Jéhovah ayeke ‘Zo ti fango tënë ti lingo na gigi’

“Biani, Nzapa ti mo ayeke Nzapa ti anzapa na Seigneur ti agbia, na Zo ti fa tënë ti lingo na gigi.”​—DAN. 2:47.

MO YEKE KIRI TËNË TONGANA NYEN?

Anzene nzene ye wa Jéhovah afa na e na ndo ti aye so ayeke si kekereke?

Akozo omene li ti nyama ti ngonda ni aye ti sara tënë ti nyen?

Kamba wa ayeke na popo ti nyama ti ngonda ni nga na image so Nebucadnetsar abâ?

1, 2. Ye wa Jéhovah afa ni na e? Lo fa ni ngbanga ti nyen?

ANGOROGBIA wa la ayeke komande ande na ndo ti sese na ngoi so Royaume ayeke kaï biaku biaku komandema ti azo? Jéhovah Nzapa, ‘Zo ti fango tënë ti lingo na gigi’, afa ni na e. Grâce na mbeti ti prophète Daniel na ti bazengele Jean, lo sara si e hinga angorogbia ni so.

² Jéhovah afa na akoli so molongo ti asuma so na yâ ni ala bâ ambeni nyama so ahon na mbeni aga na pekoni. Lo fa nga na Daniel nda ti suma so asara tënë ti mbeni kota image. Jéhovah abâ si a sû aye ni so na yâ ti Bible ndali ti nzoni ti e (aRom. 15:4). Lo sara tongaso ti tene e mä na bê ngangu so Royaume ti lo aga nduru awe ti futi angorogbia kue ti azo.​—Dan. 2:44.

3. Ye wa a lingbi e gbu ndani kozoni si e mä yâ ti prophétie nzoni? Ngbanga ti nyen?

³ Prophétie ti Daniel na ti Jean asara tënë ti agbia wala angorogbia miombe na afa nga lo so wa la ayeke bâ gigi kozo na mba. Ye oko, ti mä yâ ti aprophétie so nzoni, a lingbi e gbu nda ti kozo prophétie so a sara tënë ni na yâ ti Bible. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so kamba ayeke na popo ti prophétie so na atënë kue ti yâ ti Bible nga na tanga ti aprophétie so ayeke na yâ ni.

NGONGOA TI NGBO NI NA NYAMA TI NGONDA NI

4. Azo wa la ayeke na yâ ti ngongoa ti wali ni? Na ngongoa ni ayeke sara ande nyen?

⁴ Hio na peko ti kengo yanga so asi lani na Éden, Jéhovah amû zendo atene so fade mbeni “wali” ayeke dü mbeni “hale”, wala ngongoa.a (Diko Genèse 3:15.) Ngongoa ni so ayeke neka ande li ti ngbo ni, so ti tene Satan. Na pekoni Jéhovah afa so ngongoa ni so ayeke ga na lege ti Abraham, na yâ ti mara ti Israël, lo yeke duti zo ti kete mara ti Juda, nga lo yeke mbeni hale ti Gbia David (Gen. 22:15-18; 49:10; Ps. 89:4, 5; Luc 1:30-33). Jésus Christ la ayeke kota zo ti yâ ti ngongoa ni (aGal. 3:16). Tanga ti azo ti yâ ti ngongoa ni ayeke amembre ti congrégation ti aChrétien so a soro ala ti gue na yayu (aGal. 3:26-29). Jésus na azo so a soro ala ti gue na yayu la abungbi aga Royaume ti Nzapa so na lege ni Nzapa ayeke futi ande Satan.​—Luc 12:32; aRom. 16:20.

5, 6. (a) Angangu ngorogbia oke la Daniel na Jean asara tënë ni? (b) Ali ti nyama ti ngonda so a sara tënë ni na Apocalypse aye ti sara tënë ti nyen?

⁵ Na yâ ti kozo prophétie so Jéhovah atene lani na Éden, lo tene nga so Satan ayeke duti na mbeni “ngongoa”. Ngongoa ti lo ni ayeke ke ngongoa ti wali ni. Azo wa la ayeke na yâ ti ngongoa ti ngbo ni? A yeke azo kue so amû peko ti Satan ti ke Nzapa nga na azo ti lo. Na yâ ti ngongoa ti Satan, a yeke wara abungbi ti vorongo nzapa, abungbi ti aturugu, nga na gbâ ti angorogbia, wala aroyaume (Luc 4:5, 6). Ambeni ngorogbia ni asara bira na azo ti Nzapa, so ti tene na mara ti Israël wala na congrégation ti aChrétien so a soro ala ti gue na yayu. Ye so amû maboko na e ti hinga ndani so suma ti Daniel na ti Jean asara gi tënë ti angangu ngorogbia miombe atâa so ambeni ayeke nga dä.

⁶ Nduru na ngu 100, Jésus so azingo na kuâ afa na bazengele Jean molongo ti ambeni suma so adö bê (Apoc. 1:1). Na yâ ti mbeni suma ni, Jean abâ Zabolo, so a haka lo na sioni nyama so akpa ngbo, lo luti na yanga ti mbeni kota ngu-ingo. (Diko Apocalypse 13:1, 2.) Jean abâ nga mbeni nyama ti ngonda so zo ade abâ mara ni ape asigigi na yâ ti ngu-ingo ni na Zabolo amû na lo kota komandema. Na pekoni Jean abâ mbeni bengba nyama so ayeke nga na ali mbasambala. A yeke image ti nyama so a sara tënë ti lo na Apocalypse 13:1. Mbeni ange atene na Jean so ali mbasambala ti bengba nyama ni aye ti sara tënë ti ‘agbia mbasambala’, wala angorogbia (Apoc. 13:14, 15; 17:3, 9, 10). Na ngoi so Jean asû lani atënë so, oku na popo ni atï awe, oko angbâ ti komande, na mbeni oko “ade ti si pëpe”. Angangu ngorogbia so ayeke angorogbia wa? Zia e gbu li na ndo ti ali oko oko ti nyama ti ngonda so a sara tënë ni na Apocalypse. E yeke manda nga ye mingi na ndo ti mingi ti angorogbia so na yâ ti mbeti ti Daniel. Aprophétie ti Daniel afa anzene nzene tënë na ndo ti ambeni ngorogbia so même angu ngbango mingi kozoni si ala bâ gigi.

ÉGYPTE, KOZO LI TI NYAMA NI NA ASSYRIE USE NI

7. Kozo li ti nyama ni aye ti sara tënë ti nyen? Ngbanga ti nyen?

⁷ Kozo li ti nyama ti ngonda ni aye ti sara tënë ti Égypte ndali ti so lo la lo yeke kozo ngangu ngorogbia so ake azo ti Nzapa. Ahale ti Abraham, so ngongoa ti wali ni so a mû zendo ti lo ayeke ga na lege ti ala, aga gbani gbani na Égypte. Na pekoni azo ti Égypte asara pasi na azo ti Israël. Satan aye ti hunzi azo ti Nzapa kue kue ndali ti so lo ye si ngongoa ni aga pëpe. Tongaso lo pusu Pharaon ti fâ amolenge-koli kue ti azo ti Israël. Jéhovah akanga lege na ni na lo zi azo ti lo na gbe ti ngbâa na Égypte (Ex. 1:15-20; 14:13). Na pekoni lo mû na ala Sese ti Zendo.

8. Use li ti nyama ni aye ti sara tënë ti nyen? Nyen la lo ye ti sara nyen?

⁸ Use li ti nyama ti ngonda ni aye ti sara tënë ti Assyrie. Ngangu ngorogbia so nga aye lani ti hunzi azo ti Nzapa kue. Jéhovah asara lani kusala na Assyrie ti punir akete mara bale-oko ti Israël ndali ti so ala voro ayanda nga ala ke yanga ti Nzapa. Me na pekoni Assyrie aye ti futi Jérusalem. Peut-être Satan aye lani ti futi molongo ti agbia so Jésus ayeke ga na lege ti ala. A yeke ye so Jéhovah aye lani pëpe, ni la na lege ti miracle, lo futi aturugu ti Assyrie na lo zi azo ti lo.​—2 aGbia 19:32-35; És. 10:5, 6, 12-15.

OTA NI AYEKE BABYLONE

9, 10. (a) Nyen la Jéhovah azi lege na azo ti Babylone ti sara? (b) Nyen la a lingbi asi awe si prophétie aga tâ tënë?

⁹ Ota li ti nyama ti ngonda ni so Jean abâ aye ti sara tënë ti royaume so li-kodoro ni ayeke Babylone. Jéhovah azia lege lani na azo ti Babylone ti mû Jérusalem na ti gbu azo ti lo ti gue na ni na Babylone. Me kozoni si ye ti kamene so asi, Jéhovah atene na azo ti Israël so ake yanga so ye ti ngangu so ayeke si na ala (2 aGbia 20:16-18). Jéhovah atene nga lani na azo ti Israël so lo yeke zia lege mbeni pëpe na agbia ti ala ti duti na ndo ti “trône” ti lo na Jérusalem (1 Chron. 29:23). Ye oko, Jéhovah amû nga zendo so mbeni hale ti Gbia David, lo so “ye so ayeke ti Lo” ayeke ga ti komande tongana gbia so Jéhovah azia lo.​—Ézéch. 21:30-32.

¹⁰ Mbeni prophétie nde nga atene so aJuif ayeke ngbâ ti voro Nzapa na temple ti Jérusalem na ngoi so Messie so a mû zendo ti lo aga (Dan. 9:24-27). Kozoni si a gbu azo ti Israël a gue na ala na Babylone, mbeni prophétie atene so a yeke dü Messie ni na Bethléhem (Mi. 5:1). Ti tene aprophétie so kue aga tâ tënë, a lingbi a zi aJuif ala kiri na kodoro ti ala, nga a kiri a leke temple ni si. Me azo ti Babylone ayeke zi ka pëpe azo ti kanga ti ala. Tongaso, aJuif alingbi ti kiri na kodoro ti ala tongana nyen? Jéhovah afa kiringo tënë ni na aprophète ti lo.​—Amos 3:7.

11. Aye wa aprophétie ti Daniel na ti Jean asara kusala na ni ti sara tënë ti ngorogbia ti Babylone? (Bâ kete tënë na gbe ni.)

¹¹ Prophète Daniel ayeke lani na popo ti azo so a gbu ala a gue na ni na Babylone (Dan. 1:1-6). Jéhovah asara kusala na lo ti fa molongo ti angangu ngorogbia so ayeke komande na peko ti mba na peko ti Babylone. Jéhovah asara kusala na afä nde nde ti fa ye so ayeke si ande. Na tapande, lo sara si Nebucadnetsar, gbia ti Babylone, abâ na yâ ti suma mbeni kota image so a sara ni na aye nde nde. (Diko Daniel 2:1, 19, 31-38.) Na lege ti Daniel, Jéhovah afa so li ti image ni so ayeke na lor ayeke fä ti kodoro-togbia ti Babylone.b Kate ni nga na amaboko ni so ayeke na argent aye ti sara tënë ti ngangu ngorogbia so ayeke ga na peko ti Babylone. A yeke ngorogbia wa? Nga lo yeke sara ye tongana nyen na azo ti Nzapa?

OSIO NI AYEKE MÉDIE NA PERSE

12, 13. (a) Nyen la Jéhovah afa na ndo ti tingo ti Babylone nyen? (b) Ngbanga ti nyen a yeke na lege ni so a fa kodoro ti Médie na Perse tongana osio li ti nyama ti ngonda ni?

¹² Ahon ngu ngbangbo oko tongaso kozoni na ngoi ti Daniel, Jéhovah afa na lege ti prophète Ésaïe anzene nzene tënë na ndo ti ngangu ngorogbia so ayeke kinda ande Babylone. Jéhovah afa tongana nyen aturugu ti kodoro ni so ayeke lï na yâ ti gbata ti Babylone, nga lo fa même iri ti mokonzi ti ala. A yeke lani Cyrus, zo ti Perse (És. 44:28–45:2). Daniel abâ asuma use so andu ngangu ngorogbia ti Médie na Perse. Na yâ ti mbeni suma ni, Daniel abâ mbeni nyama ti ngonda so ayeke tongana ours so ayä tere ti lo na mbage oko na lo gue ti “te mi mingi.” (Dan. 7:5). Na yâ ti use suma ni, Daniel abâ mbeni koli-ngasangbaga so ayeke na nza, wala didi use.​—Dan. 8:3, 20.

¹³ Jéhovah amû kodoro-togbia ti Médie na Perse ti sara si prophétie aga tâ tënë na lege so lo kinda kodoro ti Babylone na lo kiri na azo ti Israël na kodoro ti ala (2 Chron. 36:22, 23). Ye oko, na pekoni kodoro ti Médie na Perse agi ti hunzi biani biani azo ti Nzapa. Mbeti ti Esther asara tënë ti ye so Haman, kozo gbenyon-gbia ti kodoro ti Perse aleke ti sara. Lo leke ti tene a fâ aJuif kue so ayeke na yâ ti kodoro-togbia ti Perse so akono mingi so nga lo fa mbilimbili lango ti fango ala ni. A yeke Jéhovah la abata lani azo ti lo na yâ ti sioni ye so ngongoa ti Satan aye ti sara so (Esther 1:1-3; 3:8, 9; 8:3, 9-14). Tongaso, a yeke na lege ni so a fa kodoro ti Médie na Perse tongana osio li ti nyama ti ngonda so a sara tënë ti lo na Apocalypse.

OKU NI AYEKE GRÈCE

14, 15. Anzene nzene ye wa Jéhovah afa na ndo ti kodoro-togbia ti Grèce ti giriri?

¹⁴ Oku li ti nyama ti ngonda so Apocalypse asara tënë ni ayeke Grèce. Tongana ti so Daniel afa kozo, na ngoi so lo yeke fa lani peko ti suma ti Nebucadnetsar, yâ ti image ni nga na ngbonda ni so a sara na ngengere aye ti sara tënë ti kodoro ti Grèce. Daniel abâ nga asuma use so afa akpengba sango na ndo ti kodoro-togbia ti Grèce nga na kota gbia ti kodoro ni.

¹⁵ Na yâ ti mbeni suma ni, Daniel abâ mbeni zen so ayeke na akpangbi osio. Zen ni aye ti sara tënë ti Grèce so ayeke kinda ambeni kodoro hio hio mingi (Dan. 7:6). Na yâ ti mbeni suma ni nde, Daniel afa tongana nyen mbeni koli-ngasa so ayeke na kota didi oko afâ hio mbeni koli-ngasangbaga so ayeke na adidi use, so ayeke kodoro ti Médie na Perse. Jéhovah atene na Daniel so koli-ngasa ni ayeke kodoro ti Grèce na kota didi ni ayeke mbeni oko ti agbia ti Grèce ni. Daniel afa nga so kota didi ni ayeke fâ na akete didi osio ayeke sigigi na place ni. Atâa so a sû prophétie so angu ngbangbo mingi kozoni si Grèce aga ngangu ngorogbia, anzene nzene ye kue so a fa na yâ ni aga tâ tënë. Alexandre ti Kota, so ayeke kota gbia ti Grèce ti giriri, aga na bira na tere ti kodoro ti Médie na Perse. Ye oko, kete na pekoni didi so afâ, kota gbia so angbâ na ngangu so akui na ngoi so lo yeke gi na ngu 32 senge. Na pekoni, aturugu ti lo ti kota kamba osio akangbi yâ ti kodoro-togbia ni.​—Diko Daniel 8:20-22.

16. Nyen la Antiochus IV asara nyen?

¹⁶ Na pekoni so Grèce akinda kodoro ti Perse, lo komande na ndo ti Israël. Na ngoi ni so, aJuif akiri na Sese ti Zendo awe nga ala kiri aleke temple ti Jérusalem awe. Ala ngbâ lani mara so Nzapa asoro ni nga temple so a kiri a leke ni angbâ ndo so a yeke voro tâ Nzapa dä. Ye oko, ti londo na ngu 200 ti kiri na ngu 100 kozo ti Christ, Grèce so ayeke oku li ti nyama ti ngonda ni aga na bira na tere ti azo ti Nzapa. Antiochus IV, mbeni oko ti azo so awara mbeni mbage ti kodoro-togbia ti Alexandre, aleke mbeni gbalaka ti apaïen na ndo so temple ti Jérusalem ayeke dä na lo tene so a yeke fâ ngbanga ti kuâ na ndo ti zo kue so asara nzapa ti aJuif. Ge nga kue, mbeni mbage ti ngongoa ti Satan ayeke tiri lani na azo ti Nzapa. Me kete na pekoni, mbeni ngangu ngorogbia aga lani akinda Grèce. Omene li ti nyama ni ayeke nyen?

OMENE NI SO ‘AMÛ MBETO’ AYEKE ROME

17. Kota kusala wa omene li ti nyama ni ayeke sara na yâ ti gango tâ tënë ti Genèse 3:15?

¹⁷ Rome ayeke lani ngangu ngorogbia na ngoi so Jean abâ suma ti nyama ti ngonda ni (Apoc. 17:10). Lo yeke omene li ti nyama ni na lo sara kota ye mingi na yâ ti gango tâ tënë ti prophétie so ayeke na Genèse 3:15. Satan asara kusala na akota zo ti kodoro ti Rome ti mboko “ndagere” ti ngongoa ni. A-Romain asara ye na Jésus mo bâ mo tene lo yeke mbeni zo so alondo ti ke ngorogbia ti ala, ala fâ ngbanga na ndo ti lo, nga ala fâ lo (Mat. 27:26). Me kä ni so amü hio ndali ti so Jéhovah azingo Jésus na kuâ.

18. (a) Fini mara wa Jéhovah asoro ni, na ngbanga ti nyen? (b) Na lege wa ngongoa ti ngbo ni angbâ ti ke ngongoa ti wali ni nga ti sara bira na lo?

¹⁸ Akota zo ti vorongo nzapa ti aJuif amä tere na Rome ti sara sioni na Jésus, na mingi ti aJuif nga kue ake lo. Ye so asara si Jéhovah ake mara ti Israël, ala yeke azo ti lo mbeni pëpe (Mat. 23:38; Kus. 2:22, 23). Lo soro mbeni fini mara, “Israël ti Nzapa.” (aGal. 3:26-29; 6:16). Fini mara so ayeke lani congrégation ti aChrétien so a soro ala ti gue na yayu so na yâ ni a yeke wara aJuif nga na aGentil (aÉph. 2:11-18). Na pekoni so Jésus akui na lo zingo na kuâ, ngongoa ti ngbo ni angbâ ti ke ngongoa ti wali ni nga ti sara bira na lo. Fani mingi Rome agi ti futi congrégation ti aChrétien so ayeke tanga ti azo ti yâ ti ngongoa ni.c

19. (a) Daniel atene omene ngangu ngorogbia ni ayeke tongana nyen? (b) Article ti peko ayeke sara tënë na ndo ti nyen?

¹⁹ Na yâ ti suma so Daniel afa pekoni na Nebucadnetsar, angböngô ni so ayeke na wen ayeke Rome (Dan. 2:33). Daniel abâ nga mbeni suma so asara gi pëpe tënë ti kodoro-togbia ti Rome me nga ti mbeni ngangu ngorogbia so ayeke sigigi na yâ ti Rome. (Diko Daniel 7:7, 8.) Teti angu ngbangbo mingi Rome ayeke lani tongana mbeni nyama so ‘amû mbeto, lo hili mingi, na lo yeke ngangu mingi’. Ye oko, prophétie ni atene so “nza bale-oko” ayeke bâ gigi na yâ ti kodoro-togbia so na mbeni kete ni oko ayeke ga ande ngangu mingi. Anza bale-oko ni so aye ti sara tënë ti nyen? Nga, kete nza ni so aye ti sara tënë ti nyen? Mbage wa ti kota image so Nebucadnetsar abâ na suma aye ti sara tënë ti oko ye so kete nza ni aye ti sara tënë ni? Article so ayeke na lembeti 14 ayeke fa akiringo tënë ni.

[Akete tënë na gbe ni]