Ambakoro: Azo so ayeke na ngele mingi na yâ sewa ti e ti A-Chrétien
“A lu ala na yâ da ti L’Eternel awe; fade ala mbumba . . . Na lâ ti mbakoro ti ala, fade ala lë lengo.”—PSAUME 92:14, 15.
JÉHOVAH andoye awakua be-ta-zo ti lo kue, so na popo ni ala so aga mbakoro. Ye oko, mbeni tondo afa so ngu oko oko, na États-Unis, a yeke sala ye ti sioni wala a yeke bi bê pëpe na ambakoro so wungo ti ala ahon saki 500. Mara ti atondo tongaso, so alondo na ambage kue ti sese, afa so salango sioni na ambakoro ayeke mbeni kpale so amû ndo kue. Ti sala tënë ti ye so ayeke na gunda ti kpale so, mbeni bungbi atene: “Mbeni bibe so ayeke mû ndo na popo ti azo mingi . . . ayeke so [a tene] ambakoro ayeke azo so tango ti ala ahon awe, azo so ayeke tongana mbeni ye so a lingbi ti sala ye na ni mbeni pëpe nga so a hunda ti bata ala batango.”
2 Jéhovah Nzapa abâ na nene ni mingi awakua be-ta-zo ti lo so ayeke ambakoro. Lo yeke bâ mingi “zo-ti-ya-ni” ti e, dutingo ti e na lege ti yingo, ahon akatikati ti e ti mitele (2 aCorinthien 4:16). Na yâ Tënë ti lo, Bible, e wara beku so ge so adë bê: “Fade zo ti mbilimbili amaï tongana keke ti mburu; fade lo ga kota tongana keke ti cèdre ti Liban. A lu ala na yâ da ti L’Eternel awe; fade ala mbumba na sedu ti Nzapa ti e. Na lâ ti mbakoro ti ala, fade ala lë lengo, fade tome [“ala maï”, NW ] na kugbe ti ala asi singo, ti fa na gigi L’Eternel ayeke mbilimbili.” (Psaume 92:13-16). Gingo nda ti aversê so ayeke fa ande anzoni ye nde nde so i ambakoro i lingbi ti ga na ni na sewa ti aChrétien.
“Na lâ ti mbakoro ti ala, fade ala lë lengo”
3 Wasungo psaume ahaka azo ti mbilimbili na akeke ti mburu so ‘alu na yâ asedu ti Nzapa ti e.’ “Na lâ ti mbakoro ti ala, fade ala lë lengo.” Mo yeda so tënë so ayeke mbeni ye so amû ngangu na zo? A yeke bâ ka akeke ti mburu so ayo na nduzu pendere nga so aba pëpe na yâ asedu ti akodoro so Bible asala tënë ni. Na ndo ti so ala yeke na ngangu ti sala pendere ti mbeni ye, a yeke bâ akeke ti mburu na nene ni mingi teti alengo ni so ayeke gbâ ni. Nga, ambeni keke ti mburu angbâ ti lë même na peko ti ngu 100.a Na lutingo ngangu na yâ tâ vorongo, mo lingbi nga ti “lë na kusala ti nzoni kue”.—aColossien 1:10.
4 Jéhovah aku aChrétien ti lë “lengo ti yanga”, atënë so a tene ni ti gonda lo nga na aye so lo leke ti sala (aHébreu 13:15). Atënë so abâ nga mo so mo yeke mbakoro? Biani.
5 A yeke wara na yâ Bible atapande ti ambakoro so, na mbito pëpe, afa iri ti Jéhovah nga na aye so lo leke ti sala. Moïse ahon ti lo ngu “bale-mbasambala” awe na ngoi so Jéhovah atokua lo lani tongana prophète nga na lembe ti Lo (Psaume 90:10; Exode 4:10-17). Ngu ti prophète Daniel so ayeke mingi akanga lege pëpe na lo ti fa na mbito pëpe ye so andu kota yanga-ti-komande ti Jéhovah. Daniel ahon peut-être ngu 90 awe tongana Belsatsar ahunda na lo ti fa nda ti atënë ti ndima so li ti maboko ti zo asû ni na tele ti mur (Daniel, chapitre 5). Ka ti bazengele Jean so aga kangba awe ayeke tongana nyen? Na ndangba mbage ti fini ti lo so lo sala kua be-ta-zo, a kanga lo na zoa ti Patmos teti “Tënë ti Nzapa na teti tënë ti témoin ti Jésus.” (Apocalypse 1:9). Peut-être mo lingbi ti dabe ti mo nzoni mingi na ambeni zo ti yâ ti Bible so alë “lengo ti yanga” na lâ ti mbakoro ti ala.—1 Samuel 8:1, 10; 12:2; 1 aGbia 13:11; 14:4, 5; Luc 1:7, 67-79; 2:22-32.
6 Na fango peko ti atënë ti prophète Joël so lo sû na yanga ti Hébreu, bazengele Pierre atene: “Na lâ ti nda ni, Nzapa atene, fade Mbi sa Yingo ti Mbi na ndo mitele kue [“ambakoro-koli” nga] . . . na fade ala fa tënë na iri ti Mbi.” (Kusala 2:17, 18; Joël 2:28). Ti gue oko na ni, na lâ ti nda ni so, Jéhovah ayeke sala kusala na ambakoro ti bungbi ti ala so a sa yingo na ndo ti ala nga na ala ti “ambeni ngasangbaga” ti fa aye so lo leke ti sala (Jean 10:16). Ambeni na popo ti ala, so ayeke be-ta-zo, ayeke lë lengo ti Royaume teti angu mingi awe.
7 Zia e bâ tapande ti Sonia, so aga wafango tënë ti Royaume ti ngoi kue ngbele ye na ngu 1941. Atâa so lo yeke tiri lani na mbeni kota kobela aninga, lo mû li ni lakue na yâ amandango Bible na da ti lo. Sonia atene: “Fango nzo tënë ayeke mbage ti fini ti mbi. Ti tâ tënë ni, a yeke tâ fini ti mbi. Mbi yeke zia lege ni lâ oko pëpe.” Ade ti ninga pëpe, Sonia na yaya ti lo ti wali, Olive, afa tokua ti beku so ayeke na yâ ti Bible na Janet, mbeni wali so kobela ti lo ayeke gue na lo ti kui, so ala tingbi na lo na ndo ti kungo docteur na hôpital. Bê ti mama ti Janet, so ayeke mbeni zo so vorongo ti Catholique agbu bê ti lo mingi, adö teti bingo bê na ndoye so a fa na mbage ti molenge ti lo. Lo yeda ti manda Bible, na fadeso lo yeke gue na li ni nzoni mingi. Mo lingbi ti gbu mara ti alege so azi na mo ti lë lengo ti Royaume?
8 Na guengo na li ni na mbito pëpe na yâ ti kua ti fango tënë ti Royaume atâa akatikati so mbakoro aga na ni, ambakoro Chrétien ayeke mû peko ti tapande ti Caleb, zo ti Israël so ayeke be-ta-zo na so amû lani peko ti Moïse na yando teti ngu 40. Caleb ayeke lani na ngu 79 tongana lo fâ Ngu ti Jourdain ti lï na Sese ti Zendo. Na pekoni so lo tiri bira teti ngu omene na popo ti angangu turugu ti Israël, Caleb alingbi fade ti duti gi tongaso na ti sala ye oko pëpe. Me lo sala tongaso pëpe. Na mbito pëpe, lo hunda ti tene a mû na lo ngangu kua so ayeke ti gbu ‘akodoro so ayeke kota na gbagba ti bira ayeke dä’ so ayeke na yâ ti ahoto ti Juda, mbeni ndo so azo ti Anak, so ayeke awalombe, alango dä. Na lege ti mungo maboko ti Jéhovah, Caleb ‘atomba ala legeoko tongana ti so L’Eternel atene.’ (Josué 14:9-14; 15:13, 14). Hinga so Jéhovah ayeke na mo, legeoko tongana ti so lo yeke lani na Caleb, tongana mo ngbâ ti lë lengo ti Royaume na lâ ti mbakoro ti mo. Na tongana mo ngbâ be-ta-zo, lo yeke mû na mo mbeni ndo na yâ fini sese so lo mû zendo ni.—Esaïe 40:29-31; 2 Pierre 3:13.
‘Ala maï na kugbe ti ala asi singo’
9 Ti gboto lê na ndo awakua ti Jéhovah so ayeke ambakoro so angbâ ti lë lengo, wasungo psaume ahe lani bia so: “Fade zo ti mbilimbili amaï tongana keke ti mburu; fade lo ga kota tongana keke ti cèdre ti Liban. Na lâ ti mbakoro ti ala, fade ala lë lengo, fade tome [“ala maï”, NW ] na kugbe ti ala asi singo.”—Psaume 92:13, 15.
10 Tongana nyen mo lingbi ti bata ngangu ti mo na lege ti yingo atâa ngu ti mo ague na li ni? Ye so asala si keke ti mburu angbâ pendere aninga a yeke so lo yeke wara ngu lakue. Legeoko nga, mo lingbi ti wara ngangu so alondo na angu ti tâ tënë ti Bible na mandango Tënë ti Nzapa nga na gango na yâ bungbi ti lo (Psaume 1:1-3; Jérémie 17:7, 8). Ngangu ti mo na lege ti yingo ayeke sala si mo yeke mbeni ye ti mungo maboko ti ngele ngangu teti amba ti mo Chrétien. Zia e bâ tongana nyen tënë so ayeke tâ tënë na lege ti tapande ti kangba Kota Prêtre Jehojada.
11 Jehojada ahon peut-être ngu 100 awe tongana Gbia-wali Athalie, so ayeke na nzara ti wara kota ndo, aga gbia na pekoni so lo fâ a-âta ti lo. Ye wa kangba Jehojada alingbi ti sala? Teti ngu omene, lo na wali ti lo ahonde Joas, oko héritier ti gbia so asö kuâ, na yâ ti temple. Na pekoni, na salango mbeni ye so adö bê, Jehojada ato mbela ti fa Joas, so ayeke na ngu mbasambala, tongana gbia, na a fâ Athalie.—2 Chronique 22:10-12; 23:1-3, 15, 21.
12 Teti so lo yeke zo so abata gbia, Jehojada asala kusala na ngangu ti lo ti maï tâ vorongo. Lo yä “mbele na gbia, na azo kue, si ala kue aga azo ti L’Eternel.” Na lege ti yanga so Jehojada amû, azo ni akungbi da ti Baal, nzapa ti wataka, na ala zi abalaga, ayanda nga na prêtre ti lo. A yeke nga na gbe ti fango lege ti Jehojada si Joas akiri aleke akua ti temple nga ambeni ye nde nde so abuba na tele ti temple ni. “Joas asala ye so ayeke mbilimbili na lê ti L’Eternel na lâ ti lo kue, na lege so prêtre Jehojada afa na lo.” (2 Chronique 23:11, 16-19; 24:11-14; 2 aGbia 12:2). Jehojada akui tongana lo yeke na ngu 130. A yekia lungo kuâ ti lo na mbeni lege so ayeke nde na lungo lo na popo ti agbia, teti lo “sala nzoni na azo ti Israël, na lo sala nzoni na Nzapa na da ti Nzapa nga.”—2 Chronique 24:15, 16.
13 Peut-être seni ti mo so ayeke nzoni pëpe wala ambeni ye nde azia katikati na ye so mo lingbi ti sala ti maï tâ vorongo. Atâa so ye ni ayeke tongaso, mo lingbi kamême ti “sala nzoni na Nzapa na da ti Nzapa nga.” Mo lingbi ti fa wâ ti mo teti da ti Jéhovah na lege ti yingo na guengo nga na kiringo tënë na abungbi, na mungo mbage na fango tënë tongana lege ayeke dä ti sala ni. Dutingo ndulu ti yeda na wango ti Bible nga mungo maboko ti mo na be-biani na “ngbâa be-ta-zo na ti ndara” nga na kongregation ayeke kpengba sewa ti aChrétien (Matthieu 24:45-47, NW ). Mo lingbi nga ti pusu amba ti mo wavorongo ti “ndoye azo, na [ti] sala kusala nzoni”. (aHébreu 10:24, 25; Philémon 8, 9). Nga, mo yeke duti ande ye ti nzoni teti ambeni zo tongana mo sala ye alingbi na wango so ti Paul: “A lingbi ambakoro-koli akanga nzara ti tele ti ala, ala duti na donzi, ala bi bê ti ala na lege ni; ala kpengba na mabe, na ndoye, na be-nze-pepe. Tongaso nga, a lingbi ambakoro-wali atambela tongana azo ti be-vulu, a lingbi ala kunyon zo pëpe, ala ga angbâa ti vin pëpe, na ala fa lege ti ye so ayeke nzoni.”—Tite 2:2-4.
14 A sala ngu mingi awe so mo yeke sala kusala tongana ancien ti kongregation? Mbeni ancien ti kongregation so aninga na kua ni amû wango so: “Duti ndulu ti sala kua na ndara so mo wara tongana ngu ti mo ayeke gue na li ni. Mû kungba na ambeni zo, na kangbi hingango ye ti mo na azo so ayeke ndulu ti manda ye . . . Gi ti bâ akode nga na alengo so azo ayeke na ni, na mû maboko na ala ti maï ni. Leke aye teti kekereke.” (Deutéronome 3:27, 28). Tâ nzara ti mo teti kusala ti fango nzo tënë ti Royaume ayeke ga ande na adeba nzoni na ambeni zo ti sewa ti e ti aChrétien.
“Fa na gigi L’Eternel ayeke mbilimbili”
15 Awakua ti Nzapa so ayeke ambakoro ayeke yô kungba ti ala na ngia “ti fa na gigi L’Eternel ayeke mbilimbili”. Tongana mo yeke mbeni mbakoro Chrétien, atënë na akusala ti mo alingbi ti fa na azo so ‘Jéhovah ayeke Tênë ti mo, na ye ti kirikiri ayeke na yâ Lo kete pëpe.’ (Psaume 92:16). Atâa so lo sala tënë pëpe, keke ti mburu ayeke fa akota lengo ti Wasalango ni. Me Jéhovah amû na mo matabisi ti sala tënë ti lo na azo so ayeke yeda na tâ vorongo fadeso (Deutéronome 32:7; Psaume 71:17, 18; Joël 1:2, 3). Ngbanga ti nyen a yeke kota ye ti sala tënë ti Jéhovah?
16 Na ngoi so mokonzi Josué “aga mbakoro awe, na ngu ti lo awu mingi,” lo ‘hiri azo ti Israël kue, a-ancien ti ala, abeli ti ala, ajuge ti ala, na akapita ti ala,’ na lo dabe ti ala na ndo akusala ti mbilimbili ti Nzapa. Lo tene: “Ye oko atï pëpe ti nzoye kue so L’Eternel Nzapa ti i azê na i; ye ni kue aga tâ tënë awe, mbeni tënë oko ti tënë so kue atï na sese senge pëpe.” (Josué 23:1, 2, 14). Teti mbeni ngoi, atënë so amû ngangu na yanga so azo ni amû ti ngbâ be-ta-zo. Ye oko, na peko ti kuâ ti Josué, “awagame so alondo . . . ahinga L’Eternel pëpe, wala kusala so Lo sala teti Israël. Amolenge ti Israël asala ye so ayeke sioni na lê ti L’Eternel, na ala sambela aBaal”.—aJuge 2:8-11.
17 Be-biani ti kongregation ti aChrétien ti laso aga pëpe na lege ti akpengba tënë ti yanga ti ambakoro so ayeke awakua ti Nzapa. Ye oko, mabe ti e na Jéhovah na azendo ti lo ayeke kpengba tongana e mä atënë ti yanga ti ala mveni na ndo “kota kusala” so lo sala teti azo ti lo na lâ ti nda ni so (aJuge 2:7; 2 Pierre 1:16-19). Tongana mo ga na yâ bungbi ti Jéhovah asala ngu mingi awe, mo lingbi ti dabe ti mo na ngoi so a yeke wara gi mbeni kete wungo ti awafango tënë ti Royaume na kodoro ti mo wala na ndo so mo yeke dä, wala ngoi so kusala ni atingbi lani na ngangu kangango lege. Tongana ngoi ayeke hon, mo bâ Jéhovah azi ambeni ye ti kangango lege ni na lo sala si wungo ti awafango tënë ti Royaume “ague na li ni hio”. (Esaïe 54:17; 60:22, NW ). Mo bâ zingo nda ti atâ tënë ti Bible polele, nga mo bâ guengo na li ni ti lekengo yâ ti mbage ti bungbi ti Nzapa so lê abâ (aProverbe 4:18; Esaïe 60:17). Mo yeke gi ti kpengba ambeni zo na fango na ala ye so mo hinga na ndo akusala ti mbilimbili ti Jéhovah? Ye so alingbi ti kpengba nga ti mû wâ na sewa ti aChrétien.
18 A lingbi ti tene nyen na ndo angoi so mo bâ bingo bê na ndoye nga fango lege ti Jéhovah na yâ fini ti mo mveni? (Psaume 37:25; Matthieu 6:33; 1 Pierre 5:7). Mbeni ita-wali mbakoro, so iri ti lo ayeke Martha, afa ye so lo tene lani ti kpengba azo: “Atâa ye wa asi, zia Jéhovah lâ oko pëpe. Lo yeke mû ande maboko na mo.” Wango so asala ngangu mingi na ndo Tolmina, mbeni oko ti azo so Martha amanda Bible na ala na so awara batême na yâ ti ngu 1960 ti si na ngu 1965. Tolmina adabe ti lo: “Tongana koli ti mbi akui, mbi bâ so mbi woko mingi, me atënë so asala si mbi leke na bê ti mbi ti manke mbeni bungbi oko pëpe. Na biani Jéhovah akpengba mbi ti ngbâ ti gue na li ni.” Tongana angu ayeke hon, Tolmina amû lani oko wango so na mingi ti azo so lo manda Bible na ala. Biani, na mungo atënë ti kpengba zo nga na fango peko ti akusala ti mbilimbili ti Jéhovah, mo lingbi ti sala ye mingi ti kpengba mabe ti amba ti mo Chrétien.
Jéhovah ayekia mingi ambakoro be-ta-zo
19 Sese ti laso, so ayeke na bê ti kiri singila pëpe, ayeke bâ ambakoro na nene ni pëpe (2 Timothée 3:1, 2). Fani mingi, azo ayeke dabe na ambakoro ndali ti aye so ala sala ândö ahon aye so ala yeke sala laso. Nde na so, Bible atene: “Nzapa ayeke kirikiri pëpe si Lo lingbi girisa kusala ti i, ndoye so i fa giriri teti iri ti Lo, teti i sala kusala teti azo ti be-vulu, na i de [“i ngbâ”, NW ] ti sala tongaso.” (aHébreu 6:10). Biani, Jéhovah ayeke dabe ti lo na akusala ti be-biani ti mo ti ândö. Me lo yeke yekia nga mo mingi teti ye so mo ngbâ ti sala na yâ kusala ti lo. Biani, lo yeke bâ ambakoro be-ta-zo tongana aChrétien so alë lengo, so akpengba na lege ti yingo nga angbâ ngangu: azo so gigi ti ala afa ngangu ti lo.—aPhilippien 4:13.
20 Mo yeke bâ ambakoro ti yâ ti sewa ti e ti aChrétien tongana ti so Jéhovah ayeke bâ na ala? Tongana a yeke tongaso, bê ti mo ayeke pusu mo ti fa ndoye na mbage ti ala (1 Jean 3:18). Article ti peko ayeke fa ambilimbili lege ti fa ndoye so na bingo bê na ndo aye so atia ala.
[Kete tënë na gbe ni]
a Li ti mburu oko oko alingbi ti duti na alê ni saki oko nga alingbi ti ne kilo miombe wala ahon so. Mbeni wasungo-mbeti atene so “keke [ti mburu] oko oko so alë lengo ayeke si ande na atonne use wala ota ti lê ti mburu. Mveni ti keke ni ayeke wara futa na yâ ti ngoi kue so keke ni angbâ ti lë.”
Fade mo kiri tënë tongana nyen?
• Tongana nyen ambakoro ayeke “lë lengo”?
• Ngbanga ti nyen ngangu ti ambakoro Chrétien na lege ti yingo ayeke mbeni ye ti mungo maboko ti ngele ngangu?
• Tongana nyen ambakoro alingbi “ti fa na gigi L’Eternel ayeke mbilimbili”?
• Ngbanga ti nyen Jéhovah ayekia mingi awakua ti lo so asala na lo a ninga?
[Ahundango tënë ti manda na ye]
1. Azo mingi ayeke bâ ambakoro tongana nyen?
2. (a) Tongana nyen Jéhovah ayeke bâ awakua be-ta-zo ti lo so ayeke ambakoro? (b) Fango peko ti ye wa so adë bê e wara na Psaume 92:13-16?
3. (a) Ngbanga ti nyen a haka azo ti mbilimbili na akeke ti mburu? (b) Tongana nyen ambakoro alingbi ti ‘lë lengo na lâ ti mbakoro ti ala’?
4, 5. (a) Kpengba lengo wa alingbi aChrétien alë ni? (b) Fa atapande ti ambakoro ti yâ ti Bible so alë “lengo ti yanga”.
6. Na lege wa Jéhovah ayeke sala kusala na “ambakoro-koli” ti fa tënë na iri ti lo na lâ ti nda ni so?
7. Mû tapande ti fa tongana nyen ambakoro angbâ ti lë lengo ti Royaume atâa so ngangu ti ala ayeke mingi pëpe.
8. Tongana nyen mbakoro Caleb afa na gigi ziango bê kue na Jéhovah? Tongana nyen ambakoro Chrétien alingbi ti mû tapande ti lo?
9, 10. Tongana nyen ambakoro Chrétien ayeke ngbâ ngangu na yâ mabe na ayeke bata ngangu ti ala na lege ti yingo? (Bâ “Lege so ala ngbâ ti kpengba na yâ mabe” na lembeti 13.)
11, 12. (a) Kpengba ye wa Jehojada asala na yâ mbaï ti royaume ti Juda? (b) Tongana nyen Jehojada asala kusala na ngangu ti lo ti maï tâ vorongo?
13. Tongana nyen ambakoro Chrétien alingbi ti ‘sala nzoni na Nzapa nga na da ti lo’?
14. Ye wa asurveillant Chrétien so aninga na kua ni alingbi ti sala ti maï tâ vorongo?
15. Tongana nyen ambakoro Chrétien ayeke “fa na gigi L’Eternel ayeke mbilimbili”?
16. Tapande wa na yâ Bible afa nene ti ‘fango na gigi so Jéhovah ayeke mbilimbili’?
17. Tongana nyen Jéhovah asala ye na mbage ti azo ti lo na ngoi ti laso?
18. (a) Mû tapande ti fa so ‘fango na azo so Jéhovah ayeke mbilimbili’ ayeke sala ngangu na ndo zo a ninga. (b) Tongana nyen mo mveni mo bâ so Jéhovah asala ye mbilimbili?
19, 20. (a) Jéhovah ayeke bâ akusala ti awakua ti lo so ayeke ambakoro tongana nyen? (b) Article ti peko ayeke fa ye wa?
[Tënë na lembeti 13]
Lege so ala ngbâ ti kpengba na yâ mabe
Ye wa amû maboko na ala so aga Chrétien aninga awe ti ngbâ ti kpengba na yâ mabe na ti bata ngangu ti ala na lege ti yingo? Bâ ye so ambeni na popo ti ala atene:
“Dikongo aversê so agboto lê na ndo songo ti e na Jéhovah ayeke tâ kota ye. Mingi ni na bï, mbi yeke diko peko ti Psaume 23 na 91.”—Olive, so awara batême na ngu 1930.
“Mbi yeke sala kue ti duti dä na ti dengi mê nzoni na diskur ti batême oko oko kue, na bango ni tongana diskur ti batême ti mbi mveni. Batango lakue na li mungo tele ti mbi na Nzapa ayeke mbeni kpengba kapa na yâ ngbango be-ta-zo.”—Harry, so awara batême na ngu 1946.
“Ti sambela lâ oko oko ayeke kota ye: E hunda lakue na Jéhovah mungo maboko, batango ndo nga na deba nzoni ti lo, ‘na bingo bê ti e na lo na yâ alege ti e kue.’ ” (aProverbe 3:5, 6).—Antônio, so awara batême na ngu 1951.
“Mango aye so asi na ala so angbâ ti sala na Jéhovah be-ta-zo teti angu mingi akiri akpengba lekengo na bê ti mbi ti ngbâ be-ta-zo nga be-biani na lo.”—Joan, so awara batême na ngu 1954.
“A yeke kota ye ti bi bê ti mo pëpe so mo yeke kota. Ye kue so e yeke na ni ayeke ndali ti nzobe ti Nzapa so e lingbi na ni pëpe.
Dutingo na bibe so ayeke sala si e ngbâ ti bâ ndo na mbage ti mbilimbili ndo so e lingbi ti wara kobe ti yingo so e yeke na bezoin ni ti gbu ngangu juska na nda ni.”—Arlene, so awara batême na ngu 1954.
[Foto na lembeti 11]
Ambakoro ayeke lë anzoni lengo ti Royaume
[Foto na lembeti 14]
Ngangu ti ambakoro na lege ti yingo ayeke mbeni ye ti mungo maboko ti ngele ngangu