ADESŨA 25
DWEIN 96 Onyankopɔn Asɛm Yɛ Akorade
Ngɔm Bɔ Yakob Hyɛle Kora Yeɛ Owu Ne, Bɔ Yesua Yefi Nu Ɔ—Bue 2
“Ɔfale saleɛ bɔ ɔfata bɛ nu biala yirale ye.”—GYE. 49:28.
BƆ ADESŨA NE KƆHÃ YENWO DWIRƐ Ɔ
Ngɔm bɔ Yakob hyɛ fale ye mma mmrienzua mmɔtwɛ bɔ baha nanwo kora yeɛ owu ne, yɛkɔnea bɔ yekosua yekofi nu ɔ.
1. Nzu yeɛ yekosusu yenwo wɔ adesua he anu ɔ?
NÉ YAKOB mmaa mmrienzua nemɔ apɛ yenwo ayia, na né betie bɔ ɔkã fa benu biala nwo ɔ. Kyɛbɔ yenwuni ye wɔ adesua bɔ olimoa nanu ne, edwirɛ bɔ Yakob hafale Ruben, Simeon, Lewi, ɔne Yuda nwo ne, ɔkɔyɛ kyɛ ɔyɛle bɛ mukoraati nwanwa paa. Yeti edwirɛ deinn bɔ né Yakob baahã fa ye mmaa mmɔtwɛ bɔ baha nanwo ne, ebiaa né bemu batɛ bɛso betie. Yede, ɛmɔma yɛnea edwirɛ bɔ ɔhafale Sebulun, Yisaka, Dan, Gade, Asɛ, Nafetali, Yosef, ɔne Benyamin nwo ɔ, na yɛnea bɔ yekosua yekofi nu ɔ.a
SEBULUN
2. Nzu dwirɛ yeɛ Yakob hafale Sebulun nwo ɔ, na sɛɛ yeɛ ɔwale nu ɔ? (Gyenesise 49:13) (Nea alaka nanu dwirɛ ne koso.)
2 Kenga Gyenesise 49:13. Yakob hane kyɛ Sebulun bosofoɛ kɔtena mboano, na né b’aseɛ ne kɔla Bɔhyɛ Aseɛ ne sorɔdɔ. Kɔbo afoɛ 200 si ne, sɔ dwirɛ ne wale nu. Né Sebulunfoɛ nemɔ aseɛ la Galilea Po ne, ɔne Mediterranea Po ne b’afia. Mose hyɛle ngɔm kyɛ: “Sebulɔn, ɛpo so dwaalilɛ ne, di ahurusi wɔ nu.” (Deut. 33:18) Ebiaa sɔ dwirɛ ne kyire kyɛ, ɔnate kyɛ né Sebulunfoɛ aseɛ ne kɔla ɛpo nyɔ afia nati, né ɔngɔyɛ se kyɛ bɛne maen ahoroɛ koli dwaa ɔ. Kyɛbɔ ɔte biala ne, né Sebulunfoɛ nemɔ le bɔ yeti yeɛ odikyɛ bɛmaa bɛnye gye ɔ.
3. Nzu yeɛ ɔkɔmaa yɛnye kɔgye ɔ?
3 Nzu yeɛ yesua yefi nu ɔ? Ɔmva yenwo ne nekaa bɔ yɛwɔ, anaa bɔ yɛfa nu wɔ asetena nu biala ne, yɛnye kɔhora kɔgye. Nningyein pá bɔ yele ye ne, sɛ yɛfa y’adwene yesie so a, ɔkɔmaa daa yɛnye kɔgye. (Edw. 16:6; 24:5) Sɛ yannea yé a, yɛkɔye y’adwene yekofi nningyein pá bɔ yele ye naso, na bɔ yelle ye ne mmom yeɛ yɛkɔdwene yenwo ɔ. Ɔba sɔ a, yɛnye ngɔgye. Yeti ma wɔnye sɔ bɔ ele ye ɔ, na wɔnye kɔgye.—Gal. 6:4.
YISAKA
4. Edwirɛ beni yeɛ Yakob hafale Yisaka nwo ɔ, na sɛɛ yeɛ ɔwale nu ɔ? (Gyenesise 49:14, 15) (Nea alaka nanu dwirɛ ne koso.)
4 Kenga Gyenesise 49:14, 15. Yakob kamvole Yisaka kyɛ okuro adwuma, na ɔhane kyɛ ɔtekyɛ afunum bɔ yenwo yɛ se bɔ ɔkora soa nningyein ɔ. Osa hane kyɛ Yisaka konya aseɛ pá kɔtena so. Yakob dwirɛ ne wale nu, ofikyɛ aseɛ bɔ Yisaka bosofoɛ nemɔ nyane ye ne, né ɔla Yɔɔdan Asue ne noa. Yeti sɛ né edua nikyee wɔ so a, né ɔyɛ kama paa. (Yos. 19:22) Bɛyerele bɛnwo bɛyɛle b’aseɛ naso adwuma, na besa bɛbokale mmeni foforɛ. (1 Ahe. 4:7, 17) Bɔ bɛyɛle ne bie yeɛ ole kyɛ, né baboa bɛnwo mmerɛ biala kyɛ bɛkɔhõ bɛkɔma Yisrael maen ne. Temuafoɛ Barake ne diyifoɛ brasua Debora aberɛ so sɔa, bɛɛbokale bɛso maa bɛne Yisrael pɔfoɛmɔ hone.—Mae. 5:15.
5. Nzuati yeɛ odikyɛ yɛyɛ adwuma serɛ wɔ Yehowa soen nu ɔ?
5 Nzu yeɛ yesua yefi nu ɔ? Yehowa nye gyele adwuma serɛ bɔ Yisaka bosofoɛ nemɔ yɛle nanwo. Sɔ ala yeɛ yɛ koso adwuma serɛ bɔ yɛyɛ ye wɔ ye soen nu ne, yenye gye yenwo ɔ. (Nwo. 2:24) Asafo nu mbanyi nemɔ sɔa, bɛyɛ adwuma serɛ bɛfa bɛnea aliemaamɔ so. (1 Tim. 3:1) Ɔwɔ nu, bɛngɔ kõɛ tekyɛ Yisaka bosofoɛ nemɔ, nakoso nikyeebiala bɔ ɔkɔsɛkye aliemaamɔ ne Yehowa afia ne, bɛboka bɛ maa bɛtwe bɛnwo befi yenwo. (1 Kor. 5:1, 5; Yuda 17-23) Sɛ benya tɔɔk koso a, bɛyere bɛnwo besua ye yé, kyɛbɔ ɔkɔyɛ a, bɛkɔma ye kama maa ɔkɔhyɛ aliemaamɔ ngunaen ɔ.—1 Tim. 5:17.
DAN
6. Nzu adwuma yeɛ bɛfa bɛmane Dan bosofoɛ nemɔ? (Gyenesise 49:17, 18) (Nea alaka nanu dwirɛ ne koso.)
6 Kenga Gyenesise 49:17, 18. Yakob hane kyɛ, Dan tekyɛ ewoo bɔ ɔkeka ngaka bɔ bɛte mbiri bɛtra ye tekyɛ pɔngɔ maa bɔ ɔte ye so ne te tɔ ase ɔ. Ɛhe kyire kyɛ né Dan bosofoɛ nemɔ konya akokoduro, na bɛne Yisrael pɔfoɛmɔ afa asie yenye. Mmerɛ bɔ né Yisraelfoɛ nemɔ nate atee so bɛkɔ Bɔhyɛ Aseɛ naso sɔa, Dan bosofoɛ nemɔ yeɛ né “beli nziɛ bɛbɔ ɛlɔen ne amukoraati bɛ nwo waen” ɔ. (Num. 10:25) Sɔ adwuma bɔ né bɛyɛ ne, nna Yisraelfoɛ namu yeɛ benwuni ye ɔ, nakoso né yenwo hia paa.
7. Sɛ yɛyɛ adwuma bie wɔ Yehowa soen nu a, adwene beni yeɛ odikyɛ yenya ye ɔ?
7 Nzu yeɛ yesua yefi nu ɔ? Ebiaa ɛyɛle adwuma bie wɔ asafo nanu, nakoso né w’adwene yɛ wɔ kyɛ ebiala annwu ye. Ebie yeɛ ole kyɛ, ebiaa ɛbokale maa besiesiele Ahennie Asa so, ɛbokale maa bɛyɛle adwuma bie wɔ nhyiamu bo, anaa ɛyɛle adwuma foforɛ bie. Sɛ sɔ a, yede ayɛ nikyee paa. Kae kyɛ nikyeebiala bɔ ɛyɛ ma Yehowa ne, onwu ye mukoraati. Sɛ Yehowa nwu ye kyɛ, ɔdɔ bɔ ele ma ye nati yeɛ ɛyere wɔnwo wɔ ye soen nu, na mmom ɔtte kyɛ ɛyɛ sɔ maa mmenia kamvo wɔ a, ɔmaa yenye gye paa.—Mat. 6:1-4.
GADE
8. Nzuati yeɛ né ɔnyɛ se kyɛ pɔfoɛmɔ kɔto kowura Gadefoɛ nemɔ so ɔ? (Gyenesise 49:19) (Kenga edwirɛ bɔ ɔwɔ alaka nanu ne.)
8 Kenga Gyenesise 49:19. Yakob hane kyɛ ɛlɔen bie kɔto kowura Gade so. Kɔyɛ afoɛ 200 si ne, Gade bosofoɛ nemɔ nyane b’aseɛ deɛ ne wɔ Yɔɔdan Asue ne famaa so. Né bɛne bɛ pɔfoɛmɔ yeɛ bɛbɔ ɛwɛen ɔ, yeti né ɔnyɛ se kyɛ bɛkɔwa bɛ so ɔ. Nakoso Gadefoɛ nemɔ tenane berɛ, ofikyɛ aleɛ bɔ né bekonya bɛkɔma bɛ ngakamɔ ne, né ɔnyɛ nna. (Num. 32:1, 5) Ɛhemɔ maa yenwu kyɛ né Gade bosofoɛ nemɔ le akokoduro paa. Né besa bele gyidie kyɛ sɛ bɛ pɔfoɛmɔ ba bɛ so a, Yehowa kɔboka bɛ maa bɛne bɛ kɔho na bali bɛso ngunim. Bɛ sogyafoɛ nemɔ po, bɛmaa bɛbokale abusua kue bɔ baha ne maa bɛho belɛle b’aseɛ deɛ wɔ Yɔɔdan si dɔ, na bɛyɛle sɔ afoɛ pee. (Num. 32:16-19) Né bede bedi kyɛ, sɛ sogyafoɛ nemɔ kɔ a, Yehowa kɔbɔ bɛyemɔ ne bɛmmaamɔ nwo waen. Sɔ nikyee bɔ bɛyɛle nati, Yehowa koso yirale bɛ.—Yos. 22:1-4.
9. Sɛ yedé Yehowa yedi a, nzu yeɛ yɛkɔyɛ ɔ?
9 Nzu yeɛ yesua yefi nu ɔ? Sɛ yɛfa ɔhaw bie nu a, bɔ ɔkɔboka yɛ maa yɛkɔhɔso yɛkɔsõ Yehowa yeɛ ole kyɛ yɛkɔfa yɛnwo yɛkɔto ye so. (Edw. 37:3) Sɔ yeɛ aliemaamɔ pee ayɛ ɔ. Ɔwɔ nu kyɛ nningyein nu yɛ se, nakoso bɛboka maa besi asafo sua ahoroɛ, bɛkɔkã nzɛmba ne wɔ nekaa bɔ behia adawurubɔfoɛ pee ɔ, na bɛyɛ adwuma pee bɛfa bɛboka asafo ne. Bɔ yeti yeɛ bɛyɛ sɔ yeɛ ole kyɛ, bele gyidie kyɛ Yehowa kɔhɔso kɔnea bɛ.—Edw. 23:1.
ASƐ
10. Nzu yeɛ Asɛ abusua ne anyɛ ɔ? (Gyenesise 49:20) (Nea alaka nanu dwirɛ ne koso.)
10 Kenga Gyenesise 49:20. Yakob hyɛle ngɔm kyɛ Asɛ abusua ne konya bɛnwo, na sɔ pɛpɛɛpɛ yeɛ osili ɔ. Aseɛ bɔ benyane ne, né ɔte pá paa. (Deut. 33:24) Ne ɔla Mediterranea Po ne noa, na Foinikefoɛ kuro Sidon koso, né ɔwɔ b’aseɛ so. Né ship bagyina sɔ kuro naso, na né ɔmaa dwaalilɛ kɔso wɔ berɛ paa. Nakoso Kanaanfoɛ bɔ né bɛwɔ aseɛ naso ne de, bandu bɛ. (Mae. 1:31, 32) Né Asɛfoɛ nemɔ anya bɛnwo, na besa besuesuane Kanaafoɛ nemɔ. Ɛhene ati anwokeka bɔ né bɛfa bɛso Yehowa ne, ɔkɔyɛ kyɛ ɔhɔle ase. Mmerɛ bɔ né Temuafoɛ Barak pena mmenia bɔ bɛkɔboka ye so maa ɔne Kanaanfoɛ nemɔ kɔɔhõ ne, Asɛfoɛ nemɔ amma. Yesɔ nati, anwanwadeɛ bɔ Yehowa yɛle ye wɔ “Megido nzue noa,” bɔ ɔmaa Yisraelfoɛ nemɔ lili ngunim ne, bannwu bie. (Mae. 5:19-21) Ngunim bɔ Yisraelfoɛ nemɔ lili ne, Barak ne Debora pɛle yenwo dwein. Nu dwirɛ ne bie yeɛ ole kyɛ: ‘Asɛ tenane konn wɔ mboano.’ Mmerɛ bɔ Asɛfoɛ nemɔ tele sɔ dwirɛ ne, ɔkɔyɛ kyɛ bɛfɛlele paa.—Mae. 5:17.
11. Nzuati yeɛ ɔnzɛkyɛ yɛmaa esikaa nwo hia yɛ tra nikyeebiala ɔ?
11 Nzu yeɛ yesua yefi nu ɔ? Yɛpena kyɛ yɛfa y’anwoserɛ mukoraati yɛsõ Yehowa. Ɛhene ati, adwene bɔ ewiase ne le ye kyɛ, esikaa ngome yeɛ ɔmaa sona nwo tɔ ye ne, odikyɛ yɛnea yé na yannya bie. (Any. 18:11) Yeti ɔnzɛkyɛ yɛmaa esikaa nwo hia yɛ tra nikyeebiala. (Nwo. 7:12; Heb. 13:5) Ɔnate ɛhene ati, yɛmvɛ yɛnwo dee kyɛ yɛpena esikaa ne anwonyadeɛ pee yegua berɛ, na mmom yɛfa yɛ mmerɛ ne y’anwoserɛ yɛsõ Yehowa. Ofikyɛ yɛse kyɛ asomdwee ne ahotɔ paa de, ewiase foforɛ nanu yeɛ yɛsa kɔhã ye ɔ.—Edw. 4:8.
NAFETALI
12. Yakob dwirɛ bɔ ɔhahyirele Nafetali ne, ɔkɔyɛ kyɛ sɛɛ yeɛ ɔwale nu ɔ? (Gyenesise 49:21) (Nea alaka nanu dwirɛ ne koso.)
12 Kenga Gyenesise 49:21. Yakob hane kyɛ Nafetali kɔhã ‘edwirɛ bɔ ɔyɛ fɛ ɔ.’ Ɔkɔyɛ kyɛ né sɔ dwirɛ ne fa kyɛbɔ Yesu kohyirehyire mmenia wɔ asɛnga nu nanwo. Né bɛse Yesu kyɛ ɔse ngyerɛkyerɛ paa, na Kapanɔm bɔ ɔwɔ Nafetali aseɛ so ne, yeɛ ɔfa yɛle “ye bɔbɔ ye kuro” ɔ. (Mat. 4:13; 9:1; Yoh. 7:46) Yesaya hane kyɛ Yesu kɔyɛ kyɛ “kanea piri” bie kɔma Sebulɔn ne Nafetalifoɛ. (Yes. 9:1, 2) Yesu nate ye ngyerɛkyerɛ so ɔɔyɛle “nahorɛ kanea bɔ ɔta ma sona biala” ɔ.—Yoh. 1:9.
13. Yɛkɔyɛ sɛɛ né yamaa Yehowa nye agye yɛnoa dwudwolɛ nwo ɔ?
13 Nzu yeɛ yesua yefi nu ɔ? Edwirɛ bɔ yɛkã, ɔne atee bɔ yɛfa so yɛkã ye ne, yenwo hia Yehowa. Yede yɛkɔyɛ sɛɛ né yahã “edwirɛ bɔ ɔyɛ fɛ” bɔ Yehowa nye kɔgye yenwo ɔ? Odikyɛ yɛkã nahorɛ. (Edw. 15:1, 2) Afei koso, odikyɛ yɛmaa yɛnoa dwudwolɛ hyɛ mmenia ngunaen. Ebie yeɛ ole kyɛ yɛkɔkamvo bɛ tra kyɛ daa yɛkɔhã nningyein bɔ bɛmmɔ nu mmɔden nanwo dwirɛ ɔ. (Ɛfe. 4:29) Ebieku koso, yɛkɔhora yekosua kyɛbɔ yɛne mmenia kɔhyɛ yebo kɔbɔ ngɔmmɔ, na wamaa yahora yali b’adanzeɛ.
YOSEF
14. Ngɔm bɔ Yakob hyɛ fale Yosef nwo ne, sɛɛ yeɛ ɔwale nu ɔ? (Gyenesise 49:22, 26) (Nea alaka nanu dwirɛ ne koso.)
14 Kenga Gyenesise 49:22, 26. Né Yakob nni Yosef nwo angorɛ koraa, ofikyɛ né “baye ye basie ahameɛ bafi oliɛma nemɔ anu.” Yakob hane kyɛ ɔte “bakaa mmaen frɔmfrɔm bɔ osu ɔ.” Yakob bɔbɔ yeɛ ole bakaa ne, na Yosef yeɛ ole bakaa ne mmaen ne. Yakob aye Rahɛl bɔ né okuro ye ne, né Yosef te ɔwa panyi. Yenwo atee bɔ ne Lea awa panyi Ruben le ye kyɛ bamuɛbaa ne, ofili yesa. Ɛhene ati Yakob hane kyɛ Yosef agyapadeɛ ne, ɔkɔyɛ mmɔhoɛ nyɔ. (Gye. 48:5, 6; 1 Abe. 5:1, 2) Yosef mmaamɔ Efraim ne Manase bɛɛyɛle abusuakue nyɔ wɔ Yisrael, yeti benu biala nyane ye aseɛ deɛ. Ɛhe maa sɔ ngɔmhyɛ ne wale nu.—Gye. 49:25; Yos. 14:4.
15. Amaneɛ bɔ Yosef nwuni ye ne, nzu yeɛ ɔyɛle ye wɔ yenwo ɔ?
15 Yakob sa hane Yosef nwo dwirɛ kyɛ “bɛfale agyaen bɛneane ye so bɛtole, na bɛtanene ye nye paa.” (Gye. 49:23) Bɛbɔ bɛtole sɔ agyaen ne yeɛ ole Yosef aliemaa nemɔ. Ɔnate kyɛ né bɛnye boro ye nati, bɛtanene yenye, na bɛmaa onwuni amaneɛ paa. Nakoso wamva bɛnwo dwirɛ wanwura yenu, na wammɔ Yehowa somoɛ koso. Kyɛbɔ Yakob hane ne, Yosef ‘ando ye agyaen ne, na ye abasa nu yɛle se.’ (Gye. 49:24) Ɔhaw bɔ Yosef fale nu namukoraati si ne, ɔfale yenwo tole Yehowa so. Oliema nemɔ koso, ɔfale bɛ bɔne hyɛle bɛ, na ɔne bɛ tenane kama. (Gye. 47:11, 12) Ɔhaw bɔ Yosef fale nu ne, ɔbokale ye maa onyane subaen pá pee. (Edw. 105:17-19) Ɛhene maa Yehowa fale ye yɛle adwuma.
16. Sɛ ɔhaw bie to yɛ a, yɛkɔyɛ sɛɛ né yasuesua Yosef?
16 Nzu yeɛ yesua yefi nu ɔ? Ɔhaw biala bɔ ɔkɔto yɛ ne, ɔnzɛkyɛ yɛmaa ɔtwe yɛ fi Yehowa ne yeliemamɔ nwo lle. Kae kyɛ sɛ yɛkɔ ɔhaw bie nu a, Yehowa kɔhora kɔfa ɛhene aso kɔtete yɛ. (Heb 12:7) Sɔ ndeteyɛɛ ne boka yɛ maa yenya Kristofoɛ subaen te kyɛ anwumvoinnwunɛ ne bɔnefakyɛ. (Heb. 12:11) Sɛ yemia yɛnye yegyina ɔhaw noa a, Yehowa koyira yɛ kyɛbɔ oyirale Yosef ne.
BENYAMIN
17. Edwirɛ bɔ Yakob hafale Benyamin nwo ne, sɛɛ yeɛ ɔwale nu ɔ? (Gyenesise 49:27) (Nea alaka nanu dwirɛ ne koso.)
17 Kenga Gyenesise 49:27. Yakob hyɛle ngɔm kyɛ Benyamin bosofoɛ kɔyɛ kyɛ pataku, na bekonwu ngondii ko paa. (Mae. 20:15, 16; 1 Abe. 12:2) Yisrael ahennie ne ahyɛaseɛ, anaa ye “ngyerɛmɔ” ne, Sɔɔlo bɔ ofi Benyamin abusua nu ne, ɔɔyɛle Yisrael hene bɔ olimoa ɔ. Né ole akokoduro paa, yeti ɔne Filistifoɛ nemɔ fasiele yenye. (1 Sam. 9:15-17, 21) Yisrael ahennie ne ayieleɛ, anaa ye “nɔsoa” ne koso, Ɔhemaa Ɛseta ne Modekae bɔ né ɔte Pɛsia hene abadiakyire ne, bɛlɛle Yisraelfoɛ nemɔ befili bɛ pɔfoɛmɔ sanu. Ɛhene ati bɛ boso ammini.—Ɛst. 2:5-7; 8:3; 10:3.
18. Kyɛbɔ Benyaminfoɛ nemɔ lɛle nhyehyɛɛ bɔ né Yehowa ayɛ ne bɛtole nu ne, yɛkɔyɛ sɛɛ né yasuesua?
18 Nzu yeɛ yesua yefi nu ɔ? Mmerɛ bɔ Benyaminfoɛ nemɔ nwuni kyɛ ebie bɔ ofi b’abusua nu waayɛ ɔhene ne, ɔkɔyɛ kyɛ bɛnye gyele paa. Siɛ ye, Yehowa kakyili ahennie ne mane Dawide bɔ ofi Yuda abusua nu ne. Nakoso ye mukoraati nu ne, Benyaminfoɛ nemɔ lɛle sɔ nzakrayɛɛ ne tole nu. (2 Sam. 3:17-19) Afoɛ pee si ne, abusuakue bɔ baha ne tele Yuda abusua naso atua. Nakoso Benyaminfoɛ nemɔ de banyɛ sɔ, na mmom bɛhɔle so bɛtale Yuda hene bɔ né Yehowa aye ye ne si. (1 Ahe. 11:31, 32; 12:19, 21) Ɛnnɛ koso, bɛbɔ Yehowa aye bɛ kyɛ beli ye mmenia nyunu ne, odikyɛ yɛta bɛsi.—1 Tɛs. 5:12.
19. Ngɔm bɔ Yakob hyɛle kora yeɛ owu ne, sɛ yesusu yenwo a, ɔkɔboka yɛ sɛ?
19 Ngɔm bɔ Yakob hyɛle kora yeɛ owu ne, sɛ yesusu yenwo a, ɔkɔboka yɛ paa. Kyɛbɔ ɔwale nu ne, ɔmaa yenya gyidie kyɛ ngɔmhyɛ biala bɔ ɔwɔ Nyameɛ Dwirɛ nanu ne, ɔkɔwa nu. Afei koso, sɛ yɛnea nhyiraa bɔ Yakob mmaa nemɔ nyane ne a, ɔmaa yenwu bɔ yɛyɛ a, Yehowa nye kɔgye yɛnwo ɔ.
DWEIN 128 Gyina Mu Kosi Awiei
a Yakob yira Ruben, Simeon, Lewi, ɔne Yuda ne, ɔhyɛle yebo fili panyi so yeɛ oyiele kaamba naso ɔ. Nakoso mmerɛ bɔ né oyira ye mmaa mmɔtwɛ bɔ baha ne de, wanyɛ ye sɔ.