යෞවන අය අසති
අන්තර්ජාලය හරහා මිතුරුකම් පැවැත්වීම භයානකද?—2වෙනි කොටස
ඔබ වඩා වැදගත් ලෙස සලකන්නේ කුමක්ද? ඒ අනුව අංක යොදන්න.
․․․․․ මගේ පෞද්ගලික තොරතුරු
․․․․․ මගේ කාලය
․․․․․ මගේ හොඳ නම
․․․․․ මගේ මිත්‍රයන්
ඉහත සඳහන් දේවල් අතරින් ඔබ අංක එකට ලකුණු කළේ කුමක්ද? එය කුමක් වුවත් අන්තර්ජාලය හරහා මිතුරුකම් පැවැත්වීමේදී ඔබ පරෙස්සම් වුණේ නැත්නම් ඉහත සඳහන් සියල්ල ඔබට නැති විය හැකියි.
ෆේස්බුක් වැනි මිතුරු සමාජ වෙබ් අඩවි, අන්තර්ජාලයේම කොටසක්. ඔබ තවමත් සිටින්නේ දෙමාපියන් යටතේ නම් එවැනි වෙබ් අඩවියකට සම්බන්ධ විය යුතුද නැද්ද කියා තීරණය කළ යුත්තේ ඔවුනුයි.a (හිතෝපදේශ 6:20) ඔවුන් ඊට ඉඩ දෙන්නේ නැත්නම් එයට කීකරු වෙන්න.—එෆීස 6:1.
අනික් අතට ඔබේ දෙමාපියන් ඊට ඉඩ දෙනවා නම් ඒවායෙහි තිබෙන අනතුරුවලින් ආරක්ෂා වීමට ඔබ පියවර ගත යුතුයි. ඔබේ පෞද්ගලික තොරතුරු මෙන්ම කාලය ගැන 2011 ජූලි පිබිදෙව්! සඟරාවේ යෞවන අය අසති ලිපියේ සාකච්ඡා කළා. මෙම ලිපියෙන් සාකච්ඡා කරන්නේ ඔබේ හොඳ නම ආරක්ෂා කරගැනීම සහ මිතුරන් ගැනයි.
ඔබේ හොඳ නම
ඔබේ හොඳ නම ආරක්ෂා කරගැනීමට නම් අන් අයට ඔබ ගැන වැරදි හැඟීමක් ඇති වීමට ඉඩ නොදිය යුතුයි. උදාහරණයකට ඔබ අලුත් වාහනයක් මිල දී ගත්තා කියා සිතන්න. ඔබේ වාහනේ කුඩා සීරීමක්වත් ඇති වෙනවාට ඔබ කැමති නැහැ. නමුත් ඔබේ නොසැලකිල්ල නිසා සිදු වන අනතුරකින් ඔබේ වාහනයට විශාල හානියක් සිදු වුණොත් ඔබට ඒ ගැන කෙසේ හැඟෙයිද?
ඔබේ හොඳ නමත් අලුත් වාහනයක් හා සමානයි. මිතුරු සමාජ වෙබ් අඩවි භාවිත කිරීමේදී ඔබ නොසැලකිලිමත් වුණොත් ඔබේ හොඳ නමට සිදු වන්නේද ඒ හා සමාන දෙයක්. යෞවනියක් වන කාරා මෙවැනි දෙයක් පැවසුවා. “හිතන්නේ බලන්නේ නැතුව වෙබ් පිටුවට දාන පින්තූරයකින් හෝ අදහසකින් වුණත් කෙනෙකුගේ හොඳ නමට කැළලක් ඇති වෙන්න පුළුවන්.” පහත සඳහන් කරුණු දෙක ගැන සැලකිලිමත් වෙන්න.
● ඔබේ ඡායාරූප. බයිබලයේ පවසන්නේ “ජනයා අතරෙහි දිගටම යහපත් ලෙස හැසිරෙන්න” කියායි.—1 පේතෘස් 2:12. වෙනත් කෙනෙකුගේ වෙබ් පිටුවේ ඔබ දැක තිබෙන්නේ මොන වගේ ඡායාරූපද?
“මම ගෞරවයෙන් සැලකුව සමහර අයගේ පින්තූර දිහා බලනකොට ඒගොල්ලන් ඉන්නේ හරියට වෙරි වෙලා වගෙයි.”—ඇනා, අවුරුදු 19යි.
“සමහර ගෑනු ළමයි පින්තූර දාලා තියෙන්නේ ඒගොල්ලන්ගේ ඇඟපත පෙන්නන්නයි. ඒවා බලනකොට ඇත්තටම ඒ පින්තූරවල ඉන්නේ ඒගොල්ලන්ද කියලා හිතෙනවා.”—කාරා, අවුරුදු 19යි.
එසේ (1) බීමත්ව සිටින ආකාරයට හෝ (2) හැඟීම් අවුස්සන ආකාරයට ගත් ඡායාරූපයක් දකින විට එම තැනැත්තා ගැන ඔබ පැමිණෙන්නේ කුමන නිගමනයකටද?
1 ․․․․․
2 ․․․․․
● වෙබ් පිටුවේ පළ කරන අදහස්. “ඔබේ මුවින් කිසි අසභ්‍ය වචනයක් පිට වීමට ඉඩ නොදෙන්න” කියා බයිබලයේ පවසනවා. (එෆීස 4:29) නමුත් පහත් භාෂාව, ඕපාදූප, හා අසභ්‍ය දේවල් පහසුවෙන්ම හුවමාරු කරගත හැකි ප්‍රබල මාධ්‍යයක් බවට අද මිතුරු සමාජ වෙබ් අඩවි පත් වී තිබෙනවා.
“හුඟක් අය අසභ්‍ය දේවල් කතා නොකළාට ඒගොල්ලන්ගේ වෙබ් පිටුවට ඒවා දානවා. ඒගොල්ලෝ හිතන්නේ කියන දේ තරම් ලියන දේ නරක නැහැ කියලයි.”—ඩෑනියෙල්, අවුරුදු 19යි.
ඔබ සිතන ආකාරයට, කෙනෙකු සමඟ කෙළින් කතා කිරීමට අකමැති දෙයක් වෙබ් පිටුවක ලියන්න සමහර අය පෙලඹෙන්නේ ඇයි?
․․․․․
ඔබේ වෙබ් පිටුවේ දමන ඡායාරූප හා අදහස් ඔබට යම් නරක බලපෑමක් ඇති කළ හැකිද? ඔව්. දහනව හැවිරිදි ජේන් පවසන දේ බලන්න. “රැකියා ආයතනවල ප්‍රධානීන් අයැදුම්කරුවෙකුට රැකියාවක් දෙන්න කලින් ඒ අයගේ මිතුරු සමාජ වෙබ් පිටුවත් පරීක්ෂා කරනවා. අයැදුම්කරු මොන වගේ කෙනෙක්ද කියලා තීරණය කරන්නේ ඒ අනුවයි. ඒ නිසා අපිත් නිතරම ඒ ගැන කතා වෙනවා.”
ආචාර්යය බී. ජේ. ෆොග් මෙසේ පැවසුවා. “කෙනෙකුව රැකියාවකට තෝරාගන්න කලින් මම ඔහුගේ වෙබ් පිටුව බලනවා. ඒකේ නුසුදුසු දේවල් තියෙනවා නම් මම ඒ කෙනාව තෝරාගන්නේ නැහැ. මම කැමති හරි වැරැද්ද හඳුනාගන්න පුළුවන් බුද්ධිමත් අය මගේ ආයතනයේ වැඩ කරනවාටයි.”—Facebook for Parents.
ඔබ, ඔබේ වෙබ් පිටුවේ පළ කරන ඡායාරූප හා අදහස් ඔබේ පවුලේ අයටත් මිතුරන්ටත් බලපාන බව මතක තබාගන්න. ඒ නිසා ‘කිසිවෙකුටවත් අප නිසා අපහසුතාවකට ලක් වෙන්න ඉඩ තබන්න’ එපා.—2 කොරින්ති 6:3; 1 පේතෘස් 3:16.
ඔබට කළ හැකි දේ
පහත සඳහන් ප්‍රශ්නය ඔබෙන්ම අසාගන්න. ‘මගේ වෙබ් පිටුවේ දාලා තියෙන ඡායාරූප මගේ දෙමාපියන්, ගුරුවරුන් හෝ රැකියා ආයතනයේ ප්‍රධානියා දැක්කොත් මට ඒ ගැන ලැජ්ජා හිතෙයිද?’ ඔබේ පිළිතුර ‘ඔව්’ නම් ඉන් අදහස් කරන්නේ ඔබ වහාම යම් වෙනස්කම් කළ යුතු බවයි. විසිඑක් හැවිරිදි කේට්ද එම වෙනස්කම් කළා. ඇය මෙසේ පවසනවා. “වෙබ් පිටුවේ දාලා තිබුණු මගේ ඡායාරූප අපේ සභාවේ වගකීම් දරන සහෝදරයෙක් දැකලා එයා ඒ ගැන මාත් එක්ක කතා කළා. එයා එහෙම කළේ මගේ හොඳ නමට යම් හානියක් වෙන්න ඉඩ තිබුණු නිසයි. මම ඒ ගැන ඔහුට ස්තුති කරනවා.”
ඒ වගේම අන් අය ඔබේ වෙබ් පිටුවේ පළ කරන අදහස් ගැනද පරෙස්සම් වෙන්න. ‘මෝඩ කතා හෝ අසභ්‍ය විහිළුවලට’ කිසිම ඉඩක් තබන්න එපා. (එෆීස 5:3, 4) කලින් සඳහන් කළ ජේන් පවසන්නේ මෙයයි. “සමහර අය නරක වචන වගේම දෙපැත්ත කැපෙන අදහසුත් වෙබ් පිටුවේ දානවා. ඒක දැම්මේ වෙන කෙනෙක් වුණාට දාලා තියෙන්නේ මගේ වෙබ් පිටුවටයි. එහෙම වුණාම කෙනෙක් වැරදි විදිහට හිතන්නේ මං ගැනයි.”
ඔබේ වෙබ් පිටුවේ පළ කරන ඡායාරූප හා අදහස් සම්බන්ධයෙන් ඔබ තබාගැනීමට බලාපොරොත්තු වන සීමාවන් පහත ලියන්න.
․․․․․
ඔබේ මිත්‍රයන්
ඔබේ හොඳ නම අලුත් වාහනයකට අපි සමාන කළා ඔබට මතක ඇති. දැන් මෙසේ සිතන්න. පාරේ යන ඕනෑම කෙනෙකුව ඔබ ඔබේ වාහනයේ රැගෙන යන්න කැමතිද? නැහැ. ඔබ ගෙන යන්නේ ඔබ හොඳින් හඳුනන මිත්‍රයන්ව පමණයි. ඔබේ වෙබ් පිටුවට මිතුරන්ව ඇතුළත් කරගැනීමත් ඒ හා සමානයි.
“සමහර අයට ඕනේ යාළුවන් වැඩි කරගන්නයි. ඒ නිසා ඕනෑම කෙනෙකුව යාළුවන් විදිහට එකතු කරගන්නවා.”—නයේෂා, අවුරුදු 16යි.
“පරණ යාළුවන් නැවත අපිත් එක්ක සම්බන්ධ වෙන්න උත්සාහ කරනවා වෙන්න පුළුවන්. ඒත් සමහර අය ආපහු යාළුවෝ කරගන්න තරම් සුදුසු නැහැ.”—එලන්, අවුරුදු 25යි.
ඔබට කළ හැකි දේ
යෝජනාවක්: ඔබේ වෙබ් පිටුවේ මිතුරන්ගේ ලැයිස්තුවට ඇතුළත් කර තිබෙන්නේ කාවද කියා බලා, ඒ එක් එක් කෙනා සම්බන්ධයෙන් පහත ප්‍රශ්න ඔබෙන්ම අසාගන්න.
1. මේ පුද්ගලයා ඇත්තටම මොන වගේ කෙනෙක්ද කියලා මම දන්නවාද?
2. මේ පුද්ගලයාගේ ඡායාරූප හා අදහස් මොන වගේද?
3. මේ පුද්ගලයාව මිත්‍රයෙක් කරගැනීමෙන් මට නරක බලපෑමක් ඇති වෙයිද?
“හැම මාසයකම වගේ යාළුවන් ලැයිස්තුව මම පරීක්ෂා කරනවා. කෙනෙක් ආශ්‍රය කරන්න එච්චර හොඳ නැහැ කියලා හරි, මම එයාව එච්චර අඳුරන්නේ නැහැ කියලා හරි මට හිතුණොත් මම එයාව අයින් කරනවා.”—ඉවෑනා, අවුරුදු 17යි.
යෝජනාවක්: මිතුරන් ලෙස ඔබ පිළිගන්නේ මොන වගේ අයවද යන්න ගැන ඔබ ඔබටම සීමා දමාගන්න. (1 කොරින්ති 15:33) යෞවනියක් වන ලියෑන් එවැනි දෙයක් කළා. “මගේ ප්‍රතිපත්තිය මේකයි. මම කෙනෙක්ව අඳුරන්නේ නැත්නම් එයාව යාළුවෙක් කරගන්නේ නැහැ. ඒ වගේම යම් කෙනෙකුගේ වෙබ් පිටුවේ නුසුදුසුයි කියලා මට හිතෙන දෙයක් තිබුණොත් මම එයාව මගේ ලැයිස්තුවෙන් අයින් කරනවා. ආපහු කවදාවත් ලැයිස්තුවට ඇතුළත් කරගන්නෙත් නැහැ.”
“මට ආරාධනා කරන හැම කෙනෙක්වම මම මගේ යාළුවන්ගේ ලැයිස්තුවට එකතු කරගන්නේ නැහැ. ඒක හරිම භයානක වැඩක්.”—එරින්, අවුරුදු 21යි.
“මම ඉස්කෝලේ යන කාලයේ හිටිය ළමයි වගයක් මට ඒගොල්ලන්ගේ යාළුවෙක් වෙන්න කියලා ආරාධනා කළා. නමුත් මම ඒක පිළිගත්තේ නැහැ. ඒ කාලයේදී මම ඒගොල්ලන්ගෙන් අයින් වෙලා හිටියේ බොහොම අමාරුවෙන්. එහෙනම් දැන් ආපහු යාළු වෙන්නේ මොකටද?”—ඇලෙක්ස්, අවුරුදු 21යි.
මිතුරන් තෝරාගැනීමේදී ඔබ තබාගන්නා සීමා මොනවාද?
․․․․․
[පාදසටහන]
a යම් වෙබ් අඩවියක් පාවිච්චි කළ යුතුද නැද්ද කියා පිබිදෙව්! සඟරාව පවසන්නේ නැහැ. අන්තර්ජාලය පාවිච්චි කරනවා නම් බයිබල් ප්‍රතිපත්ති නොකැඩෙන ලෙසට වගබලා ගන්න.—1 තිමෝති 1:5, 19.
[10වන පිටුවේ වාක්‍ය කණ්ඩය]
“වස්තු සම්භාරයක් තිබීමට වඩා වටින්නේ හොඳ නමක් ඇතුව සිටීමයි. හොඳ නමක් දිනාගැනීම රන් රිදීවලටත් වඩා වටින්නේය.”—හිතෝපදේශ 22:1
[12වන පිටුවේ කොටුව]
දෙමාපියන්ගෙන් අසන්න
වර්ෂ 2011 ජූලි පිබිදෙව්! කලාපයේ “යෞවන අය අසති” ලිපිය හා මේ ලිපිය ඔබේ දෙමාපියන් සමඟ සාකච්ඡා කරන්න. අන්තර්ජාලය භාවිත කිරීමේදී එය ඔබේ (1) පෞද්ගලිකත්වයට, (2) කාලයට, (3) හොඳ නමට මෙන්ම (4) මිත්‍රත්වයන්ට බලපෑ හැකි ආකාරය ගැන ඔවුන් සමඟ සාකච්ඡා කරන්න.
[13වන පිටුවේ කොටුව]
දෙමාපියෙනි මේ ඔබටයි
අන්තර්ජාලය ගැන ඔබට වඩා ඔබේ දරුවන්ට හොඳ අවබෝධයක් තිබෙන්න පුළුවන්. නමුත් ඥානවන්ත තීරණ ගැනීමේ හැකියාව තිබෙන්නේ දෙමාපියන් වන ඔබටයි. (හිතෝපදේශ 1:4; 2:1-6) ආරක්ෂාකාරීව අන්තර්ජාලය භාවිත කිරීම පිළිබඳ උපදේශකයෙක් වන පැරී අෆ්තාබ් පවසන්නේ මෙයයි. “තාක්ෂණය ගැන දරුවන් හුඟක් දන්නවා. ඒත් ජීවිතය ගැන හොඳින්ම දන්නේ දෙමාපියනුයි.”
ඒ වගේම ඔබේ දරුවාව හොඳින්ම දන්නෙත් ඔබයි. ඒ නිසා මිතුරු සමාජ වෙබ් අඩවියක් ඔබේ දරුවා භාවිත කළ යුතුද නැද්ද කියා තීරණය කළ යුත්තේ ඔබයි. නමුත් එවැනි වෙබ් අඩවි භාවිත කිරීමේදී අනතුරුදායක පැතිද තිබෙන බව මතක තබාගන්න.
පෞද්ගලික තොරතුරු. බොහෝ යෞවනයන් තමන්ගේ පෞද්ගලික තොරතුරු සියල්ල අන්තර්ජාලයට ඇතුළත් කරනවා. උදාහරණයකට ලිපිනය, පාසැල, ඔහු නිවසේ සිටින වේලාවන් වැනි තොරතුරුයි. නමුත් එවැනි දේවල් දැමීමෙන් මුළු පවුලටම අත් විය හැකි භයානක ප්‍රතිඵල ගැන ඔවුන් දන්නේ නැහැ.
ඔබට කළ හැකි දේ. පාර මාරු වන විට දෙපැත්ත බලා මාරුවෙන්න කියා දරුවා කුඩා කාලයේදී ඔබ උගන්වා ඇති. එසේ කළේ දරුවාගේ ආරක්ෂාව සඳහායි. දැන් ඔහු ලොකු මහත් වුණත් ආරක්ෂාකාරීව අන්තර්ජාලය භාවිත කරන්නේ කෙසේද කියාත් ඉගැන්වීම අවශ්‍යයි. ඒ නිසා දරුවා සමඟ මේ ගැන සාකච්ඡා කර දරුවාට හොඳ තීරණ ගැනීමට උපකාර කරන්න. (හිතෝපදේශ 3:21) ඒ සඳහා පසුගිය මාසයේ “යෞවන අය අසති” ලිපියේ පෞද්ගලික තොරතුරු නමැති කොටසත් 2008 ඔක්තෝම්බර් පිබිදෙව්! කලාපයේ 3 සිට 9 දක්වා පිටුවල ඇති තොරතුරුත් ඔබට උපකාරවත් වෙයි.
කාලය. අපි නොදැනුවත්වම එවැනි වෙබ් අඩවි අපේ කාලය සොරාගන්නවා. වයස අවුරුදු 23ක් වන රික් පවසනදේ බලන්න. “මගේ වෙබ් පිටුව විවෘත කළ මුල්ම කාලයේ මම හිටියේ ඒකට ඇබ්බැහි වෙලයි. පැය ගණන් මම මේ වෙබ් අඩවිවල දාලා තියෙන ඡායාරූප බැලුවා.”
ඔබට කළ හැකි දේ. වර්ෂ 2011 ජනවාරි පිබිදෙව්! කලාපයේ “යෞවන අය අසති” ලිපියත් 26වෙනි පිටුවේ ඇති කොටුවත් ඔබේ දරුවා සමඟ සාකච්ඡා කරන්න. අන්තර්ජාලය භාවිත කිරීමේදී “තම සීමාව දැනගෙන කටයුතු” කිරීමට දරුවාට උපකාර කරන්න. (1 තිමෝති 3:2) ඒ වගේම අන්තර්ජාලයට අමතරව ජීවිතයේ සතුටින් සිටීමට වෙනත් දේවල්ද තිබෙන බව දරුවාට පෙන්වා දෙන්න.
හොඳ නම. “දරුවෙකුගේ ක්‍රියාවලින් ඔහු නිර්මල, ප්‍රතිපත්තිගරුක කෙනෙකුදැයි පෙනී යන්නේය” කියා බයිබලයේ පවසනවා. (හිතෝපදේශ 20:11) ඔබේ දරුවා පළ කරන තොරතුරු මගින් ඔහු මොන වගේ කෙනෙක්ද කියා හෙළි වෙනවා. ඒ වගේම එම තොරතුරු ඔහුට වගේම මුළු පවුලටම හොඳ හෝ නරක නාමයක් ඇති වීමට බලපෑ හැකියි.
ඔබට කළ හැකි දේ. අන්තර්ජාලයට ඇතුළත් කරන තොරතුරු මගින් තමන් මොන වගේ කෙනෙක්ද කියා අනික් අය නිගමනය කරන බව දරුවාට කියා දිය යුතුයි. ආචාර්යය ග්වෙන් ඔකීෆ් මෙසේ පැවසුවා. “අන්තර්ජාලයට දාන තොරතුරු සම්පූර්ණයෙන්ම මකන්න බැහැ කියන එක දරුවන්ට තේරෙන්නේ නැහැ. ඒත් කොහොමහරි දරුවන්ට ඒක තේරුම් කරලා දෙන්න ඕනේ. ඒ නිසා මූණට නොකියන දෙයක් කවදාවත් අන්තර්ජාලය හරහා කියන්නත් එපා කියලා ඒ අයට කියලා දෙන්න.”
මිත්‍රයන්. “බොහෝ යෞවනයන්ට ඕනේ තමන්ට හුඟක් යාළුවෝ ඉන්නවා කියලා පෙන්නන්නයි. ඒ නිසා කවුරු හරි කමක් නැහැ, ඒගොල්ලන් යාළුවෙක් කරගන්නවා” කියා 23 හැවිරිදි ටානියා පැවසුවා.
ඔබට කළ හැකි දේ. මිතුරන් තෝරාගැනීමේදී යම් ප්‍රතිපත්තියකට අනුව මිතුරන් තෝරාගන්න ඔබේ දරුවාට උපකාර කරන්න. වයස අවුරුදු 22ක් වන ඇලීෂියා කරන්නේ මෙයයි. “මගේ යාළුවන්ටත් යාළුවෝ ඉන්නවා. හැබැයි ඒ යාළුවෝ මගේ යාළුවෝ නෙවෙයි. ඒ නිසා මම ඒගොල්ලන්ව තෝරාගන්නේ නැහැ. මම ඒ අයව දන්නෙවත් දැකලාවත් නැහැ.”
යෞවන දියණියක් සිටින දෙමාපියන් වන ටිම් හා ජූලියා කළ දේ ඔවුන් මෙසේ විස්තර කළා. “අපේ දුව මිතුරු සමාජ වෙබ් අඩවියකට සම්බන්ධ වුණ නිසා අපිත් ඒ වෙබ් අඩවියේ අපි දෙන්නගේ වෙබ් පිටුවක් විවෘත කළා. ඊටපස්සේ දුවගේ මිතුරෙක් හැටියට එයාගේ වෙබ් පිටුවට අපිවත් සම්බන්ධ කරගන්න කියලා කිව්වා. ඒ නිසා එයාගේ යාළුවෝ කවුද කියන එක අපිට රහසක් නෙවෙයි.”
[11වන පිටුවේ පින්තූරය]
නොසැලකිලිමත්කම නිසා ඔබේ වාහනයට හානි සිදු වෙනවා හා සමානව නොසැලකිලිමත්ව පළ කරන ඡායාරූප හා අදහස්වලින් ඔබේ හොඳ නමට හානි සිදු විය හැකියි
[12වන පිටුවේ පින්තූරය]
පාරේ යන ඕනෑම කෙනෙකුව ඔබ, ඔබේ වාහනයේ ගෙන යනවාද?