Jéhovah afa aye so ‘aga nduru ti si awe’

“Tënë ti aye so Jésus Christ afa, so Nzapa amû na lo ti fa na angbâa ti lo aye so a ga nduru ti si awe.”​—APOC. 1:1.

MO YEKE KIRI TËNË TONGANA NYEN?

Ambage wa ti kota image ni ayeke fä ti ngangu komandema ti Grande-Bretagne na Amerika?

Na lege wa Jean afa songo so ayeke na popo ti ngangu komandema ti Grande-Bretagne na Amerika na Bendo ti Gigi?

Na lege wa Daniel na Jean afa tënë ti futingo ti angorogbia kue ti dunia?

1, 2. (a) Aprophétie ti Daniel na ti Jean amû lege na e ti sara nyen? (b) Akozo li omene ti nyama ti ngonda ni ayeke fä ti nyen?

TONGANA e haka aprophétie ti Daniel na ti Jean e yeke gbu nda ti aye mingi so ayeke si laso na yâ ti dunia nga na aye so ayeke si na yâ ti angoi so ayeke ga. Na yâ ti suma, Jean abâ mbeni nyama ti ngonda so ayeke na ali mbasambala. Daniel asara tënë ti mbeni nyama so amû mbeto na so ayeke na adidi bale-oko. Daniel afa nda ti kota image so Nebucadnetsar abâ na suma. E lingbi ti manda nyen na lege ti aye so kue? A lingbi gbungo nda ti aprophétie so apusu e ti sara nyen?

² Zia e gbu li na ndo ti suma ti nyama ti ngonda so Jean abâ ni (Apoc., chap. 13). Na yâ ti article so ahon, e bâ so akozo li omene ti nyama ni ayeke fä ti Égypte, Assyrie, Babylone, Médie na Perse, Grèce nga na Rome. Ala kue ake ngongoa ti wali ni (Gen. 3:15). Na ngoi so Jean asû na mbeti suma so lo bâ, Rome la ayeke lani ngangu ngorogbia na lo ngbâ ngangu teti angu ngbangbo mingi na pekoni. Ye oko, mbasambala li ni adoit ti mû place ti lo. Ngangu ngorogbia wa la mbasambala li ti nyama ni ayeke fä ti lo? Lo yeke sara ye tongana nyen na ngongoa ti wali ni?

GRANDE-BRETAGNE NA AMERIKA AWARA KOTA NGANGU

3. Nyama ti ngonda so amû mbeto na so ayeke na adidi bale-oko ayeke fä ti nyen? Adidi bale-oko ni ayeke fä ti nyen?

³ E yeke hinga ye so mbasambala li ti nyama ti ngonda so a sara tënë ni na Apocalypse chapitre 13 ayeke fä ni tongana e haka suma so Jean abâ na suma ti Daniel so asara tënë ti nyama ti ngonda so amû mbeto na so ayeke na adidi bale-oko.a (Diko Daniel 7:7, 8, 23, 24.) Nyama ti ngonda so Daniel abâ ayeke fä ti ngangu ngorogbia ti Rome. (Bâ tableau ti lembeti 12-13.) Ti londo na ngu 400-500, yâ ti kodoro-togbia ti Rome akomanse ti kangbi. Adidi bale-oko so asigigi na li ti nyama ti ngonda ni so amû mbeto mingi ayeke fä ti aroyaume so alondo na yâ ti kodoro-togbia ti Rome si abâ gigi.

4, 5. (a) Nyen la kete didi ni asara? (b) Mbasambala li ti nyama ti ngonda ni ayeke fä ti nyen?

⁴ Na popo ti adidi bale-oko so asigigi na li ti nyama ti ngonda ni so amû mbeto, a gboto lê na ndo ti adidi osio. Mbeni “kete nza”, wala didi ni oko agboto a-ota ni. Ye so aga tâ tënë na ngoi so Grande-Bretagne, so ayeke ândö mbeni kete mbage ti kodoro-togbia ti Rome, aga ngangu. Juska na ngu 1600, Grande-Bretagne ayeke lani na ngangu mingi pëpe. Espagne, Pays-Bas, nga na France ayeke lani na ngangu mingi ahon lo. Me lo sara bira na ala oko na oko na lo ga ngangu ahon ala. Na yâ ti ngu 1700, Grande-Bretagne ayeke ngbâ ti maï ti ga ngorogbia so ayeke na ngangu mingi na yâ ti dunia. Me ade lo ga mbasambala li ti nyama ti ngonda ni pëpe.

⁵ Atâa so Grande-Bretagne aga ngangu ngorogbia, ambeni kodoro ti Amerika ti Banga so ayeke na gbe ti lo azi tere ti ala na gbe ti lo na aga Amerika. Grande-Bretagne akanga lege pëpe na Amerika ti ga mbeni kodoro so ayeke na ngangu mingi na même lo bata lo na lege ti amangboko ti bira ti Grande-Bretagne ni. Na ngoi so lâ ti Seigneur ato nda ni na 1914, Grande-Bretagne ayeke lani kodoro-togbia so akono ahon tanga ti akodoro-togbia kue na yâ ti mbaï ti azo nga Amerika aga kodoro so ayeke na akota ndokua ti lekengo ye ahon akodoro kue.b Na ngoi ti Kozo Bira so Amû Sese Kue, kodoro ti Amerika na ti Grande-Bretagne alë kpengba songo na popo ti ala. Ge la mbasambala li ti nyama ni abâ gigi, a yeke ngangu komandema ti Grande-Bretagne na Amerika. Li ti nyama ni so ayeke sara ye tongana nyen na ngongoa ti wali ni?

6. Mbasambala li ti nyama ni asara ye tongana nyen na azo ti Nzapa?

⁶ Kete na pekoni so lâ ti Seigneur ato nda ni, mbasambala li ti nyama ni alondo na bira na tere ti azo ti Nzapa: tanga ti aita ti Christ so angbâ na sese ge (Mat. 25:40). Jésus atene so na ngoi so lo yeke si na lo yeke dä, mbeni tanga ti azo ti yâ ti ngongoa ni ayeke sara kua na ndo ti sese (Mat. 24:45-47; aGal. 3:26-29). Ngangu komandema ti Grande-Bretagne na Amerika asara bira na azo so, so ayeke nzoni-kue (Apoc. 13:3, 7). Na ngoi ti Kozo Bira so Amû Sese Kue, lo sara ngangu na azo ti Nzapa, lo kanga lege na ambeni mbeti ti ala, nga lo bi na kanga ambeni zo so amû li ni na yâ ti kusala ti ala. Mbasambala li ti nyama ni asara même si kua ti ala ti fango tënë akaï teti mbeni ngoi. Jéhovah abâ ye ni so kozoni awe na lo fa ni na Jean. Nzapa atene nga na Jean so tanga ti azo ti yâ ti ngongoa ni ayeke kiri ti wara ngangu ti sara kusala mingi na lege ti yingo (Apoc. 11:3, 7-11). Mbaï ti awakua ti Jéhovah ti ngoi ti e afa so aye so asi biani.

GRANDE-BRETAGNE NA AMERIKA NGA NA AGERE SO A SARA NA WEN NGA NA POPOTO TI NDÔ

7. Kamba wa ayeke na popo ti mbasambala li ti nyama ti ngonda ni na kota image ni?

⁷ Kamba wa ayeke na popo ti mbasambala li ti nyama ti ngonda ni na kota image ni? Grande-Bretagne abâ gigi na yâ ti kodoro-togbia ti Rome, na e lingbi ti tene so Amerika nga kue. Ka e lingbi ti tene nyen na ndo ti agere ti image ni? A tene so a sara ni na wen nga na popoto ti ndô. (Diko Daniel 2:41-43.) Ye so aye ti sara tënë na ndo ti oko ye so mbasambala li ti nyama ti ngonda ni aye ti sara tënë ni, so ti tene, ngoi so ngangu komandema ti Grande-Bretagne na Amerika ayeke bâ gigi. Legeoko tongana mbeni ye so a bungbi wen na popoto ti ndô si a sara ni awoko ahon ye so a sara ni gi na wen, legeoko nga, ngangu komandema ti Grande-Bretagne na Amerika awoko ahon kodoro-togbia so ala londo na yâ ni si ala bâ gigi. Na lege wa?

8, 9. (a) Na lege wa mbasambala ngangu ngorogbia ni afa so lo yeke tongana wen? (b) Popoto ti ndô so ayeke na yâ ti gere ti image ni ayeke fä ti nyen?

⁸ Na ambeni ngoi, mbasambala li ti nyama ti ngonda ni afa so lo yeke ngangu tongana wen. Na tapande, lo fa so lo yeke na ngangu na lege so lo sö benda na Kozo nga na Use Bira so Amû Sese Kue.c Nga, ngbene ye na ngoi ni so ti ga na ni, fani mingi lo sara ye na ngangu tongana wen. Me, même ngbene ye so lo bâ gigi, wen ni amélangé na popoto ti ndô.

⁹ A sara angu mingi awe la awakua ti Jéhovah agi ti gbu nda ti ye so gere ti image ni aye ti sara tënë ni. Daniel 2:41 afa so gere ni so a sara na wen nga na popoto ti ndô aye ti sara tënë ti mbeni “royaume” oko, me pëpe aroyaume mingi. Tongaso, popoto ti ndô ni aye ti sara tënë ti ye so ayeke sara si ngangu komandema ti Grande-Bretagne na Amerika awoko ahon kodoro-togbia ti Rome so akpengba tongana wen. Prophétie ti Daniel atene so popoto ti ndô ni ayeke “ahale ti azo”, wala asenge zo (Dan. 2:43). Azo asara si ngangu komandema ti Grande-Bretagne na Amerika awoko na ngoi so ala hunda ti tene a kpe droit ti azo, ala zia na sese akua ti asyndicat, nga ambeni kodoro agi ti sigigi na gbe ti Grande-Bretagne na Amerika. Asenge zo asara si a yeke ngangu na ngangu komandema ti Grande-Bretagne na Amerika ti sara ye na ngangu tongana wen. Teti so poroso ti azo ayeke nde nde, nga wungo ti go so acandidat awara na ngoi ti vote ahon ti amba ti ala mingi pëpe, même ala so azo aye ala mingi ayeke na ngangu kue pëpe ti sara ye ague oko na poroso ti ala. Daniel afa tënë ni kozo awe lo tene: “Fade mbage oko ti royaume ayeke ngangu, na mbeni mbage ayeke ngangu pëpe.”​—Dan. 2:42; 2 Tim. 3:1-3.

10, 11. (a) Nyen la ayeke si ande na gere ti image ni? (b) E lingbi ti tene nyen na ndo ti wungo ti ali ti gere ni?

¹⁰ Na ngoi ti e laso, kpengba songo angbâ lakue na popo ti Grande-Bretagne na Amerika, na fani mingi ala sara kua maboko na maboko na yâ ti aye ti dunia so. Aprophétie so asara tënë na ndo ti kota image nga na nyama ti ngonda ni afa so mbeni ngangu ngorogbia ayeke mû ande pëpe place ti ngangu komandema ti Grande-Bretagne na Amerika. Atâa so lo woko ahon Rome so angböngô ti image ni so ayeke na wen ayeke fä ni, lo yeke tï na bê ti lo wani pëpe.

¹¹ Wungo ti ali ti gere ti image ni ndani ayeke dä? Na yâ ti ambeni suma ni nde, Daniel asara tënë ti ambeni mbilimbili wungo ti aye. Na tapande, wungo ti adidi so ayeke na li ti anyama ti ngonda nde nde. Awungo ni so ndani ayeke dä. Ye oko, na ngoi so Daniel asara tënë ti image ni, lo sara tënë ti wungo ti ali ti gere ni pëpe. Tongaso, e lingbi ti tene so nda ti wungo ti ali ti gere ni so ayeke dä ape legeoko tongana ti so wungo ti amaboko ti image ni, ti akete li ti maboko ni, ti angböngô ni, nga na ti gere ni, ndani ayeke dä ape. Me Daniel afa mbilimbili so ali ti gere ni ayeke na wen nga na popoto ti ndô. Ye so amû lege na e ti tene so na ngoi so “tênë” so ayeke fä ti Royaume ti Nzapa ayeke pika gere ti image ni, komandema so ayeke duti na ngangu ahon atanga ni kue ayeke duti gi ti Grande-Bretagne na Amerika.​—Dan. 2:45.

GRANDE-BRETAGNE NA AMERIKA NGA NA NYAMA TI NGONDA SO AYEKE NA ADIDI USE

12, 13. Nyama ti ngonda so ayeke na adidi use ayeke fä ti nyen? Nyen la lo sara?

¹² Atâa so ngangu komandema ti Grande-Bretagne na Amerika ayeke wen so amélangé na popoto ti ndô, asuma so Jésus afa na Jean afa so ngangu ngorogbia so ayeke ngbâ ti sara mbeni kpengba ye na alango ti nda ni. Na lege wa? Na yâ ti mbeni suma Jean abâ mbeni nyama ti ngonda so ayeke na adidi use so asara tënë tongana mbeni sioni nyama so akpa ngbo. Nyama so zo ade ti bâ mara ni ape so ayeke fä ti nyen? Teti so lo yeke na adidi use, lo yeke fä ti angorogbia use so ayeke sara kua maboko na maboko. Nyama so nga kue ayeke fä ti ngangu komandema ti Grande-Bretagne na Amerika, me ge lo sara mbeni ye so ayeke nde.​—Diko Apocalypse 13:11-15.

¹³ Nyama ti ngonda ni so ayeke na adidi use so atene na azo ti sara mbeni image ti nyama ti ngonda so ayeke na ali mbasambala. Jean atene so image ti nyama ti ngonda ni ayeke bâ gigi, ayeke girisa, na ayeke kiri ti bâ gigi. A yeke tâ ye so asi lani na bungbi so Grande-Bretagne na Amerika asara sabango ni, so a tene ndani ayeke ti sara si aroyaume ti dunia kue aduti beoko nga ti sara kusala na iri ti ala.d Bungbi ni so abâ gigi na peko ti Kozo Bira so Amû Sese Kue na a iri ni lani Bungbi ti Amara. Bungbi so agirisa na ngoi so Use Bira so Amû Sese Kue ato nda ni. Na ngoi ti bira so, azo ti Nzapa atene so ti gue oko na prophétie ti Apocalypse, image ti nyama ti ngonda ni ayeke kiri ti bâ gigi. A yeke tâ ye so asi, na iri ti bungbi so fadeso ayeke Bendo ti Gigi.​—Apoc. 17:8.

14. Na lege wa image ti nyama ti ngonda ni ayeke “mbeni miombe gbia”?

¹⁴ Jean atene image ti nyama ni ayeke “mbeni miombe gbia”. Na lege wa? A tene pëpe so lo yeke miombe li ti nyama ti ngonda ni. Lo yeke gi mbeni image ti nyama ni. Ngangu ti image ni so alondo na akodoro so ayeke amembre ti Bendo ti Gigi, mbilimbili na ngangu komandema ti Grande-Bretagne na Amerika (Apoc. 17:10, 11). Jean atene image ni so ayeke mbeni gbia ndali ti so lo wara komandema ti sara aye so ayeke ndu dunia kue.

IMAGE TI NYAMA NI AFUTI WALI-DUMBA NI

15, 16. Wali-ndumba ni ayeke fä ti nyen? Nyen la asi na abungbi ti vorongo nzapa ti wataka laso?

¹⁵ Jean asara nga tënë ti mbeni wali-ndumba so aduti na ndo ti mbeni bengba nyama ti ngonda, image ti nyama ti ngonda so ayeke na ali mbasambala. Iri ti wali-ndumba so ayeke “Babylone, Ngangu gbata”. (Apoc. 17:1-6). Wali-ndumba so ayeke fä ti abungbi ti vorongo nzapa ti wataka kue, so kota mbage ni ayeke aChrétien ti wataka. Abungbi ti vorongo nzapa amû maboko na image ti nyama ni nga ala gi ti sara ngangu na ndo ti lo.

¹⁶ Ye oko, na ngoi ti lâ ti Seigneur, angu ni, so ti tene azo so amû maboko na lo, ahule ngangu (Apoc. 16:12; 17:15). Na tapande, na ngoi so image ti nyama ni abâ gigi kpâ, aChrétien ti wataka, kota mbage ti Babylone, Ngangu gbata, ayeke na ngangu mingi na ndo ti akodoro mingi. Laso, azo mingi ayeke ne mbeni pëpe a-eglize so nga na akota zo ni, nga ala yeke mû maboko mbeni pëpe na a-eglize ni. Ti tâ tënë ni, azo mingi abâ so abungbi ti vorongo Nzapa la ayeke na gonda ti akpale ti dunia. Ambeni zo atene dandara so a lingbi a kanga lege na abungbi ti vorongo Nzapa kue.

17. Na yâ ti kete ngoi nyen la ayeke si na abungbi ti vorongo nzapa ti wataka? Ngbanga ti nyen?

¹⁷ Ye oko, abungbi ti vorongo nzapa ti wataka ayeke girisa ande gi tongaso pëpe. Wali-ndumba ni ayeke ngbâ ande ti duti na ngangu nga ti tara ti pusu agbia ti sara ye so lo ye juska Nzapa azia mbeni bibe na yâ ti bê ti ala. (Diko Apocalypse 17:16, 17.) Na yâ ti kete ngoi, Jéhovah ayeke pusu azo ti poroso ti dunia ti Satan, so Bendo ti Gigi ayeke fä ni, ti londo na bira na tere ti abungbi ti vorongo nzapa ti wataka. Ala yeke lungula ngangu ti lo nga ala yeke futi amosoro ti lo kue. Angu bale-use wala bale-ota tongaso kozoni, zo alingbi ti pensé pëpe so mara ti ye tongaso ayeke si. Laso gere ti ye ni akomanse ti dengi awe. Wali-ndumba ni ayeke girisa ngangu ti lo gi yeke na yeke ape me gi gbagburu tongaso a yeke futi lo.​—Apoc. 18:7, 8, 15-19.

A FUTI ANYAMA NI

18. (a) Nyen la nyama ti ngonda ni ayeke sara ande? Nyen la ayeke si ande na pekoni? (b) Ti gue oko na Daniel 2:44, aroyaume wa la Royaume ti Nzapa ayeke futi ande ni? (Bâ encadré so ayeke na lembeti 17.)

¹⁸ Na pekoni so a futi abungbi ti vorongo nzapa ti wataka, nyama ti ngonda ni, so ti tene abungbi ti poroso ti dunia ti Satan ayeke londo ti sara bira na Royaume ti Nzapa. Teti so agbia ti sese alingbi pëpe ti si na yayu, ala yeke kiri na ngonzo ti ala na ndo ti azo so na sese ge amû mbage ti Royaume ti Nzapa. Biani, Nzapa la ala yeke gi ti tiri na lo (Apoc. 16:13-16; 17:12-14). Daniel afa mbeni ye na ndo ti ndangba bira ni so. (Diko Daniel 2:44.) A yeke futi ande nyama ti ngonda so a sara tënë ti lo na Apocalypse 13:1, image ti lo, nga na nyama ti ngonda so ayeke na adidi use.

19. Nyen la e yeke na kite oko pëpe na ndo ni? A yeke fadeso ngoi ti tene e sara nyen?

¹⁹ E yeke na ngoi ti mbasambala li ti nyama ni. Nyama ti ngonda ni ayeke kiri ti wara ambeni li pëpe juska a futi lo. Ngangu komandema ti Grande-Bretagne na Amerika la ayeke duti na ngangu na yâ ti dunia kue na ngoi so a yeke futi ande abungbi ti vorongo nzapa ti wataka. Anzene nzene ye kue so ayeke na yâ ti aprophétie ti Daniel na ti Jean aga tâ tënë. E yeke na kite pëpe so futingo ti abungbi ti vorongo nzapa ti wataka nga na bira ti Harmaguédon aga nduru awe. Nzapa afa na e awe aye so ayeke si ande. Me e yeke sara ye alingbi na agbotongo mê so ayeke na yâ ti aprophétie? (2 Pi. 1:19). Fadeso a yeke ngoi ti tene e mû mbage ti Jéhovah nga e mû maboko na Royaume ti lo.​—Apoc. 14:6, 7.

[Akete tënë na gbe ni]

[Encadré na lembeti 17]

“ROYAUME NDE NDE SO KUE” AYEKE AROYAUME WA?

Prophétie so ayeke na Daniel 2:44 atene so Royaume ti Nzapa ayeke ‘fâ mbeni royaume so kue nduru nduru, na a sara si royaume nde nde so kue awe’. Prophétie so aye ti sara gi tënë ti aroyaume so ambage nde nde ti image ni ayeke fä ni.

Ka ti tanga ti angorogbia kue ti azo ayeke tongana nyen? Mara ti prophétie ni so ayeke na Apocalypse afa ye mingi na e na ndo ni. A fa so “agbia ti sese kue so azo ayeke dä” ayeke bungbi tere ti sara bira na Jéhovah na “kota lango ti Nzapa, Lo ti ngangu ahon kue.” (Apoc. 16:14; 19:19-21). Tongaso, na Harmaguédon, a yeke futi ande aroyaume so image ni ayeke fä ni nga na angorogbia kue ti azo.