Chapitre Bale Oko Na Ndo Ni Osio

Jéhovah Azia Kamela na Lê ti Mbeni Gbata ti Baba

Esaïe 13:1–14:23

1. Buku ti Isaïe andu nga ngoi wa?

A SÛ BUKU ti prophétie ti Isaïe na siècle miombe ni K.N.E. tongana aturugu ti Assyrie amu yâ ti Sese ti Zendo. Tongana ti so e ba na yâ akozo chapitre ti buku ti lo, Isaïe afa la ni tâ na lege ni tongana nyen aye ayeke tambela ande. Ye oko, buku ti lo angbâ pepe gi na ndo ngoi so Assyrie aduti kota yanga-ti-komande. A sala tene kozoni ti kiringo ti mara ti mbele ti Jéhovah so ague na ngba na yâ akodoro nde nde, so andu nga Shinéar, ndo so Babylone ayeke dä. (Esaïe 11:11) Na Esaïe chapitre 13, e wara mbeni pendere prophétie so gango tâ tene ni ayeke zi ande lege na kiringo so. Prophétie so ato nda ni tongaso: “Nengo tene na ndo Babylone so Esaïe molenge ti Amots aba.”​—Esaïe 13:1.

‘Fade Mbi Kiri na Be-kota na Gbe Ni’

2. (a) Tongana nyen Hizqiya na Babylone aga ti sala songo na popo ti ala? (b) “Bendere” so ayä ni ayeke nyen?

² Na ngoi ti fini ti Isaïe, Juda na Babylone aleke songo na popo ti ala. Kota kobela asala Gbia Hizqiya, na pekoni lo wara sava. Alembe so alondo na Babylone aga ti gonda lo teti so lo ga nzoni, nga ala leke na bê ti ala ti sala si Hizqiya amu mbage ti ala na yâ bira ti ala na Assyrie. Gbia Hizqiya asala ye na ndara pepe, so lo fa na ala amosoro ti lo kue. Tongaso, Isaïe afa na Hizqiya so na peko ti kuâ ti lo (ti gbia ni), fade a yeke gue na amosoro so kue na Babylone. (Esaïe 39:1-7) Ye so aga tâ tene na ngu 607 K.N.E. tongana a futi Jérusalem na ague na mara ni na ngba. Ye oko, fade mara so Nzapa asoro ni ayeke ngbâ ande lakue pepe na Babylone. Jéhovah afa tongana nyen lo yeke zi ande lege si ala yeke kiri na ndo ti ala. Lo to nda ni tongaso: “I yä bendere na ndo hoto so ye ayeke dä pepe, i dekongo na ala, yengi maboko ti i, si ala lingbi lï na yanga ti kodoro ti akota zo.” (Esaïe 13:2) “Bendere” ni ayeke mbeni ngangu ti komande sese kue so ayeke maï na so ayeke lungula ande Babylone na kota ndo ti lo. Fade a yeke yä ni “na ndo hoto so ye ayeke dä pepe,” so a lingbi ti ba ni polele na yongoro ndo. Tongana lo wara ande yanga ti sala bira na Babylone, fade fini ngangu ti komande sese kue so ayeke hon “yanga ti kodoro ti akota zo,” yanga ti kota kodoro so, na ala hon ni na ngangu.

3. (a) Azo wa so ‘abata ala nde’ Jéhovah ayeke hiri ala ande? (b) Na lege wa ‘abata nde’ aturugu ti a-païen?

³ Fadeso Jéhovah atene: “Mbi komande azo so Mbi bata ala nde teti Mbi mveni, biani Mbi hiri awalombe ti Mbi teti ngonzo ti Mbi, même ala so atambela na be-kota na fandara. Wuluwulu ayeke na ndo hoto tongana wuluwulu ti azo mingi mingi! Wuluwulu ti aroyaume ti amara so abungbi awe! L’Eternel Ti Sabaoth ayeke bungbi aturugu mingi mingi teti bira.” (Esaïe 13:3, 4) Azo wa ayeke ala so ‘abata ala nde’ na ahiri ala ti kinda Babylone so asala baba mingi? Ala yeke aturugu ti amara nde nde so amä tele, “amara so abungbi awe.” Ala londo na mbeni yongoro ndo ti ahoto ti zu na tele ti Babylone. “Ala londo na mbeni sese na yongoro ndo, ala londo na nda ti yayu.” (Esaïe 13:5) Na lege wa abata ala nde? Biani pepe na lege ti dutingo nzoni-kue. Ala yeke aturugu ti a-païen, so abi bê ti ala oko pepe ti sala na Jéhovah. Ye oko, na yâ mbage ti Mbeti ti Nzapa so asala na yanga ti Hébreu, “ti bata nde” aye ti tene “ti zia na mbage teti kusala ti Nzapa.” Jéhovah alingbi ti bata nde aturugu ti amara na lo sala kusala na anzala ti kion ti ala ti fa na gigi ngonzo ti lo. Lo sala giriri kusala na Assyrie na lege so. A yeke tongaso nga si lo yeke sala ande kusala na Babylone. (Esaïe 10:5; Jérémie 25:9) Na fade lo sala kusala na ambeni mara nde ti se Babylone.

4, 5. (a) Jéhovah afa nyen kozoni teti Babylone? (b) A lingbi azo so aga ti sala bira na Babylone ahon ndo ti aye wa?

⁴ Babylone ade aga pepe ngangu ti komande sese kue. Ye oko, na lege ti Isaïe, Jéhovah asala tene ti ngoi so lo yeke duti ande na kota ndo so, na lo fa kozoni tene ti tingo ti lo. Lo tene: “I toto, teti lâ ti L’Eternel ayeke ndulu; fade a ga tongana ye ti futi so alondo na Lo Ti Ngangu Ahon Kue.” (Esaïe 13:6) Tongaso, fade pikango kate ti Babylone ayeke zia place na totongo ti vundu. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti ‘lâ ti Jéhovah,’ lâ ni so Jéhovah ayeke fâ ngbanga na ndo lo.

⁵ Me, tongana nyen a lingbi ande ti futi ye ti Babylone? Tongana ngoi ti gbungo ye ti lo so Jéhovah afa kozoni asi ande, a yeke ba so a lingbi ti gbu gbata ni pepe. Kozoni kue a lingbi aturugu so aga ti mu sese ni afâ Ngu ti Euphrate, so ahon na yâ ti gbata ni na so, na lege ti mbeni maboko ni asi yâ ti mbeni kota dû so abata na amu ngu ti nyon na azo ti kodoro ni. Na pekoni ala yeke si na gbele kota gbagba ti Babylone, agbagba so asala ni use, so a ba a tene a lingbi ti hon ni pepe. Na ndo ni, fade kobe ayeke tia gbata ni. Mbeni buku (Daily Bible Illustrations) afa so Nabonide, ndangba gbia ti Babylone, “asala ngangu kue ti bata gbâ ti kobe na yâ ti gbata ni, na tongaso a wara [kobe] mingi ti tene azo ni angbâ na fini teti ngu bale use.”

6. Ye nyen so zo aku pepe ayeke si ande tongana asala bira na Babylone tongana ti so prophétie ni afa?

⁶ Ye oko, ye so lê aba alingbi ti handa zo. Isaïe atene: “Tongaso fade maboko kue ayeke na ngangu pepe, na bê ti azo oko oko kue awoko. Fade mbito mingi agbu ala, songo tele na vundu asala ala; fade ye agbu ala legeoko tongana gua ate wali. Fade bê ti ala adö tongana ala ba ndo na popo ti ala, na fade lê ti ala abe tongana wâ.” (Esaïe 13:7, 8) Tongana aturugu so aga ti sala bira amu ande yâ ti gbata ni, siriri ti azo ni ayeke zia place na aye ti vundu so aga fade fade nga na ngangu tongana ti so a si na mbeni wali so aga ndulu ti dü. Fade mbito asala si bê ti ala awoko. Teti ala kui na mbito, fade maboko ti ala ayeke wara ngangu pepe ti tiri. Fade mbito na kota gingo bê asala si lê ti ala “abe tongana wâ.” Na dongo bê fade ala yeke ba ndo na popo ti ala, na ala yeke hunda ye nyen asala si kota gbata ti ala atï.

7. ‘Lâ ti Jéhovah’ wa aga ndulu, na a yeke ga na nyen na ndo Babylone?

⁷ Atä a yeke tongana nyen, Babylone ayeke tï. A yeke si ande na mbeni ngoi so a lingbi lo kiri tene, mbeni ‘lâ ti Jéhovah,’ so ayeke duti ande ngangu mingi. Wafango ngbanga ti kota ahon kue ayeke fa ngonzo ti lo na gigi na lo yeke ga na ngbanga so azo ti Babylone so asala siokpari alingbi na ni biani. Prophétie ni atene: “Ba, lâ ti L’Eternel ayeke ga, lâ ti ye ti ngangu, lâ ti ngonzo, na ngonzo ti wâ, ti sala si sese aga yangbato, na ti fâ awasiokpari na yâ ni.” (Esaïe 13:9) Aye so ayeke ku Babylone ayeke biani sioni. A yeke tongana ti so lâ, nze, na atongoro kue azia ti su. “Fade atongoro ti yayu, na atongoro so a di iri ni Tere amu lumière pepe; fade lâ avuko na l’heure ti londongo ti lo, na nze agbanzi lumière ti lo si a su pepe.”​—Esaïe 13:10.

8. Ngbanga ti nyen Jéhovah amu yanga ti tene Babylone atï?

⁸ Ngbanga ti nyen gbata so asala baba ayeke wara mara ti ye tongaso? Jéhovah atene: “Fade Mbi fâ ngbanga na ndo sese ni teti sioni ti lo, na ti azo ti sioni teti sioye ti ala; fade Mbi sala si fandara ti zo ti be-kota awe, na Mbi sala si be-kota ti azo so asala ngangu na zo aga kete.” (Esaïe 13:11) Fade ngonzo ti Jéhovah ayeke tuku ti se ndo ngbanga ti sana so Babylone asala na mara ti Nzapa. Fade kodoro ni kue ayeke ba pasi ngbanga ti sioni ti azo ti Babylone. Azo ti fandara so asala ye na ngangu ayeke dë kite ande mbeni pepe na Jéhovah!

9. Ye nyen ayeke ku Babylone na lâ ti ngbanga ti Jéhovah?

⁹ Jéhovah atene: “Fade Mbi sala si warango zo ayeke ngangu ahon warango lor ti nzoni, même warango zo ayeke ngangu ahon warango lor ti nzoni ti Ophir.” (Esaïe 13:12) Tongaso, fade a lungula azo kue na yâ ti gbata, na a ga yangbato. Jéhovah akiri atene: “Tongaso fade Mbi sala si ayayu ayengi, na fade A lungula sese na ndo ti lo na lege ti ngonzo ti L’Eternel Ti Sabaoth, na lâ ti ngonzo ti Lo ti wâ.” (Esaïe 13:13) Fade “ayayu” ti Babylone, gbâ ti anzapa na anzapa-wali ti lo, ayeke yengi kirikiri, ala lingbi pepe ti sö kodoro ni na ngoi so lo hunda maboko. Fade a yeke lungula “sese,” Kodoro-togbia ti Babylone, na ndo ti lo; a yeke dabe na lo na yâ ti mbaï gi tongana mbeni ngbele kodoro-togbia so amiro awe. “Na fade tene asi tongaso, legeoko tongana gazelle so azo agi lo, na tongana angasangbaga so zo abata ala pepe, fade azo oko oko kue ague na amara ti ala mveni, na azo oko oko kue akpe na sese ti ala mveni.” (Esaïe 13:14) Fade awande kue so amu maboko na Babylone ayeke zia lo na ayeke kpe, na beku ti lë afini songo na ngangu ti komande sese kue so akinda lo. Na nda ni, fade Babylone ayeke ba pasi ti mbeni gbata so ahon ni na ngangu, apasi so lo sala giriri na ambeni mingi na ngoi ti gloire ti lo: “Ala kue so azo awara ala, fade a kpo yâ ti ala, na ala kue so azo agbu ala, fade a fâ ala na épée. Fade azo apika amolenge ti ala na sese na gbele ala ti fâ ala; fade azo anzi ye ti da ti ala, na ala sala lango-sioni na awali ti ala.”​—Esaïe 13:15, 16.

Ye ti Kusala ti Nzapa ti Futi na Ye

10. Fade Jéhovah ayeke sala kusala na zo wa ti kinda na Babylone?

¹⁰ Fade Jéhovah ayeke sala kusala na ngangu ti komande wa ti kinda na Babylone? Ndulu na ngu 200 kozoni, Jéhovah amu kiringo tene ni: “Ba, fade Mbi zingo azo ti Médie ti ke Babylone, azo ti Médie so abi bê ti ala na argent pepe, na ala wara ngia na lor pepe. Fade ngindi ti ala apika apendere koli na sese ti fâ ala; fade ala sala be-nzoni pepe na ahale ti yâ ti wali; fade lê ti ala aye ti bata amolenge pepe. Na fade Babylone, gloire ti aroyaume, ye ti pendere ti kpengba li ti azo ti Chaldée, aga tongana Sodome na Gomorrhe na lâ ni so Nzapa akinda akodoro so.” (Esaïe 13:17-19) Pendere Babylone ayeke tï, na ye ti kusala so Jéhovah ayeke mu ti kinda na lo ayeke aturugu so alondo na Médie, mbeni yongoro kodoro ti ahoto.a Na nda ni, Babylone ayeke duti yangbato tongana agbata ti Sodome na Gomorrhe so asala akota ye ti pitan giriri.​—Genèse 13:13; 19:13, 24.

11, 12. (a) Tongana nyen Médie aga mbeni ngangu ti komande sese kue? (b) Salango ye wa ti aturugu ti Médie so ayeke nde prophétie afa ni?

¹¹ Na lâ ti Isaïe, Médie nga na Babylone ayeke na gbe ti ngba ti Assyrie. Ndulu na ngu ngbangbo oko na pekoni, na ngu 632 K.N.E., Médie na Babylone abungbi oko na akinda Ninive, kota gbata ti Assyrie. So ayeke kozo tongo nda ni teti Babylone ti ga ngangu ti komande sese ti kota ahon. Lo bi bê ti lo oko pepe so ndulu na ngu ngbangbo oko na pekoni, fade Médie ayeke futi lo! Zo wa nde na Jéhovah Nzapa alingbi ti fa kozoni na mbito pepe mara ti tene tongaso?

¹² Tongana lo fa na gigi ye ti kusala ti futi na ye so lo soro, Jéhovah afa mbilimbili so aturugu ti Médie “abi bê ti ala na argent pepe, na ala wara ngia na lor pepe.” So ayeke mbeni ye so ayeke nde teti aturugu so ayeke sala bira mingi! Wagingo nda ti Mbeti ti Nzapa, Albert Barnes, atene: “A yeke giriri ngangu mingi ti wara aturugu so agi ti mu yâ ti kodoro na so nzala ti wara aye ti bira agbu ala pepe.” Na ndo tene so aturugu ti Médie ayeke tongana ti so Jéhovah afa tene ti ala? A yeke tongaso. Ba tene so adiko na yâ mbeni buku (The Bible-Work), so J. Glentworth Butler asû ni: “Nde na mingi ti amara so asala giriri abira, aMède, na mbilimbili aPerse, abi bê kozoni kue ti mu akodoro na ti wara gloire ahon ti gi lor.”b Tongaso, a yeke ye ti dongo bê pepe so tongana lo zi azo ti Israël na gbe ti ngba ti Babylone, Cyrus, mokonzi ti Perse, akiri na ala adu-sembe ti lor na ti argent saki mingi so Neboukadnetsar agbu giriri na temple ti Jérusalem.​—Esdras 1:7-11.

13, 14. (a) Atä so ala bi bê pepe na gbungo mosoro, aturugu ti Médie na ti Perse asala nzala ti nyen? (b) Tongana nyen Cyrus ahon ndo ti aye ti batango na kodoro so Babylone asala baba ni?

¹³ Atä aturugu ti Médie na ti Perse asala nzala mingi pepe ti aye so agbu na bira, ala ye ti wara kota ndo. Ala ye pepe ti ngbâ na peko na popo ti amara. Na ndo ni, Jéhovah azia tene ti “ye ti futi” na yâ bê ti ala. (Esaïe 13:6) Tongaso, na angindi ti ala ti wen, (so na lege ni ala lingbi gi pepe ti pika akokora me nga ti pika na ti neka awato ti ala, aturugu so amama ti ala ayeke azo ti Babylone), ala leke na bê ti ala kue ti hon ande Babylone na ngangu.

¹⁴ Akota gbagba ti bira ti Babylone ayeke sala ande pepe si bê ti Cyrus, mokonzi ti aturugu ti Médie na ti Perse, anze. Na bï ti lango 5/6 octobre, ngu 539 K.N.E., lo yeke mu yanga ti sala si angu ti Euphrate ahon na mbeni lege nde. Na ngoi so sukungo ti ngu ni ayeke kiri na gbe ni, awato ayeke hara ande ti lï na yâ gbata ni, na mungo peko ti lege ti ngu ni so agbu ala na mbunda ti ala. Fade azo ti Babylone aku pepe ti tene ye tongaso pepe, na tongaso kodoro ni atï. (Daniel 5:30) Jéhovah Nzapa apusu Isaïe ti tene lo fa na lege ti prophétie aye so ayeke si, tongaso kite ayeke dä oko pepe so a yeke Lo so afa lege na aye ni.

15. Ye nyen ayeke ku Babylone?

¹⁵ Kota ni ti futingo ti Babylone ayeke duti ande tongana nyen? Zia e mä tene so Jéhovah afa: “Fade awakodoro aduti dä lâ oko pepe, na fade azo asala kodoro dä mbeni pepe, a to nda ni na awagame ti lâ ni kâ juska na awagame kue. Fade a-Arabe ayä tente ti ala dä pepe; na fade aberger asala si akundu ti ala alango dä pepe. Me fade anyama ti yando alango kä, na fade da ti ala asi na anyama so atoto; fade anaamu aduti kâ, na angasa ti yando asala dodo kâ. Fade a-ikaï atoto na yâ kota da ti ala, na anzagua na yâ kota da ti ngia. Lâ ti Babylone aga ndulu ti si, na fade A sala si lâ ti lo awu pepe.” (Esaïe 13:20-22) Gbata ni ayeke ga ande biani yangbato.

16. Dutingo ti Babylone laso amu na e tâ beku wa?

¹⁶ Ye so asi fade fade pepe na ngu 539 K.N.E. Ye oko, laso a yeke biani polele so atene kue so Isaïe afa kozoni na ndo Babylone aga la ni tâ tene. Mbeni wafango tene na ndo Bible atene so Babylone “ayeke fadeso, na a ninga angu ngbangbo mingi awe, kota ndo so ayeke yangbato, lo yeke gi ndo ti mbeni ngbele kodoro so afuti awe.” Lo kiri lo tene: “Tongana zo aba ye so lo lingbi gi ti bi bê na lege so aprophétie ti Isaïe na Jérémie aga biani tâ tene.” A yeke polele, mbeni zo oko na ngoi ti Isaïe alingbi la ni pepe ti fa tingo ti Babylone nga na dutingo yangbato ti lo na pekoni. E glisa pepe so Babylone atï na maboko ti azo ti Médie na ti Perse ndulu na ngu 200 na peko ti so Isaïe asû buku ti lo! Nga dutingo yangbato ti lo na nda ni aga biani tâ tene ngu ngbangbo mingi na pekoni. Ye so ayeke kpengba mabe ti e pepe na yâ ti Bible? A fa pepe so lo yeke Tene so asû na gbe ti yingo ti Nzapa? (2 Timothée 3:16) Na ndo ni, teti Jéhovah asala si aprophétie ti lo aga tâ tene giriri, e lingbi ti duti na mabe so aprophétie ti Bible so ade aga tâ tene pepe ayeke ga ande ni na ngoi so Nzapa adiko.

‘Lege ti Wo Tele na yâ Vundu ti I’

17, 18. Fade anzoye wa tingo ti Babylone ayeke ga na ni na Israël?

¹⁷ Tingo ti Babylone ayeke ga na wongo tele na Israël. Fade a ye ti tene londongo na gbe ti ngba na kiringo na Sese ti Zendo. Tongaso, Isaïe atene fadeso: “Fade L’Eternel asala be-nzoni na Jacob, na Lo kiri Lo hiri Israël na gigi, na Lo zia ala na sese ti ala mveni; fade awande abungbi na ala, na ala ngbâ na da ti Jacob. Fade azo ni akamata awande so, na a ga na ala na ndo ti ala; na fade azo ti da ti Israël akamata awande so teti ala mveni, na a gue na ala na sese ti L’Eternel si ala ga angba na angba-wali; na ala so asala azo ti Israël na ngba, fade ala ga angba ti azo ti Israël. Fade azo ti Israël akomande azo so asala ngangu na ala giriri.” (Esaïe 14:1, 2) Na ndo so “Jacob” asala tene ti bungbi ti Israël kue: akete mara 12. Fade Jéhovah asala be-nzoni na “Jacob” na mungo lege na mara ni ti kiri na ndo ti lo. Fade awande saki mingi mingi ayeke gue legeoko na azo ti Israël, so mingi ti ala ayeke sala ande na ala tongana awakua ti temple. Ambeni zo ti Israël ayeke komande ande même na ndo azo so giriri asala ngangu na ala.c

¹⁸ Kota vundu ti dutingo ngba ahunzi awe. Nde na so, Jéhovah ayeke mu na awakua ti lo ‘lege ti wo tele na yâ vundu ti ala, na ye so ayeke gi ala, na kusala ti ngangu so ala forcé ala ti sala.’ (Esaïe 14:3) Tongana a hunda mbeni pepe na ala ti yö anene kungba, ye so ahunda na angba, fade azo ti Israël ayeke londo na gbe ti vundu na gingo bê so ala wara giriri teti a lingbi ala duti na popo ti awavorongo anzapa ti wataka. (Esdras 3:1; Esaïe 32:18) Na ndo ye so, mbeni buku (Lands and Peoples of the Bible) atene: “Na lê ti zo ti Babylone anzapa ti lo ayeke biani tongana lo mveni, lo yeke wara na yâ ala a-oko mara ti sioni lengo ti lo kue. Anzapa ti ala ayeke sala mbito mingi, angba ti samba na azo ti buba.” So tâ wongo tele ti sigigi na yâ mara ti sioni ndo ti vorongo tongaso!

19. A hunda nyen ti tene Israël awara pardon ti Jéhovah, na ye wa e manda dä?

¹⁹ Ye oko, a yeke wara be-nzoni ti Jéhovah gi tongaso pepe. A lingbi awakua ti Lo afa so ala gbian bê ti ala teti sioni ti ala so apusu Nzapa ti se ala ngangu tongaso. (Jérémie 3:25) Tongana ala fa polele nga na bê kue sioni ti ala na gigi fade ala yeke wara pardon ti Jéhovah. (Ba Néhémie 9:6-37; Daniel 9:5.) Oko kpengba-ndia so angbâ na ngangu laso. Teti “zo oko ayeke pepe so asala siokpari pepe,” a lingbi e kue e wara be-nzoni ti Jéhovah. (2 Chronique 6:36) Jéhovah, Nzapa ti be-nzoni, atisa e na ndoye ti fa na lo asiokpari ti e, ti gbian bê ti e, na ti zia lege kue ti sioni, si e lingbi ga nzoni. (Deutéronome 4:31; Esaïe 1:18; Jacques 5:16) Ye so amu lege na e gi pepe ti wara be-nzoni ti lo me nga ti wara dengo bê.​—Psaume 51:3 (51:1, NW); aProverbe 28:13; 2 aCorinthien 2:7.

“Parabole” na Tele ti Babylone

20, 21. Nzerengo tele wa tingo ti Babylone ayeke ga ni na amara so angoro lo?

²⁰ A hon ngu ngbangbo oko kozoni si Babylone aga kozo ngangu ti komande sese kue, Isaïe afa ye so sese ayeke sala ande tongana lo tï. Na lege ti prophétie, lo mu yanga na zo ti Israël so azi lo na gbe ti ngba ti Babylone: “Fade mo lingbi tene parabole so na tele ti gbia ti Babylone, fade mo tene, Zo so asala ngangu na zo ayeke mbeni pepe! Ye ti ngangu awe! L’Eternel afâ keke ti azo ti sioni, sceptre ti azo ti komande; keke so apika azo na ngonzo so awe lâ oko pepe, na lo komande amara na ngonzo na salango ngangu so awe lâ oko pepe.” (Esaïe 14:4-6) A hinga kodoro-togbia ti Babylone tongana mbeni kodoro so ahon na ngangu, mbeni wasalango ngangu so amu azo so ayeke na liberté na ngba. A yeke tâ na lege ni so asepela tingo ti lo na lege ti mbeni “parabole” so atene ni mbilimbili na molongo ti agbia ti Babylone, (a to nda ni na Neboukadnetsar na a hunzi na Nabonide nga na Belshatsar), molongo ti agbia so akomande na ngoi ti gloire ti kota gbata so!

²¹ Fade tingo ti lo ayeke gbian ye kue! “Sese ni kue ayeke na siriri na aduti kpö; ala sala bia na ngia. Biani, keke ti cyprès asala ngia tene ti mo, na keke ti cèdre ti Liban atene, Na peko ti tingo ti mo, zo ti dë e na sese aga mbeni pepe.” (Esaïe 14:7, 8) Na lê ti amokonzi ti Babylone, agbia ti amara so ayeke na tele ti ala ayeke gi tongana akeke so alingbi ti dë ni na sese na ti sala ye na ala tongana ti so bê ti ala aye. Me, ngoi so ahunzi awe. Wadengo keke ti Babylone adë ndangba keke ti lo awe!

22. Na lege ti bia ti kode, tingo ti molongo ti agbia ti Babylone asala nyen na ndo Shéol?

²² Tingo ti Babylone apika bê mingi si a sala ye même na ndo dukua mveni: “Ndo-ti-awakinda azingo juska na tâ gbe ni ti te mo tongana mo ga; lo zingo awakinda teti mo, même akota zo ti sese; lo sala si agbia ti amara kue alondo na ndo trône ti ala. Fade ala kue akiri tene na mo, ala tene, Mo nga, mo yeke na ngangu pepe tongana e? Mo ga tongana e awe? A sala si fandara ti mo na toto ti kundi ti mo azu na ndo-ti-awakinda; a gbala anguzu na gbe ti mo, na anguzu akanga tele ti mo.” (Esaïe 14:9-11) So tâ pendere fä ti bia ti kode! A yeke tongana ti so dukua ti azo azingo agbia kue so akui kozoni na molongo ti agbia ti Babylone si ala lingbi yamba fini gene so aga. Ala he na ngia ngangu ti komande ti Babylone, so aga ye senge fadeso, so alango na ndo tange ti anguzu ahon ti lango na ndo mbeni pendere tange ti nginza, na so anguzu akanga tele ti lo ahon apendere bongo ti nginza mingi.

“Tongana Kuâ so Azo Adoro”

23, 24. Agbia ti Babylone aduti na mara ti be-kota wa?

²³ Isaïe angbâ ti fa parabole ni: “Na lege nyen mo londo na yayu mo tï? mo tongoro so asu, molenge ti ndapelele! A bi mo juska na sese tongana nyen? mo so mo kinda amara na sese!” (Esaïe 14:12) Mbeni baba ti kion apusu agbia ti Babylone ti yä ala mveni na nduzu ahon azo so angoro ala. Tongana mbeni tongoro so aza ngangu na le-nduzu na kota ndapelele, na be-kota ala komande na ndo azo. Bê ti ala anzere mbilimbili so Neboukadnetsar agbu Jérusalem, teti a yeke mbeni kota ye so Assyrie awara lege ti sala ni pepe. Parabole ni azia tene so na yanga ti molongo ti agbia ti Babylone so asala baba: “Mo tene na bê ti mo, Fade mbi ma na yayu; fade mbi yä trône ti mbi na nduzu ahon atongoro ti Nzapa; fade mbi duti na hoto ti bungbi, na nda ti mbage ti banga; fade mbi ma na nduzu ahon mbinda; fade mbi sala si mbi mveni mbi ga tongana Lo Ti Nduzu Ahon Kue.” (Esaïe 14:13, 14) So ayeke pepe ye ti zonga ti kota ahon?

²⁴ Na yâ ti Bible a haka agbia so aga na lege ti hale ti David na atongoro. (Nombre 24:17) A to nda ni na David, “atongoro” so akomande na Hoto ti Sion. Na pekoni so Salomon aleke temple na Jérusalem, iri Sion asala tene ti gbata ni kue. Na gbe ti mbele ti Ndia, a hunda na akoli kue ti Israël ti gue na Sion fani ota na ngu oko oko. Ni la, Sion aga “hoto ti bungbi.” Na lekengo na bê ti hon ndo ti agbia ti Judée na ti lungula ala na ndo hoto so, Neboukadnetsar afa na gigi bibe ti lo ti yä lo mveni na nduzu ahon “atongoro” so. Lo tene pepe so a yeke ngbanga ti Jéhovah si lo hon ala na ngangu. Nde na so, na be-kota lo zia tele ti lo mveni na place ti Jéhovah.

25, 26. Molongo ti agbia ti Babylone ahunzi na yâ ye ti kamela wa?

²⁵ So tâ mbeni ye so aga nde si ayeke ku molongo ti agbia ti Babylone so asala baba! A ga ndulu oko pepe ti yä Babylone na nduzu ahon atongoro ti Nzapa. Nde na so, Jéhovah atene: “Me fade a bi mo na ndo-ti-awakinda (Shéol), juska na nda ti dû ni. Ala so aba mo, fade ala ba mo mingi, na ala bi bê ti ala na mo, ala tene, A yeke zo so pepe? so asala si sese ayengi? so ayengi aroyaume? A yeke lo so pepe? so asala si sese ni aga yando? so afuti akodoro ni? so ake ti zi awakanga ti lo si ala kiri na kodoro ti ala?” (Esaïe 14:15-17) Fade molongo ti agbia so ayeke na be-kota ayeke zu na Hadès (Shéol), legeoko tongana tanga ti azo kue.

²⁶ Na lâ ni kâ, fade ngangu ti komande so ahon ndo ti aroyaume, so afuti pendere sese so alë lengo, na so akinda agbata mingi, ayeke na ndo wa? Fade ngangu ti komande sese kue so amu azo na ngba na a zi lege na ala lâ oko pepe ti kiri na ndo ti ala a yeke na ndo wa? Ba kete si, fade a yeke lu même nzoni pepe molongo ti agbia ti Babylone! Jéhovah atene: “Agbia kue ti amara, ala kue, ala lango na gloire, agbia oko oko kue na da ti ala mveni. Me a bi mo na gigi yongoro na tele ti dukua ti mo, legeoko tongana kete keke so ayeke sioni mingi, tongana zo so ayü bongo ti azo so a fâ ala, so a kpo ala na épée, si ala tï na ndo tênë na yâ dû ni, tongana kuâ so azo adoro na gbe ti gere ti ala. Fade a lu kuâ ti mo na popo ti ala pepe, teti mo futi sese ti mo, mo fâ azo ti mo; fade iri ti ahale ti azo so asala sioye angbâ lakue pepe.” (Esaïe 14:18-20) Na ngoi ti giriri, a yeke ye ti kamela mingi teti mbeni gbia ti tene alu lo na lege ni pepe. Tongaso, a yeke duti ande tongana nyen teti molongo ti agbia ti Babylone? A yeke tâ tene so a lu ambeni gbia oko oko na lege ni, me a ke molongo ti atogbia so aga na lege ti Neboukadnetsar “tongana kete keke so ayeke sioni mingi.” A yeke tongana ti so a bi molongo ti agbia so na yâ mbeni dukua so azia iri na ndo ni pepe, tongana mbeni senge turugu so afâ lo na bira. So tâ ye ti kamela!

27. Na lege wa awagame ti azo ti Babylone so aga na peko ayeke ba ande pasi ngbanga ti sioni ti ababâ ti ala?

²⁷ Parabole ni ako nda ni na yanga so amu na azo ti Médie na ti Perse so ahon na ngangu: “I leke ndo ti fâ amolenge ti lo ngbanga ti sioye ti ababâ ti ala, si ala londo pepe ti kamata sese ni na ti sala si lê ti sese asi na akodoro.” (Esaïe 14:21) Tingo ti Babylone ayeke ti biaku. Fade a lungula biani molongo ti agbia ti Babylone. Lo yeke kiri ti londo mbeni pepe. Awagame ti azo ti Babylone so ayeke ga na peko ayeke hu pono ngbanga ti “sioye ti ababâ ti ala.”

28. Gunda ti siokpari ti agbia ti Babylone ayeke la ni nyen, na ye wa e manda na lege ni?

²⁸ Ngbanga so afâ na ndo molongo ti agbia ti Babylone ayeke na mbeni kota ye ti manda teti e. Gunda ti siokpari ti agbia ti Babylone ayeke la ni nzala ti wara kota ndo so akaï pepe. (Daniel 5:23) Nzala ti wara ngangu ti komande agbi na yâ bê ti ala. Ala ye ti komande na ndo ambeni zo. (Esaïe 47:5, 6) Na ala sala kota nzala ti gloire so alondo na azo, ye so ayeke biani ti Nzapa. (Apocalypse 4:11) So aduti mbeni gbotongo mê teti zo kue so ayeke na ngangu ti komande, atä na yâ kongrégation ti aChrétien. Nzala ti wara kota ndo na baba ti kion ayeke aye ti sioni so Jéhovah ayeke kanga lê na ndo ni pepe, atä a yeke na yâ azo wala na yâ amara.

29. Fandara na nzala ti wara kota ndo ti amokonzi ti Babylone afa nyen na gigi?

²⁹ Fandara ti amokonzi ti Babylone afa na gigi bibe ti “nzapa ti sese so,” Satan Diable. (2 aCorinthien 4:4) Lo nga asala kota nzala ti ngangu ti komande na lo ye ti yä tele ti lo na nduzu ahon Jéhovah Nzapa. Legeoko tongana ti gbia ti Babylone nga na mara so lo komande ni, sioni nzala ti Satan ti wara kota ndo aga na vundu na pono na azo kue.

30. Mbeni Babylone nde wa asala tene ni na yâ Bible, na lo fa na gigi mara ti bibe wa?

³⁰ Na mbage, a sala tene ti mbeni Babylone nde na yâ ti buku ti Apocalypse, “Babylone ti Kota.” (Apocalypse 18:2, NW) Bungbi so, bungbi ti alege ti vorongo ti wataka ti sese kue, afa nga na gigi mbeni bibe ti baba, ti salango ngangu na azo, nga ti siobe. Ye ti pekoni ayeke so, a lingbi lo luti nga na gbele mbeni ‘lâ ti Jéhovah’ na a futi lo na ngoi so Nzapa adiko. (Esaïe 13:6) Ngbele ye na ngu 1919 tokua so atoto na ndo sese kue: “Babylone ti Kota atï awe!” (Apocalypse 14:8, NW ) Tongana lo wara lege pepe ti bata mara ti Nzapa na gbe ti ngba, lo tï. Nga na yâ ngoi kete fade a futi lo biani. Jéhovah amu yanga giriri na ndo ngbele Babylone: “I futa lo alingbi na kusala ti lo; legeoko tongana lo sala giriri, i sala tongaso na lo; teti li ti lo akpengba ti ke L’Eternel, ti ke Lo Ti Nzoni-kue ti Israël.” (Jérémie 50:29; Jacques 2:13) Fade Babylone ti Kota ayeke wara oko mara ti fango ngbanga so.

31. Ye nyen ayeke si ande na yâ ngoi kete na Babylone ti Kota?

³¹ Tongaso ndangba tene ti Jéhovah na yâ prophétie so na yâ buku ti Isaïe andu gi pepe ngbele Babylone me nga Babylone ti Kota: “Fade Mbi londo ti ke ala . . . fade Mbi lungula iri ti Babylone na tanga ti azo ti lo, molenge, na molenge ti molenge ni, . . . Fade Mbi sala si Babylone aga ndo ti abelu, na lende ti ngu. Fade Mbi sukula ndo ni na balé ti futi ndo.” (Esaïe 14:22, 23) Aye so angbâ na peko ti futingo Babylone ti giriri afa ye so Jéhovah ayeke sala na yâ ngoi kete na Babylone ti Kota. So tene ti dengo bê teti azo so aye tâ lege ti vorongo! So tâ tene ti kpengba zo ti zia lâ oko pepe asioni lengo ti Satan tongana baba, be-kota, wala salango sana na zo ti maï na yâ bê ti e!

[Akete tene na gbe ni]

[Foto na lembeti 178]

Na peko ti tingo ti lo Babylone ayeke ga ndo ti anyama so alango na yando

[Afoto na lembeti 186]

Legeoko tongana ngbele Babylone, Babylone ti Kota ayeke ga ye so angbâ na peko ti futingo ye