye. 37:31-33) Siɛ ye, ɔne ye sia brasua Tamar bɛɛlale, ofikyɛ né ye adwene yɛ ye kyɛ ɔte tutuuniɛ.—Gye. 38:15-18.
14. Nningyein pá benimɔ yeɛ Yuda yɛle ɔ? (Gyenesise 49:8, 9)
14 Yakob anga edwirɛ tɛɛ biala amva Yuda nwo, na mmom oyirale ye. (Kenga Gyenesise 49:8, 9.) Né Yuda ayɛ nningyein biemɔ afa ahyire kyɛ ɔdwene ye baba bɔ wabɔ aworowaa nanwo paa. Oliema kaamba Benyamin koso, ohyirele kyɛ okuro ye dwirɛ.—Gye. 44:18, 30-34.
15. Nhyiraa beni yeɛ Yuda nyane ye ɔ?
15 Yakob hyɛle ngɔm kyɛ Yuda koli oliemamɔ nyunu. Nakoso, olili kɔyɛ afoɛ 200 kora yeɛ sɔ ngɔmhyɛ ne ba nu ɔ. Sɔ mmerɛ ne, né Yisraelfoɛ nemɔ afi Egypt bɔ né bɛnate ɛserɛ so bɛkɔ Bɔhyɛ Aseɛ naso ɔ. Sɛ né betu bɛkɔ nekaa foforɛ a, Yuda abusua ne yeɛ né bedimoa betu bɛbo ɔ. (Num. 10:14) Afoɛ pee si ne, sɔ abusua ne yeɛ Yehowa hane kyɛ belimoa bɛne Kanaanfoɛ nemɔ bɛɛhõ wɔ Bɔhyɛ Aseɛ naso ɔ. (Mae. 1:1, 2) Afei koso, ahemvo pee yeɛ befili Yuda abusua nanu beelili bia ɔ, na Dawide yeɛ né olimoa ɔ. Nakoso ngɔmhyɛ bɔ né ɔfa Yuda nwo ne, osa wale nu wɔ atee foforɛ so.
16. Ngɔmhyɛ bɔ ɔwɔ Gyenesise 49:10 ne, sɛɛ yeɛ ɔwale nu ɔ? (Nea alaka nanu dwirɛ bɔ yenwa, “Ngɔm Bɔ Yakob Hyɛle Kora Yeɛ Owu Ne” koso.)
16 Yakob hane kyɛ Ɔhene bɔ né okoli mmenia mukoraati so ne, né okofi Yuda abusua nanu, na né okoli hene afebɔɔ. (Kenga Gyenesise 49:10.) Sɔ Hene ne yeɛ ole Yesu Kristo, na ye yeɛ Yakob hane kyɛ bɛfrɛ ye Silo ne. Abɔfo bie hane Yesu nwo dwirɛ kyɛ: “Awurade Nyameɛ kɔfa ye nana Dawide ahennie bia ne kɔma ye.” (Luka 1:32, 33) Yesu komapɛ nala yeɛ Bible ne frɛ ye “Yuda abusua kure nu Gyata ne.”—Nye. 5:5.
17. Adwene bɔ Yehowa le ye wɔ mmenia nwo ne, yɛkɔyɛ sɛɛ né yanya bie?
17 Nzu yeɛ yesua yefi nu ɔ? Ɔwɔ nu kyɛ Yuda lili mvomsoɛ mbirimbiri biemɔ, nakoso Yehowa yirale ye. Mmerɛ bɔ oliema nemɔ nwuni kyɛ Yehowa ayira ye sɔ ne, aso ɔyɛle bɛ nwanwa anaa? Ɛhene de yɛnze. Nakoso bɔ yɛse yeɛ ole kyɛ, Yehowa de onwuni nikyee pá bie wɔ Yuda nwo, yeti yeɛ oyirale ye ne. Yɛkɔyɛ sɛɛ né yasuesua bɔ Yehowa yɛle ne? Sɛ yɛse mmerɛyɛlɛ bie bɔ ɔwɔ aliemaa bie anwo, na onya yenwo atee sorongo bie wɔ asafo nanu a, annea a yekonya adwene kyɛ ɔmvata. Nakoso odikyɛ yenwu ye kyɛ, bɛbɔ bɛsõ Yehowa ne, subaen pá bɔ ɔwɔ bɛnwo ne yeɛ ɔfa ye adwene kɔ so ɔ. Yeti subaen pá bie bɔ ɔwɔ sona nanwo ne yeɛ wamaa Yehowa agyina so ayira ye ɔ. Ɛmɔma yɛyere yɛnwo kyɛ yekosuesua Yehowa.
18. Nzuati yeɛ odikyɛ yenya aboterɛ ɔ?
18 Nikyee foforɛ bɔ yesua yefi Yuda dwirɛ nanu yeɛ ole kyɛ, odikyɛ yenya aboterɛ. Sɛ Yehowa kã kyɛ ɔkɔyɛ nikyeebie a, ɔyɛ sɛɛ alaa a ɔkɔyɛ. Nakoso sɛ odwu mmerɛ bie a, odikyɛ yɛnwondɛ maa ɔyɛ sɔ wɔ ye bɔbɔ ye mmerɛ nu. Sɛ yɛnea bɛbɔ belimoa belili Yisraelfoɛ nemɔ nyunu ne a, né beffi Yuda abusua nanu. Nakoso, mmenia bɔ Yehowa maa belili ye mmenia nyunu ne, Yudafoɛ nemɔ hɔle so tale besi. Benu biemɔ yeɛ ole Mose, Lewifoɛ nemɔ, Yosua bɔ né ɔte Efraimniɛ, ɔne Ɔhene Sɔɔlo bɔ né ɔte Benyaminiɛ ne. Ɛnnɛ koso, ebiala bɔ Yehowa kɔye ye kyɛ oli nningyein nyunu ne, ɛmɔma yɛta ye si.—Heb. 6:12.
19. Ngɔm bɔ Yakob hyɛ fale ye mmaa nemɔ nwo bɔ yasusu yenwo ne, nzu yeɛ wamaa yanwu ye yafa Yehowa nwo ɔ?
19 Ɔbaadwu wa ne, ngɔm bɔ Yakob hyɛ fale ye mmaa nemɔ nwo kora yeɛ owu ne, nzu yeɛ wamaa yanwu ye ɔ? Yawa yaanwu ye kyɛ, “kyɛbɔ sona si nwu nikyee ne, nna sɔ yeɛ AWURADE nwu ye ɔ.” (1 Sam. 16:7) Yehowa le aboterɛ paa, na ɔfa bɔne kyɛ. Ɔwɔ nu, ɔnzosɔ bɔne so, nakoso ɔnnea atee kyɛ yɛkɔyɛ yɛ nningyein pɛpɛɛpɛ. Mmenia bɔ bali mvomsoɛ mbirimbiri ne po, sɛ befi b’ahone nu benu bɛnwo na bɛyɛ nzakrayɛɛ a, oyira bɛ. Yakob mmaa mmɔtwɛ bɔ baha ne koso, nzu yeɛ ɔhafale bɛnwo ɔ? Yekosusu yenwo wɔ adesua bɔ oli berɛ nanu.
DWEIN 124 Yebedi Nokware Daa