Duti na Mabe Tongana ti Abraham!

“Azo ti mabe ayeke tâ amolenge ti Abraham.”​—AGALATE 3:7.

1. Tongana nyen Abram aluti la ni na gbele mbeni fini tara na Canaan?

ABRAM azia mbeni fini na yâ aye ti mosoro na Our ti mä yanga ti Jéhovah. Akpale so lo wara na yâ angu so aga na pekoni ayeke gi mbeni ye so aleke lo teti tara ti mabe so lo yeke wara na Egypte. Tondo ti Mbeti ti Nzapa atene: “Boma aïa na sese so.” A yeke duti fade ngangu pepe na Abram ti wara suingo bê na lege ti ye so ayeke si na lo. Me nde na so, lo londo ti leke aye so alingbi ti bata sewa ti lo. “Abram azu na Egypte ti duti kâ, teti boma ayeke na sese ni.” Kota sewa ti Abram ayeke hon ande senge pepe na yâ Egypte. Fade Jéhovah ayeke sala ye alingbi na azendo ti lo na lo yeke bata Abram na yâ aye ti sioni?​—Genèse 12:10; Exode 16:2, 3.

2, 3. (a) Ngbanga ti nyen Abram ahonde dutingo ti Saraï tongana wali ti lo? (b) Na gbele ye so asi, tongana nyen Abram asala ye na mbage ti wali ti lo?

² E diko na Genèse 12:11-13: “Na tene asi tongaso, tongana lo ga ndulu ti si na sese ti Egypte, lo tene na wali ti lo Saraï, Ba, mbi hinga mo yeke wali ti pendere na lê ti azo. Fade a si tongaso, tongana azo ti Egypte aba mo, ala tene, Wali so ayeke wali ti lo; fade ala fâ mbi me ala bata mo na fini. Mbi hunda mo, mo tene mo yeke ita ti mbi ti wali, si mbi duti nzoni tene ti mo, na mbi ngbâ na fini teti mo.” Atä so ngu ti Saraï ahon la ni 65, lo ngbâ lakue na mbeni pendere ti tele so agboto lê. Ye so azia fini ti Abram na yâ kpale.a (Genèse 12:4, 5; 17:17) Mingi ahon, aye so Jéhovah aleke ti sala ayeke na yâ kota kpale, teti lo tene so na lege ti hale ti Abram fade amara kue ti sese ayeke wara deba nzoni. (Genèse 12:2, 3, 7) Teti Abram ade ti wara molenge pepe, a yeke kota ye mingi ti tene lo ngbâ na fini.

³ Abram atene na wali ti lo ti sala kusala na mbeni kode ti salango ye so ala mä tele na ndo ni kozo awe, ti tene na azo so lo yeke gi ita ti Abram. Ba, atä so lo yeke na ngangu ti komande ti babâ ti sewa, lo sala kusala ahon ndo ni pepe na ngangu ti lo ni, me lo hunda na wali ti lo ti sala kusala legeoko na lo, na ti mu maboko na lo. (Genèse 12:11-13; 20:13) Na lege so, Abram azia pendere tapande na akoli ti sala kusala na ngangu ti komande ti ala na lege ti ndoye, na Saraï na lege ti mango yanga ti koli ti lo aduti tapande teti awali laso.​—aEphésien 5:23-28; aColossien 4:6.

4. Tongana nyen a lingbi awakua be-ta-zo ti Nzapa laso asala ye tongana fini ti aita ti ala ayeke na yâ kpale?

⁴ Saraï alingbi ti tene so lo yeke ita ti Abram ti wali ngbanga ti so lo yeke biani ita ti lo ti wali na mbage ti babâ. (Genèse 20:12) Na ndo ni, a hunda na lo pepe ti fa na azo atene so aba ala pepe. (Matthieu 7:6) Awakua be-ta-zo ti Nzapa na ngoi ti laso ayeke bata ndia ti Bible so ahunda ti sala ye na lege ni. (aHébreu 13:18) Na tapande, ala yeke tene mvene oko pepe na gbele dengo bä na da-ngbanga. Tongana dutingo na lege ti yingo nga na ti mitele ti aita ti ala ayeke na yâ kpale, na tapande na ngoi ti salango ngangu wala ti ye ti vundu so asi na azo, ala yeke bata wango ti Jésus ti ‘duti na ndara tongana angbo, me ti duti na be-sioni-pepe tongana abungu.’​—Matthieu 10:16; ba Tour ti Ba Ndo ti lango 1 ti nze ti novembre ngu 1996, alembeti 25, 26, paragraphe 19.

5. Ngbanga ti nyen Saraï ayeke la ni ndulu ti yeda na ye so Abram hunda?

⁵ Tongana nyen Saraï akiri tene na hundango ndo ti Abram? Bazengele Pierre afa awali tongana lo na popo ti awali “so azia bê ti ala na Nzapa.” Tongaso, Saraï alingbi la ni ti gbu nda ti aye ti yingo so andu ye so ayeke si. Na mbage, lo ndoye na lo yekia koli ti lo. Na lege so, Saraï asoro ti ‘mä koli ti lo mveni’ na ti fa pepe so lo yeke wali ti lo. (1 Pierre 3:5) Biani, salango tongaso azia lo na gbele akpale. “Tongana Abram asi na Egypte, azo ti Egypte aba wali ni, lo yeke pendere mingi. Amokonzi ti Pharaon aba lo; ala gonda lo na Pharaon, na ala gue na wali so na da ti Pharaon.”​—Genèse 12:14, 15.

Jéhovah Azi Lo

6, 7. Ye ti vundu wa asi na Abram na Saraï, na tongana nyen Jéhovah azi Saraï?

⁶ Ye so aduti la ni tâ ye ti vundu mingi teti Abram na Saraï! A ba atene a yeke gue ande ti bungbi na Saraï na ngangu. Na ndo ni, Pharaon, so ahinga pepe so Saraï ayeke wali ti koli, amu amatabisi mingi na Abram, si na nda ni “lo wara angasangbaga, na abagara, na akoli ti lele, na angba, na angba-wali, na amama ti lele, na achameau.”b (Genèse 12:16) A lingbi ti tene so Abram aba la ni na sioni lê amatabisi so! Atä tambelango ti aye ni akpa ye ti ga na sioni, Jéhovah azia Abram pepe.

⁷ “Me L’Eternel [“Jéhovah,” NW] agi Pharaon, na azo ti da ti lo, na sioye nde nde, ngbanga ti Saraï wali ti Abram.” (Genèse 12:17) Na mbeni lege so a fa nda ni pepe, a fa na Pharaon tâ nda ti “asioye” so. Lo sala ye fade fade na pekoni: “Pharaon ahiri Abram, lo tene, Ye so mo sala na mbi ayeke nyen? Teti nyen mo tene na mbi pepe lo yeke wali ti mo? Teti nyen mo tene lo yeke ita ti mo ti wali? si mbi kamata lo ti ga wali ti mbi. Ba, wali ti mo, mo kamata lo, mo gue ti mo. Pharaon amu yanga na azo ti lo tene ti Abram; ala zia lo na lege, na wali ti lo, na ye ti lo kue.”​—Genèse 12:18-20; Psaume 105:14, 15.

8. Jéhovah amu zendo ti bata aChrétien tongana nyen laso?

⁸ Laso, Jéhovah amu zendo pepe ti bata e nde na akpale ti peko ti kuâ, kengo-ndia, boma wala ye ti ngangu ti ndagigi. A mu zendo na e so fade Jéhovah ayeke bata e na gbele aye so alingbi ti sala sioni na dutingo ti e na lege ti yingo. (Psaume 91:1-4) Lo sala so kozoni kue na mungo na e agbotongo mê so alingbi na ngoi ni, so lo yeke mu na lege ti Tene ti lo nga na “ngba ti be-ta-zo na ti ndara.” (Matthieu 24:45, NW) Ka tongana a yeke kpale ti kuâ so alingbi ti ga na lege ti salango ngangu? Atä so Nzapa alingbi ti zia lege si ambeni zo akui, Lo lingbi ande ti zia lege oko pepe si a futi azo ti lo kue. (Psaume 116:15) Na tongana ambeni be-ta-zo awara kuâ, e lingbi ti duti na beku so fade ala yeke londo na popo ti awakinda.​—Jean 5:28, 29.

Gbanzingo Ye na Tele ti Tene A Bata Siriri

9. Ye nyen a fa so Abram atambela gi na nduzu na ngoi so lo yeke na Canaan?

⁹ Tongana lo ba so boma na Canaan ahunzi awe, “Abram alondo na Egypte, lo gue na sese ti Mbongo [ndo so ahule mingi na mbage ti mbongo ti ahoto ti Juda], lo, wali ti lo, na ye ti lo kue; na Lot ague na lo nga. Abram ayeke na mosoro mingi, anyama, na argent, na lor.” (Genèse 13:1, 2) Tongaso, azo ti kodoro ni ayeke ba ande lo tongana mbeni koli ti ngangu na tâ kota zo, mbeni ngangu mokonzi. (Genèse 23:6) A yeke ti bê ti Abram pepe ti sala kodoro biani na ndo oko na ti bi tele na yâ aye ti poroso ti azo ti Canaan. Nde na so, “lo londo na sese ti Mbongo, lo gue juska lo si na Béthel, lo kiri na ndo so tente ti lo ayeke dä kozoni, na popo ti Béthel na Aï.” Tongana ti so lo yeke sala lakue, Abram azia na kozo ndo vorongo ti Jéhovah na ndo kue so lo gue dä.​—Genèse 13:3, 4.

10. Kpale wa asi na popo ti azo ti batango anyama ti Abram na ti Lot, na ngbanga ti nyen a yeke kota ye mingi ti tene a leke kpale so hio?

¹⁰ “Lot, lo so ague na Abram, lo nga lo yeke na akete nyama, na akota nyama, na tente mingi. Sese ni alingbi na ala pepe, si ala lingbi duti na ndo oko, teti ye ti ala ayeke mingi, tongaso ala lingbi duti na ndo oko pepe. Na tiri alondo na popo ti aboi-nyama ti Abram na ti Lot; azo ti Canaan na ti Phérézi aduti na sese ni na lâ ni kâ.” (Genèse 13:5-7) Kodoro ni amu la ni pepe ngu na pele so alingbi ti bata akundu ti anyama ti Abram nga na ti Lot. Tongaso, mango tele pepe na suingo bê ato nda ti maï na popo ti azo ti batango anyama ni. Mara ti papa tongaso alingbi pepe na awavorongo tâ Nzapa. Tongana apapa ni angbâ ti gue, ka tâ kangbi alingbi ti ga na pekoni. Tongaso, tongana nyen Abram ayeke leke ande tene so asi? Lo kamata Lot na da ti lo na peko ti kuâ ti babâ ti Lot, na peut-être lo bata lo tongana tâ molenge ti da ti lo mveni. Teti Abram ayeke kota zo na Lot, a yeke duti Abram pepe si a yeke na droit ti mu aye ti nzoni ahon teti lo mveni?

11, 12. Na nzobe, nzoni ye wa Abram azia na gbele Lot ti sala, na ngbanga ti nyen sorongo ye ti Lot ayeke la ni na lege ti ndara pepe?

¹¹ Me “Abram atene na Lot, Mbi hunda mo, zia tiri aga na popo ti mbi na mo pepe, na popo ti aboi-nyama ti mbi na aboi-nyama ti mo pepe, teti e yeke aita. Sese ni kue ayeke na gbele mo pepe? Mbi hunda mo, mo mveni, mo kangbi na mbi. Tongana mo gue na mbage ti gati, fade mbi gue na mbage ti koti; wala, tongana mo gue na mbage ti koti, fade mbi gue na mbage ti gati.” Ndulu na Béthel, a yeke wara ndo so a hiri ni “oko ti akota pendere ndo so amu lege ti ba ndo nzoni na ndo Palestine.” Peut-être na ndo so, “Lot ayä lê ti lo, lo ba benyama ti Jourdain kue juska na Tsoar; lo ba ngu ayeke dä mingi legeoko tongana yaka ti L’Eternel, tongana sese ti Egypte; so ayeke kozoni si L’Eternel afuti Sodome na Gomorrhe.”​—Genèse 13:8-10.

¹² Atä so Bible afa Lot tongana “zo ti mbilimbili,” ngbanga ti ambeni bibe, lo zia lege pepe na Abram ti soro ye kozo, na a ba so lo gi nga pepe ti wara wango ti Abram, kota zo ti lo. (2 Pierre 2:7) “Lot akamata benyama ti Jourdain kue teti lo mveni, na Lot ague na mbage ti tö. Tongaso, ala kangbi tele ti ala. Abram aduti na sese ti Canaan, na Lot aduti na kodoro nde nde ti benyama, lo yä tente ti lo na ndo nde nde juska lo si na Sodome.” (Genèse 13:11, 12) Sodome ayeke la ni kodoro ti mosoro mingi na lo yeke na aye ti nzoni mingi na lege ti mitele ti mu. (Ezéchiel 16:49, 50) Atä so na bango ndo ti mitele, a lingbi ti tene so sorongo ye ti Lot ayeke na lege ti ndara, na lege ti yingo, lo soro ye nzoni pepe. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so Genèse 13:13 atene “azo ti Sodome ayeke sioni mingi, na awasiokpari so ake L’Eternel ahon ndo ni.” Desizion ti Lot ti gue na ndo ni so ayeke ga na nda ni na vundu mingi na sewa ti lo.

13. Tongana nyen tapande ti Abram alingbi ti duti ye ti mungo maboko teti aChrétien so awara tene na popo ti ala ngbanga ti nginza?

¹³ Atä so kue, Abram afa na gigi mabe na yâ zendo ti Jéhovah so atene fade hale ti lo ayeke mu kodoro ni kue na nda ni; lo papa pepe teti mbeni kete mbage ti kodoro ni. Na be-nzoni, lo sala ye alingbi na kpengba-ndia so a wara na pekoni na 1 aCorinthien 10:24: “A lingbi zo agi ye ti lo mveni pepe, me lo gi ye teti zo so ayeke ndulu na lo.” Ye so ayeke mbeni pendere dango bê teti ala so alingbi ti wara tene na mbeni fon ala na yâ vorongo teti tene ti nginza. Ahon ti bata wango ti Matthieu 18:15-17, ambeni ague na aita ti ala na gbele ngbanga. (1 aCorinthien 6:1, 7) Tapande ti Abram afa so a yeke nzoni ti glisa nginza ahon ti ga na zonga na ndo iri ti Jéhovah wala ti buba siriri ti kongregation ti aChrétien.​—Jacques 3:18.

14. Tongana nyen a yeke hiri deba nzoni na ndo Abram teti bibe ti lo ti mu ye mingi na zo?

¹⁴ A yeke hiri deba nzoni ande na ndo Abram teti bibe ti lo ti mu ye mingi. Nzapa atene: “Fade Mbi sala si ahale ti mo aga mingi tongana pupu-sese ti sese; tongaso, tongana zo alingbi diko pupu-sese, fade a lingbi diko ahale ti mo nga.” So tâ tene ti kpengbango zo si a fa na Abram so ayeke na molenge pepe! Na pekoni, Nzapa amu yanga na lo: “Mo londo, mo tambela na sese so ti ba yongo ni na kota ni, teti fade Mbi mu sese ni na mo.” (Genèse 13:16, 17) Biani, a yeke mu lege pepe na Abram ti ngbâ ti sala kodoro na yâ aye ti mosoro ti mbeni gbata. A lingbi lo ngbâ ti duti nde na azo ti Canaan. A lingbi aChrétien ti laso, legeoko nga, aduti lakue nde na sese so. Ala ba tele ti ala pepe kota ahon ambeni zo, me ala yeke duti ndulu mingi ahon ndo ni pepe na azo kue so aye ti handa ala ti mu mbeni lege so ague nde na ti Mbeti ti Nzapa.​—1 Pierre 4:3, 4.

15. (a) Nda ti atambelango na ndo nde nde ti Abram ayeke peut-être nyen? (b) Tapande wa Abram azia teti asewa Chrétien laso?

¹⁵ Na ngoi ti Bible, kozoni si mbeni sese aga ye ti mbeni zo, lo yeke na droit ti ba ni kozo. Tongaso, ti tambela na yâ kodoro ni alingbi ti duti tongana mbeni dango bê so mbeni lâ, fade kodoro ni ayeke duti ti hale ti Abram. Na mango yanga, “Abram alungula tente ti lo, lo gue, lo duti na tele ti keke ti chêne ti Mamré so ayeke na Hébron, na lo sala balaga teti L’Eternel kâ.” (Genèse 13:18) Abram akiri afa ndo ti kota ahon so lo mu na lege ti vorongo. Na yâ sewa ti mo, a zia mandango Bible na sewa, sambelango legeoko na sewa, na guengo na abungbi na kota ndo ahon tanga ti aye kue?

Wato Aga ti Sala Bira

16. (a) Ngbanga ti nyen akozo tene ti Genèse 14:1 afa so mbeni kpale ayeke ndulu ti si? (b) Nda ti salango bira ti agbia osio ti tö ayeke nyen?

¹⁶ “Na tene asi tongaso, na lâ ti Amraphel gbia ti Sinéar, Arjoc gbia ti Ellasar, Kedorlaomer gbia ti Elma,c na Tidéal gbia ti Goïm, ala sala bira.” Na yanga ti Hébreu ti giriri, akozo tene ni (“Na tene asi tongaso, na lâ ti . . . ”) aye ti fa so mbeni kpale ayeke ndulu ti si, na agboto lê na ndo “mbeni ngoi ti tara so ayeke hunzi na adeba nzoni.” (Genèse 14:1, 2, NW, kete tene na gbe ni) Tara ni ato nda ni na ngoi so agbia osio ti tö na aturugu ti ala amu na ngangu kodoro ti Canaan. Ala zia la ni ye nyen na gbele ala? Ti mingo biani kengo yanga ti agbata oku ti Sodome, Gomorrhe, Adma, Tseboyim, na Béla. Na hongo na ngangu aye kue ti kanga lege ti agbia oku so, ala gue “abungbi na ndo oko na Popo-hoto ti Siddim (so ayeke Kota Ngu ti Ingo Mingi).” Lot na sewa ti lo ayeke la ni ndulu na ndo so.​—Genèse 14:3-7.

17. Ngbanga ti nyen mungo Lot na ngba aduti la ni mbeni tara ti mabe teti Abram?

¹⁷ Agbia ti Canaan atiri bira ngangu na awato so alï na kodoro ni, me ala tï na kamela na gbele awato ni. “Ala [awato so ahon na ngangu a] gbu ye ti Sodome na Gomorrhe kue, na kobe ti ala kue, na ala gue ti ala. Ala gbu Lot molenge ti ita ti Abram, lo so aduti na Sodome, na ye ti lo, ala gue na ni.” Na nda ni, sango ti aye ti ngangu so asi na mê ti Abram: “Zo oko so akpe na tîtï ala aga, lo fa tene so na Abram, Hébreu, so aduti na tele ti keke ti chêne ti Mamré zo ti mara ti Amori, ita ti Escol, na ita ti Ener; ala so ate mbele na Abram giriri. Tongaso Abram amä so ala kamata ita ti lo na ngba.” (Genèse 14:8-14) So kota tara teti mabe! Fade Abram ayeke bata tene na bê na mbage ti molenge ti ita ti lo ngbanga ti so lo mu la ni pendere mbage ti kodoro ni? Dabe mo nga so awato ni alondo na kodoro ti Abram, Shinéar. Ti sala bira na ala aye ande ti tene ti futi lege kue ti kiri na kodoro ti lo mbeni lâ. Na ndo ni, ye nyen Abram alingbi ti sala na mbage ti mbeni bungbi ti aturugu so même aturugu ti Canaan, na bungbingo ngangu ti ala oko, alingbi la ni pepe ti hon ndo ni?

18, 19. (a) Tongana nyen Abram awara lege ti zi Lot? (b) Gonda ti hongo na ngangu so ague na zo wa?

¹⁸ Abram akiri azia bê ti lo kue na Jéhovah. “Lo kangbi ye ti bira na azo ti lo so ahinga ti sala bira, ala so a dü ala na da ti lo, azo ngbangbo ota na bale oko na ndo ni miombe, lo na ala kue alondo ala tomba peko ti agbia juska ala si na Dan. Abram na azo ti lo akangbi, ala sala bira na bï, na ala hon azo ni; ala tomba peko ti agbia ni juska ala si na Hoba, so ayeke na mbage ti banga ti Damas. Lo kiri na ye kue, lo kiri na ita ti lo Lot nga, na ye ti lo, na awali nga, na azo ni.” (Genèse 14:14-16) Na fango na gigi mbeni mabe so akpengba na mbage ti Jéhovah, Abram amu lege na azo ti lo, so wungo ti ala ayeke mingi pepe na tele ti awato ni, ti hon ala na ngangu, na lo zi Lot na sewa ti lo. Fadeso, Abram atingbi na Melkisédec, gbia-prêtre ti Salem. “Melchisédek gbia ti Salem aga na mapa na vin; lo yeke prêtre ti Nzapa Ti Nduzu Ahon Kue. Lo hiri tene nzoni na ndo Abram, lo tene, Tene nzoni ti Nzapa ti Nduzu Ahon Kue, Lo so asala yayu na sese, aga na ndo Abram; sala tene nzoni na Nzapa Ti Nduzu Ahon Kue, Lo so azia awato ti mo na tîtï mo. Na Abram amu dîme ti ye kue na lo.”​—Genèse 14:18-20.

¹⁹ Biani, hongo na ngangu so ayeke ti Jéhovah. Ngbanga ti mabe ti lo, Abram akiri aba lege so Jéhovah azi na azo ti lo. Azo ti Nzapa laso abi tele ti ala pepe na yâ atâ bira ti mitele, me ala yeke luti na gbele atara na akpale mingi. Fade article ti e ti peko ayeke fa tongana nyen tapande ti Abram alingbi ti mu maboko na e ti hon ndo ti ala.

[Akete Tene na Gbe Ni]

Mo Bata Ni?

• Tongana nyen boma so asi na sese ti Canaan aduti mbeni tara ti mabe teti Abram?

• Tongana nyen Abram na Saraï, ala use kue, azia mbeni nzoni tapande na akoli na wali ti laso?

• Ye nyen e lingbi ti manda na ndo lege so Abram aleke na kpale so asi na popo ti awakua ti lo na ala ti Lot?

[Foto na lembeti 22]

Abram aluti pepe na ndo adroit ti lo, me lo zia si aye so agbu bê ti Lot aga kozo na aye so agbu bê ti lo mveni

[Foto na lembeti 24]

Abram afa so lo zia bê kue na Jéhovah na zingo molenge ti ita ti lo, Lot