Mo yeke haka tele ti mo na amba ti mo?

ZO WA na popo ti e ade ti bâ pëpe mbeni zo so ahon lo na yâ ti aye so: pendere ti tele, azo ahinga lo mingi, lo gbu nda ti aye hio wala lo yeke mbeni nzoni élève na ekole? Peut-être ambeni ayeke na nzoni seni, na nzoni kua ti nginza, awara nzoni na yâ kusala ti ala wala ayeke na akamarade mingi. Peut-être ala hon mo na aye tongana kungba, nginza, fini kutukutu wala ala kpa azo so ayeke na ngia mingi. Na yâ ti aye so a fa ge, e yeke haka tele ti e na ambeni zo? Zo alingbi ti kpe ti haka tele ti lo tongaso? Ngbanga ti nyen a yeke nzoni mbeni Chrétien akpe aye tongaso? Na tongana nyen e lingbi ti duti na ngia na yâ ye so e yeke na ni sân ti haka tele ti e na mbeni zo?

Nda ni so nga na ngoi wa e lingbi ti haka tele ti e

Mbeni bibe so ndali ni azo ayeke haka tele ti ala na amba ti ala ayeke so salango tongaso amû lege na ala ti bata nengo ti ala wala ti kono ni. Tele ti azo ayeke nzere ka mingi tongana ala wara nga aye ti nzoni so amba ti ala awara. Mbeni bibe ni ayeke so a bâ ahakango tele tongana ambeni ye so peut-être alingbi ti woko kite so e yeke na ni, ti mû lege ti hinga ye so e lingbi ti sala nga na akatikati ti e. E yeke bâ ka aye so amba ti e ayeke sala. Tongana e bâ so ala yeke tongana e na yâ alege mingi na ala sala ambeni ye, e lingbi ti pensé so a lingbi e nga e si na ndo so ala si dä.

Mingi ni, a yeke azo so akpa ambeni si ayeke haka tele na popo ti ala: koli na koli, wali na wali, ala so ngu ti ala ayeke oko, so kamba ti ala ayeke oko na so ahinga amba ti ala. E yeke pensé ka ti haka tele ti e pëpe na mbeni zo so na lê ti e kota kangbi ayeke na popo ti e na lo. Ti tene ni na mbeni lege nde, mbeni maseka-wali ayeke bi bê ti lo pëpe ti haka tele ti lo na mbeni pendere wali so iri ti lo awu, so afoto ti lo ayeke mingi; me lo yeke sala ni na amba ti lo ti ekole. Na pendere wali ni alingbi nga pëpe ti haka tele ti lo na maseka-wali ni.

Na yâ ti aye wa si azo ayeke haka tele ti ala na amba ti ala? Na yâ ti aye kue so zo ayeke na ni wala mbeni kode so azo abâ ni na nene ni na yâ ti kodoro: Aye tongana hingango ndo, pendere ti tele, mosoro na abongo alingbi ti ga aye ti hakango tele na popo ti azo. Ye oko, bê ti e ayeke pusu e lakue ti sala hakango ye na ndo aye so agbu bê ti e. Na tapande, peut-être e lingbi pëpe ti sala bê ndali ti aporo wala ali ti anyama so mbeni zo so e hinga lo ayeke bata; me a yeke ye so alingbi ti si tongana batango aye ni so agbu bê ti e.

Ahakango tele ayeke ga na aye mingi na yâ ti salango ye ti zo, ti londo na nzerengo tele ti si na vundu, ti londo na gondango zo na nzara ti mû tapande ti lo ti si na kpengo ti duti na tele ti lo wala kengo lo. Ambeni bibe so ayeke sioni na ague nde mingi na salango ye ti aChrétien.

Mandako ti hakango tele

Mingi ti azo so aye ti ga “awalombe” na yâ ahakango ye ayeke fa na gigi mbeni bibe ti salango mandako. Ala ye ti hon gi amba ti ala, na ala yeke duti na ngia gi tongana ala wara ye so bê ti ala ye. A nzere pëpe ti duti ndulu na mara ti azo tongaso. Ti sala kamarade wala ti sala songo na ala aga na mango tele pëpe. Gi tâ be-ti-molenge si amanke azo tongaso pëpe, me mingi ni ala yeke gue nde na salango ye so alingbi na wango ti Bible na ndo ndoye ti mba ti mo zo, teti salango ye ti ala alingbi ti sala si amba ti ala abâ tele ti ala kete wala senge na gbele ala.​—Matthieu 18:1-5; Jean 13:34, 35.

Ti sala si azo abâ tele ti ala so ala “tï” na gbe ni mingi ayeke zia kä na bê ti ala. Mbeni wasungo mbeti atene so “ti tï na gbe ni ayeke so e mingi tongana e bâ so azo so ayeke na yâ ti mara dutingo ti e awara aye so e ye fade ti wara.” Bibe ti hongo mba ti mo ayeke ga na kota bê, ngonzo wala songo bê na tele ti mbeni zo ndali ti aye ti lo, mosoro ti lo, place ti lo, nengo ti lo, anzoni ye so lo yeke na ni na ambeni ye tongaso. Ye so ague na zo ti bi bê gi ti sala mandako. Bible ake ‘tënë ti salango bê’.​—aGalate 5:26.

Ti tara ti zi ngonzo so ayeke na bê ti ala, azo ti kota bê ayeke gi ti buba aye so awato ti ala asala. Salango tongaso alingbi ti kpa mbeni kota ye pëpe, me tongana mo bâ ni pëpe na mo gi ti kanga lege na ni pëpe, a lingbi ti gue na mo ti sala sioni. Zia e bâ ambaï ti Bible use, so na yâ ni salango bê ayeke lani na gunda ni.

Na ngoi so lo duti na popo ti aPhilistin, Isaac awara deba nzoni na “mosoro ti akete nyama, na mosoro ti akota nyama, na azo ti kusala mingi. Bê asala aPhilistin tënë ti lo.” Ye nyen ala sala? Ala kanga dû ti ngu so Abraham, babâ ti Isaac, agë, na gbia ni atene na Isaac ti londo na kodoro ni (Genèse 26:1-3, 12-16). Bê so asala ala ayeke lani sioni mingi. Ala ye lani pëpe ti bâ akungba na nzoni duti ti Isaac so ayeke na popo ti ala.

Angu ngbangbo mingi na pekoni, David afa ngangu so lo yeke na ni na yâ ti mbeni bira. Awali agonda lani mingi asongo benda ti lo. Ala he bia: “Saül afâ ti lo [saki] oko, na David afâ ti lo [saki] bale-oko.” Atâa so lo wara mbeni gondango ndo, Saül abâ hakango ye so tongana kiringo na zo na peko, na bê asala lo. A to nda ni na ngoi ni so, lo zia David na bê. Fade fade, lo tara ti fâ David, nga lege mingi na pekoni. Bâ sioni ye so salango bê alingbi ti ga na ni!​—1 Samuel 18:6-11.

Ni la, hange tongana e haka tele ti e na ambeni zo, na anzoni ye so ala sala wala na aye so ala yeke na ni, ti zingo mara bibe ti mandako tongaso na bê ti e! So ayeke asioni bibe so ague nde na ti Nzapa. Me kozo ti bâ tongana nyen e lingbi ti ke abibe tongaso, zia e bâ mbeni ye so nga ayeke dü ahakango tele.

Bâ ngele ti mo mveni na ye so mo yeke na ni

‘Mbi hinga ndo? Mbi yeke pendere na lê ti azo? Mbi hinga kua? Mbi yeke na nzoni tele? Mbi hinga ti mû li ni? Mbi yeke na nzobe na mbage ti azo? Na a hinga mbi na aye so mingi ahon ambeni zo?’ A yeke ngangu na e ti luti na devant ti mbeni tatara ti hunda tele ti e tongaso. Ye oko, mbeni wasungo mbeti atene so “ahundango tënë tongaso ayeke ga fani mingi na li ti e, na akiringo tënë ni alingbi na lê ti e.” Mbeni zo so lo hinga pëpe wala lo yeke na ngangu ti sala mbeni ye, peut-être lo lingbi ti bi bê na ndo aye so afa na nduzu ge sân ti sala bê. Lo yeke bâ gi tele ti lo mveni. Ye ti sioni na yâ ni ayeke dä pëpe. Ye oko, mbilimbili lege ti sala ni ayeke pëpe na lege ti hakango tele ti e na ambeni zo.

E yeke na akode nde nde, so aye mingi ayeke na gunda ni. Lakue, ambeni zo ayeke dä so e bâ e tene ye so ala sala ayeke nzoni ahon ti e. Tongaso, ahon ti bâ ala na nzara ni, a lingbi e haka angangu ti e na ambilimbili kpengba-ndia ti Nzapa so afa lege nzoni mingi na ndo ye so ayeke nzoni na sioni. Jéhovah abi bê ti lo na e oko oko. Lo yeke na bezoin ti haka e na mbeni zo nde pëpe. Bazengele Paul amû na e wango so: “A lingbi zo atara kusala ti lo mveni ti bâ tongana a lingbi, tongaso fade lo lingbi yä iri ti lo teti kusala ti lo mveni, na teti kusala ti mbeni zo pëpe.”​—aGalate 6:4.

Ke salango bê

Teti azo kue ayeke na siokpari, a hunda ti sala ngangu mingi ti tiri na salango bê. A yeke mbeni ye ti hinga so Mbeti ti Nzapa atene na e ti “yä iri ti aita ti i ahon ti i”, me a yeke nga mbeni ye nde ti yeda na ni. Paul ahinga so lo yeke na bibe ti siokpari na yâ lo. Ti tiri na ni, a lingbi lo ‘pika tele ti lo, na lo sala si a ga ngbâa ti lo’. (aRomain 12:10; 1 aCorinthien 9:27). Ti e, a ye ti tene ti ke abibe ti hon amba ti e, ti zia na place ni anzoni bibe. Tongaso, a lingbi e sambela Jéhovah ti tene lo mû maboko na e ti ‘bi bê ti e pëpe ti tene e yeke kota.’—aRomain 12:3.

Ti manda na ti gbu li na ndo Bible ayeke mû nga maboko na e. Bâ, na tapande, zendo ti Nzapa ti Paradis so ayeke ga. Siriri, nzoni seni, gbâ ti kobe, apendere da na nzoni kua ayeke duti ande dä (Psaume 46:9, 10; 72:7, 8, 16; Esaïe 65:21-23). Fade zo wa ayeke bi bê ti hon mba ti lo? A yeke biani ngangu. Mbeni nda ti tënë ti sala ni ayeke dä pëpe. A yeke tâ tënë so Jéhovah afa akete kete tënë kue pëpe na ndo fini na yâ ti Paradis ande, me e lingbi ti tene so azo kue ayeke gi ande lege ti aye so amû ngia na ala nga na aye so akode ti ala amû na ala lege ti sala. Mbeni zo alingbi ti manda ye na ndo atongoro, mbeni amanda ti lo kode ti salango apendere dessin na ndo ti abongo. Ndani nyen ti tene mbeni azia mba na bê ti lo? Aye so amba ti e ayeke sala ayeke pusu e ti sala nga ti e, pëpe ti so bê ti e. Amara bibe tongaso ayeke duti mbeni pëpe.

Tongana e ye mara ti fini tongaso, a lingbi e tara ti duti na asalango ye tongaso fadeso pëpe? Ti ngoi so, e yeke na yâ ti paradis ti yingo, na mingi ti akpale so azo ayeke na yâ ni asi na e pëpe. Teti bibe ti hongo zo ayeke ande pëpe na yâ fini sese ti Nzapa, a yeke nzoni e kpe ni laso.

Sioni wa ayeke dä ti tene zo ahaka tele ti lo na amba ti lo? Wala ambeni ngoi ayeke dä so salango ni ayeke na lege ni?

Ahakango tele so ayeke na lege ni

Mingi ti ahakango tele aga na ngonzo wala songo bê, me a lingbi lakue ti duti tongaso pëpe. Na ndo tënë so, bâ wango so Paul amû: “I sala legeoko tongana ala so aga ahéritier ti zendo na lege ti mabe na be-nze-pepe.” (aHébreu 6:12). Ti sala ngangu ti duti na amara salango ye so awakua ti Jéhovah ti giriri ayeke na ni alingbi ti duti nzoni mingi. Tâ tënë, ye ni ahunda ti sala ambeni hakango ye. Ye oko, a lingbi ti mû maboko na e ti bâ atapande ti azo so e lingbi ti mû peko ti ala, nga ambage wa e yeke na bezoin ti gbian aye dä.

E mû tapande ti Jonathan. Mbeni zo alingbi ti tene so lo lingbi lani ti sala bê. Teti lo yeke kozo molenge ti Saül, gbia ti Israël, Jonathan alingbi ti ku ti tene lo ga gbia, me Jéhovah asoro ti lo David, mbeni koli so lo hon lo na ngu 30. Me ahon ti zia tënë ni na bê ti lo, Jonathan, tongana tâ kamarade, ayeda na David so Jéhovah asoro tongana gbia. Jonathan ayeke biani mbeni zo ti yingo (1 Samuel 19:1-4). Me nde na babâ ti lo so asala mbanda na tele ti David, Jonathan ahinga lani so maboko ti Jéhovah ayeke na yâ ti tënë ni na lo yeda na ye so bê ti Lo aye; lo tene pëpe na bê ti lo: “Ngbanga ti nyen a soro David na place ti mbi?”

Na popo ti amba ti e aChrétien, a lingbi e sala mbito ti tele ti e pëpe, mo bâ mo tene fade amba ti e ayeke gi ti hon e wala ti mû place ti e. Bibe ti hongo mba ayeke na lege ni oko pëpe. Ti aChrétien so aga abiazo, a bâ ala na salango kusala maboko na maboko, ala duti beoko na ala yeke na ndoye, me pëpe ti gi ti hon amba ti ala. Mbeni wandara so abâ lege ti dutingo ti azo, Francesco Alberoni, atene: “Ndoye ayeke tâ kota wato ti salango bê. Tongana e ndoye mbeni zo, e gi ye so ayeke nzoni teti lo, na e yeke na ngia tongana ye ti lo aga nzoni nga lo yeke na ngia.” Ni la, tongana mbeni ita awara mbeni matabisi ti kusala na yâ ti kongregation, ndoye ayeke ti tene e duti na ngia na yâ ye so. A yeke ye so lani Jonathan asala. Na tapande ti lo, e yeke bâ ande nzoni tongana e mû maboko na aita so, na be-ta-zo, ayô kungba ti ala na yâ bungbi ti Jéhovah.

Pendere tapande so afon e Chrétien azia, a lingbi e gonda ni nzoni. Ti haka tele ti e na ala na mbeni nzoni lege alingbi ti pusu e ti mû tapande ti mabe ti ala (aHébreu 13:7). Me tongana e sala hange na ni pëpe, bibe ti mandako alingbi ti londo na yâ bê ti e. Tongana e pensé so mbeni zo so e yeke na mbeni gonda teti lo ahon e na e tara ti kasa lo wala ti diko atënë na ndo ti lo, nzara ti mungo peko ti zo ni alingbi ti zia place na salango bê na tele ti lo.

Mbeni zo ti zia mbeni tapande ti nzoni-kue ayeke dä pëpe. Ni la Mbeti ti Nzapa atene na e: “I sala legeoko tongana Nzapa asala, tongana amolenge so Lo ndoye i mingi.” Nga, “Christ ahu pono teti i nga, na Lo mû tapande na i si i lingbi tambela na senda ti Lo.” (aEphésien 5:1, 2; 1 Pierre 2:21). Asalango ye ti Jéhovah na Jésus so ayeke ndoye, bê so ayeke na ngia, nzobe, bango mawa ti zo na tâ be-ti-molenge, a lingbi a duti aye so e sala kue ti mû pekoni. A lingbi e mû ngoi ti haka asalango ye ti e na ti ala, na ye so ala ye ti sala nga na alege nde nde ti sala aye ni. Mara hakango tele ti e tongaso ayeke sala si fini ti e aga nzoni, e wara mbeni nzoni fango lege, e gue kirikiri pëpe, e duti na siriri na a lingbi ti mû maboko na e ti ga akoli na awali Chrétien biazo (aEphésien 4:13). Tongana e zia bê ti e ti sala ye kue so e lingbi ti sala ti mû tapande ti ala so ayeke nzoni-kue, fade e yeke duti na bibe ti haka tele ti e na amba ti e pëpe.

[Foto na lembeti 28, 29]

Gbia Saül asala bê mingi na tele ti David

[Foto na lembeti 31]

Jonathan abâ lani lâ oko pëpe maseka David tongana mbeni wato ti lo