MUYIGE OBUYEMERE BWABO | YONATANI
“Ntaco Cakarhuma Yehova Arhahimira Abantu Bage”
Orhanye ikambi ly’abasoda liyunjwire omu bulambo. Abasoda b’Abafilistini banabona akantu kashagalwire; balume babirhi ba Israheli bayimanzire embere z’ako kambi. Abo basoda banabalola n’okubagayaguza, barhaciyumve nk’abarhezirwe. Hagezire nsiku nyinji Abafilistini bali barhegeka aba Israheli. Ciru barhakarhyazize ebikolanwa byabo by’okuhinga buzira kuhûna abashombanyi babo oburhabale. Abasoda ba Israheli barhagwerhe bikolanwa binji by’okulwa ivita. Banali babirhi bone! Na ciru akaba bakabire bagwerhe ebikolanwa, mazibu gahi gakabahikire? Abafilistini bababwira n’izu ly’obucibone ntya: “Muyishe eno munda rhwamubwira akantu,” erhi isomo lilebe!—1 Samweli 13:19-23; 14:11, 12.
Kobinali, isomo lyakahâbirwe, cikone Abafilistini bo balihâbirwe. Abo ba Israheli babirhi basokêra mw’obo bulambo, babarhaluka banarhondera bayegera emunda ako kambi kâli. Kurhâli kulembu okuyandagala mw’obo bulambo, na ntyo bayisha bayandala n’amaboko n’amagulu, cikone bagendekera balambagira oku mabuye, bayerekera ebw’ako kambi! (1 Samweli 14:13) Go mango Abafilistini bakabwine oku omulume wâli barhêra agwerhe ebikolanwa by’okulwa ivita, ananali n’omuntu wakag’imulanga. Ka kobinali al’ilonzize okurhêra akambi koshi n’obu al’ilusîbwe na muntu muguma yene? K’oyo mulume ali musirhe?
Nanga, arhal’imusirhe, agwerhe obuyemere. Oyo mulume akag’ihamagalwa Yonatani, n’emyanzi eganirire akalamo kage yanayigiriza Abakristu ba buno bintu binji. Ciru akaba rhurhalwa ivita, olwiganyo lwa Yonatani lwanarhuyigiriza binji okubiyerekire oburhwali, obwishekerezi n’okurhaba bakucikaliza lyo rhuba n’obuyemere bw’okunali.—Izaya 2:4; Mateyo 26:51, 52.
Mwana Mwishwekerezi na Ntwali ya Musoda
Lyo rhuhugûkwa bulya gurhi Yonatani arhêraga ako kambi, rhushinganine rhurhang’iganirira okubiyerekire akalamo kage ka mîra. Yonatani ye wali nfula ya Saulu, mwami murhanzi w’omu Israheli. Erhi Saulu ashîgwa amavurha ly’aba mwami, Yonatani alikola muntu mukulu, nkaba alikola agwerhe hofi myaka 20 erhi kulusha. Bibonekine oku âli mwîra w’ishe bwenene, n’ishe anakag’imubwira ihwe lyage. Ago mango, Yonatani al’imanyire oku ishe aba mulwi mukulu w’amavita, w’iranga linja na ntwali ya mulume, n’akantu k’obulagirire bwenene, ishe ali mulume wagwerhe amorhere minja, kwa lwiganyo, obuyemere n’obwirhohye. K’okuderha oku Yonatani al’ihugûsirwe bulya gurhi Yehova acishogaga Saulu oku abe mwami. Ciru n’omulebi Samweli adesire oku ntawundi muntu wali aka Saulu omu cihugo coshi!—1 Samweli 9:1, 2, 21; 10:20-24; 20:2.
Yonatani aciyumvirhe oku ahabirwe olukengwa n’ishe lw’okulwisa abashombanyi ba Yehova. Ago mavita garhal’ishushine n’amavita abantu balwa ene. Yehova ali acishozire ishanja ly’aba Israheli oku bo bantu bage, cikone lyakag’irhêrwa n’amashanja gakag’iharamya rhunnâmahanga rhw’obunywesi. Bulya Abafilistini balirhegesirwe n’okuharamya rhunnâmahanga rhw’obunywesi, kwa lwiganyo nka Dagoni, oko kwakagirhuma babonerera Abakozi ba Nnâmahanga, banakag‘ilonza okubayukiriza.
K’okuderha oku abalume bali aka Yonatani, bakag’ibona okulwa oku ciri cerekane c’okuba mwishwekerezi kuli Yehova Nnâmahanga. Yehova agisha obushiru bwa Yonatani. Kasanzi kasungunu enyuma za Saulu okuba mwami, aha omugala Yonatani basoda 1 000 ayimangira, lyo baj’irhêra abasoda b’Abafilistini bali e Gibeya. Ciru akaba abo balume barhagwerhe bikolanwa binji by’okulwa ivita, Yonatani ahima er’ivita, kugerera oburhabale bwa Yehova. Abafilistini bahiga okugusha haguma omurhwe gwabo gw’abasoda lyo balwisa Yonatani n’abasoda bage. Basoda banji ba Saulu bal’iyobohire. Baguma na baguma balibirha bagend’icifulika, n’abandi barhenga omu kambi kabo! Cikone Yonatani agendekera aba n’oburhwali.—1 Samweli 13:2-7; 14:21.
Rhucib’iganirira ebyabire muli lulya lusiku rhwaganiriraga oku murhondero gw’ogu mwanzi. Yonatani ahiga okugend’ilwa ivita analusibwe n’olya musoda wakag’imulanga. Erhi bali hofi n’ikambi ly’Abafilistini lyali e Mikimasi, Yonatani abwira oyo wakag’imulanga emihigo agwerhe. Amubwira oku erhi Abafilistini bakayish’ibabona buzinda baderhe erhi; musokere eno, oko kwayish’irhuyereka oku Yehova anabahizire omu maboko girhu. Oyo mulume wakag’imulanga ayemera buzira kurhindira, nkaba ali amahâbwa omurhima kugerera enderho Yonatani ali amamubwira erhi aderha ntya: “Ntaco cakarhuma Nyamuzinda arhahimira abantu bage omu kukolesa bantu banji erhi basungunu.” (1 Samweli 14:6-10, NWT) Bici alonzagya okuderha?
Kobinali Yonatani al’imanyire Nyamuzinda wage bwinja. Al’imanyire oku omu mango gagerega, Yehova arhabire abakozi bage bahima abashombanyi babo bâli banji kubalusha. Hali amango akag’ikolesa ciru mukozi wage muguma ly’abakozi bage bahima abashombanyi babo. (Abaciranuzi 3:31; 4:1-23; 16:23-30) K’okuderha oku Yonatani al’imanyire oku akantu k’obulagirire gurhali mubalè gw’abantu erhi gwa bikolanwa b’ivita abakozi ba Nnâmahanga bagwerhe, ci kwali kuba n’obuyemere. Obuyemere bwarhuma Yonatani aleka Yehova ahige erhi ye n’olya wakag’imulanga bashinganine baj’irhêra akambi k’abashombanyi babo, acishoga ecimanyiso cakabayeresire oku Yehova ayemire oku bajire ntyo. Erhi bayus’ibona oku Yehova anayemire, Yonatani aba n’oburhwali bw’okugend’ilwisa abo bashombanyi.
Rhuganirire bigabi bibirhi obuyemere bwa Yonatani bwal’iyimangireko. Burhangiriza, al’ikenzire Nnâmahanga wage, Yehova. Al’imanyire oku ciru ankaba Ogala Byoshi arhalagiriri oku bantu banji ly’ahikiriza emihigo yage, cikone anagishe bene bantu bishwekerezi bali bamukolera. (2 Enganîro 16:9) Bwa kabirhi, embere Yonatani ajilwa, alonza ecimanyiso ciyerekine oku Yehova ayish’imurhabala. Ene, rhurhalagiriri oku cimanyiso cago-cago lyo rhuyemera n’obwalagale oku Yehova ayemire emihigo yirhu. Rhugwerhe Akanwa ka Nnâmahanga koshi, k’okuderha oku rhugwerhe byoshi rhulagirireko lyo rhuhugûkwa obulonza bwa Nnâmahanga buli buhi omu kanga kalebe. (2 Timoteyo 3:16, 17) Ka rhunasome Ebibliya embere rhurhôle emihigo y’obulagirire? Erhi akaba rhunajire ntyo, rhunabe erhi rhuyizire olwiganyo lwa Yonatani omu kuyerekana oku obulonza bwa Nnâmahanga bo bw’obulagirire omu kalamo kirhu.
Abo balume babirhi basôka duba-duba, bayerekera ebw’ako kambi. Abafilistini bahugûkwa oku bamarhêrwa, barhuma abasoda baj’ilwisa Yonatani n’olya wakag’imulanga. Abafilistini bo bali banji, na kandi bo bali enyanya, k’okuderha oku bakabulabuzize abo balume bombi. Cikone Yonatani abaniga muguma oku wundi. Olya mulume wakag’imulanga, ayisha abaniguza. Erhi balambagira buliri busungunu bone, bahikira aha baniga bantu 20. Ogo mwanzi gucibir’iderha ntya: “Oboba bwazuka omu lugerero [kambi], omu lugo, kuguma n’omu karhî k’olubaga lwoshi; abali okw’icimbi nabo bajuguma, ciru n’ezali ntwali zageramwo ogwa nyegenye, idaho lyageramwo omusisi: Barhûngwa n’oboba bwa Nyamuzinda.”—1 Samweli 14:15.
Yonatani haguma n’owakag’imulanga, bombi balwisa ehitu hy’abasoda
Ye haguma n’abalume bage babonera kuli ebyakagijirwa. Okucibona ba busha n’oboba bwayunjula egarhi k’Abafilistini kuhika barhondera okulwisanya bone nnanene! (1 Samweli 14:16, 20) Aba Israheli baciha oburhwali bagendi bashambulira, nkaba omu kurhôla amatumu g’Abafilistini bali bafîre. Olo lusiku Yehova aha olubaga lwage obuhimi bunene bwenene. Na kurhenga ako kasanzi kinja bwenene, Yehova arhashanjaga. Aka Yonatani n’owakag’imulanga, rhujira obuyemere muli Yehova, rhurhakanaciganya ecarhumaga rhwacishoga ntyo.—Malakiya 3:6; Abaroma 10:11.
“Kugerera Oburhabale bwa Yehova ly’Akozire”
Kuli Saulu, obo buhimi burhali bwinja, nk’oku bwali bwinja kuli Yonatani. Saulu ali anajijire amagosa madarhi bwenene. Abula bukenga omulêbi Samweli Yehova ali hizireho oku yekwanine okuhâna enterekêro bulya ali Mulawi. Erhi Samweli ayisha, abwira Saulu oku bulya arharhumikire, obwami bwage burhajira nsiku. Buzinda erhi Saulu arhuma abalume bage okw’ivita, buzira kumanya abagasha ntya embere bagende: “Mâshi abe buligo owankaderha mpu ahira akalyo ekanwa kuhika bijinge, embere nani nciholere omukuniguza abanzi (abashombanyi) bani!”—1 Samweli 13:10-14; 14:24.
Enderho za Saulu ziyerekine oku ali ashanjire bwenene. Ka omuntu mwirhohye wagwerhe ehali nyinja y’ekiroho ashanjire n’okuba muntu waciburi omu kucilongeza olukengwa? Yehova arhaderhaga oku ezo ntwali z’abasoda zihâbwe irhegeko lya ntyo lirhali lyalu gero. Gurhi rhwakaderha lugenda ezi nderho za Saulu, “embere nani nciholere omukuniguza abanzi (abashombanyi) bani? K’ezo nderho ziyerekine oku obuhimi bwakabire bwage? K’ali erhi ayibagîre oku ehaki ya Yehova yo yali ya bulagirire bwenene ci arhali irala lyage okucihôla, olukengwa erhi obuhimi?
Yonatani arhamanyaga oko kucigasha kw’ishe kurhalishinganine. Okubona elyo ivita lidarhi lyalimurhamize, Yonatani ashosha akarhi kage omu muhombo na buzinda alabula oku bûci, ho n’aho acibiyumva emisi. Muli ako kasanzi, muntu mulebe amubwira okw’ishe anali erhi ahanzize okulya. Yonatani anacishuza erhi: “Larha amashereza ecihugo. Ka murhabwini oku amasu gani gakola magumaguma bulya namalya hitya kuli obu bûci! Aye! Olubaga lucilyaga ene oku munyage rhwanyagaga abashombanyi, kw’okuhimwa kw’Abafilistini kurhali kwaba kunene mw’olu lusiku?” (1 Samweli 14:25-30) Adesire okuli. Yonatani ali mwana mwishwekerezi, cikoki obwishwekerezi bwage burhamuhûsagya. Arhayemeraga buzira kurhanya oku ngasi kantu ishe anadesire n’okujira, n’ezo ntanya z’olugero zakarhuma akengwa n’abandi bantu.
Erhi Saulu amanya oku Yonatani arharhumikire omwigasho gwage, Saulu arhayemeraga oku irhegeko lyage lyali lyabuhwinja, Lubero n’oko agendekera arhanya oku omugala alishinganine afê. Yonatani arhacihaliraga erhi kulonza okuhûna ababalirwe. Lolaga ishuzo lyage linja bwenene. Amubwira ntya buzira kucihalira: ‘Niono ncîrheganyize oku nyirhwe.’ Ciru akaba ntyo, aba Israheli basambira Yonatani omu kuderha ntya: “Kurhigi Yonatani akafâ ye na muntu orhumire Israheli ahashihima okungan’aha? Mpu okwola rhweshi rhukulahire. Aganze Nyamubaho! [Yehova, NWT] Okw’irhwe lyage kurhaguguke ciru n’oluviri luguma bulya boshi na Nyamubaho [Yehova, NWT] bakolaga ene.” Gurhi byabîre? Saulu ayumvirhiza ezo nderho. Eyo myanzi eyushwire ntya: “Ntyo kw’olubaga lwafumizemwo Yonatani arhacifaga.”—1 Samweli 14:43-45.
‘Niono ncîrheganyize oku nyirhwe.’
Kugerera oburhwali, obushiru n’omurhima gw’okucihâna, Yonatani acijirira izino. Erhi aba ali omu mazibu, oborhere bwage bwamuhalira. Kuli kwinja nirhu okucijirira izino erhi borhere bwinja lusiku oku lundi. Ebibliya erhubwizire oku izino linja liba lyabulagirire bwenene. (Omuhanûzi 7:1) Erhi akaba aka Yonatani, rhucihanganyire okucijirira izino linja haguma na Yehova, izino lirhu gwanaba muhako gwa ngulo ndarhi.
Omwizimya Gwagendekera Gwayushûka
Ciru akaba amagosa ga Saulu, Yonatani agendekîre alwa haguma naye n’obwishwekerezi myaka minji. Rhwanarhanya gurhi agayire erhi abona ishe egendekire aba n’omurhima gw’okurharhumikira n’ogw’eciburi. Omwizimya munji gwaja muli ishe, na Yonatani arhahashaga okuguhanza.
Amazibu gayushûka erhi Yehova aha Saulu omukolo gw’okucilwisa aba Amaleki, bantu b’omu mango ga Musa bakagijira amaligo kuhika Yehova aleba oku elyo ishanja lyoshi lyasherera. (Olubungo 17:14) Saulu abwirwa oku ashereze ebishwekwa byabyo byoshi n’okuniga mwami wabo ohamagalwa Agagi. Saulu ahima elyo ivita. Na buzira karhinda, nk’oku anayorheraga, Yonatani alwa n’oburhwali aha burhambi bw’ishe. Cikoki Saulu abula bukenga irhegeko lya Yehova, aleka Agagi, arhamunigaga, ci arhôla obuhirhi n’ebishwekwa. Omulebi Samweli atangaza amalipizi mazinda Yehova alirheganyîze Saulu: “Bulya wagayaguzize akanwa ka Nyamubaho [Yehova, NWT], naye akola akukazire omu bwami.”—1 Samweli 15:2, 3, 9, 10, 23.
Kasanzi kasungunu embere z’aho, Yehova akula iroho lyage litagatifu kuli Saulu. Okubona arhacigwerhe eyo misi y’obuzigire ya Yehova, Saulu arhondera aba wakuhinduka-hinduka oku akagiciyumva, arhondera aba mukali, waburhe bunji na waboba bunji burhalusize olugero. Byaba nka kuno iroho libi lyanarhozire enafasi y’iroho linja kurhenga emwa Nnâmahanga. (1 Samweli 16:14; 18:10-12) Bibonekine oku Yonatani agaya okubona ishe wagwerhe amorhere minja amashanja bwenene. Ciru akaba ntyo, Yonatani arhalekaga okukolera Yehova n’obwishwekerezi ciru n’ehitya. Alunzire ishe okuboko oku akanahashire koshi, na ciru kasanzi kalebe amuganiza buzibu-zibu, cikoki ensiku zoshi Yonatani akagisegeza obwenge bwage kuli Yehova, Nnâmahanga wage n’Ishe orhashanja.—1 Samweli 19:4, 5.
K’okola obwine omuntu ozigira, nkaba anaba muntu w’omulala gwawe okola ali washanja n’okuba mubi bunyi-bunyi? Oko kwanalerha malumwa manji. Olwiganyo lwa Yonatani lukukengezize enderho z’omwandisi w’Ennanga wayandikaga: “Ciru nyama na larha bakandekerera, Nnâmahanga [Yehova, NWT] yehe arhakandeka.” (Ennanga 27:10) Yehova aba mwishwekerezi. Akubagalira n’okuba Mubusi mwinja bwenene kulusha oku wakarhanya, ciru bene bantu barhaba bikubagirwa bakajira ebintu by’okukuvuna omurhima erhi kurhuma waciyumva wabusha.
Nkaba Yonatani afulwire oku Yehova alilonzize okunyaga ishe Saulu obwami. Gurhi Yonatani amukolire? K’ahikîre okucidosa yehe ali mwami wa gurhi? K’acirilangalire oku anakubula magosa maguma na maguma g’ishe, n’okulekera abantu olwiganyo lwinja lw’omwami mwishwekerezi na wakurhumikira? Rhurhamanyiri bwinja gurhi entanya zamuli ekandalala zali ziyosire, rhumanyire kone oku ebi bintu birhakahikirire. K’oko kulonzize okuderha oku Yehova alekerire oyo mulume mwishwekerezi? Buzira karhinda nanga, lubero n’oko okolesize Yonatani ly’arhulekera olwiganyo luguma lwinja egarhi k’enyiganyo nyinja z’obwîra bwishwekerezi buba omu Bibliya! Obo bwîra bwaganirirwa omu mwanzi gukulikire lugenda Yonatani.