BATA NI

Bata ye so Mbeti ti Nzapa afa na ndo ti tënë ti lungo kuâ​—Mbage 2

Bongo ti mua

1. (a) Bongo ti mua ayeke nyen? (b) Na lege wa a yeke nde na senge bongo so e yü na mbeni ngoi nde?

¹ Tongana mbeni zo akui, mingi ni a ku ti tene asewa na akamarade ti lo ayü bongo ti mua. A yeke nzoni ti hinga so bongo ti mua so a sara tënë ni ge ayeke nde na senge bongo so azo ayeke yü na angoi nde nde na so ala lingbi nga ti yü ni tongana ala gue na mbeni place ti kuâ. Bongo ti mua andu ti lo gi tënë ti kuâ. Iri so a mû na bongo so ayeke nde nde alingbi na yanga ti kodoro ti ndo oko oko, me zo kue ahinga ni polele tongana bongo ti mua.

2. (a) Gbagba bongo so Bible asara tënë ni ayeke nyen? na ye wa a sara na ni ândö? (b) Tënë ti nyen la ayeke na pekoni lâ oko pëpe?

² Ambeni zo atene gbagba bongo so azo ayü giriri so Bible asara tënë ni ayeke legeoko na bongo ti mua so azo ayeke yü laso na ambeni kodoro ti Afrika. A yeke tâ tënë so giriri azo afu gbagba bongo, na azo so ayeke na yâ ti mua ayü ni, me a sara nga ambeni ye nde na ni ândö so andu tënë ti kuâ pëpe. A sara gbagba bongo so na kuâ ti tere ti ngasa, na mingi ni a mû ni ti sara na sac wala abozo, na tapande tongana ti so giriri a zia ale-kobe dä. Na ngoi ti giriri so Bible asara tënë ni, aberger afu gbagba bongo so ti yü ndali ti so akpengba na ngere ni ayeke kete. Ambeni ayü gbagba bongo so ti fa na gigi so ala ke sioni ti ala (1 aGbia 21:27; Jonas 3:6-8, Kozo Mbouki 1982). Daniel ayü lani gbagba bongo na ngoi so lo sambela mingi na Jéhovah (Dan. 9:3). Aprophète ti Israël ayü nga bongo so ngoi na ngoi ndali ti angangu tokua ti gbotongo mê so Nzapa amû na ala (Es. 20:2). Tongana e bâ kusala nde nde so a sara na gbagba bongo so, lâ oko azo ti Nzapa ayü ni ndali ti mbeni tënë ti mungo mbeto na zo na ndo ti kuâ pëpe. A yeke nga legeoko na bongo ti mua so azo ayeke yü laso?

3. (a) Anzoroko nde nde ti bongo ti mua so azo ayeke yü ayeke so wa? (b) Tënë ti nzapa wa ayeke na peko ti bongo ti muâ? (c) Mingi ni nda ti bongo ti mua ti bengba, ti vuko, ti vuru wala ti bleu ayeke nyen?

³ Azo ayeke yü bongo ti mua ti fa na gigi vundu so asi na ala. Nda ti anzoroko ti bongo ni ayeke ti lo nde, na aluti na ndo ti angbene tënë ti nzapa so azo amä na bê na ni; mingi ti anzoroko so alingbi na dutingo ti wakuâ ni nga na kamba ti songo so lo yeke na ni na azo so angbâ na fini. Ti ambeni mara, gi asewa so ayeke nduru mingi na wakuâ ni si ayeke yü bengba bongo ti mua. Ala tene sarango tongaso ayeke bata sewa ni si sioni asi na ala pëpe ndali ti so ala na wakuâ ni ayeke mênë oko. Ti ambeni ayeke vuko bongo. Na yâ ti ngobo ti ambeni mara, yungo vuko bongo ayeke bata ala yamba na asioni yingo, na ala bâ so a yeke kota ye ti mû lege na yingo ti kuâ ni ti gue nzoni na ndo so yingo ti akotara ayeke dä. Vuru bongo wala bongo ti bleu so azo mingi ayeke yü ndali ti mua, nda ni ayeke nga dä. Ti azo mingi, vuru bongo afa so ala hon kui na ngangu, na azo so ayü ni aye si yingo ti wakuâ ni ague na siriri.

4. (a) Azo ayeke yü bongo ti mua teti ngoi oke? (b) Ngbanga ti nyen ambeni zo ayeke zi na ala yeke yü bongo ti mua ti nzoroko nde nde na ngoi ti lungo kuâ?

⁴ A lingbi ti yü bongo ti mua teti lango oko, akete lango, anze mingi, ngu oko wala ahon so na peko ti so a lu kuâ ni, alingbi na kamba ti songo so atingbi wakuâ ni na azo so ayü bongo ni. Na ngoi ti lungo kuâ ni mveni, azo alingbi ti zi na ti yü abongo ti mua so nzoroko ni ayeke nde nde. Ala sara tongaso ti fa dutingo ti ala na yâ ti ye so abungbi ala na wakuâ ni. Na tapande, mbeni womua alingbi ti yü mbeni nzoroko ti bongo tongaso ti tene yingo ti koli ti lo asara sioni na lo pëpe. Tongana ngoi ayeke hon, lo yeke zi kozo bongo ni ti yü mbeni nde ndali ti mbeni ye ti ngangu. Lo yeke sara tongaso juska lo duti yamba na sioni kue so alingbi ti si na lo na peko ti kuâ ti koli ti lo. Na nda ni, a yeke zi bongo ni na tere ti lo ndali ti so ye oko abungbi lo na koli ni mbeni pëpe.

5. (a) Afä so nda ni ane mingi ayeke nyen? na tënë ti wataka wa ayeke na pekoni? (Bâ kete tënë na gbe ni.) (b) Tongana nyen tënë ti Esaïe 52:11 abâ sarango kusala na afä so? (c) Ngbanga ti nyen ambeni zo so avoro Jéhovah pëpe asara ngonzo tongana a yü bongo ti mua na lango ti lungo kuâ pëpe?

⁵ A si so na ambeni ndo, a zia na tere ti bongo ti mua afä na anzoroko so nda ni ane mingi.a Mingi ti afä so ayeda na tënë ti yingo ti akotara nga afa ye so abungbi ala na azo so angbâ na fini; ndani la alingbi e ke ni (Es. 52:11). Mingi ni, akangba ti yâ ti sewa ni la ayeke soro mara ti bongo so a lingbi a yü ni. Tongana ala soro bongo ni awe, sewa ni kue si ayeke yü ni. Tënë ti yungo bongo ti mua ayeke kota ye mingi na lê ti azo so avoro Jéhovah pëpe, ni la tongana zo asara ni pëpe afa so lo zonga kuâ ni na alingbi ti ga na kpale na ndo ti sewa ni. Tongana nyen tënë so andu bango ndo ti e na ndo ti yungo bongo ti mua? Akpengba tënë ota ayeke dä so a lingbi e bâ na ndo ni.

6. (a) Diko 1 aThessalonicien 4:13. Tongana nyen tënë so andu lege so e bâ na tënë ti yungo bongo ti mua? (b) Diko 2 aCorinthien 6:3. Atënë wa e lingbi ti hunda na tere ti e na ndo ti tënë ti yungo bongo ti mua?

⁶ Zia e bâ akpengba tënë so: Kozoni kue, azo ti Jéhovah ayeke fa na gigi vundu ti bê ti ala na lê ti azo pëpe tongana ti azo so “ayeke na beku pëpe.” (1 aThess. 4:13). Use ni, e ye pëpe ti sara mbeni ye so alingbi ti ga “ye so azo apika gere ti ala dä”. (2 aCor. 6:3). Kota tënë so apusu e ti hunda tere ti e: ‘Tongana mbi yü bongo ti mua, fade azo ayeke tene so mbi yeda na mbeni tënë na mbi yeke sara mbeni ye so Mbeti ti Nzapa ake pëpe? Azo so ahinga tënë ti nzapa ti aTémoin ti Jéhovah na aye so ala fa na ndo ti tënë ti kuâ, fade ye so mbi sara ayeke gue na ala ti pika gere ti ala pëpe? Tongana mbi yü bongo ni, fade a lingbi ti sara sioni na yingo-ti-hinga ti amba ti mbi Témoin pëpe? Tongana mbi yü bongo ni, ambeni aita ti e so ândö ake ti yü ni na a sara ngangu na ala ndali ni, fade bê ti ala ayeke so pëpe?’​—Bâ Tour ti Ba Ndo ti 1 août 1998, lembeti 20; Annuaire 1998, lembeti 202, paragraphe 3.

7. (a) Diko aProverbe 27:11 na aColossien 1:9, 10. Kpengba tënë wa e wara na yâ ti aversê so? na a bâ tënë ti yungo bongo ti mua tongana nyen? (b) Ti lingbi na 1 aCorinthien 10:21, 22, yungo bongo ti mua alingbi ti buba songo ti e na Jéhovah? Ngbanga ti nyen?

⁷ Ye oko, na ndo ti akpengba tënë so e londo ti bâ, mbeni ti hon so ayeke dä pëpe: a yeke na lege ni oko pëpe ti tene e sara mbeni ye so alingbi ti so bê ti Jéhovah (aProv. 27:11; aCol. 1:9, 10). Tongana e hinga mbilimbili nda ti aye so ahonde na peko ti bongo ti mua nga na kamba so ayeke na popo ni na tënë so atene akuâ angbâ ti hinga ndo, a yeke nzoni e gi ti bâ na lege wa asarango ye tongaso alingbi ti buba songo ti e na Jéhovah. E “lingbi ti te kobe na table ti Seigneur na table ti ayingo sioni pëpe.”​—1 aCor. 10:21, 22.

8. Atâa so e hinga nzoni pëpe aye ti ayingo sioni so ayeke na peko ti yungo bongo ti mua, nyen la alingbi ti mû maboko na e ti hinga ndani so alingbi atâ Chrétien akpe ni? (Kiri na ndo ti akpengba tënë ota so ayeke na paragraphe 6 na 7.)

⁸ Biani, a lingbi ti si so ambeni zo ahinga nzoni pëpe tâ nda ti bongo so. Ye oko, a yeke ngangu na ala ti fa ngbanga ti nyen bê ti ala apusu ala ti yü ni tongana tënë ti kuâ asi. So mingi ti azo ayeke yü ni me ala hinga nda ni pëpe, a yeke mbeni raison ti tene e sara ni pëpe. Ti gbu li na yâ ti sambela na ndo ti akpengba tënë so ayeke mû maboko na e ti hinga mbilimbili ngbanga ti nyen a lingbi e kpe ti mû peko ti ngobo ti yungo bongo so ayeke nde na ngoi ti lungo kuâ ti fa na gigi vundu ti bê ti e.

9. Ahon ti yü bongo ti mua, mara ti bongo wa a yeke nzoni atâ Chrétien ayü na ngoi ti lungo kuâ ti tene aso bê ti azo senge senge pëpe?

⁹ E lingbi ti yü bongo wa? Mara ti bongo wa e lingbi ti yü na ngoi ti lungo kuâ? Na yâ ti angu mingi, ambeti ti ngbâa be-ta-zo na ti ndara asara tënë na ndo ni.b A wa e ti sara ye na lege ni na sorongo abongo so alingbi. Atâa bongo wa e ye ti yü, ye so e hinga na ndo ti dutingo ti akinda ayeke mû maboko na e ti sara ye na nengo tere na ngoi ti kuâ ti mbeni zo ahon ti yü bongo ti mua so azo ayeke yü ka.

Lekengo tënë ti lungo kuâ

10. Na lege wa akpengba tënë so ayeke na aEphésien 5:7-11 nga na 1 aCorinthien 10:32 alingbi ti fa na e ye ti sara tongana e yeke leke tënë ti lungo kuâ?

¹⁰ A lingbi lungo kuâ ti mbeni Chrétien aduti nzoni na alingbi na ye so ndia ti kodoro ahunda nga na ye so ndia ti seni afa na ndo ni. Tongana a yeke ti tene a dë bê ti azo na lege ti Mbeti ti Nzapa nga ti fa polele tâ tënë na ndo ti dutingo ti akuâ na ngoi ti lungo ni, lege ayeke dä pëpe ti tene angobo na asarango ye so ague nde na Bible aduti dä (aÉph. 5:7-11). A lingbi ye kue so ayeke si kâ na ndo ti lungo kuâ ni asara sioni na yingo-ti-hinga ti aita ti e pëpe (1 Cor. 10:32). Tongana nyen ti sara kusala na akpengba tënë ti Bible so tongana e yeke bâ lege ti lungo kuâ ti aTémoin?

11. (a) Tongana a leke ti sara mbeni mbeti-kapa ndali ti lungo kuâ, nyen la e ye si azo so ayeke aTémoin pëpe asara pëpe? (b) Atënë wa alingbi aChrétien atene ni pëpe? na ngbanga ti nyen?

¹¹ Dango bê na wakuâ ni: Mbeni zo alingbi ti leke mbeni mbeti-kapa so lo sû na yâ ni mbaï ti fini ti wakuâ ni nga na anzoni kusala ti lo. A lingbi a zi lê mbilimbili na ndo ti sango so a ye ti sû na yâ ni. Na tapande, asewa so ayeke aTémoin pëpe nga na akamarade alingbi ti gi ti sû na yâ ti mbeti ni atënë ti voro tere ti ala na kuâ ni. Atënë ni alingbi ti fa so Nzapa la airi zo ni na yayu, wala wakuâ ni ayeke na lege ti gue na mbeni ndo. Atënë tongana “wu tere ti mo na siriri”, “sese ti akotara awoko na mo”, “gue nzoni”, azo ayeke tene ka ni mingi. Ti azo mingi, so ayeke tongana ndangba tënë ti sepelango kuâ ni. Ye oko, e hinga so zo so akui ahinga ye oko na ndo ti atënë so pëpe. Me kota ye so agbu bê ti e na yâ ni kue ayeke so mara ti atënë so agbu koko ti tënë ti âme so akui pëpe, na a lingbi atâ Chrétien atene ni oko pëpe.​—Es. 52:11.

12. (a) Zo wa Mbeti ti Nzapa amû na lo ngangu ti fa lege so a lingbi mbeni lungo kuâ atambela? na tongana nyen tënë so ayeke nde na ti azo? (b) Ti gue oko na 2 aCorinthien 6:14-17, ngbanga ti nyen a yeke na lege ni pëpe ti zia lege na azo so ayeke aTémoin pëpe ti leke aye so andu lungo kuâ?

¹² Zo wa si ayeke na ndo ti aye ni? Na ando mingi, asewa so ayeke aTémoin pëpe abâ ti ala atene amembre ti sewa ni si ayeke na droit ti fa tongana nyen nga lawa si lungo kuâ ni ayeke tambela. Ye oko, mariage amû ngangu na koli wala wali so ayeke Chrétien ti mû desizion so andu dutingo ti ala nga na ti amolenge ti ala. A yeke nzoni ababâ na amama, afami, na même aita ti kongregation abata tënë so (Mat. 19:5, 6). Tënë so ayeke tâ tënë biani tongana andu tënë ti gbingo kuâ ti afami ti e (Gen. 23:19; 35:29). Ti ‘bungbi tere pëpe na azo so amä na bê pëpe,’ a lingbi Chrétien afa polele so ye kue so a leke ndali ti lungo kuâ ni ayeke tambela alingbi na akpengba-ndia ti Bible (2 Cor. 6:14-17). Nyen la a lingbi e sara ti hinga biani so ye ni atambela nzoni?

13. (a) Ngbanga ti nyen a yeke kota ye ti tene zo oko oko asû na mbeti tënë na ndo ti lege ti lungo kuâ ti lo? (b) Mara ti mbeti wa ayeke na ngangu mingi? na atënë wa a lingbi a zia na yâ ni?

¹³ Fa ye so mo ye polele: Tongana mbeni zo asû na mbeti ye so lo ye ti tene a sara na lâ ti lungo kuâ ti lo, pikango patara na asewa ti lo ayeke duti ngangu pëpe, teti mingi ni ala yeke sara ye alingbi na ye so wakuâ ni aye (Gen. 50:5). Mbeti so atémoin ni ayeke dä na so wali ni na asewa so ayeke aTémoin ti Jéhovah asû maboko na gbe ni, so ala kue ayeda na aye so wakuâ ni aye, ayeke na ngangu mingi. A lingbi a zia mara ti mbeti tongaso nde na testament so afa ti lo aye ti sara na akungba ti wakuâ ni. Azo so ayeke na ndara ti bâ ndo ayo ayeke hinga so a lingbi ala ku pëpe juska ala ga mbakoro kue wala ala ga nduru ti kui si ala sara ni (Zo-ti. 9:11). Lege so a yeke sara na lungo kuâ ni, lawa nga ndo so a yeke sara ni dä, nga zo so ayeke bâ ndo na ndo ti akusala ni oko oko kue ayeke akota tënë so a lingbi zo afa ni polele na ngoi so lo de na fini nga na seni.

14. (a) Ngbanga ti nyen ambeni zo asara mbeto ti sû na mbeti kozoni tënë ti ye so alingbi a sara na lango ti lungo kuâ ti ala? (b) Diko aPhilippien 2:4 na aEphésien 5:28, 33. Tongana nyen tënë ti aversê so andu lege so e bâ na kota tënë so?

¹⁴ Ambeni zo ayeke na mbeto ti sû aye so na mbeti kozoni. Andâ sarango tongaso afa so mbeni Chrétien akpengba na lege ti yingo na lo yeke na ndoye. Ala so ahinga tâ tënë ti Mbeti ti Nzapa nzoni ahinga so bingo bê na aye tongaso kozoni ayeke iringo kuâ na tere ti mo zo la pëpe wala pusungo lango ti kuâ ti mo na peko. Tâ tënë, asewa so ayeke aTémoin pëpe alingbi ti sara ngonzo tongana mbeni mbeti ake na ala polele ti yôro yanga ti ala na yâ ti tënë ti lungo kuâ ti mbeni ita. A yeke nzoni mingi ti tene zo asû na mbeti atënë so polele na ngoi so lo de na fini ahon ti zia tënë ni na maboko ti asewa ti lo so ayeke na vundu ti kuâ ti lo, so azo alingbi ti forcé ala ti sara aye so ayeke na lege ni pëpe wala so wakuâ ni aye fade pëpe (aPhil. 2:4). Ti pensé na ye tongaso kozoni ayeke gingo nzoni ti mo mveni pëpe, me a yeke bingo bê na lege ti ndoye na amba ti mo.​—aÉph. 5:28, 33.

15. (a) Nda ti “bungbi ti gbungo li ndali ti tënë ti kuâ” ayeke nyen? na ngbanga ti nyen a yeke lege ti ndara ti kpe ni? (b) Tongana nyen e lingbi ti sara kusala na tënë ti 2 aCorinthien 6:14 na ngoi so asewa ahunda na ngangu ti sara ambeni ye na ngoi ti lungo kuâ ni?

¹⁵ Pikango patara na asewa so ayeke aTémoin pëpe: A yeke na yâ ti ngobo ti azo fadeso ti sara mbeni bungbi kozoni na lango ti lungo kuâ ni. Azo mingi airi ni “bungbi ti gbungo li ndali ti tënë ti kuâ”. Ndani ayeke ti bungbi nginza, ti kpengba tere na ti fa lawa nga tongana nyen lungo kuâ ni ayeke tambela. Aye so asi na ambeni ita afa so, na angoi tongaso, kpale ayeke dä ti tene mbeni ita ahinga ye ti sara pëpe, na afami ti lo so ayeke aTémoin pëpe akomande tambelango ti aye ni na place ti lo. Tongana ti so e bâ awe, Mbeti ti Nzapa afa polele so a lingbi e ke na azo so ayeke aTémoin pëpe ti mû li ni na mbeni mbage ti ye so a leke teti lungo kuâ ni na ngoi so kongregation ayeke sara nga ti lo (2 aCor. 6:14). Ni la, tongana wakuâ ni ayeke mbeni Chrétien be-ta-zo, a yeke duti ande na lege ni pëpe ti zia lege na afami ti lo so ayeke aTémoin pëpe ti sara mbeni “komité ti lungo kuâ” ti fa lege so lungo kuâ ni ayeke tambela. A yeke nga na lege ni pëpe ti tene aita ti kongregation so ayeke amembre ti sewa ti lo pëpe asara mbeni bungbi wala ala yôro yanga ti ala na yâ ti ye kue so a yeke leke teti lungo kuâ ni. Ye oko, lege ti ndara ayeke ti tene sewa ti wakuâ ni aga nduru na mbeni ancien oko wala use ti hunda wango na ndo ti lege ti lungo kuâ ni ti lingbi na andia ti Mbeti ti Nzapa.

16. (a) Na pikango patara na asewa so ayeke aTémoin pëpe, nyen la alingbi e fa polele? (b) A lingbi a sara nyen tongana asewa ahunda na ngangu ti sara ambeni sioni ngobo? (c) Tongana zo azia tënë ti lungo kuâ ti lo na mbeti, a yeke kanga lege na nyen?

¹⁶ A yeke ti asewa ni so ayeke aChrétien ti fa yeke nga na nzobe ye so a leke awe teti lungo kuâ ni. A yeke na lege ni pëpe ti pusu yamba asewa ni so ayeke aTémoin pëpe tongana ala ye ti mû maboko. Me, ka tongana ambeni membre ti sewa ni ahunda na ngangu ti sara ambeni ngobo na akusala so ayeke nzoni pëpe? Ndani la a yeke nzoni mingi ti ke na kuru go me ti fa na ala yeke nga na mbeto pëpe ye so e aChrétien e ye. Biani, gbâ ti tënë na dengo gaba ayeke duti dä pëpe tongana wakuâ ni azia mbeni mbeti so na yâ ni lo fa polele ye so lo ye ti tene a sara na lâ ti kuâ ti lo.

17. (a) Nyen la a lingbi e sara tongana azo so ayeke aTémoin pëpe azia na bê ti ala ti komande lungo kuâ ni? (b) Tongana a si tongaso, ye nyen a lingbi ti sara? (c) Diko 2 aCorinthien 4:7. Ngbanga ti nyen bê ti e alingbi ti dë kete tongana azo so ayeke aTémoin pëpe aga na wusuwusu na ngoi ti lungo kuâ ni?

¹⁷ Tongana a sara ye so kue gbâ, me afami ni so ayeke aTémoin pëpe aye ti komande lungo kuâ ni, fade ala so ayeke aTémoin alingbi ti gi bê ti ala pëpe ti gboto tere ti ala yamba na yâ ni. Tongana a si tongaso, fade a sara mbeni bungbi ndali ti wakuâ ni na Da ti Royaume wala na mbeni ndo nde ti fa “tënë ti Mbeti ti Nzapa so alungula vundu” na azo so ayeke biani na vundu teti kuâ ti sewa ti ala (aRom. 15:4; Ps. 119:50). Atâa so kuâ ni ayeke dä pëpe, mara bungbi tongaso ane biani na ayeke na lege ni (Deut. 34:5, 6, 8). Kamême so ambeni fami ni so ayeke aTémoin pëpe alingbi ti sara ambeni ye ti songo bê ti kiri ti zia vundu na bê ti aita ni, bê ti e adë ti hinga so desizion so e mû ti bata ye so Mbeti ti Nzapa atene na ndo ti tënë ti lungo kuâ Nzapa abâ ni kue, na lo lingbi ti mû na awakua be-ta-zo ti lo ‘kota ngangu so alondo na Lo’.​—2 Cor. 4:7.

[Akete tënë na gbe ni]