Tënë ti Jéhovah ayeke na fini
Akota tënë ti buku ti Josué
NA NGU 1473 kozoni na ngoi ti e, amolenge ti Israël ayeke se kando na popo-hoto ti Moab. Bê ti ala anzere lani mingi ti mä atënë so: “I leke kobe ti i, teti kozoni si lâ ota awe fade i fâ Ngu ti Jourdain so ti gue ti kamata sese so L’Eternel Nzapa ti i amû na i ti ga ye ti i.” (Josué 1:11). Ngu 40 so ala sala na yando aga ndulu ti hunzi awe.
Ngu 20 tongaso na pekoni, Josué so ayeke mokonzi ti ala aluti na bê kodoro ti Canaan, lo sala tënë so na a-ancien ti Israël: “Bâ, na lege so a sala ye ti mû iri, mbi mû na i amara so angbâ, na amara kue so mbi lungula ala giriri, ti ga ye ti héritier ti amara ti i, a komanse na Ngu ti Jourdain juska na Kota Ngu ti Ingo na mbage so lâ alï dä. Na fade L’Eternel Nzapa ti i atomba amara so na gbele i, na Lo lungula sese ti ala na gbele i; na fade i kamata sese ni legeoko tongana L’Eternel Nzapa ti i azê na i.”—Josué 23:4, 5.
A yeke Josué si asû buku ni na ngu 1450 kozoni na ngoi ti e. Buku ni ayeke mbeni pendere tondo ti ambaï ti aye so asi na yâ ti ngu 22 so ala lï na kodoro ti Canaan. Teti so e yeke na yanga ti fini sese ti zendo, dutingo ti e ayeke legeoko tongana ti amolenge ti Israël so ayeke lani ndulu ti mû Sese ti Zendo. Na kota nzara ni, zia e bâ mbilimbili buku ti Josué.—aHébreu 4:12.
NA “YANDO TI JÉRICHO”
Josué awara biani mbeni kota kungba tongana Jéhovah atene na lo: “Moïse boi ti Mbi akui awe; fadeso mo londo, mo fâ Ngu ti Jourdain so, mo na azo so kue, i gue na sese so Mbi mû na ala, même na amolenge ti Israël.” (Josué 1:2). Kota kungba so a mû na Josué ayeke ti tene lo fa lege na mbeni mara so abungbi azo kutu mingi ti gue na ala na Sese ti Zendo. Ti leke tele ti lï na kodoro ni, lo tokua awakala use na gbata ti Jéricho so ala yeke mû ni ande kozo. Rahab, so ayeke mbeni wali ti pitan na so alango na yâ ti gbata ni amä tënë ti akota ye so Jéhovah asala awe ndali ti mara ti lo. Tongaso, lo bata nga lo mû maboko na awakala ni. Tongana ye ti pekoni, lo wara na mbage ala mbeni zendo so fade ye ti sioni ayeke si na lo pëpe.
Na pekoni so awakala ni akiri awe, Josué na azo ti mara ni kue ayeke ndulu ti fâ Ngu ti Jourdain. Atâa so ngu ni asuku mingi, a yeke mbeni ye ti kanga lege na ala pëpe teti Jéhovah asala si li ti ngu ni aluti na nduzu tongana mbeni gbagba na ngu ni asua mbeni pëpe. Ye so amû lege na tanga ti ngu ni so ayeke na gbe ni ti sua kue na yâ ti Ngu-ingo Mingi. Na peko ti so ala fâ Ngu ti Jourdain ni mara ti Israël ase kando na Guilgal, ndulu na Jéricho. Lango osio na pekoni, na lakui ti lango 14 ti nze ti Abib ala sala matanga ti pâque na yando ti Jéricho (Josué 5:10). Na ndade ni, ala to nda ti te ambeni kobe ti sese ni na a mû na ala manne mbeni pëpe. Na oko ngoi ni so, Josué afâ na ganza akoli kue so a dü ala na yando.
Kiringo tënë na atënë na ndo Bible:
2:4, 5—Ngbanga ti nyen Rahab ahanda azo ti gbia so aga ti gi awakala? Rahab abata lani awakala so na ziango fini ti lo na yâ ti kuâ ngbanga ti so lo yeke na mabe na Jéhovah. Tongaso, lo yeke na droit ti fa pëpe lege so awakala ni amû na azo so ayeke gi lege ti sala sioni na azo ti Nzapa (Matthieu 7:6; 21:23-27; Jean 7:3-10). Biani, tongana “A diko Rahab . . . zo ti mbilimbili na lege ti kusala”, a yeke nga ngbanga ti so lo handa azo so gbia ni atokua lani ti gi awakala ti Israël.—Jacques 2:24-26.
5:14, 15—Zo wa ayeke “Capitaine ti aturugu ti L’Eternel”? Tongana mungo Sese ti Zendo ato nda ni, Capitaine wala oko ti akota mokonzi so ague lani ti mû ngangu na Josué ayeke peut-être mbeni zo nde pëpe me gi Jésus Christ so ayeke kozoni na yayu na so a hiri lo “Tënë ni”. (Jean 1:1; Daniel 10:13). So tâ ye ti mungo ngangu na zo ti hinga so Jésus Christ so awara gloire awe ayeke laso na tele ti mara ti Nzapa na yâ bira so ala yeke sala ni na lege ti yingo!
Aye ti manda teti e:
1:7-9. Dikongo Bible lâ na lâ, gbungo li lakue na ndo ni nga na salango ye alingbi na aye so e manda na yâ ni, ayeke akpengba ye so a lingbi e sala ti wara nzoni na yâ angangu so e yeke sala na lege ti yingo.
1:11. Josué ahunda na azo ti mara ni kue ti gi akobe nga na ambeni ye so amanke ala ti bata, na ti ku gi ti tene Nzapa si amû ni na ala pëpe. Wango so Jésus amû ti tene zo agi bê ti lo tënë ti fini ti lo pëpe ague legeoko na zendo ti lo so atene “fade A mû ye so kue na i nga”; me a ye ti tene pëpe so a lingbi e kanga gi maboko ti e na e duti gi senge tongaso.—Matthieu 6:25, 33.
2:4-13. Na peko ti so lo mä atënë ti akota ye so Jéhovah asala ni na lo bâ so ngoi ni ayeke ngangu, Rahab amû desizion ti mû maboko na azo so avoro Jéhovah. Tongana mo to nda ti manda Bible teti ambeni ngoi awe na mo hinga so e yeke na “lâ ti nda ni”, a lingbi mo mû desizion ti sala na Nzapa. A yeke tongaso pëpe?—2 Timothée 3:1.
3:15. Teti so awakala so Josué atokua ala na Jéricho akiri afa na lo anzoni tondo na ndo ye so ala bâ ni kâ, Josué asala ye hio sân ti ku juska ti tene Ngu ti Jourdain ahule si. Tongana a yeke tënë ti salango ambeni ye so andu tâ vorongo, a lingbi e sala ye hio ahon ti ku juska ti tene aye kue aga nzoni si.
4:4-8, 20-24. A sala kusala na atênë 12 so a mû ni na yâ ti Ngu ti Jourdain ti ga mbeni fä so amolenge ti Israël alingbi ti girisa ni pëpe. Aye so Jéhovah asala ti zi mara ti lo laso na gbe ti awato ti lo aduti nga mbeni fä so ala lingbi ti girisa ni pëpe ti dabe ala so Jéhovah ayeke na ala.
HONGO NA NGANGU NI ANGBÂ TI GUE
A “kanga yanga ti kodoro ti Jéricho kue . . . ; zo oko asigigi pëpe na zo oko alï na yâ ni pëpe.” (Josué 6:1). Ala lingbi ti mû kodoro ni tongana nyen? Jéhovah afa na Josué ye so lo lingbi ti sala. Gi fade fade amur ti gbata ni atuku na sese na a futi kodoro ni. Gi Rahab oko na asewa ti lo si asö lani fini.
Use kodoro ni so ala gue ti hon ni na ngangu ayeke Aï, mbeni gbata ti gbia. Awakala so ague ti bâ ndo na yâ gbata ni so afa na yâ ti tondo ti ala so azo ayeke mingi pëpe na gbata ni, tongaso gi mbeni kete wungo ti akoli alingbi ti kinda kodoro ni. Ye oko, aturugu ndulu na 3 000 so atokua ala ti sala bira na Aï agbu lê ni pëpe na gbele azo ti kodoro ni. Nda ni ayeke nyen? Jéhovah amû maboko pëpe na amolenge ti Israël. Acan so ayeke ti mara ti Juda asala siokpari na ngoi so ala mû lani kodoro ti Jéricho. Na peko ti so a leke tënë ni awe, Josué akiri ague ti sala bira na Aï. Teti so ala kinda ti fani oko awe azo ti Israël, gbia ti Aï ayeke na kota nzara ti sala bira na amolenge ti Israël. Me, Josué asala kusala na kode ti handa azo ti Aï so asala mbito oko pëpe na lo kinda gbata ni.
Gabaon ayeke ti lo ‘kota kodoro’ teti a kono ahon Aï ‘na akoli ti kodoro ni kue ayeke awalombe.’ (Josué 10:2). Ye oko, tongana ala mä so Israël asö benda na ndo ti Jéricho na Aï, azo ti Gabaon ahanda Josué ti te mbele ti siriri na lo. Amara so angoro ala abâ tengo mbele so tongana fä ti mbeni wokongo so alingbi ti ga na kpale na ala. Tongaso agbia ti amara oku ate mbele ti ga ti sala bira na Gabaon. Israël asö azo ti Gabaon na lo neka awato ti ala biaku. Ambeni hongo na ngangu ti Israël na gbe ti mokonzi Josué andu akodoro ti mbongo na ti do; Israël akinda nga agbia ti mbage ti banga so abungbi tele ti ala ti sala bira na lo. Wungo ti agbia kue so Israël akinda ala na mbage ti do ti Ngu ti Jourdain ayeke 31.
Kiringo tënë na atënë na ndo Bible:
10:13—Na lege wa mbeni ye ti kpene tongaso alingbi ti si? “Ye oko ayeke so ahon ngangu ti L’Eternel?”, Lo so ayeke Wasalango ayayu na sese (Genèse 18:14). Tongana lo ye, Jéhovah alingbi ti gbian mbeni ye na yâ tambela ti sese ti tene azo ti sese abâ atene lâ na nze aluti gi lutingo. Wala lo lingbi ti zia si sese na nze angbâ ti tambela na lege ni, na lo dengi gi sungo ti lâ na ti nze si lumière ti ala angbâ ti su. Atâa ye ni ayeke tongana nyen, “mbeni lâ tongaso ayeke pëpe” na yâ mbaï ti azo.—Josué 10:14.
10:13—Mbeti ti Jashar ayeke nyen? A kiri a sala tënë ti mbeti so na use buku ti Samuel 1:18 so asala tënë na ndo ti mbeni suma-tene so a di iri ni “Bia ti Ngindi”, so ti tene bia ti vundu so a he ni na ndo ti kuâ ti Saül, Gbia ti Israël, na molenge ti lo Jonathan. Mbeti ni so ayeke peut-être mbeni bungbi ti abia nga na ti asuma-tene ti dabe ti zo na akota ye so asi na yâ mbaï ti Israël na so a lingbi ti tene aJuif ahinga ni nzoni mingi.
Aye ti manda teti e:
6:26; 9:22, 23. Deba sioni so Josué ahiri na ndo ti Jéricho na ngoi ti futingo ni aga tâ tënë ngu 500 tongaso na pekoni (1 aGbia 16:34). Deba sioni so Noé ahiri na ndo ti âta ti lo Canaan aga tâ tënë na ngoi so azo ti Gabaon aga azo ti kua ti Israël (Genèse 9:25, 26). Tënë ti yanga ti Jéhovah ayeke ga lakue tâ tënë.
7:20-25. Ambeni zo alingbi ti bâ nzi so Acan asala ni tongana mbeni kete siokpari na tenengo peut-être so a sala sioni na mbeni zo oko pëpe. Ala lingbi ti bâ akete kete ye so mbeni zo anzi ni wala ambeni kete ye so zo asala me so ague nde na ndia ti Bible gi tongana akete siokpari. Ye oko, a lingbi e sala ye tongana Josué na ngoi so e leke na bê ti e ti luti na gbele salango ngangu so alingbi ti gue na e ti sala ye so ake ndia wala ti sala pitan.
9:15, 26, 27. A lingbi e bâ na nene ni mango tele ti e na ambeni zo; nga a lingbi e bata ni na e sala ye alingbi na tënë ti yanga ti e.
JOSUÉ ASALA NDANGBA KOTA KUSALA TI LO
Fadeso, so ngu ti lo ayeke ndulu na ngu 90, Josué ato nda ti kangbi yâ ti sese ni na amolenge ti Israël. So tâ mbeni kota kungba! Akete mara ti Ruben na ti Gad nga na ndambo ti kete mara ti Manassé awara awe sese ti ala na mbage ti tö ti Ngu ti Jourdain. Fadeso a yeke kangbi na tanga ti akete mara ni sese so ayeke na mbage ti do na lege ti salango mbeni ye ti soro iri ti ala.
A yä tabernacle ni na Silo na sese ti Ephraïm. Caleb awara ti lo gbata ti Hébron na Josué amû ti lo sese ti Thimnath-Sérah. A mû na aLévite akodoro 48 so na popo ni akodoro omene ayeke ti batango tele. Na lege ti kiri na sese ti ala na mbage ti tö ti Ngu ti Jourdain, awalombe ti kete mara ti Ruben, Gad nga na ndambo ti kete mara ti Manassé aleke mbeni balaga “so ayeke kota mingi.” (Josué 22:10). Akete mara ni so ayeke na mbage ti do ti Jourdain abâ balaga so ala sala ni tongana mbeni kengo tënë ti mabe. A ngbâ kete mbeni bira alondo na popo ti akete mara ni, me mbeni nzoni salango lisoro na popo ti ala akanga lege na kota tukungo mênë so aye ti si fade.
Na pekoni so lo sala kodoro na Thimnath-Sérah teti mbeni ngoi awe, Josué abungbi a-ancien, abeli ti ala, ajuge nga na aturugu ti kota kamba ti Israël kue na lo hunda na ala ti duti na mbito pëpe na ti ngbâ lakue be-ta-zo na Jéhovah. Na pekoni, Josué abungbi akete mara ti Israël kue na Sichem. Kâ, lo kiri lo dabe ti ala na aye kue so Jéhovah asala lani na ngoi ti Abraham ti si na ngoi ti ala nga lo kiri lo wa ala ti ‘kpe mbito ti L’Eternel, na ti sala na Lo na be-biani na tene-biani’. Na tënë ti lo apusu azo ni kue ti kiri tënë so: “Fade e sala na L’Eternel Nzapa ti e, na fade e mä yanga ti Lo.” (Josué 24:14, 15, 24). Na peko ti aye so, Josué akui na ngu 110.
Kiringo tënë na atënë na ndo Bible:
13:1—Tënë so ayeke na yâ versê so ague nde pëpe na so ayeke na Josué 11:23? Oko pëpe, hongo na ngangu Sese ti Zendo ni andu aye use: Kozo ye ni andu bira so azo ti mara ni kue asala ti kinda na agbia 31 ti sese ti Canaan, bira so asala si azo ti Canaan ni ayeke na ngangu mbeni pëpe. Use ye ni andu tënë ti ye so ambeni kete mara wala ambeni zo asala ti mû sese ni mobimba (Josué 17:14-18; 18:3). Atâa so amolenge ti Israël atomba pëpe azo ti Canaan kue yongoro na tele ti ala, ala so asö fini ayeke tâ na ngangu pëpe ti buba nzoni duti ti amolenge ti Israël (Josué 16:10; 17:12). Josué 21:44 atene: “L’Eternel amû na ala siriri na mbage kue.”
24:2—Térach, babâ ti Abraham, avoro lani ayanda? Kozoni, Térach ayeke lani mbeni zo so avoro Jéhovah Nzapa pëpe. Peut-être lo yeke voro lani nze so azo abâ ni tongana mbeni nzapa na adi iri ni Sin so azo ti Ur kue ahinga ni. Ngobo ti salango ye ti aJuif atene so Térach alingbi même ti duti mbeni zo so ayeke leke lani ayanda. Ye oko, na ngoi so Abraham azia lani kodoro ti Ur tongana ti so Nzapa ahunda, Térach nga ague legeoko na lo na Haran.—Genèse 11:31.
Aye ti manda teti e:
14:10-13. Atâa so lo yeke lani na ngu 85, Caleb ahunda ti tënë a mû na lo ngangu kua ti tombango amara so ayeke lango na yâ sese ti Hébron. Azo so asala kodoro na sese ni so ayeke amara ti Anak so ayeke awalombe. Na lege ti mungo maboko ti Jéhovah, tâ kpengba turugu so asö benda, na Hébron aga mbeni kodoro ti batango tele (Josué 15:13-19; 21:11-13 ). Tapande ti Caleb amû wâ na e ti tene e kpe pëpe ambeni ngangu kusala ti aChrétien so a mû na e ti sala.
22:9-12, 21-33. A lingbi e kpe ti fâ ngbanga ti kirikiri na ndo ti bibe ti amba ti e.
‘Tënë oko atï na sese senge pëpe’
Tongana lo ga lani mbakoro mingi, Josué atene na amokonzi ti Israël: “Ye oko atï pëpe ti nzoye kue so L’Eternel Nzapa ti i azê na i; ye ni kue aga tâ tënë awe, mbeni tënë oko ti tënë so kue atï na sese senge pëpe.” (Josué 23:14). Tondo ti aye so a wara na buku ti Josué afa biani gango tâ tënë so ngangu mingi.
Bazengele Paul atene: “Tënë kue so a sala na Mbeti ti Nzapa giriri, a sala na mbeti si e manda ye, si na lege ti bê so azia pëpe, na ti tënë ti Mbeti ti Nzapa so alungula vundu, e lingbi duti na beku.” (aRomain 15:4). E lingbi ti hinga so beku ti e so e zia na yâ azendo ti Nzapa ayeke senge senge pëpe. Mbeni zendo ni oko ayeke tï ande na sese senge pëpe; a yeke ga ande tâ tënë kue.
[Carte na lembeti 10]
(Ti bâ ni mbilimbili, bâ mbeti ni)
Akodoro so ala hon ni na ngangu na gbe ti komandema ti Josué
BASAN
GALAAD
ARABA
SESE TI MBONGO [Négueb]
Jourdain
Kota Ngu ti Ingo Mingi
Popo-hoto ti Jabbok
Popo-hoto ti Arnon
Hatsor
Madon
Lassaron
Simron
Joknéam
Dor
Meguiddo
Kédès
Taanac
Hépher
Thirtsa
Aphek
Tappuah
Béthel
Aï
Guilgal
Jéricho
Guézer
Jérusalem
Makkéda
Jarmuth
Adullam
Libna
Lakis
Eglon
Hébron
Debir
Arad
[Foto na lembeti 9]
Mo hinga ngbanga ti nyen a diko Rahab so ayeke wali ti pitan zo ti mbilimbili?
[Foto na lembeti 10]
Josué awa Israël ti ‘kpe mbito ti L’Eternel, na ti sala na Lo’
[Foto na lembeti 12]
Nzi ti Acan ayeke lani mbeni kete siokpari pëpe; aye ti sioni mingi aga na pekoni
[Foto na lembeti 12]
“Na lege ti mabe gbagba ti bira ti Jéricho atï na sese.”—aHébreu 11:30