Chapitre Bale Use na Miombe

Mbeni Lumière Teti Amara

Esaïe 66:15-24

1, 2. Ngbanga ti nyen lumière ayeke kota ye, na mara ti bingo wa amu ndo ti sese laso?

JÉHOVAH ayeke Lingu ti lumière, “Lo so amu lâ teti lumière ti lâ, na kpengba-ndia ti nze na ti atongoro teti lumière ti bï.” (Jérémie 31:35) Gi na ndo tene so oko, a lingbi a yeda na lo tongana Lingu ti fini, teti lumière aye ti tene fini. Tongana wâ na lumière ti lâ aduti lakue pepe na ndo sese, ka fini so e hinga ni alingbi pepe ti duti dä. Ka zo alingbi pepe ti duti na ndo sese ti e.

² Tongaso, a yeke ye ti kota ahon teti e so Jéhovah, na bango kozoni ngoi ti e, a sala tene giriri ti mbeni ngoi ti bingo, pepe ti lumière. Na gbe ti yingo, Isaïe asû na mbeti: “Ba, fade bingo akanga lê ti sese, na bingo so avuko pitipiti aga na ndo azo.” (Esaïe 60:2) Biani, atene so andu bingo ti yingo, pepe ti so lê aba, me a lingbi zo ake pepe ti ba nene ti atene so. Na nda ni, fini alingbi ti duti dä pepe teti azo so ayeke na lumière ti yingo pepe, legeoko tongana ti so fini ayeke dä pepe teti azo so a gbanzi na ala lumière ti lâ.

3. Na yâ angoi ti bingo so, e lingbi ti bi lê na mbage wa ti wara lumière?

³ Na lâ ti angoi ti sioni so, e lingbi pepe ti ke lumière ti yingo so Jéhovah amu na e. A yeke kota ye ti tene e bi lê na mbage ti Tene ti Nzapa ti za lumière na ndo lege ti e, na dikongo Bible lâ na lâ tongana lege ayeke dä. (Psaume 119:105) Abungbi ti aChrétien amu lege na e ti wa tele na popo ti e si e ngbâ na ndo “lege ti azo ti mbilimbili.” (aProverbe 4:18; aHébreu 10:23-25) Ngangu so e wara na lege ti mandango Bible lakue nga ti nzoni songo na aChrétien amu maboko na e ti kpe ti tene bingo ti “lâ ti nda ni” so amene e, bingo so ague ti si na kota mbage ti lo na kota “lâ ti ngonzo ti Jéhovah.” (2 Timothée 3:1; Tsephania 2:3, NW) Lâ ni so ayeke ga na kota loro! A yeke ga biani ande tongana mara ti lango so atï na ndo awakodoro ti Jérusalem ti giriri.

Jéhovah “Amu na Maboko Dengo Gaba Ni”

4, 5. (a) Na lege wa Jéhovah aga ti sala bira na Jérusalem? (b) Ngbanga ti nyen e lingbi ti tene so na nda ni gi kete wungo ti azo si ayeke sö kuâ na lâ ti futingo Jérusalem na ngu 607 K.N.E.? (Ba kete tene na gbe ti lembeti.)

⁴ Na yâ andangba versê ti prophétie ti Isaïe so agbu bê, na yâ anzene nzene ye, Jéhovah asala tene ti aye so ayeke gue ti si na lâ ti ngonzo ti lo. E diko: “Fade L’Eternel aga na yâ wâ, na fade apuse ti mbarata ti Lo ayeke tongana gingisale; fade Lo ga ti sala na lege ti ngonzo ti Lo ti wâ mingi, na ti zingo na ala na lege ti menga-wa. Teti, legeoko tongana wâ, fade Jéhovah amu biani na maboko dengo gaba ni, biani na épée ti lo, na tele ti mi kue; na fade azo so Jéhovah afâ ala ayeke duti biani mingi.”​—Isaïe 66:15, 16, NW.

⁵ A lingbi atene so amu maboko na azo ti ngoi ti Isaïe ti ba kota ti dutingo ti ala. Ngoi ayeke ga ande so azo ti Babylone, tongana awasalango ye alingbi na fango ngbanga ti Jéhovah, ayeke ga na ndo ti Jérusalem, achar ti ala ayö na nduzu gbâ ti pupu-sese legeoko tongana mbeni kota pupu ti ngu. So kota ye ti mbito si a yeke duti ande! Fade Jéhovah asala kusala na azo ti mungo kodoro so ti sala ye alingbi na afango ngbanga ti lo na ndo ti “mi” kue ti aJuif so ayeke be-ta-zo pepe. A yeke duti ande tongana ti so Jéhovah mveni ayeke tiri na azo ti lo. “Ngonzo ti Lo ti wâ mingi” ayeke kiri ande na peko pepe. A-Juif mingi atï tongana “azo so Jéhovah afâ ala.” Na ngu 607 K.N.E., prophétie so aga tâ tene.a

6. Asioni salango ye wa asi na Juda?

⁶ Jéhovah asala ye na lege ni na ‘mungo na maboko dengo gaba ni’ ti ke azo ti lo? Biani! Fani mingi na yâ lisoro ti e na ndo buku ti Esaïe, e ba so aJuif, atä a ba so ala mu tele na Jéhovah, ayôro tele na yâ vorongo ti wataka, na lê ti Jéhovah aba akusala ti ala. E kiri e ba ye so na yâ atene ti prophétie so: “L’Eternel atene, Azo so abata tele ti ala mveni nde, na ala sukula ala mveni ti gue na yaka na peko ti zo so afa lege na ala, ala so ate nyama ti gaduru, na ambeni ye ti sioni mingi, na adeku, fade a fâ ala kue legeoko.” (Esaïe 66:17) A-Juif so “abata tele ti ala mveni nde, ala sukula ala mveni” ti leke tele teti vorongo so ayeke na sioni oko pepe? Nda ni la pepe. Nde na so, ala yeke bi tele ti ala na yâ amatanga ti apaïen so a tene a yeke sukula zo na yâ ayaka so ayeke nde. Na pekoni, na kota bê ala te mitele ti gaduru nga ti ambeni ye nde so a ba ni tongana sioni na gbe ti Ndia ti Moïse.​—Lévitique 11:7, 21-23.

7. Tongana nyen Chrétienté akpa Juda so avoro yanda?

⁷ So mbeni dutingo ti sioni teti mara so ayeke na songo ti mbele na oko tâ Nzapa! Me ba si: Mbeni mara ti dutingo ti sioni tongaso ayeke laso na popo ti alege ti vorongo ti Chrétienté. Alege ti vorongo so nga atene ala sala na Nzapa, na mingi ti amokonzi ti ala ahanda lê ti azo a tene ala sala ye na wâ. Ye oko, ala sala si ala ga sioni na lege ti afango ye na angobo ti salango ye ti apaïen, na fango na gigi so ala yeke na yâ bingo. So kota bingo biani!​—Matthieu 6:23; Jean 3:19, 20.

‘A Lingbi Ala Ba Ande Gloire ti Mbi’

8. (a) Fade ye wa ayeke tï na ndo Juda nga na Chrétienté? (b) Na lege wa fade amara ‘aba gloire ti Jéhovah’?

⁸ Jéhovah aba asioni kusala na afango ye ti wataka ti Chrétienté? Diko atene ti Jéhovah so aga na pekoni, tongana ti so Isaïe asû ni, na ba ye so mo yeke tene na nda ni: “Mbi hinga kusala ti ala, na bibe ti ala; lâ ni ayeke ga so fade Mbi bungbi amara kue na azo ti yanga nde nde kue; fade ala ga na ala ba gloire ti Mbi.” (Esaïe 66:18) Jéhovah ahinga pepe gi akusala, me nga abibe ti azo so atene na yanga so ala yeke awakua ti lo, na lo leke ti fâ ngbanga na ndo ni. Juda atene na yanga so lo mä na bê na Jéhovah, me akusala ti lo ti vorongo yanda nga asalango ye ti apaïen ti lo abele tene ti lo. A yeke teti ye senge si awakodoro ti lo “asukula” tele ti ala mveni alingbi na asalango ye ti apaïen. Fade a lungula mara ni, na tongana a si, fade a yeke duti tâ na lê ti azo so angoro ala, so avoro ayanda. Fade azo so aba ‘gloire ti Jéhovah’ na lege so a yeke pusu ande ala na ngangu ti yeda so tene ti Jéhovah aga tâ tene awe. Tongana nyen aye so kue alingbi na Chrétienté? Na ngoi so lo yeke si na nda ti lo, na ngangu, a yeke gbu ande mingi ti angbele kamarade ti lo na azo ti dengo buze na lo ti luti na ti ba gi na lê Tene ti Jéhovah so ayeke ga tâ tene.​—Jérémie 25:31-33; Apocalypse 17:15-18; 18:9-19.

9. Jéhovah afa nzo tene wa?

⁹ Futingo ti Jérusalem na ngu 607 K.N.E. aye ti tene so Jéhovah ayeke wara ande mbeni pepe atémoin na ndo sese? Pepe. Akpengba zo so abata be-biani ti ala, tongana Daniel na afon lo ota, ayeke ngbâ ande ti sala na Jéhovah même na ngoi ti dutingo ngba na Babylone. (Daniel 1:6, 7) Biani, fade molongo ti atémoin ti Jéhovah ayeke ngbâ nzoni, nga na hunzingo ti angu 70, fade akoli na awali be-ta-zo ayeke zia Babylone na akiri na Juda ti kiri na vorongo so ayeke na sioni oko pepe dä. A yeke ye so Jéhovah aye ti tene na yâ tene so: “Fade Mbi zia fä na popo ti ala. Na popo ti azo so angbâ, fade Mbi to ambeni na amara; Tarsis, Pul, na Lud, ala so agboto ngindi, Tubal na Javan, na azoa so ayeke na yongoro ndo, ndo so azo amä tene ti Mbi pepe, na ala ba gloire ti Mbi pepe; na ala so Mbi to ala, fade ala fa tene ti gloire ti Mbi na popo ti amara.”​—Esaïe 66:19.

10. (a) Na lege wa fade aJuif be-ta-zo so a zi ala na Babylone aduti tongana mbeni fä? (b) Zo wa laso aduti tongana mbeni fä?

¹⁰ Kota wungo ti akoli na awali be-ta-zo so akiri na Jérusalem na ngu 537 K.N.E. ayeke duti ande mbeni fä so apika bê, afa so Jéhovah azi azo ti lo awe. Zo wa abi bê so aJuif so ayeke angba ayeke duti ande mbeni lâ na liberté ti ngbâ ti mu vorongo so ayeke na sioni oko pepe na temple ti Jéhovah? Legeoko tongaso na kozo siècle, azo so aduti “fä na ye ti kpene” ayeke aChrétien so a sa yingo na ndo ti ala, so azo ti be-ti-molenge so aye ti sala na Jéhovah aga na mbage ti ala. (Esaïe 8:18; aHébreu 2:13) Laso aChrétien so a sa yingo na ndo ti ala, so ayeke maï na yâ kodoro ti ala so a kiri a leke ni, aduti tongana mbeni fä so apika bê na ndo sese. (Esaïe 66:8) Ala yeke tâ fä ti ngangu ti yingo ti Jéhovah, ala yeke gboto azo ti be-ti-molenge so bê ti ala apusu ala ti sala na Jéhovah.

11. (a) Na peko ti kiringo ti leke ye, tongana nyen fade amara aga ti manda ye na ndo Jéhovah? (b) Tongana nyen Zacharie 8:23 aga tâ tene kozoni?

¹¹ Ye oko, tongana nyen na peko ti kiringo ti leke ye na ngu 537 K.N.E., azo ti mara so amä tene ti Jéhovah pepe aga ande ti hinga lo? Biani, a yeke pepe aJuif be-ta-zo kue si ayeke kiri ande na Jérusalem na hunzingo ti dutingo na ngba na Babylone. Ambeni, tongana Daniel, ayeke ngbâ ande na Babylone. Fade yâ ti ambeni mingi ayeke kangbi na ndo lê sese kue. Ti si na siècle oku K.N.E., ambeni Juif aduti na fini na yâ Kodoro-togbia ti Perse kue. (Esther 1:1; 3:8) Ambeni na popo ti ala asala biani tene na ndo Jéhovah na azo so angoro ala, so ayeke apaïen, teti mingi ti azo ti amara so aga aJuif so ayeke aprosélyte. Peut-être a yeke mara ti ye so asi na eunuque ti Ethiopie, so disciple Chrétien Philippe afa tene na lo na kozo siècle. (Kusala 8:26-40) Aye so kue asi tongana mbeni kozo gango tâ tene ti atene ti prophète Zekaria: “Na lâ ni kâ, fade azo bale oko ti yanga nde nde kue ti amara, ala gbu yanga ti bongo ti zo so ayeke Juif, ala tene, Fade e gue na mo, teti e mä so Nzapa ayeke na i.” (Zacharie 8:23) Biani, Jéhovah ato lumière na amara!​—Psaume 43:3.

Gango na ‘Matabisi Teti Jéhovah’

12, 13. Na lege wa fade a yeke ga na “aita” na Jérusalem a to nda ni na ngu 537 K.N.E.?

¹² Na pekoni so a kiri a leke Jérusalem, fade aJuif, so yâ ti ala akangbi yongoro na kodoro ti ala, ayeke bi lê na mbage ti gbata ni legeoko na bungbi ti aprêtre ti lo, tongana bê ti vorongo so ayeke na sioni oko pepe. Mingi ti ala ayeke londo na yongoro ndo ti ga na amatanga ti ngu oko oko dä. Na gbe ti yingo, Isaïe atene: “Fade ala sigigi na aita ti i kue na popo ti amara kue ti ga offrande teti L’Eternel, fade ala ga na ndo ambarata, na yâ apuse ti mbarata, na yâ litière, na ndo apakara, na ndo achameau; fade ala ga na Jérusalem, Hoto ti Mbi ti nzoni-kue, L’Eternel atene, legeoko tongana amolenge ti Israël aga na offrande ti ala na yâ ta ti nzoni na yâ da ti L’Eternel. Fade Mbi kamata ambeni na popo ti ala ti ga aprêtre na azo ti mara ti Lévi.”​—Esaïe 66:20, 21.

¹³ Ambeni ti ‘aita kue na popo ti amara kue’ aduti dä na lâ ti Pentecôte tongana a sa yingo ti nzoni-kue na ndo adisciple ti Jésus. Tondo ni atene: “Ambeni Juif aduti na Jérusalem, ala yeke azo so abata tene ti Nzapa, ala londo na popo ti amara nde nde kue na gbe ti yayu.” (Kusala 2:5) Ala ga na Jérusalem ti voro alingbi na ngobo ti salango ye ti aJuif, me tongana ala mä nzo tene na ndo Jésus Christ, mingi afa mabe na gigi na yâ lo na akamata batême.

14, 15. (a) Tongana nyen aChrétien so a sa yingo na ndo ti ala abungbi mingi ahon “aita” ti ala ti yingo na peko ti Kozo Bira so Amu Sese Kue, na tongana nyen a ga na azo so na Jéhovah tongana ‘offrande na yâ ta ti nzoni’? (b) Na lege wa Jéhovah ‘akamata ambeni ti ga aprêtre’? (c) Ambeni aChrétien so a sa yingo na ndo ti ala, so amu mbage na yâ bungbingo aita ti ala ti yingo, ayeke azo wa? (Ba encadré na lembeti so.)

¹⁴ Prophétie so ayeke na mbeni gango tâ tene na ngoi ti laso? Biani. Na peko ti Kozo Bira so Amu Sese Kue, awakua ti Jéhovah so a sa yingo na ndo ti ala aba na lege ti Tene ti Nzapa so a leke awe Royaume ti Nzapa na yayu na ngu 1914. Na lege ti nzoni mandango Bible, ala hinga so a lingbi a bungbi ambeni héritier, wala “aita,” ti Royaume na ndo ni. Awakua so ayeke na mbito pepe atambela na “nda ti sese kue,” na salango kusala na aye ti tambela kue, ti gi azo so alingbi ande ti duti na popo ti tanga ti azo so a sa yingo na ndo ti ala, so mingi ti ala alondo na yâ a-église ti Chrétienté. Tongana a wara azo tongaso, a ga na ala tongana matabisi na Jéhovah.​—Kusala 1:8.

¹⁵ A-Chrétien so a sa yingo na ndo ti ala, so a bungbi ala na tongo nda ni, aku la ni pepe ti tene Jéhovah ayeda na ala tongana ti so ala yeke giriri kozoni si ala ga ti hinga tâ tene ti Bible. Ala to nda ni ti zi na tele ti ala mveni asioni na lege ti yingo nga na ti salango ye, si a lingbi ti fa ala tongana ‘offrande na yâ ta ti nzoni,’ wala tongana ti so bazengele Paul atene, ‘masia so ayeke na sioni oko pepe na Christ.’ (2 aCorinthien 11:2) Na ndo ti so ala ke glisango lege na ndo kota tene ti mabe, a lingbi ala so a sa yingo na ndo ti ala amanda tongana nyen ti duti nde biani na aye ti poroso ti sese so. Na ngu 1931, tongana a sukula awakua ti lo na mbeni lege so alingbi awe, na nzobe Jéhovah amu na ala matabisi ti yö iri ti lo tongana aTémoin ti Jéhovah. (Esaïe 43:10-12) Ye oko, na lege wa Jéhovah ‘akamata ambeni ti ga aprêtre’? Tongana mbeni bungbi, ala so a sa yingo na ndo ti ala aga mbage ti “mbeni bungbi ti aprêtre so ayeke agbia, mbeni mara so ayeke nzoni-kue,” na mungo asadaka ti sepela na Nzapa.​—1 Pierre 2:9, NW; Esaïe 54:1; aHébreu 13:15.

Bungbingo ni Angbâ ti Gue

16, 17. Azo wa ayeke “ahale ti i” na peko ti Kozo Bira so Amu Sese Kue?

¹⁶ Wungo kue ti “mbeni bungbi ti aprêtre so ayeke agbia” ayeke 144 000, nga tongana ngoi ayeke hon, bungbingo ala ahunzi la ni. (Apocalypse 7:1-8; 14:1) Ye so ahunzi la ni kusala ti bungbingo azo? Pepe. Prophétie ti Isaïe akiri atene: “L’Eternel atene, Legeoko tongana ayayu ti fini na sese ti fini, so fade Mbi créé, angbâ lakue na gbele Mbi, fade ahale ti i na iri ti i angbâ tongaso nga.” (Esaïe 66:22) Na yâ kozo gango tâ tene ti atene so, aJuif so alondo na gbe ti ngba na Babylone akiri ayeke to nda ni ande ti bata amolenge. Tongaso, aJuif so a kiri ala na ndo ti ala, “sese ti fini,” na gbe ti fini bungbi ti aye so amu li ni, “ayayu ti fini,” ayeke luti ande nzoni. Ye oko, prophétie ni ayeke na mbeni kpengba gango tâ tene na ngoi ti e.

¹⁷ “Ahale” so mara ti aita ti yingo adü ayeke “azo mingi so asi singo,” so ayeke na beku ti fini ti lakue lakue na ndo sese. Ala londo na “amara kue, ti akete mara kue, ti azo nde nde kue, na ti ayanga nde nde kue,” na ala luti na “gbele trône, na gbele Molenge Ti Ngasangbaga.” Azo so ‘asukula bongo ti ala awe, na ala sala si bongo ti ala avulu na lege ti mênë ti Molenge Ti Ngasangbaga.’ (Apocalypse 7:9-14, NW; 22:17) Laso, “azo mingi so asi singo” ayeke londo na bingo ti yingo ti si na lumière so Jéhovah amu. Ala fa na gigi mabe na yâ Jésus Christ, nga legeoko na aita ti ala ti koli na ti wali so a sa yingo na ndo ti ala, ala sala ngangu ti ngbâ nzoni na lege ti yingo na ti salango ye. Tongana mbeni bungbi, ala ngbâ ti sala na gbe ti fango lege ti Christ na fade ala “luti” teti lakue lakue.​—Psaume 37:11, 29.

18. (a) Tongana nyen azo mingi so asi singo asala ye tongana aita ti ala so a sa yingo na ndo ti ala? (b) Tongana nyen azo so a sa yingo na ndo ti ala na afon ala avoro Jéhovah “a to nda ni na fini nze juska mbeni fini nze, na a to nda ni na lâ ti sabbat juska mbeni lâ ti sabbat”?

¹⁸ Akoli na awali, so asala kusala ngangu, so ayeke na beku ti duti na ndo sese, ahinga so atä so a yeke kota ye ti ngbâ nzoni na lege ti yingo na ti salango ye, a hunda ye mingi ahon ti nzere na Jéhovah. Kusala ti bungbingo azo ayeke gue na li ni, na ala ye ti mu mbage dä. Buku ti Apocalypse afa tene ti prophétie na ndo ala: “Ala yeke na gbele trône ti Nzapa; na ala sala na lo kusala ti nzoni-kue lâ na bï na yâ temple ti lo.” (Apocalypse 7:15, NW) Atene so adabe e na kozo ndangba versê ti prophétie ti Isaïe: “Fade tene asi tongaso, a to nda ni na fini nze juska mbeni fini nze, na a to nda ni na lâ ti sabbat juska mbeni lâ ti sabbat, fade mi kue aga ti sambela na gbele Mbi, L’Eternel atene.” (Esaïe 66:23) Ye so ayeke si laso. “A to nda ni na fini nze juska mbeni fini nze, na a to nda ni na lâ ti sabbat juska mbeni lâ ti sabbat,” so ti tene lakue, yenga oko oko ti nze oko oko, aChrétien so a sa yingo na ndo ti ala na afon ala, azo mingi so asi singo, abungbi oko ti voro Jéhovah. Na popo ti aye mingi, ala sala ye so na gango na abungbi ti aChrétien nga na bingo tele na yâ kusala na gbele azo kue. Mo yeke mbeni oko ti azo so lakue ‘aga ti sambela na gbele Jéhovah’? Azo ti Jéhovah awara kota ngia na salango ye so, na azo mingi so asi singo ayeke ku kungo ngoi so “mi kue,” azo kue so ayeke na fini, ayeke sala ande na Jéhovah “a to nda ni na fini nze juska mbeni fini nze, na a to nda ni na lâ ti sabbat juska mbeni lâ ti sabbat” teti lakue lakue.

Ndangba Hunzingo ti Awato ti Nzapa

19, 20. Nda ti Géhenne na ngoi so a sû Bible ayeke nyen, na a duti fä ti nyen?

¹⁹ Versê angbâ oko na yâ mandango ye ti e na ndo prophétie ti Isaïe. Buku ni ahunzi na lege ti atene so: “Fade ala sigigi na ala ba akuâ ti azo so ake Mbi; teti fade ngusu ti ala akui pepe, na wâ ti ala amingo pepe; na fade ala ga ye ti ke na lê ti mi kue.” (Esaïe 66:24) Jésus Christ abi bê peut-être la ni na prophétie so tongana lo wa adisciple ti lo ti sala si fini ti ala akpengba pepe na ti zia aye ti Royaume na kozo ndo. Lo tene: “Tongana lê ti mo asala si mo tï, bi ni yongoro. A yeke nzoni teti mo ti lï na yâ royaume ti Nzapa na lê oko a hon ti ngbâ na lê use si a bi mo na yâ Géhenne, ndo so ngusu ti ala akui pepe na wâ ni amingo pepe.”​—Marc 9:47, 48, NW; Matthieu 5:29, 30; 6:33.

²⁰ Ndo so a hiri ni Géhenne ayeke nyen? A sala asiècle mingi awe, wandara so ayeke Juif, David Kimhi, asû na mbeti: “A yeke mbeni ndo . . . so ayeke na tele ti Jérusalem, na a yeke ndo so ayeke sioni mingi, na ala bi dä aye so ayeke sioni na akuâ. Nga na yâ ni a wara mbeni wâ so a gbi lakue aye ti sioni na abio ti akuâ. Tongaso, na lege ti tapande a hiri ngbanga so a fâ na ndo azo ti sioni Gehinnom.” Tongana a sala kusala na Géhenne teti zende na akuâ ti azo so alingbi pepe ti tene a lu ala, tongana ti so wandara Juif so atene, wâ ayeke duti mbeni ye so alingbi biani na futingo mara ti zende tongaso. Ye so wâ agbi pepe, angusu ate. So tâ mbilimbili fä ti ndangba hunzingo ti awato ti Nzapa kue!b

21. Teti azo wa buku ti Isaïe ahunzi na mbeni nzoni tene, na ngbanga ti nyen?

²¹ Na mara salango tene ti akuâ, wâ, na angusu tongaso, a yeke tâ tene pepe so prophétie ti Isaïe so agbu bê ahunzi na mbeni ye so ayeke ti vundu? Azo so afa tele ti ala polele tongana awato ti Nzapa ayeke bi bê biani tongaso. Me ti akamarade ti Nzapa, salango tene ti Isaïe na ndo futingo azo ti sioni teti lakue lakue amu ngangu mingi ahon. Azo ti Jéhovah ahunda ti wara dengo bê so fade awato ti ala ayeke kiri ti hon na ngangu mbeni pepe. Fade a yeke futi teti lakue lakue awato so, so asala si awavorongo Nzapa aba pasi mingi na so aga na zonga mingi na ndo iri ti lo. Tongaso, “fade ye ti vundu alingbi londo lege use pepe.”​—Nahum 1:9.

22, 23. (a) Fa ambeni lege so mo wara nzoni na lege ti mandango ye ti mo na ndo buku ti Isaïe. (b) Teti mo manda awe buku ti Isaïe, mo leke na bê ti sala nyen, nga beku ti mo ayeke so wa?

²² Na ngoi so e yeke hunzi mandango ye ti e na ndo buku ti Isaïe, e ba na nene ni biani so buku ti Bible so ayeke pepe gi senge mbaï ti aye ti giriri. A hon so, a yeke na mbeni tokua teti e laso. Tongana e gbu li na ndo angoi ti bingo so Isaïe aduti na yâ ni, e lingbi ti ba akamba so ayeke na popo ti ngoi so na ti e. Wuluwulu ti poroso, ndendia ti lege ti vorongo, petengo goro na yâ fango ngbanga, nga salango sana na abe-ta-zo nga na awanzinga ayeke aye so a hinga na ngoi ti Isaïe, na ti e nga. A-Juif so ayeke be-ta-zo na siècle omene akiri biani singila teti prophétie ti Isaïe, na a dë bê ti e nga tongana e manda ni.

²³ Na yâ ngoi ti sioni so na ndembe ni bingo amu ndo ti sese kue nga kota bingo ayeke na ndo azo, e kue e kiri singila mingi so Jéhovah, na lege ti Isaïe, amu lumière teti azo kue! Lumière ti yingo so aye biani ti tene fini ti lakue lakue teti azo kue so ayeda na ni na bê kue, atä kodoro wala mara ti ala ayeke so wa. (Kusala 10:34, 35) Tongaso, zia e ngbâ lakue ti tambela na yâ lumière ti Tene ti Nzapa, na dikongo ni lâ na lâ, na gbungo li ni na ndo ni, nga na ndoyengo tokua so ayeke na yâ ni. Ye so ayeke duti ande teti deba nzoni ti e mveni na teti sepelango iri ti nzoni-kue ti Jéhovah!

[Akete tene na gbe ni]

[Encadré na lembeti 409]

Amatabisi Teti Jéhovah so A Sa Yingo na ndo ti Ala ti Amara Kue

Na ngu 1920, Juan Muñiz azia États-Unis ti Amérika ti gue na Espagne nga na pekoni lo tambela na Argentine, ndo so lo leke akongrégation ti azo so a sa yingo na ndo ti ala. A londo na ngu 1923, lumière ti tâ tene aza na ndo azo ti bê ti mbilimbili na Do ti Afrika tongana missionnaire William R. Brown (so mingi ni a hiri lo Brown Bible) ague ti fa tokua ti Royaume na yâ ando tongana Sierra Leone, Ghana, Libéria, Gambie, na Nigéria. Na oko ngu ni, George Young, so ayeke ti Canada, azu na Brésil nga na pekoni lo tambela na Argentine, Costa Rica, Panama, Venezuela, nga même na Union Soviétique. Ndulu na oko ngoi ni so, Edwin Skinner amu mangboko na Angleterre ti gue na Inde, ndo so lo sala kusala dä teti angu mingi na yâ kua ti kongo le-kobe.

[Foto na lembeti 411]

Ambeni Juif na Pentecôte ayeke ‘aita so alondo na amara kue’

[Foto so amu lembeti 413 kue]