O le ā o Fai mai ai le Tusi Paia e Uiga “i le Avea o Keriso ma Atua”?

O IESU KERISO sa ia faia se aafiaga uigaese faalotu i le fanau a tagata. Ua ala ona faapea ona e faitau miliona ua faapea mai o i latou o ona soʻo. Ae peitai, e lē o i latou uma e ioe i lona faailoaga.

O nisi o ē faapea mai ua latou talia aʻoaʻoga a Iesu, ua manatu ia te ia o le Alo o le Atua, ae lē o ia lava o Lē na Foafoaina Mea. O isi e talitonu “i le avea o Keriso ma Atua” ma manatu ai faapea o ia moni lava o le Atua. Ua latou taofi faapea e iai pea Iesu ma sa sili atu na i lo se tagata a o iai o ia i inei i le lalolagi. Pe moni i latou e uiga i lenei mea? O le ā o fai mai ai le Tusi Paia?

Le Uluai Soifuaga o Iesu

Sa molimau tino Iesu i lona uluai soifuaga. Na ia fetalai: “E leai foi se tasi na alu ae i le lagi, na o ia na alu ifo mai le lagi, o le Atalii lea o le tagata.” (Ioane 3:13) Na taʻua foi e Iesu faapea: “O aʻu le areto ola na alu ifo mai le lagi; pe a ʻai se tasi i lenei areto ona ola ai lea o ia e faavavau. O le areto foi ou te avatua, o loʻu tino lea, ou te avatua ma ola o le lalolagi.”—Ioane 6:51.

I le faapea sa soifua Iesu a o leʻi afio mai i le lalolagi, ua manino lena mai ana upu: “Sa aʻu i ai, a o lei leai se Aperaamo.” (Ioane 8:58) Sa ola Aperaamo mai le 2018 e oo i le 1843 T.L.M., a o le soifuaga faaletagata o Iesu na amata mai i le 2 T.L.M. e oo i le 33 T.A. A o toetoe lava oo i lona maliu, na tatalo Iesu: “Loʻu Tamā e, ia e tuu mai ia te au le [mamalu] faatasi ma oe, o le [mamalu] lava sa ia te i taua ma oe, a o lei faia le lalolagi.”—Ioane 17:5.

Sa faapena foi ona molimau soʻo o Iesu. Na tusia e le aposetolo o Ioane: “Sa i le amataga le Upu, ma sa faatasi le Atua ma le Upu, ma sa o se atua le Upu. Na iai mea uma lava e ala ia te ia, ma e leai se mea na faia e leʻi faia e ala ia te ia. . . . O lea sa liutino le Upu ma mau ma i tatou, ma sa tatou vaavaai foi i lona mamalu, o se mamalu e ōu e se atalii pele e toatasi mai se tamā; ma sa tumu o ia i le alofa tunoa ma le upu moni.” (Ioane 1:1, 3, 14, NW) Ioe, “sa liutino le Upu” e avea o le tagata o Iesu Keriso.

I le faasino atu i le uluai soifuaga o Iesu, na tusi ai le aposetolo o Paulo: “Ia ia te outou foi lea lava manatu sa ia Keriso Iesu, o ia sa uiga faatasi ma le Atua, e lei manatu ia o se mea faoa ina ia tusa lava o ia ma le Atua; a ua faamaulalo e ia ia te ia, ua uiga o ia faatasi ma le pologa, ina ua faia o ia faapei o se tagata.” (Filipi 2:5-7) Na taʻua e Paulo Iesu “o le ulumatua o mea uma lava ua faia; auā na faia e ia o [isi] mea uma lava.”—Kolose 1:13-16.

Leʻi Avea ma Atua a o Iai i le Lalolagi

Ua faamanino mai e le Tusi Paia faapea o Iesu sa tagata aʻiaʻi mai lona fanau mai seia oo i lona maliu. Sa leʻi faapea mai Ioane o le Upu sa na ona faaofuina i le tino faaletino. “Sa liutino” o ia ma sa lē avea o ia o se ʻafa tagata ma ʻafa Atua. Afai na tino tagata Iesu ma avea ma Atua i le taimi lava e tasi, e lē mafai la ona faapea atu, o ia “na faamaulaloina teisi i agelu.”—Eperu 2:9; Salamo 8:4, 5.

Ana faapea o Iesu sa avea ma Atua tagata a o iai i le lalolagi, aiseā sa ia tatalo ai pea ia Ieova? Na tusia e Paulo: “I ona po na tino tagata mai ai, [o Keriso sa] aioi atu ma le tagi tele ma loimata i [Lē] na mafaia ona faaola ia te ia nai le oti, na faafofogaina foi o ia [ona o lona mataʻu faaleatua].”—Eperu 5:7.

I le faapea sa lē o se ʻafa agaga Iesu a o iai i le lalolagi, ua faamaonia lea i le faamatalaga a Peteru faapea o Keriso na “fasiotia o ia i le tino, a ua faaolaina mai i le Agaga.” (1 Peteru 3:18) Ona sa iai Iesu i le tino tagata aʻiaʻi lea sa mafai ai ona ia tofo i le mea ua oo i ai tagata lē lelei atoatoa ma ona o lea ua avea ai o se ositaulaga sili e tiga alofa. Na tusi Paulo: “Auā e le ia te i tatou se faitaulaga sili e le mafaia ona tiga alofa faatasi ma i tatou i o tatou vaivai, a ua faaosoosoina o ia i mea uma pei o i tatou, a ua leai se agasala ia te ia.”—Eperu 4:15.

I le avea ma “Tamai mamoe a le Atua, na te aveesea le agasala a le lalolagi,” o Iesu na “foaifuaina e ia ia te ia e fai ma togiola mo tagata uma lava.” (Ioane 1:29; 1 Timoteo 2:6) I lena auala, na toe faatau mai ai e Iesu le mea tonu lava lea na leiloa ia Atamu—le ola e faavavau lelei atoatoa faaletagata. Ona o le faamasinoga tonu a le Atua e manaomia ai le ‘solu mo le solu,’ o lea la, sa tatau ai ia Iesu ona pei o le tulaga sa iai Atamu i le amataga—o se tagata lelei atoatoa, ae lē o se Atua tagata.—Teuteronome 19:21; 1 Korinito 15:22.

Aua le Soona Faaopoopoina Faauigaga Sese i Mau o le Tusi Paia

O i latou e faapea mai o Iesu o se Atua tagata ua latou faaaogā mau eseese i le taumafai e faamaonia faapea o ia o se sui o le Tolutasi a Kerisinetoma, e tutusa ma le Atua i lagona, mana, mamalu, ma le faavavau. Ae pe a tatou suesueina ma le faaeteete nei mau, ona tatou iloa ai lea faapea o i latou o finau mai o “Keriso o le Atua lava ia” ua manatu e sili atu mea o loo fai mai ai nei mau na i lo o o latou uiga moni.

Ua fai mai nisi, o mau o le Tusi Paia ia o loo faaaogā ai e le Atua le sui nauna “tatou” ua faia ai Iesu o lē sa soifua muamua (le Upu) e tutusa ma Ieova. Ae o le faaaogāina o lenei sui nauna e lē o lona uiga faapea sa fetalai atu le Atua i se tasi la te tutusa. Atonu e mafai ona faauiga i se tasi o foafoaga faalelagi, o loo iai i se tulaga filifilia ma le Atua. O le mea moni lava, o Iesu o lē sa soifua muamua, o le aumea vavalalata a le Atua, o le Matai Tufuga, ma o le Fofoga Fetalai.—Kenese 1:26; 11:7; Faataoto 8:30, 31; Ioane 1:3.

O tulaga sa fesootai ma le papatisoga o Iesu e lē o faapea mai ai o le Atua, Keriso ma le agaga paia e tulaga tutusa. Ona o se tagata, na uia ai e Iesu le papatisoga o le faatusa o le tauaaoina atu o ia lava i lona Tamā faalelagi. I lena sauniga na “faaavanoaina le lagi,” ma afio ifo i ona luga le agaga o le Atua, na faapepepepe i luga o Iesu e peiseai o se lupe. Na faalogoina foi “mai le lagi,” le siufofoga o Ieova o faapea mai: “O loʻu atalii pele lenā, ua ou fiafia lava ia te ia.”—Mataio 3:13-17.

O lea la, o le ā sa uiga i ai Iesu ina ua ia taʻu atu i ona soʻo ina ia papatiso atu “i le suafa o le Tamā, ma le Atalii, ma le Agaga Paia”? (Mataio 28:19, 20) Sa lē o le uiga o le fetalaiga a Iesu pe na faapea atu, o ia ma lona Tamā, ma le agaga paia e tutusa. Na i lo o lea, o i latou na papatisoina na latou iloa lelei lava o Ieova o Lē Foai Ola ma o le Atua e Ona le Malosi Uma, o lē ua latou tuuina atu i ai o latou ola. Ua latou talia Iesu o le Mesia ma o lē na ala mai ai le saunia e le Atua o le togiola mo le fanau talitonu a tagata. Ma ua latou iloa lelei faapea o le agaga paia o le malosi galue o le Atua, lea e tatau ona latou gauai atu i ai. Ae peitai, e lē tatau i na sui papatiso ona manatu ia Ieova, Iesu, ma le agaga paia o se atua Tolutasi.

Ae pe e lē o faamaonia ea i vavega a Iesu o ia o se Atua tagata? E leai, auā na faia foi e Mose, Elia, Elisaia, o aposetolo o Peteru ma Paulo, ma isi, vavega e aunoa ma le avea o ni Atua tagata. (Esoto 14:15-31; 1 Tupu 18:18-40; 2 Tupu 4:17-37; Galuega 9:36-42; 19:11, 12) I le pei o i latou, o Iesu sa o se tagata o lē sa faia vavega i le mana na tuuina i ai e le Atua.—Luka 11:14-19.

Sa faasino faavaloaga atu Isaia ia Iesu le Mesia faapea o se “Atua malosi.” (Isaia 9:6) I le Isaia 10:21, sa tautala ai foi le perofeta lava lea ia Ieova faapea o “le Atua malosi.” Ua taumafai nisi e faaaogā le tutusa o na faaupuga e faamaonia ai o Iesu o le Atua. Ae e manaomia ona tatou faaeteete e uiga i le soona faaopoopoina o faauigaga sese i mau. O le faaaogāina o le faaupuga Eperu le “Atua malosi” e lē o faatapulaaina na o Ieova e pei o le faaupuga le “Atua e ou le malosi uma lava.” (Kenese 17:1) E ioeina lava le iai o se eseesega i le va o le avea ma sē malosi ma le avea o lē o ou le malosi uma lava, e leai sē e sili atu ia te ia.

E tusa ai ma le Isaia 43:10, na fetalai Ieova: “E leai se atua na gaosia e muamua ia te au; e leai foi se tasi e mulimuli ia te au.” Ae e lē faamaonia ai i na upu faapea o Iesu o le Atua. O le manatu autū e faapea, e leai se tasi e tutusa ma Ieova, faapea e leai se atua na muamua ia te ia, auā e faavavau o ia. O le a leai se atua e mulimuli mai ia Ieova auā o le a soifua pea o ia ma o le a leai se tasi e mulimuli mai e avea o le Pule Silisiliese. Peitai na foafoaina e Ieova isi mea na taʻua e ia lava o atua, e pei ona faaalia i le Tusi Paia i le faapea mai e uiga i nisi tagata: “O aʻu, na ou faapea ane, O atua outou; o fanau foi outou uma a lē Silisili ese. A e moni, tou te oti lava e pei o tagata, e pauu foi outou e pei o se tasi alii.” (Salamo 82:6, 7) E faapena foi, o le Upu, sa o se atua na foafoaina e Ieova, ae leʻi avea lena ma mea e tutusa ai Iesu ma le Atua e ou le Malosi uma lava i so o se taimi.

Tulaga Moni o Iesu

O i latou e faapea mai na liutino tagata Ieova e avea o se Atua tagata, e ao ona matau faapea e lē o taitai lava ona tau faaataata maia i le Tusi Paia se manatu faapena sa ia Iesu e uiga ia te ia lava. Na i lo lea, ua faaalia maumauai lava e le Tusi Paia faapea sa maulalo pea lava Iesu i lona Tamā. Ina o iai i le lalolagi, sa lē taitai lava ona faapea mai Iesu o ia e sili atu na i lo o le Alo o le Atua. E lē gata i lea, na fetalai Keriso: “E sili loʻu Tamā ia te au.”—Ioane 14:28.

Na faia e Paulo se faaeseesega i le va o Ieova ma Iesu i le faapea mai: “Ua ia te i tatou le Atua e toatasi o le Tamā ia, e fua mai ia te ia mea uma, o i tatou foi ua fai mo ia; ma le Alii e toatasi o Iesu Keriso, [o lē ua faia ai mea uma e ala ia te ia, ua faia foi i tatou e ala ia te ia].” (1 Korinito 8:6) Na faapea mai foi Paulo: “E o Keriso foi outou; e o le Atua foi Keriso.” (1 Korinito 3:23) E moni, e pei ona avea Iesu Keriso ma Matai o Kerisiano, e faapea foi ona avea Ieova le Atua ma Ulu o Iesu.

I le faia o se manatu faapena, na tusi ai Paulo: “O le ulu o tane taitoatasi o Keriso lea, o le ulu o le avā o le tane lea, a o le ulu o Keriso o le Atua lea.” (1 Korinito 11:3) O lenei faiā i le va o le Atua ma Keriso o le a faia pea, auā pe a mavae le Pulega o le Afe Tausaga a Iesu, ona “tuuina atu ai [lea] e ia le malo i le Atua, o le Tamā lea,” ona “tuuina i lalo foi lea o le Alo lava i le na tuuina i lalo ia te ia o mea uma, ina ia pule aoao le Atua i le aoao o mea.”—1 Korinito 15:24, 28; Faaaliga 20:6.

Se Vaaiga i Isi Mau

E faatatau i le fanau mai o Iesu, na tusi ai Mataio: “Ua oo nei mea uma ina ia taunuu ai le afioga a le Alii [o Ieova] i le perofeta, [i le Isaia 7:14], ua faapea mai, Faauta, e to le taupou, ma fanau mai le tama tane, latou te faaigoa foi ia te ia o Emanuelu; o lona uiga pe a faamatalaina, Ua ia te i tatou le Atua.” (Mataio 1:22, 23) Sa leʻi tuuina atu ia Iesu le igoa totino Emanuelu, ae o lana vaega i le avea o se tagata ua faataunuuina ai lona uiga. O le afio mai o Iesu i le lalolagi e avea o le Fanau faa-Mesia ma o le Suli o le nofoālii o Tavita ua faamaonia ai i tagata tapuai o Ieova faapea sa ia i latou le Atua, e lagolagoina i latou i mea na latou faia.—Kenese 28:15; Esoto 3:11, 12; Iosua 1:5, 9; Salamo 46:5-7; Ieremia 1:19.

I le faapea atu e uiga ia Iesu toe faatuina, na alaga ai le aposetolo o Toma: “Loʻu Alii e, ma loʻu Atua e.” (Ioane 20:28) O lenei faamatalaga ma isi “ua tusia . . . ina ia talitonu ai [i tatou], o Iesu o le Keriso lava ia, o le Alo o le Atua.” Ma sa leʻi tetee atu Toma ia Iesu, o lē na Ia auina atu le feau i Ona soʻo: “Ou te alu ae i . . . loʻu Atua ma lo outou Atua.” (Ioane 20:17, 30, 31) O lea sa leʻi manatu ai Toma faapea o Iesu o le Atua e ona le Malosi Uma lava. Atonu sa faapea atu Toma ia Iesu o “loʻu Atua” i le uiga faapea o Keriso sa o “se atua,” ae lē o le “Atua moni e toatasi.” (Ioane 1:1; 17:1-3) Po o le faapea atu foi o “loʻu Atua,” atonu sa faailoa lelei atu ai e Toma Iesu i le avea o le Fofoga Fetalai a le Atua ma o se Sui o le Atua, e pei foi ona taʻua ai e isi se agelu avefeau e pei lava o loo fai atu ia Ieova.—Faatusatusa i le Kenese 18:1-5, 22-33; 31:11-13; 32:24-30; Faamasino 2:1-5; 6:11-15; 13:20-22.

I lea, e tusa ai ma le Tusi Paia, o Iesu sa soifua muamua e avea o le Upu. Ina o iai i le lalolagi, sa lē o ia o se Atua tagata. Sa o se tagata aʻiaʻi e ui e lelei atoatoa o ia, e pei ona sa iai Atamu i le amataga. Talu ona toe faatuina Iesu, sa faaeaina o ia o se agaga e lē mafai ona oti e maulalo pea i lo o le Atua. O lea la, e manino lava, e lē o lagolagoina e le Tusi Paia le manatu o “Keriso o le Atua.”

[Pusa i le itulau 23]

Pe Tapuai Agelu ia Iesu?

O NISI faaliliuga o le Eperu 1:6 ua faapea mai: “Ia tapuai atu ia te ia [Iesu] agelu uma a le Atua.” (King James Version; The Jerusalem Bible) E foliga mai na sii mai foi e le aposetolo o Paulo le Septuagint, lea o loo faapea mai i le Salamo 97:7: “Ia ifo atu ia te Ia [le Atua] outou o Ana agelu uma.”—C. Thomson.

O le upu Eleni (pro·sky·neʹo) ua faaliliuina i le “ifo” [tapuai] i le Eperu 1:6 o loo faaaogā i le Salamo 97:7 i le Septuagint mo le faaupuga Eperu (sha·chahʹ) o lona uiga “ia ifo.” O lenei mea e mafai ona avea o se gaoioiga talileleia o le faaaloalo mo tagata. (Kenese 23:7; 1 Samuelu 24:8; 2 Tupu 2:15) Pe e mafai foi ona faauiga i le tapuaiga i le Atua moni pe tuu sese foi i atua sese.—Esoto 23:24; 24:1; 34:14; Teuteronome 8:19.

E masani lava o le pro·sky·neʹo lea e avatu ia Iesu e tutusa lava ma le ifo e avatu i tupu ma isi. (Faatusatusa i le Mataio 2:2, 8; 8:2; 9:18; 15:25; 20:20 ma le 1 Samuelu 25:23, 24; 2 Samuelu 14:4-7; 1 Tupu 1:16; 2 Tupu 4:36, 37.) E manino lava, o le mea masani o le ifo atu ia Iesu e lē faapea ai o ia o le Atua ae o le “Alo o le Atua” po o le “Atalii o le tagata” faa-Mesia.—Mataio 14:32, 33; Luka 24:50-52; Ioane 9:35, 38.

Ua taʻua i le Eperu 1:6 le tulaga o Iesu i lalo ifo o le Atua. (Filipi 2:9-11) O nisi nei o faaupuga a nisi faaliliuga i le pro·sky·neʹo e pei o le “ia avatu . . . le faaaloalo” (The New English Bible), “ia tapuai atu i” (New World Translation), po o le “ifo i luma” (An American Translation). Afai e filifili e se tasi le auala e tuuina atu ai lea “tapuaiga,” o lena tapuaiga e fai faatatau, auā na taʻu atu e Iesu ia Satani: “E te ifo atu [ia Ieova] lou Atua, [le ituaiga o pro·sky·neʹo], ua na o ia lava e te tuuina atu i ai le auaunaga paia.”—Mataio 4:8-10, NW.

E ui lava o le Salamo 97:7, lea e tautala e uiga i le tapuai atu i le Atua, ae sa faatatauina ia Keriso i le Eperu 1:6, na faaalia e Paulo faapea o Iesu toe faatuina o le “pupula o lona [le Atua] mamalu ma ua matuā tusa lava ma ia.” (Eperu 1:1-3) O lea so o se “tapuaiga” e tuuina atu e agelu i le Alo o le Atua, e faia faatatau, ma e faia agaʻi ia Ieova e ala ia te ia.