Chapitre Ota

“Zia E Bungbi ti Leke Tene”

Esaïe 1:10-31

1, 2. Jéhovah ahaka amokonzi na mara ti Jérusalem na ti Juda na zo wa, na ngbanga ti nyen a lingbi na ni?

NA PEKONI so ala mä agbotongo mê so a sû na Esaïe 1:1-9, peut-être azo ti Jérusalem aye ti gi ti zi tene na li ti ala. Ala ye la ni biani ti dabe na baba na asadaka kue so ala mu na Jéhovah. Ye oko, aversê 10 asi na 15 afa kpengba kiringo tene ti Jéhovah na gbele mara ti abibe tongaso. A to nda ni tongaso: “I mä tene ti L’Eternel, i azo ti komande ti Sodome; i zia mê ti i ti mä ndia ti Nzapa ti e, i azo ti Gomorrhe.”​—Esaïe 1:10.

² A futi la ni azo ti Sodome na ti Gomorrhe gi pepe ngbanga ti asalango ye ti pitan ti ala so ayeke kirirkiri mingi, me nga teti kpengba bê na fandara ti ala. (Genèse 18:20, 21; 19:4, 5, 23-25; Ezéchiel 16:49, 50) Bê ti awamango Isaïe alingbi ti so biani ti mä so a haka ala na azo ti asioni gbata so.a Ye oko, Jéhovah ayeke ba mara ti lo tongana ti so lo yeke biani, na Isaïe awoko pepe tokua ti Nzapa ti ‘nzere na mê ti ala.’​—2 Timothée 4:3, NW.

3. Tongana Jéhovah atene ‘bê ti lo asi awe’ na asadaka ti mara ni lo ye ti tene nyen, na ngbanga ti nyen a yeke tongaso?

³ Ba bibe ti Jéhovah na ndo vorongo gi tongaso ti mara ti lo. “Sadaka ti i so ayeke mingi asala nyen na Mbi? L’Eternel atene. Bê ti Mbi asi awe na offrande so a-zo-na-wa ti akoli ngasangbaga na ti mafuta ti anyama so a bata ala na kobe; Mbi wara ngia na mênë ti akoli bagara pepe, wala ti amolenge ti ngasangbaga pepe, wala ti akoli ngasa pepe.” (Esaïe 1:11) Azo ti kodoro ni aglisa so dutingo ti Jéhovah aga pepe na lege ti asadaka ti ala. (Psaume 50:8-13) Lo hunda pepe ti wara ambeni ye na tïtî azo, atä a yeke so wa. Tongana azo ti Juda abi bê ti ala so ala yeke sala be-nzoni na Jéhovah na lege ti asadaka so ala mu na bê use, ala yeke handa tele ti ala. Jéhovah asala kusala na mbeni pendere kode ti salango tene. Tene “bê ti mbi asi awe” a lingbi ti kiri nga pekoni na “yâ ti mbi asi awe” wala “bê ti mbi alondo.” A si na mo awe ti ba so mo te kobe ahon ndo ni na tongaso gi bango kobe senge asala si bê ti mo alondo? Jéhovah aduti na mara ti bibe tongaso na gbele asadaka so: ala sala si bê ti lo alondo.

4. Tongana nyen Esaïe 1:12 (NW) afa so a yeke senge senge si mara ni ayeke gue na temple na Jérusalem?

⁴ Jéhovah angbâ ti tene: “Tongana lakue i ga ti ba lê ti mbi, zo wa ahunda na tïtî i ye so: ti doro asedu ti mbi?” (Isaïe 1:12, NW) A yeke pepe ndia ti Jéhovah mveni si ahunda na mara ni ti ‘si na gbele lo,’ so ti tene, ti gue na temple ti lo na Jérusalem? (Exode 34:23, 24) A yeke tâ tene, ye oko, azo ti Juda ague kâ gi tongaso, ngbanga ti so ala yeke mu lege ti vorongo so ayeke na sioni oko pepe gi tongaso; ye so apusu ala ayeke nzoni bibe pepe. Ti Jéhovah, gango ti ala fani mingi na yâ sedu ti lo ayeke gi “ti doro” ni senge; ala ga na mbeni ye nde pepe ahon gi dorongo sese ni.

5. Fa ambeni kusala ti vorongo so aJuif asala, na fa ngbanga ti nyen ala ga “nengo kungba” na lê ti Jéhovah?

⁵ A yeke ye ti dongo bê pepe so Jéhovah asala tene na ngangu mingi ahon fadeso! “I zia ti ga na offrande ti le-kobe so ayeke senge senge. Yombo, a yeke ye ti sioni mingi na lê ti mbi. Fini nze na lâ ti sabbat, hiringo azo ti bungbi, mbi lingbi pepe ti yeda na salango kusala na ngangu ti ndima legeoko na anene bungbi. Âme ti mbi ake biani afini nze ti i, na amatanga ti i so a diko lâ ni awe. Ye so ayeke nengo kungba teti mbi; biani, mbi nze ti yö ye so.” (Isaïe 1:13, 14, NW) Amatabisi ti le-kobe, yombo, alâ ti Sabbat na anene bungbi, afa tene ti aye so kue na yâ ti Ndia so Nzapa amu na Israël. Âdu ti “afini nze,” Ndia ahunda gi ti bata ni, ye oko, atene ti kotara so ayeke sioni pepe aga aduti yeke yeke na tele ti batango ye so. (Nombre 10:10; 28:11) A ba fini nze tongana mbeni lâ ti sabbat ti nze oko oko, ngoi so mara ni ayeke zia kusala ti lo na même ayeke bungbi tele ti tene aprophète na aprêtre afa ye na ala. (2 aGbia 4:23; Ezéchiel 46:3; Amos 8:5) Abatango ngoi tongaso ayeke sioni pepe. Kpale ni ayeke so aJuif abata ni gi teti lê ti azo. Na ndo ni, ala yeke sala kusala na “ngangu ti ndima,” asalango ye ti ayingo sioni, na oko ngoi so ala yeke bata gi tongaso Ndia ti Nzapa.b Ni la si akusala ti ala ti vorongo ayeke “nengo kungba” teti Jéhovah.

6. Na lege wa Jéhovah ‘anze’?

⁶ Me, na lege wa Jéhovah atene ni “nze”? Teti biani, lo yeke na “kota ngangu . . . Ngangu ti Lo awe pepe, même lo nze pepe.” (Esaïe 40:26, 28) Jéhovah ayeke sala kusala na kode ti salango tene ti mu lege na e ti gbu nda ti tene ti abibe ti lo. Mo yö awe mbeni nengo kungba a ninga mingi si mo nze biani na mo yeke gi na nzala oko, ti bi ni na sese? Ba bibe ti Jéhovah na mbage ti akusala ti vorongo ti ndendia ti awakua ti lo.

7. Ngbanga ti nyen Jéhovah ayeke mä mbeni pepe asambela ti awakua ti lo?

⁷ Jéhovah aluti fadeso na ndo mbage ti vorongo so aba gi zo lo mveni. “Tongana i yä maboko ti i, fade Mbi honde lê ti Mbi na i. Biani, tongana i sambela lege mingi mingi, fade Mbi mä pepe; maboko ti i asi na mênë.” (Esaïe 1:15) Ti zi yambati, ti yä ni na nduzu, ayeke fä ti hundango mingi. Na lê ti Jéhovah, salango ye so aglisa nene ti lo kue, teti maboko ti mara ti lo so asi singo na fango zo. Salango ngangu amu yâ ti kodoro ni. Na ndo kue ayeke sala ngangu na ala so akpengba pepe. A yeke ye ti sioni mingi ti tene azo ti kion, so ayeke sala pasi na amba ti ala, asambela Jéhovah na ahunda na lo ti hiri deba nzoni na ndo ti ala. A yeke ye ti dongo bê pepe tongana Jéhovah atene, “Mbi mä pepe”!

8. Sioye wa Chrétienté ayeke sala laso, na tongana nyen ambeni Chrétien atï na yâ oko kpale so?

⁸ Na ngoi ti e, Chrétienté nga awara pepe be-nzoni ti Nzapa na dikongo lakue lakue asenge sambela nga na lege ti ambeni “kusala” ti vorongo ti lo. (Matthieu 7:21-23) A yeke kota ye mingi ti tene e tï pepe na yâ oko mara ti ye so. Ye ayeke si so ngoi na ngoi mbeni Chrétien ato nda ti sala mbeni kota siokpari, na pekoni lo tene na bê ti lo so na hondengo sioni tambela ti lo nga na konongo kusala ti lo na yâ ti kongrégation ti aChrétien, fade anzoni kusala ti lo alingbi ti kanga ndo ti siokpari ti lo. Ye oko, akusala so asala gi tongaso anzere pepe na Jéhovah. Lege ayeke gi oko ti kaï kobela ti yingo, a yeke ye so aversê ti Isaïe so aga na peko afa.

Yorö na Kobela ti Yingo

9, 10. Nene ti dutingo na sioni oko pepe na yâ vorongo so e yeke mu na Jéhovah ayeke tongana nyen?

⁹ Jéhovah, Nzapa ti be-nzoni, asala fadeso tene na mbeni go so ayeke na wâ mingi, nga a hunda mingi. “I sukula, i sala si i vulu; i lungula sioye so i sala na gbele Mbi; i zia ti sala sioni; i manda ti sala nzoni; i gi fango ngbanga ti mbilimbili; i kanga lege na ala so asala ngangu na azo; i fâ ngbanga ti amolenge so babâ ti ala ayeke pepe, i tiri teti awomua.” (Esaïe 1:16, 17) Na ndo so e wara dikongo aye gumbaya so ahunda na ngangu, akomandema gumbaya. A-osio ni so aga kozoni ayeke aye so akanga lege, teti ala hunda lungulango siokpari; atanga ni oku alingbi na anzoni kusala, so aga na zo ti wara deba nzoni ti Jéhovah.

¹⁰ A ninga ngbele ye, a yeke kota ye na yâ lege ti vorongo so ayeke na sioni oko pepe ti sukula tele na ti duti na saleté pepe. (Exode 19:10, 11; 30:20; 2 aCorinthien 7:1) Ye oko Jéhovah aye si sukulango tele ni alingbi kue, ti tene lo lï juska na bê ti awavorongo lo. Lo ba na nene ni kozoni kue dutingo nzoni na lege ti salango ye nga na ti yingo; na a yeke biani ye so Jéhovah asala tene na ndo ni. A-use kozo komandema ti versê 16 ayeke gi pepe senge kiringo na ndo ti tene oko. Mbeni wandara ti yanga ti Hébreu afa so kozo komandema ni, “i sukula,” andu kusala ti tongo nda ti sukula tele, na use ni, “i sala si i vulu,” aba angangu so zo ayeke ngbâ ti sala ti bata na tele ti lo na saleté pepe.

11. A lingbi zo asala nyen ti sala bira na siokpari, na a lingbi lâ oko e sala nyen pepe?

¹¹ E lingbi ti honde ye oko na Jéhovah pepe. (Job 34:22; aProverbe 15:3; aHébreu 4:13) Tongaso, komandema ti lo, “I lungula sioye so i sala na gbele Mbi” alingbi ti duti gi na nda ni oko: I zia ti sala sioye. So andu gingo pepe ti honde akota siokpari, teti salango ye tongaso ayeke biani siokpari. A-Proverbe 28:13 ayeke na gbotongo mê so: “Zo so ahonde kengo-ndia ti lo, ye ti lo aga nzoni pepe, me zo so afa tene ti kengo-ndia ti lo na gigi na lo zia lege ni, fade lo wara be-nzoni.”

12. (a) Ngbanga ti nyen a yeke kota ye ti “manda ti sala nzoni”? (b) Tongana nyen a-ancien mbilimbili alingbi ti mu peko ti yanga ti “gi fango ngbanga ti mbilimbili” nga ti “kanga lege na ala so asala ngangu na zo”?

¹² Ye ti manda ayeke mingi na lege ti anzoni kusala so Jéhovah ahunda na versê 17 ti Esaïe chapitre 1. Zia e ba so lo tene gi pepe “sala nzoni,” me “manda ti sala nzoni.” A lingbi zo ahon na lege ti mandango Tene ti Nzapa lo mveni ti hinga ye so ayeke nzoni na lê ti Nzapa na ti yeda ti sala ni. Na pekoni, Jéhovah atene gi pepe ti “fâ ngbanga ti mbilimbili” me ti“gi fango ngbanga ti mbilimbili.” A hunda même na a-ancien so aninga ti gi yâ ti Tene ti Nzapa si ala hinga nzoni lege ti sala ye na yâ ti atene so akpengba. Na mbage, ala yeke na kungba ti “kanga lege na ala so asala ngangu na azo,” a lingbi na komandema ti Jéhovah so aga na peko. Afango lege so ayeke kota ye teti aberger Chrétien ti laso, teti ala bi bê ti ala ti bata kundu ni teti “asioni mbo ti ngonda.”​—Kusala 20:28-30, NW.

13. Tongana nyen e lingbi laso ti bata akomandema so andu molenge so babâ ti lo ayeke dä pepe nga na womua?

¹³ A-use ndangba komandema ni andu ambeni wakua ti Nzapa so ye alingbi ti si na ala hio mingi: anyindu na awomua. Sese ayeke gbanzi tele ti lo pepe ti wara faïda na lege ti azo tongaso; a lingbi a duti tongaso pepe na popo ti awakua ti Nzapa. A-ancien so ayeke na be-nzoni ayeke “fâ ngbanga” teti amolenge ti koli na ti wali so babâ ti ala ayeke dä pepe na yâ ti kongrégation, ala yeke mu maboko na ala ti wara ye so ayeke na lege ni nga na ndo ti bata tele na yâ ti mbeni sese so abi bê ti lo gi ti wara faïda na lege ti dutingo ti ala nga ti buba lege ti ala. A-ancien ayeke “tiri teti” womua wala, na lege ti mbeni nda ti tene ti Hébreu ni, ala “tiri ngangu” teti aye so andu lo. Ti tâ tene ni, aChrétien kue aye ti duti ndo ti honde tele, ti dengo bê, na ti salango ye mbilimbili teti azo na popo ti e so ye atia ala, teti ala yeke na ngele ngangu na lê ti Jéhovah.​—Michée 6:8; Jacques 1:27.

14. Nzoni sango wa afa ni na Esaïe 1:16, 17?

¹⁴ So tâ ngangu sango so akpengba zo so e wara na mbage ti Jéhovah na yâ ti akomandema gumbaya so! Ngoi na ngoi, ala so ayeke sala asiokpari ayeke tene na bê ti ala so ala lingbi biani pepe ti sala ye ti nzoni. Amara ti bibe tongaso asala si bê ti zo anze. Na ndo ni, abibe so ayeke tâ tene pepe. Jéhovah ahinga, na lo ye si e hinga ni, so na maboko so Lo yeke mu wasiokpari kue alingbi ti zia siokpari ti lo, lo gbian lege ti lo, na lo to nda ti sala nzoni.

Tisango Ndo ti Be-nzoni so Ayeke na Lege Ni

15. Tongana nyen fani mingi agbu nda ti tene “zia e bungbi ti leke tene,” na tâ nda ni ayeke nyen?

¹⁵ Fadeso go ti Jéhovah akiri aduti na be-nzoni nga na wâ mingi ahon. “L’Eternel atene, I ga fadeso, zia e bungbi ti leke tene: kamême siokpari ti i ayeke tongana bengba ye, fade a vulu tongana neige; kamême siokpari ti i ayeke tongana bengba ye so avuko, fade a vulu tongana kuä ti ngasangbaga.” (Esaïe 1:18) Fani mingi azo agbu nzoni pepe nda ti tisango ndo so pendere versê so ato na nda ni. Na tapande, a diko na yâ ti Bible en français courant: “E ga e mä tele ti e,” mo ba mo tene a lingbi ambage use ayeda na ambeni ye ti mä na tele. A yeke tongaso oko pepe! Jéhovah ayeke na tene oko na li ti lo pepe, na mingi ahon na yâ asongo ti lo na mara ti lo ti kpengba-li na ti ndendia. (Deutéronome 32:4, 5) Versê ni asala pepe tene ti mbeni pikango patara na popo ti azo use so alingbi tele so a lingbi zo oko oko akiri na tele ti lo na peko; lo sala tene ti mbeni ndo ti fango ngbanga so abungbi tele ti dë ngbanga. A yeke tongana ti so Jéhovah ayeke dë ngbanga na tele ti Israël.

16, 17. E hinga tongana nyen so Jéhovah ayeke ndulu ti mu pardon même na akota siokpari?

¹⁶ Tâ tene, bibe tongaso alingbi ti mu mbito; me Jéhovah ayeke Wafango ngbanga ti be-nzoni ahon so aba mawa ti azo mingi ahon. A lingbi pepe ti haka ngangu ti lo ti mu pardon. (Psaume 86:5) Gi lo oko alingbi ti sukula asiokpari ti Israël so ayeke tongana “bengba ye,” ti sala si ala “vulu tongana neige.” Mbeni ngangu ti zo, mbeni mara ti kusala wa, ti sadaka wala ti sambela oko alingbi pepe ti lungula vuko ye so siokpari azia. Gi pardon ti Jéhovah si alingbi ti lungula siokpari. Na Nzapa amu pardon so a lingbi gi na aye so lo hunda, tongana akengo siokpari tâ na bê kue.

¹⁷ Tâ tene so ayeke biani kota ye mingi si Jéhovah akiri na ndo ni na lege ti pendere kode ti salango tene: asiokpari so ayeke tongana “bengba ye so avuko” ayeke ga ande tongana fini laine, so avulu, na so ade azia nzoroko dä pepe. Jéhovah aye e hinga so lo yeke biani Wamungo pardon na asiokpari, atä ala so ayeke kota mingi, me gi tongana lo ba so e ke sioni ti e na bê kue. Ala so a yeke ngangu na ala ti mä na bê so a lingbi ti duti tongaso teti ala alingbi ti ba atapande tongana ti Manassé. Lo sala la ni siokpari ti sioni mingi, nga teti angu mingi. Ye oko, lo gbian bê ti lo na a mu pardon na lo. (2 Chronique 33:9-16) Jéhovah aye si e kue e hinga, nga ala so asala akota siokpari, so ngoi ade ti “leke tene” na lo.

18. Jéhovah azia na gbele awakua ti kpengba-li ti lo ti soro popo ti ye wa?

¹⁸ Jéhovah adabe awakua ti lo so ala yeke na ye ti soro popo ni. “Tongana i yeda, na i mä tene, fade i te nzoye ti sese ni. Me tongana i yeda pepe, na i londo ti ke Mbi, fade a fâ i na épée, teti yanga ti L’Eternel asala tene so awe.” (Esaïe 1:19, 20) Jéhovah agboto lê ge na ndo abango ndo, na lo sala kusala na mbeni kode ti salango tene si agbu nda ti tokua ti lo nzoni. Ye ti soro popo ni so ayeke na gbele Juda ayeke so: ti te ye wala ti tene ate lo. Tongana aJuif afa so ala yeke ndulu ti mä Jéhovah na ti mä yanga ti lo, fade ala yeke te nzoni lengo ti kodoro ni. Me, tongana ala ngbâ na yâ kpengba-li ti ala, fade a yeke te ala, na lege ti épée ti awato ti ala! A lingbi ti duti ye ti ndima ti tene mbeni mara ayeke soro épée ti awato ti lo ahon be-nzoni na nzobe ti mbeni Nzapa so ayeke mu pardon. Ye oko, a duti biani ye so Jérusalem asala, tongana ti so aversê ti Isaïe so aga na peko afa.

Toto ti Kuâ na Ndo Gbata so Andoye ni Mingi

19, 20. (a) Tongana nyen Jéhovah afa na gigi vundu so asala lo teti handa ti azo ti lo? (b) Na lege wa ‘mbilimbili aduti giriri na yâ Jérusalem’?

¹⁹ Esaïe 1:21-23 afa na gigi kota ti sioye ti Jérusalem na ngoi ni kâ. Na ndo so, Isaïe ato nda ti mbeni bia ti kode so asala na gbe ti yingo so mara ni ayeke bia ti kuâ, so ti tene totongo: “Tongana nyen si tâ nzo kodoro so aga wali ti pitan! Lo so asi na fango ngbanga ti mbilimbili giriri! Mbilimbili aduti na yâ lo na lâ ni kâ, me fadeso awafango zo aduti dä.”​—Esaïe 1:21.

²⁰ Tongana nyen gbata ni, Jérusalem, atï mingi na sese! Lo so giriri ayeke wali so ayeke be-ta-zo, lo ga fadeso wali ti pitan. Mbeni tapande wa alingbi ti fa nzoni ahon bibe ti suingo bê so Jéhovah ayeke na ni ngbanga ti handa ti ala? “Fango ngbanga ti mbilimbili” aduti lâ ni na yâ gbata so.” Na ngoi wa? Kozoni même si Israël aba gigi, giriri na lâ ti Abraham, iri ti gbata so ayeke Salem. A yeke mbeni koli so ayeke lâ ni gbia nga na prêtre si akomande ni. Iri ti lo, Melkisédec, aye ti tene “Gbia ti Mbilimbili,” so alingbi biani lâ ni na lo. (aHébreu 7:2; Genèse 14:18-20) Ndulu na ngu saki oko na peko ti ngoi ti Melkisédec, Jérusalem asi na kota maïngo ti lo na gbe ti komandema ti agbia David na Salomon. “Fango ngbanga ti mbilimbili aduti na yâ lo,” mingi ni tongana agbia ti lo amu tapande na mara ni na tambelango na yâ alege ti Jéhovah. Mawa ni ayeke so, na lâ ti Isaïe, mara ti angoi tongaso ayeke gi angbele tene ti dango bê.

21, 22. Aye ti saleté na samba so atuku ngu dä ayeke fä ti nyen, na ngbanga ti nyen amokonzi ti Juda alingbi na fango ye tongaso?

²¹ A fa so amokonzi na popo ti mara ni ayö kota kungba mingi na yâ dutingo ti mara ni. Isaïe angbâ ti dema tele ti lo: “Argent ti mo aga ye ti saleté, a tuku ngu na yâ vin ti mo. Amokonzi ti mo aga azo ti kpengba-li, na ala kangbi ye na awanzi; ala oko oko kue aye petengo goro, na ala kpe na peko ti matabisi. Ala fâ ngbanga pepe teti amolenge so babâ ti ala ayeke pepe, na ala bi bê ti ala na tene ti awomua pepe.” (Isaïe 1:22, 23, NW) Akpengba tapande use so afa hio na peko ti tele afa ye so ayeke si na pekoni. Na ndo ti kusala ti lo, wapikango ndao ayeke lungula asaleté na tele ti argent so ayôro na wâ na lo bi ni. Amokonzi na awafango ngbanga ti Israël ayeke tongana asaleté ni, pepe tongana argent. A lingbi alungula ala. A lingbi ti sala kusala na ala pepe legeoko tongana samba so atuku ngu dä na a glisa nzerengo ti lo. Mara ti samba tongaso alingbi gi ti tene atuku ni na yâ ti dû!

²² Versê 23 afa ngbanga ti nyen amokonzi alingbi na mara ti fango ye so. Na ziango mara ti Nzapa nde na tanga ti amara, Ndia ti Moïse asala si lo ga kota. Na tapande, lo yä lo na hundango ti tene abata anyindu na awomua. (Exode 22:22-24) Ye oko, na ngoi ti Isaïe, a yeke ngangu ti tene mbeni molenge so babâ ti lo akui awara mbeni nzoni fango ngbanga. Âdu ti womua, lo lingbi wara zo oko pepe ti yeda atä gi ti mä atene ti lo, wala ahon so ti ‘tiri’ teti aye ti lo. Biani, awafango ngbanga na amokonzi so abi bê ti ala mingi ti gi aye teti ala mveni, ti hunda goro, ti kpe na peko ti amatabisi, na ti sala beoko na awanzi (peut-être na batango azo ti sioni si asala sioni na ala pepe nga na ziango na yâ ti pasi azo so asala sioni na ala). Ye ti sioni mingi ahon, ala yeke “azo ti kpengba-li,” ala kpengba na yâ sioni lege ti ala. So tâ sioni ye!

Fade Jéhovah Ayeke Sukula Mara ti Lo

23. Bibe wa Jéhovah afa na gigi na mbage ti awato ti lo?

²³ Jéhovah ayeke kanga ande lê lakue pepe na ndo asioni salango ye tongaso. Isaïe atene na pekoni: “Tongaso tâ Seigneur, Jéhovah ti aturugu, Lo ti Ngangu ti Israël, atene: ‘Ah ah! fade mbi lungula awato ti mbi, na mbi futa kula na azo so ake mbi.’ ” (Isaïe 1:24, NW) Na yâ versê so, amu a-iri ota na Jéhovah; ala fa na gigi mbilimbili ti yanga-ti-komande ti lo na kota ti ngangu ti lo. Dengo kongo “Ah ah!” afa peut-être so vundu ti Jéhovah abungbi fadeso na bibe ti sala ye alingbi na ngonzo ti lo. Anda ti ye ayeke biani dä ti sala ni.

24. Sukulango ndo wa Jéhovah aleke teti mara ti lo?

²⁴ Atâ wakua ti Jéhovah asala tele ti ala ti ga awato ti lo. Ala lingbi biani na futango kula ti Nzapa. Fade Jéhovah ayeke “lungula” ala biani. So aye ti tene fade lo lungula kue na biaku mara so ayö iri ti lo? Pepe, teti lo tene na pekoni: “Fade Mbi kiri tïtî Mbi na ndo mo ti ke mo, Mbi sukula saleté ti mo kue, na Mbi lungula mbasa ti mo kue.” (Esaïe 1:25) Jéhovah amu fadeso tapande ti sukulango wen. Giriri, mbeni waturu ayeke mu fani mingi mbeni ye tongana savon ti kangbi na popo ti asaleté na mbeni wen ti ngele ngangu. Legeoko nga, Jéhovah, so ayeke ba pepe so mara ti lo aga biaku sioni awe, ayeke ‘se lo na lege so alingbi.’ Fade Lo yeke lungula na tele ti lo gi “mbasa,” azo ti kpengba-li, ti sioni, so ake ti manda ye na ti mä yanga.c (Jérémie 46:28, NW) Na lege ti atene so, Isaïe ayeke na matabisi ti sû mbaï kozoni si ye ni asi.

25. (a) Na lege wa Jéhovah asukula la ni mara ti lo na ngu 607 K.N.E.? (b) Lawa Jéhovah asukula mara ti lo na ngoi ti e?

²⁵ Jéhovah asukula biani mara ti lo: lo lungula mbasa, so ti tene amokonzi so abuba lege ti ala na ambeni zo ti kpengba-li. Na ngu 607 K.N.E., ngoi mingi na peko ti lâ ti Isaïe, a futi Jérusalem na a gue na azo ti lo na ngba na Babylone teti ngu 70. Na lege ti ambeni ye, ye so awara mbeni mbage ti lo na yâ kusala so Nzapa asala ngu mingi na pekoni. Prophétie so ayeke na Malachie 3:1-5, so asû ni ngu mingi na peko ti guengo na ngba na Babylone, afa so fade Nzapa akiri ti sukula ndo. Lo fa ngoi so Jéhovah Nzapa ayeke ga ande na temple ti lo ti yingo, lo na “wakua ti mbele” ti lo, Jésus Christ. Ye so asi biani na hunzingo ti Kozo Bira so Amu Sese Kue. Jéhovah aba ala kue so atene ala yeke aChrétien, na lo kangbi atâ Chrétien na ala ti wataka. Lengo ni ayeke so wa?

26-28. (a) Kozo gango tâ tene ti Esaïe 1:26 aduti so wa? (b) Tongana nyen prophétie so aga tâ tene na ngoi ti e? (c) Na lege wa prophétie so alingbi ti ga na nzoye na a-ancien ti laso?

²⁶ Jéhovah akiri tene: “Fade Mbi sala si awafango ngbanga ti mo aga tongana ti kozoni, na awawango tongana ti kozoni nga, na nda ni, fade a di iri ti mo Kodoro Ti Mbilimbili, Tâ Nzo Kodoro. Fade A ton Sion na lege ti fango ngbanga ti mbilimbili, na azo ti lo so agbian lege ti ala, fade A ton ala na lege ti mbilimbili.” (Esaïe 1:26, 27) Jérusalem ti giriri awara kozo gango tâ tene ti prophétie so. Tongana ala so ague na ngba akiri na yâ ti gbata ti ala so ala ndoye ni mingi na ngu 537 K.N.E., a kiri a wara awafango ngbanga na awawango be-ta-zo, tongana ti kozo. Aprophète Haggaï na Zekaria, prêtre Yoshoua, scribe Ezra, na gouverneur Zorobabel, ala kue afa lege na amu li ni na tanga ni so angbâ be-ta-zo so akiri na ndo ti lo, si lo tambela na ndo lege ti Nzapa. Ye oko, mbeni gango tâ tene ti kota ahon asi na siècle 20 ni.

²⁷ Na ngu 1919, mara ti Jéhovah ti laso asigigi na yâ ti mbeni ngoi ti tara. A lungula azo ti lo na yâ ti ngba ti yingo ti Babylone ti Kota, bungbi ti alege ti vorongo ti wataka ti sese kue. Kangbi na popo ti tanga ni be-ta-zo so asa yingo na li ti lo na bungbi ti amokonzi ti Chretienté so ake mabe aga polele. Nzapa akiri ahiri deba nzoni na ndo awakua ti lo, lo ‘sala si awafango ngbanga na awawango ti ala aga tongana ti kozoni,’ akoli be-ta-zo so ayeke mu na mara ti Nzapa awango a lingbi na Tene ti lo, na pepe a lingbi na apande ti azo. Laso, na popo ti “kete kundu” so wungo ti ala ayeke kiri na peko nga na afon ala kutu mingi, “ambeni ngasangbaga,” so wungo ti ala ayeke gue na li ni, ayeke wara mara ti akoli tongaso saki mingi.​—Luc 12:32; Jean 10:16; Esaïe 32:1, 2; 60:17; 61:3, 4.

²⁸ A-ancien aglisa pepe so, ngoi na ngoi, ye ayeke si so ala yeke sala kusala ti “awafango ngbanga” na yâ ti kongrégation si ala bata ni na sioni pepe na lege ti salango ye nga na lege ti yingo na ti zingo na ala so asala sioni. Ala bi bê ti ala mingi ti sala aye tongana ti Nzapa, na mandango lege ti mbilimbili ti lo, so lo yeke nzobe na lo sala ye na lege ni. Me fani mingi, ala sala kusala tongana “awawango.” Biani, ala yeke pepe amokonzi wala agbia so asala ye na ngangu, na ala yeke sala kue ti mu lege pepe si azo aba so ala yeke ‘sala tongana mokonzi na popo ti azo ni so ayeke ye ti héritier ti Nzapa.’​—1 Pierre 5:3.

29, 30. (a) Jéhovah atene nyen na ala so ake ti wara mbage na sukulango ndo ni? (b) Na lege wa “kamela” agbu azo ti Juda teti akeke na ayaka ti ala?

²⁹ A lingbi ti tene nyen na ndo “saleté” so asala tene ni na yâ prophétie ti Isaïe? Ye nyen asi na ala so ake ti yeda na sukulango ndo so Nzapa aga na ni? Isaïe angbâ ti tene: “Me fade A futi awakengo-ndia na awasiokpari legeoko, na azo so azia Seigneur, fade A hunzi ala. Fade kamela agbu ala teti keke ti chêne so bê ti ala aye, na fade kamela asala lê ti i teti yaka so i kamata awe.” (Esaïe 1:28, 29) Biani, ala so alondo ti ke Jéhovah na asala siokpari na tele ti lo, na bingo bê oko pepe na atokua ti gbotongo mê ti aprophète ti lo juska na ngoi so ngbonga ni ahon awe, fade ‘a futi’ ala na ‘a hunzi ala.’ Tingo ni so aduti na ngu 607 K.N.E. Me, tene ti akeke na ayaka ni so aye ti tene nyen?

³⁰ Azo ti Juda ayeke na kota kpale ti vorongo yanda. Fani mingi asioni salango ye ti ala ayeke duti na gbe ti akeke, na yâ ti ayaka nga na ti agbako. Na tapande, awavorongo Baal na Ashtoreth, nzapa-wali so asala legeoko na lo, amä na bê so na ngoi ti buru, anzapa use so ayeke kui na alu ala. Ti pusu ala ti zingo na ti bungbi tele, ye so a tene ayeke sala si sese ni adü le-kobe mingi, awavorongo yanda ni abungbi tele na ala yeke sala aye ti pitan so ayeke kirikiri na gbe ti akeke ti ‘nzoni kue’ na yâ ti agbako wala na yâ ti ayaka. Tongana ngu apika na ndo kodoro ni na sese adü nzoni, awavorongo yanda ni atene a yeke anzapa ti wataka si a ga na ni; na ala kpengba na yâ tene ti mabe ti ala. Ye oko, tongana Jéhovah aga na futingo na ndo azo ti vorongo yanda ti kpengba-li, mbeni yanda oko so a ba ni tongana nzapa abata ala pepe. “Kamela” agbu azo ti kengo yanga teti akeke na ayaka ti ala so ayeke na ngangu oko pepe.

31. Awavorongo yanda ayeke gue na gbele nyen so ayeke sioni ahon kamela?

³¹ Ye oko, azo ti Juda so avoro ayanda ayeke gue na gbele mbeni ye ti sioni mingi ahon kamela. Jéhovah agbian fä ni: lo haka fadeso wavorongo yanda lo mveni na mbeni keke. “Teti fade i ga tongana keke ti chêne so kugbe ni akpi, na tongana yaka so ngu ayeke dä pepe.” (Esaïe 1:30) Na mbage ti Proche-Orient so ndo ayeke wâ na a hule mingi, tapande so alingbi na ni. Mbeni keke wala yaka oko ayeke maï a ninga pepe tongana ngu so ayeke lakue lakue ayeke dä pepe. Tongana lo hule awe, wâ alingbi tï na a gbi akugbe ni hio mingi. Tongaso, fä ti versê 31 aga tâ na lege ni.

32. (a) “Zo ti ngangu” so asala tene ti lo na versê 31 ayeke zo wa? (b) Na lege wa fade lo yeke ga ande “kamba ti lin,” “kete wâ” so lo yeke zö ande ayeke so wa, na fade ye nyen ga na pekoni?

³² “Zo ti ngangu aga tongana kamba ti lin, na kusala ti lo aga tongana kete wâ; fade A zö ala use kue legeoko, na zo oko alingbi mingo wâ ni pepe.” (Esaïe 1:31) “Zo ti ngangu” so ayeke zo wa? Tene ni na yanga ti Hébreu andu tene ti ngangu na ti mosoro. Lo sala tene mbilimbili ti wavorongo anzapa ti wataka so ye ti lo amaï na lo zia bê na lo mveni. Na ngoi ti Isaïe, azo so ake Jéhovah na tâ lege ti vorongo ti lo ayeke dä; a yeke nga legeoko laso. Na ye ti ambeni atambela même nzoni mingi. Ye oko, Jéhovah agboto mê ti azo so fade ala yeke ga tongana “kamba ti lin,” akamba ti lin so aleke ni pepe so akpengba pepe na ahule mingi na tongaso ala yeke miro gi na gango ndulu senge na wâ. (aJuge 16:8, 9) Lengo ti kusala ti wavorongo yanda, atä a yeke ayanda ti lo so lo ba tongana anzapa, mosoro ti lo wala ye kue so lo yeke voro na place ti Jéhovah, ayeke duti tongana “kete wâ” so asala si wâ aza. Kete wâ, legeoko tongana kamba ti lin, ayeke gbi ande, a futi na yâ ti mbeni wâ so zo oko alingbi ti mingo pepe. Mbeni ngangu oko na ndagigi ayeke lingbi ande pepe ti kanga lege na ambilimbili fango ngbanga ti Jéhovah.

33. (a) Na lege wa agbotongo mê ti Nzapa na ndo fango ngbanga so ayeke ga afa nga na gigi be-nzoni ti lo? (b) Lege wa Jéhovah ayeke mu fadeso na azo kue, na a ndu e kue tongana nyen?

³³ Ndangba tokua so ague legeoko na tokua ti nzobe na ti pardon ti versê 18? Biani! A yeke ngbanga ti so lo yeke na nzobe si Jéhovah apusu awakua ti lo ti sû agbotongo mê so na ti kangbi ni. Teti biani “lo ye si a futi mbeni zo oko pepe me lo ye azo kue aga ti gbian bê ti ala.” (2 Pierre 3:9) Laso, tâ Chrétien oko oko ayeke na matabisi ti fa atene ti gbotongo mê ti Nzapa na azo, si ala so agbian bê ti ala awara pardon ti lo ti be-nzoni na aduti na fini ti lakue lakue. So tâ nzobe so alondo na Jéhovah: lo mu na azo lege ti “leke tene” na lo kozoni si ngoi ni ahon!

[Akete tene na gbe ni]