ADESŨA 44
DWEIN 33 Dan W’adesoa Ma Yehowa
Kyɛbɔ Ɛkɔhora Kogyina Ndɛengyea Noa Ɔ
“Nnɛma bɔne di wɔ so ngonim, na mmom fa paa di bɔne so ngonim.”—ROM. 12:21.
BƆ ADESŨA NE KƆHÃ YENWO DWIRƐ Ɔ
Yɛkɔnea kyɛbɔ ɛkɔhora kɔyɛ wɔ nikye, mmerɛ bɔ babua wɔ ndɛengyea ne.
1-2. Nzuati yeɛ yɛkɔhora yɛkɔhã kyɛ bɛkɔhora bekosisi yenu biala ɔ?
YESU yɛle mvandoho bie bɔ né ɔfa braa kunaniɛ bie bɔ né ɔtaa kɔ ndɛenbualɛniɛ bie berɛ kyɛ obua ndɛen turoloo ɔma ye ɔ. Aporowaa biala nne yenwo kyɛ, ɔhaw bɔ ne sɔ kunaniɛ ne wɔ nu ne, né Yesu asuafoɛ nemɔ te yebo, ofikyɛ sɔ mmerɛ ne, né besisi mmenia paa. (Luka 18:1-5) Yɛ koso yɛte sɔ mvandoho nabo, ofikyɛ yenu biala nne berɛ bɔ besisili ye lle ɔ.
2 Sɛ yɛnea ewiase bɔ yɛte nu ne a, bɛbɔ bɛndwene sona nwo, mmenia nu nyeyemuɛ, ɔne pɛsɛmangomenya ayi nu sɔ ala bo. (Nwo. 5:8) Nakoso, sɛ aliemaa bie fa edwirɛ yeayea bie di yɛ a, ɛhene de ɔkora kɔ yɛnwo paa. Yeliemamɔ de, bɛngɔhyɛda kyɛ betu bɛnye besie yɛso bɛyɛ yɛ nikyee ma ɔyɛ yɛ yea, na mmom bɔne bɔ ɔwɔ yɛnwo nati yeɛ ɔmaa ɔba sɔ ɔ. Bɔ Yesu yɛle mmerɛ bɔ ye pɔfoɛmɔ buale ye ndɛengyea ne, yɛkɔhora yekosua nningyein pee yekofi nu. Sɛ yenya yɛ pɔfoɛmɔ po nwo aboterɛ mmerɛ bɔ bɛtane yɛnye ne a, aso yɛngɔhora yengonya yeliemamɔ koso nwo aboterɛ sɔ ala anaa? Sɛ yeliemamɔ ne bɛbɔ bɛnne asafo nanu ne fa edwirɛ yeayea bie di yɛ a, ɔkã Yehowa sɛɛ? Ɛyɛ a yenwo dwirɛ ha ye anaa?
3. Sɛ mmenia fa edwirɛ bɔ ɔyɛ yea bie di yɛ a, aso ɛyɛ a yenwo dwirɛ ha Yehowa anaa, na nzuati yeɛ yɛkã sɔ ɔ?
3 Sɛ mmenia fa edwirɛ bɔ ɔyɛ yea bie di yɛ a, ɛyɛ a ɔha Yehowa paa, ofikyɛ “AWURADE kuro ndɛenbualɛ turoloo.” (Edw. 37:28) Yesu mane yɛ awerɛhyɛmuɛ kyɛ mmenia bɔ besisi bɛ ne, sɛ Yehowa mmerɛ sõ a, “okoli bɛ dwirɛ kɔma bɛ ndɛndɛ.” (Luka 18:7, 8) Ɔngɔhyɛ ɔkɔye amaneɛ bɔ yenwu ye ne mukoraati kofi berɛ, na okotu ndɛengyea koso bo koraa.—Edw. 72:1, 2.
4. Sɛɛ yeɛ Yehowa boka yɛ maa yegyina ndɛengyea noa ɛnnɛ ɔ?
4 Mmerɛ bɔ tenenee koyi aseɛ he aso mukoraati ne, yɛnea ye atẽ paa. Nakoso sɔ mmerɛ he po, Yehowa boka yɛ ma yegyina ndɛengyea noa. (2 Pet. 3:13) Ebie yeɛ ole kyɛ sɛ mmenia sisi yɛ a, okyire yɛ bɔ odikyɛ yɛyɛ na yanyɛ nikyeebie bɔ yesĩ ne, yekonu yɛnwo ɔ. Afei koso, Yehowa nate bɔ Ɔwa ne yɛle naso maa yenwu bɔ odikyɛ yɛyɛ mmerɛ bɔ babua yɛ ndɛngyea ne. Wasa wama yɛ afutue wɔ Bible nanu bɔ ɔboka yɛ wɔ mmerɛ bɔ ɔte sɔ nu ɔ.
SƐ BEBUA WƆ NDƐNGYEA A, NEA YÉ WƆ KYƐBƆ ƐKƆYƐ WƆ NIKYEE NANWO
5. Sɛ bebua yɛ ndɛengyea a, kyɛbɔ yɛkɔyɛ yɛ nikyee ne, nzuati yeɛ odikyɛ yɛnea ye yé ɔ?
5 Sɛ bebua yɛ ndɛengyea a, ɔkɔhora kɔyɛ yɛ yea, anaa okobu yɛ aba nu. (Nwo. 7:7) Mmenia bɔ né bedi nahorɛ bɛma Yehowa tekyɛ Yob ne Habakuku po, ɛhe bie tole bɛ. (Yob 6:2, 3; Hab. 1:1-3) Ɔwɔ nu, sɛ ɔba sɔ a, yɛkɔhora yekoli yealɛ, nakoso odikyɛ yɛnea yé na yanyɛ nikyeebiala bɔ ɔttemaye ɔ.
6. Nzu yeɛ yɛkɔhora yekosua yekofi Absalom dwirɛ nanu ɔ? (Nea foto ne koso.)
6 Sɛ ebie yɛ nikyee maa ɔkɔ yɛnwo a, annea a bɔ ɔkɔwa yɛ tianu yeɛ ole kyɛ, yɛyɛ bie yetua sona naso kerɛ. Nakoso sɛ yɛyɛ sɔ a, ɔkɔhora kɔsɛkye edwirɛ ne koraa. Ɛmɔma yɛnea bɔ ɔtole Ɔhene Dawide awa Absalom ɔ. Mmerɛ bɔ Amnɔn bɔ ɔne ye fi Baba ne tole oliema Tamar mmɔnaa ne, ɔfɛle yaa paa. Kyɛbɔ Mose mmraa ne kyire ne, ɔnate bɔ Amnɔn yɛle nati, né odikyɛ ahaa bekũ ye. (Lew. 20:17) Né ɔtte bɔne kyɛ Absalom kɔfɛ yaa, nakoso ne olle yenwo atee kyɛ odé Amnɔn ngoa fi ye sa nu ɔ.—2 Sam. 13:20-23, 28, 29.
Mmerɛ bɔ bɛtole Absalom aliema brasua Tamar mmɔnaa ne, Absalom angora anhyɛ yenwo so (Nea ngyekyɛmuɛ 6)
7. Ndɛengyea bɔ né ɔkɔso ne, ahyɛaseɛ ne ɔhane edweintolɛniɛ ne sɛ?
7 Sɛ mmenia di bɔne na bɛfa bɛnwo bedi a, ebiaa ɔkɔmaa yekonya adwene kyɛ mvasoɛ nne so kyɛ yɛkɔyɛ bɔ ɔte pá ɔ. Ɛhe tole edweintolɛniɛ bie. Onyane adwene kyɛ abɔnefoɛ bɔ besisi teneneefoɛ ne, bɛnwo tɔ bɛ. Ɔhane kyɛ: “Nea, kyɛ abɔnefoɛ bɛte hɔ ɛne: bɛ nwo atɔ bɛ daa.” (Edw. 73:12) Afei koso, mmerɛ bɔ onwuni ndɛengyea bɔ né ɔkɔso ne, ɔyɛle ye yea, na onyane adwene kyɛ mvasoɛ nne so kyɛ ɔsõ Yehowa ɔ. Yeti ɔhane kyɛ: “Nakoso nyɛle m’adwene kyɛ mepena kyɛ mete sɔ nikyee ne abo ne, nwuni kyɛ ɔte adwuma bɔ ɔyɛ se paa ɔ.” (Edw. 73:14, 16) Ɔhane po kyɛ: “Nakoso me de, ahaa mesoti; ɔhale sɔaa maa mvini ase.” (Edw. 73:2) Edwirɛ he bie tole aliemaa bie bɔ yɛkɔfrɛ ye Alberto.
8. Mmerɛ bɔ bebuale aliemaa bie ndɛengyea ne, sɛɛ yeɛ ɔhane ye ɔ?
8 Aliemaa biemɔ pɛle edwirɛ tole Alberto so kyɛ wawua asafo sikaa. Ɛhe maa yenwo atee bɔ né ole ye wɔ asafo nanu ne, ofili ye sa. Aliemaa biemɔ bɔ bɛtele bɔ wasi ne koso, né bemmu ye kõ. Alberto hane kyɛ: “Edwirɛ ne hɔle menwo paa, yeti mvɛle yaa, na né menwu bɔ nyɛ menwo ɔ.” Ɔmaa bɔ osili ne brɛle mmɔden bɔ né ɔbɔ ne ase, yeti ɔyakyili adesua ne asɛnga hɔlɛ afoɛ nnu. Sɔ dwirɛ he maa yenwu bɔ ɔkɔhora kɔto yɛ, mmerɛ bɔ babua yɛ ndɛengyea maa yeti yafɛ yaa ne.
SUESUA KYƐBƆ YESU GYINANE NDƐENGYEA NOA NE
9. Edwirɛ bɔ ɔyɛ yea benimɔ yeɛ bɛfa belili Yesu ɔ? (Nea foto ne koso.)
9 Sɛ bɛ́kã ebie bɔ ɔhora gyinane ndɛengyea noa paa a, yeɛ ole Yesu. Mmenia fale edwirɛ bɔ ɔyɛ yea pee lili ye, na né yebɔbɔ ye abusuafoɛ po boka so. Ebie yeɛ ole kyɛ, ye abusuafoɛ bɔ né belle ye nu gyidie ne hane kyɛ wabɔ laen, na asɔfo nemɔ koso bɔle ye somoɛ kyɛ ole sunzummɔne. Roman sogyafoɛ nemɔ koso gorole yenwo, bɛbole ye, na ayieleɛ koraa ne, behuni ye. (Mak. 3:21, 22; 14:55; 15:16-20, 35-37) Sɔ dwirɛ bɔ bɛfa belili Yesu mukoraati sĩ ne, wanyɛ nikyeebiala bɔ ɔttemaye ɔ. Nzu yeɛ yɛkɔhora yekosua yekofi bɔ ɔyɛle nanu ɔ?
Kyɛbɔ yekogyina ndɛengyea noa ne, Yesu yɛle yɛnwo nneasoɛ kama mane yɛ (Nea ngyekyɛmuɛ 9-10)
10. Nzu yeɛ ɔmaa Yesu hora gyinane ndɛengyea noa ɔ? (1 Petro 2:21-23)
10 Kenga 1 Petro 2:21-23.a Yesu nate nneasoɛ kama bɔ ɔyɛle naso maa yenwu bɔ odikyɛ yɛyɛ, mmerɛ bɔ babua yɛ ndɛengyea ne. Né ɔse mmerɛ bɔ odikyɛ odwudwo, ɔne mmerɛ bɔ odikyɛ omua yenoa ɔ. (Mat. 26:62-64) Sɛ né mmenia kekã edwirɛ bɔ ɔtte nahorɛ bɛto ye so po a, né ɔnga hwee. (Mat. 11:19) Bɛbɔ né bɛtane yenye ne koso, sɛ né ɔne bɛ dwudwo a, né ɔmmɔ b’alapaa anaa onwunanwuna bɛ. Bɔ ɔmaa Yesu hora hyɛle yenwo so yeɛ ole kyɛ, “ɔfale ye nwo wurale bɔ obua ndɛen turoloo ne sa.” Né Yesu se kyɛ bɔ ɔkɔso biala ne, Yehowa anwu ye. Yeti bɔ né yenwo hia ye paa yeɛ ole kyɛ, ɔkɔyakyi nikyeebiala nu kɔma ye, ofikyɛ né ɔse kyɛ okoli yenwo dwumaa wɔ mmerɛ bɔ ɔsɛ nu.
11. Yɛkɔyɛ sɛɛ né yanea yɛnoa dwudwolɛ yé? (Nea foto ne koso.)
11 Sɛ bɛfa edwirɛ yeayea bie bedi yɛ a, yɛkɔhora yekosuesua Yesu, na yanea yɛnoa dwudwolɛ yé. Ebie yeɛ ole kyɛ, bɔ sona ne afa ali yɛ ne, sɛ yenwu ye kyɛ ɔhyɛdda tte edwirɛ biala a, yɛkɔhora yekobu yɛnye yekogua so. Anaa yekuro koso a, yekomua yɛnoa kyɛbɔ ɔkɔyɛ a, yɛngɔkekã edwirɛ bie bɔ ɔttemayé ɔ. (Nwo. 3:7; Yak. 1:19, 20) Nakoso, sɛ odwu mmerɛ bie na yenwu ye kyɛ besisi ebie anaa odikyɛ yekyirekyire yɛ gyidie nu a, yede yɛkɔhora yekodwudwo. (Aso. 6:1, 2) Sɛ ɔba sɔ a, odikyɛ yɛbɔ mmɔden kyɛ yekodwudwo obuo ne anidie nu.—1 Pet. 3:15.b
Sɛ mmenia fa edwirɛ bɔ ɔyɛ yea di yɛ a, yɛkɔhora yekosuesua Yesu, ná yanwu mmerɛ bɔ odikyɛ yedwudwo, ɔne kyɛbɔ yekodwudwo ɔ (Nea ngyekyɛmuɛ 11-12)
12. Yɛkɔyɛ sɛɛ né yafa yɛnwo ‘yawura bɔ obua ndɛen turoloo ne sa’?
12 Atee foforɛ bɔ yɛkɔfa so yekosuesua Yesu yeɛ ole kyɛ, yɛkɔfa yɛnwo ‘yekowura bɔ obua ndɛen turoloo ne sa.’ Sɛ mmenia bua yɛ ndɛengyea anaa bɛne yɛ di ye yeayea a, yɛse kyɛ Yehowa se bɔ yɛfa nu ne mukoraati. Yeti odikyɛ yemia yɛnye yegyina yenoa, ofikyɛ yele gyidie kyɛ okoli yenwo dwumaa wɔ mmerɛ bɔ ɔfata nu. Sɛ yɛyakyi nikyeebiala yɛma Yehowa a, ɔkɔboka maa yɛngɔfɛ yaa, anaa yɛngɔfa mmenia nwo dwirɛ yengowura yenu. Sɛ yanyɛ sɔ a, ɔkɔmaa yɛkɔyɛ bɔ ɔttemaye, yɛnye ngɔgye, na yɛne Yehowa afia koso kɔsɛkye.—Edw. 37:8.
13. Sɛ bɛne yɛ di ye yeayea a, nzu yeɛ ɔkɔboka yɛ maa yekogyina yenoa ɔ?
13 Bɔ ɔte yeɛ ole kyɛ, yɛngɔhora yengosuesua bɔ Yesu yɛle ne pɛpɛɛpɛ. Odwu mmerɛ bie a, yɛkɔhora yɛkɔhã edwirɛ bie, anaa yɛkɔyɛ nikyeebie bɔ siɛen yekonu yɛnwo ɔ. (Yak. 3:2) Edwirɛ bɔ mmenia fa di yɛ ne bie wɔ berɛ a, ɔkɔhora kɔmaa yekoli yealɛ anaa yekonwu amaneɛ yɛ ngoa ngyẽa mukoraati. Sɛ ɔhaw bɔ ɔte sɔ bie ato wɔ a, kã w’ahone to wɔ kunu, ofikyɛ Yehowa se bɔ ɛfa nu ɔ. Yesu koso te bɔ ɛfa nu nabo, ofikyɛ wafa ɔhaw bɔ ɔte sɔ nu le. (Heb. 4:15, 16) Nneasoɛ bɔ Yehowa maa Yesu yɛ mane yɛ ne la ahameɛ a, wasa wama yɛ afutue bɔ ɔboka yɛ mmerɛ bɔ bɛne yɛ ali ye yeayea ne. Ɛmɔma yesusu sɔ dwirɛ nanu nyɔ nwo wɔ Romanfoɛ nwomaa nanu.
“Ɛ́MƆYAKYI BƐ́MA NYAMEƐ AHONEHULƐ NE”
14. Sɛ Bible ne kã kyɛ, “Ɛ́mɔyakyi bɛ́ma Nyameɛ ahonehulɛ ne” a, okyire sɛɛ? (Romanfoɛ 12:19)
14 Kenga Romanfoɛ 12:19. Somafoɛ Pɔɔlo tuli Kristofoɛ nemɔ foɛ kyɛ, ‘bɛyakyi bɛ́ma Nyameɛ ahonehulɛ ne.’ Yede nzu yeɛ né ɔpena kyire ɔ? Bɔ né okyire yeɛ ole kyɛ, yɛkɔyakyi ndɛenbualɛ biala nwo dwirɛ yɛkɔma Yehowa ma ye bɔbɔ okoli yenwo dwumaa wɔ mmerɛ bɔ ɔfata nu kyɛbɔ okuro ɔ. Mmerɛ bɔ bɛne aliemaa bie bɔ bɛfrɛ ye John lili ye yeayea ne, ɔhane kyɛ: “Né odikyɛ mebɔ mmɔden mehyɛ menwo so, nakoso né ɔlla ase koraa. Romanfoɛ 12:19 ne bokale me maa nyane aboterɛ nwondɛle Yehowa.”
15. Nzuati yeɛ odikyɛ yenya aboterɛ yɛnwondɛ Yehowa maa ye bɔbɔ odi ɔhaw bie nwo dwumaa ɔ?
15 Sɛ yenya aboterɛ yɛnwondɛ Yehowa a, yenya so mvasoɛ. Ebie yeɛ ole kyɛ, ɔmaa yɛnha yɛnwo kyɛ yɛbɔbɔ yekoli ɔhaw nanwo dwumaa, na ɛhene maa yɛso anu dwo yɛ. Yehowa ahyɛ bɔ kyɛ ɔkɔboka yɛ. Ɔte kyɛbɔ ɔkã kyire yɛ kyɛ, ‘Ɛmɔyakyi bɔ ɔkɔso nanwo dwirɛ bɛma me, na ngoli yenwo dwumaa’ ne. Yehowa ahyɛ bɔ kyɛ: “Ngotua so kerɛ.” Sɛ yedé sɔ dwirɛ ne yedi a, ɔkɔboka yɛ maa yɛngɔfɛ yaa, ofikyɛ yɛse kyɛ okoli yenwo dwumaa wɔ atee pá so. John bɔ yalimoa yahã yenwo dwirɛ ne, ɛhene yeɛ ɔbokale ye ɔ. Ɔhane kyɛ: “Sɛ menya aboterɛ menwondɛ Yehowa a, okoli ɔhaw nanwo dwumaa kama kɔtra me bɔbɔ po.”
“FA PAA DI BƆNE SO NGONIM”
16-17. Sɛɛ yeɛ mbaeɛ kɔhora kɔboka yɛ maa ‘yɛkɔfa paa yekoli bɔne so ngonim’ ɔ? (Romanfoɛ 12:21)
16 Kenga Romanfoɛ 12:21. Pɔɔlo sa tuli Kristofoɛ nemɔ foɛ kyɛ, ‘bɛfa paa beli bɔne so ngonim.’ Yesu bokaa so asɛnga nanu ne, ɔhane kyɛ: “Ɛ́mɔhuro ɛmɔ pɔfoɛ mɔ dwirɛ, ná ɛ́mɔbɔ mbaeɛ bɛ́ma bɛ bɔ bɛtane ɛmɔ nye ɔ.” (Mat. 5:44) Sɔ dwirɛ bɔ ɔhane ne, ye bɔbɔ ɔfa yɛle adwuma. Ebiaa yɛkae ɛyealɛ bɔ Yesu fale nu, mmerɛ bɔ Roman sogyafoɛ nemɔ bɔle ye asɛnnua nu ne. Mmerɛ bɔ bebuale ye ndɛengyea ne, ɛyealɛ ne amaneɛ bɔ ɔfale nu ne de, bɛngã.
17 Bɛbɔ bebuale Yesu ndɛengyea ne, wanyɛ nikyefee wandia bɛ. Kyɛ ahaa ɔkɔhã kyɛ Yehowa hwe sogyafoɛ nemɔ so ne, ɔbɔle mbaeɛ mane bɛ kyɛ: “Baba, fa kyɛ bɛ, ofikyɛ bɛnze bɔ bɛyɔ ɔ.”(Luka 23:34) Sɛ yɛbɔ mbaeɛ yɛma bɛbɔ bɛtane yɛnye ne a, ɔkɔboka maa yɛngɔfɛ bɛ so yaa anaa yɛngɔfa bɛnwo dwirɛ yengowura yɛ nu. Ɔba sɔ a, ɔkɔmaa yekonya bɛnwo adwene pá.
18. Bɔ ɔtole Alberto ne John ne, sɛɛ yeɛ mbaeɛ bokale bɛ maa bɛhora begyinane yenoa ɔ?
18 Aliemaamɔ nyɔ bɔ yɛhane bɛnwo dwirɛ ahyɛaseɛ ne, mbaeɛ bokale bɛ paa. Alberto hane kyɛ: “Aliemaamɔ bɔ bɛne me lili ye yeayea ne, mmɔle mbaeɛ mane bɛ. Nga ngyirele Yehowa mmerɛ pee kyɛ ɔboka me ma nye bɔ wasi nanwo dwirɛ mvi me nu.” Bɔ ɔyɛ anigye yeɛ ole, kesaalae Alberto sõ Yehowa nahorɛ nu bieku. John koso hane kyɛ: “Aliemaa bɔ ɔyɛle me nikyee maa ɔhɔle menwo ne, né metaa mebɔ mbaeɛ mema ye. Sɔ mbaeɛ ne bokale me maa nyele yenwo dwirɛ mvili me nu, na nyane yenwo adwene pá. Afei koso ɔmaa m’ahone tɔle me kunu fɔnwoo.”
19. Kodwu kyɛ ewiase he kɔhɔ ayieleɛ ne, nzu yeɛ odikyɛ yɛyɛ ɔ? (1 Petro 3:8, 9)
19 Koraka ewiase he kɔhɔ ayieleɛ ne, mmenia kɔhɔso ne yɛ koli ye yeayea. Ɔmva yenwo ne bɔ okosi biala ne, ɛmɔma yɛhɔso yɛbɔ Yehowa mbaeɛ ma ɔboka yɛ. Afei koso, odikyɛ yesuesua bɔ Yesu yɛle mmerɛ bɔ bebuale ye ndɛengyea ne, na yɛfa afutue bɔ Bible ne fama yɛ ne koso yɛyɛ adwuma. Sɛ yɛyɛ sɔ a, yɛkɔhora yekonya gyidie kyɛ Yehowa koyira yɛ.—Kenga 1 Petro 3:8, 9.
DWEIN 38 Ɔbɛma Woayɛ Den
a Wɔ 1 Petro yeti 2 ɔne yeti 3 nanu ne, Petro hane ndɛengyea bɔ Kristofoɛ nemɔ yiale ye sɔ mmerɛ nanu nwo dwirɛ. Sɔ Kristofoɛ ne, benu biemɔ wɔ berɛ a, né bɛ menemɔ tianu yɛ se, na né bɛhyɛ bɛ so. Né ebiemɔ koso yia bie fi behumɔ bɔ bɛtte Kristofoɛ nemɔ berɛ.—1 Pet. 2:18-20; 3:1-6, 8, 9.
b Nea vidio bɔ ɔwɔ jw.org so bɔ ye dwirɛti yeɛ ole, Kyɛbɔ Ɔdɔ Kora Maa Yenya Asomdwee Bɔ Odimũ Ɔ.