Mataupu 2

Aiseā e Lē Malamalama ai Oʻu Mātua ia te Aʻu?

O SE faalogona faaletagata le manaʻoga ia malamalama mai isi ia te oe. Ae afai e faitio ou mātua—pe lē fiafia foʻi—i mea e te manaʻo i ai pe te manatu i ai e tāua, e mafai ona oo ai ia te oe le lagona o le lotovaivai.

O se talavou e sefuluono tausaga e igoa ia Ropati ua ia manatu faapea e lē malamalama lona tamā i lana filifiliga o musika e fiafia i ai. Sa faapea mai Ropati: “E pau lava lana mea e fai o le eʻē ma faapea mai ‘Tapē le mea lena!’ Ona ou tapē loa lea o le laau ma tapē atu ai foʻi ma loʻu lē toe fia faalogo ia te ia.” E toʻatele talavou ua faapena ona see atu ma o latou faalogona tigā i lo latou lava lalolagi, pe a foliga mai ua lē malamalama mātua ia i latou. I se tasi o suʻesuʻega auiliili e faatatau i talavou, e 26 pasene o le ʻautalavou sa suʻesuʻeina na taʻutino mai faapea, “O le tele lava o taimi ou te taumafai ai e alu ese mai le aiga.”

O loo iai se vanu telē po o se lua, i le vā o talavou ma mātua i le tele o aiga. O le ā ua māfua ai?

Le Vā o le “Malosi” ma le “Ulusinā”

Ua taʻua i le Faataoto 20:29 e faapea: “O le matagofie o taulelea [po o tamaʻitaʻi], o lo latou malosi lea.” O lea, o lenei “malosi” e mafai ona mapuna mai ai feteenaʻiga eseese i le vā o oe ma ou mātua. Ua faaauau mai le faataoto: “O le mamalu foi o toeaina, o le ulusinā lea.” Atonu o ou mātua e lē ‘ulusinā’ moni, ae o i laʻua e matutua atu ma ua ese le la vaaiga i mea o le olaga. Ua la iloaina e lē o mea uma i le olaga e oo atu i se iʻuga fiafia. O mea tigā e oo totino i se tasi atonu ua suia ai mafaufauga sa iai a o talavou. Talu ai o lenei atamai e māfua mai ona o mea tutupu—o le “ulusinā” la, e tusa ai ma lea faaupuga—atonu la te lē naunau ai i nisi o mataupu ia o loo e naunau i ai.

Ua faapea mai le talavou o Simi: “E manatu oʻu mātua (o tamaiti o aso o le mativa) faapea e tatau ona teu le tupe e faatau ai pe faaaogā mo na o mea e aogā. Ae o loo oʻu ola foʻi i le taimi lenei. . . . Ou te manaʻo ia ou faimalaga soo.” Ioe, i le vā o le “malosi” o se talavou ma ona mātua ua ‘ulusinā’ atonu o le a iai se eseesega telē lava. O le tele o aiga ua faapea ona fevaevaeaʻi ma le lototigā i mataupu e pei o laʻei ma teuga, amioga ma le isi ituaiga, le faaaogāina o fualaau faasāina ma le ava malosi, vavao, aumea, ma galuega faaleaiga. O le eseesega i le vā o tupulaga e mafai ona faaleleia. Peitaʻi a o leʻi oo ina e faatalitalia ou mātua ia malamalama ia te oe, e tatau ona e taumafai e malamalama ia i laʻua.

O Mātua o i Laʻua Foʻi o ni Tagata

Ua faamatala e Ioane faapea: “A o oʻu laitiiti, sa ou manatu lava aʻu o Tinā sa ‘lelei atoatoa’ ma sa leai ni ona vaivaiga ma ni lagona e pei o lea sa ia te aʻu.” Ae teʻi ua tatala le faaipoipoga a ona mātua, ma tuua ai lona tinā e tausi toʻatasi le fanau e toʻafitu. Fai mai Aperila le tuafāfine o Ioane: “Ou te manatua le vaai atu o tagi Tinā ona o lona lē mautonu i le taumafai e faia mea uma. O iinā na faatoʻā ou iloa ai sa sesē lo matou manatu. E na te lē mafai ona faia pea mea uma i le taimi saʻo ma le auala saʻo. Sa matou iloa ai e iai foʻi ona faalogona ma o ia foʻi o se tagata.”

O le amanaʻiaina faapea o ou mātua o i laʻua foʻi o ni tagata e iai faalogona e pei o oe, o se laasaga tele lea i lou malamalama ia i laʻua. Mo se faataʻitaʻiga, atonu la te lagona le lē mautonu i o la tomai i le tausia lelei aʻe o oe. Po ona o le faapopoleina i lamatiaga uma tauamio ma faaosoosoga o loo fesagaʻi ma oe, atonu o le a la soona inainā atu ai i nisi taimi. Atonu foʻi o loo la tauivi ma faigatā o le tino, faigatā tautupe faapea foʻi faafitauli tau faalogona. Mo se faataʻitaʻiga atonu e lē fiafia se tamā i lana galuega ae lē taitai lava ona faaseā o ia. Pe a faapea mai la sona atalii: “Ua ou lē fia aʻoga,” e lē o se mea e ofo ai na i lo le tali atu i le tigā alofa, ua tali atu ma le lototigā, “O le ā le mea ua tupu ia te oe? O outou tamaiti ua matuā faigofie tele le olaga mo outou!”

Ia “Taitasi ma Vaavaai i Mea a Isi”

E mafai la faapefea ona e iloaina faalogona o ou mātua? E ala lea i le “aua neʻi taitasi ma vaavaai i ana lava mea, a ia taitasi ma vaavaai i mea a isi.” (Filipi 2:4) Taumafai e fesili i lou tinā pe na faapeʻī mai o ia i le taimi o lona talavou. O ā ona lagona sa iai, ma ona sini? Sa taʻua e le mekasini o le ’Teen e faapea: “O le mea moni, afai e lagona e ia o loo e naunau atu, ma e amanaʻia māfuaaga mo nisi o ona faalogona, o le a sili atu la ona ia taumafai e amanaʻia foʻi ou faalogona.” O le a lē masalomia o le mea moni foʻi lena i lou tamā.

Afai e tulaʻi se feteenaʻiga, aua le vave ona tuuaʻia ou mātua i le lē magafagafa. Fesili ifo ia te oe: ‘Pe sa lē atoatoa le malosi o oʻu mātua pe sa iai se mea na popole ai? Pe sa tigā loʻu tamā po o loʻu tinā i se gaoioiga po o se upu lē mafaufau sa ou faia? Pe sa na ona la lē malamalama ea i le uiga o laʻu faamatalaga?’ (Faataoto 12:18) O le faaalia o sea malamalama lelei tau faalogona o se amataga lelei lena e faaleleia ai le eseesega i le vā o tupulaga. O lenei la ua mafai ona e galue ia malamalama ou mātua ia te oe! Peitaʻi o le toʻatele o talavou, ua latou matuā faafaigatāina lena mea. E faapefea?

Ola i se Olaga Uigalua

Sa faia faapena e Viki e sefulufitu ona tausaga e ala i tuugatala faalilolilo ma se tama e ui sa lē mananaʻo i ai ona mātua. Sa ia mautinoa e lē o malamalama ona mātua i ona faalogona i lana uō tama. E pei o le mea e masani ona tupu, sa atili ai ona telē lo latou vā. Ua faapea mai Viki: “Sa faaʻonoʻono atu le tasi i le isi. Sa ou lē fiafia e alu i le fale.” Sa ia filifili loa o le a faaipoipo—po o le ā lava se mea e fai ina ia alu ese ai mai le aiga!

E toʻatele talavou o loo faapena foʻi ona ola i olaga uigalua—e faia mea e lē o iloa ma e faasā e o latou mātua—ona latou faitio lea ma faapea mai ‘e lē malamalama o latou mātua ia i latou’! O le mea e lelei ai, sa maua e Viki se fesoasoani mai se fafine matua Kerisiano o lē na fai atu ia te ia: “Viki, seʻi e toe mafaufau lava i ou mātua . . . Na la tausia maia oe. Afai e lē o mafai ona e taulimaina lenei faiā, e mafai la faapefea ona e taulimaina se faiā ma se tasi lua te tupulaga, e na te leʻi faaalia ia te oe se alofa mo le 17 tausaga?”

Sa toe iloilo ma le faamaoni e Viki ia lava. E leʻi umi ae ia iloa ai, sa saʻo lava ona mātua ae o lona lava loto sa sesē. Na ia faamuta loa le la fesootaʻiga ma lana uō tama, ae amata ona toe faaleleia lo latou vā ma ona mātua. Afai o loo e nanāina faapena se vaega tāua o lou olaga mai ou mātua, pe lē o le taimi ea lenei e faamaoni atu ai ia i laʻua?—Tagaʻi i le faaopoopoga “E Mafai Faapefea Ona Ou Taʻuina i Oʻu Mātua?”

Faaalu le Taimi e Talanoa Ai

‘Faatoʻā iai lava lea o se taimi sili ona lelei ua ma faaaluina faatasi ma loʻu tamā!’ o le tala lea a Ioane e uiga i se malaga sa la malaga ai ma lona tamā. “E ma te leʻi faaaluina lava se ono itula na o i maʻua i loʻu olaga atoa. E ono itula sa ma ō ai, ono itula na toe foʻi mai ai. E leʻi faaolaina le leitiō o le taavale. Sa na o le talanoa lava. Ua pei lava faatoʻā iloa e le tasi le isi. O loo iai uiga tāua ia te ia e sili atu na i lo le mea sa ou mafaufau i ai. Na avea ai i maʻua o se uō.” Aiseā la e te lē taumafai ai foʻi e faia se talanoaga lelei ma lou tinā po o lou tamā—ma ia faifai pea?

E aogā foʻi le faauō atu i isi tagata matutua. E manatua e Viki faapea: “Sa matuā leai saʻu fesootaʻiga ma tagata matutua. Ae sa ou taumafai e ō faatasi ma oʻu mātua pe a la aufaatasi atu i isi tagata matutua. Na oo ina ou ati aʻe ai se faauōga ma i latou o ē sa tupulaga faatasi ma oʻu mātua, ma sa mafai ai ona ou maua se vaaiga paleni. Na faafaigofie ai talanoaga ma oʻu mātua. Sa tele se suiga lelei o le siʻomaga o le aiga.”

O le aufaatasi atu ia i latou ua maua le atamai a o faagasolo le tele o tausaga, o le a puipuia ai foʻi oe mai le iai o se vaaiga pūmoomoo i le olaga, lea e mafai ona tupu pe a na o au uō talavou lava e te aumea atu i ai.—Faataoto 13:20.

Ia Faamatala Atu Ou Faalogona

Sa faapea mai le talavou o Eliu: “O le faamaoni o loʻu loto e fai atu ai aʻu upu; e tautala atu oʻu laugutu i le poto e sao ona lelei.” (Iopu 33:3) Po o faapena ona e talanoa atu i ou mātua pe a tou feteenaʻi i mea e pei o laʻei, faasasaaga, po o musika?

Sa manatu le talavou o Kolio faapea ua matuā lē fetuutuunaʻi lava lona tinā. Sa ia foʻiaina ni feteenaʻiga aasa na tulaʻi mai i lo la vā e ala i lona lē toe oo atu i le aiga i se umi na te mafai ai. Peitaʻi na ia faatatauina fautuaga a nisi o toeaina Kerisiano. Ua ia faapea mai: “Sa amata ona ou taʻu atu ia Tinā oʻu faalogona. Sa ou taʻu ia te ia le māfuaaga na ou manaʻo ai e faia nisi o mea, ma sa leʻi manatu faapea ua uma ona ia iloaina. I le tele o taimi e sasaa atu ai oʻu lagona ia te ia ma taʻu atu i ai sa ou lē taumafai e fai se measesē, ma sa leaga oʻu faalogona talu ai sa ia faia aʻu e pei o se tamaʻi tamaitiiti. Ona amata foʻi lea ona malamalama loʻu tinā, ma faasolosolo mālie ai lava ona faaleleia mea uma.”

Atonu ua faapena foʻi ona e iloa, o le talanoa ‘atu i mea moni o i le loto’ e mafai ona fesoasoani e foʻia ai le tele o le lē femalamalamaaʻi.

Taulimaina o Mataupu e Lē Ioe Faatasi i Ai

Ae lē o le uiga o lenei mea faapea, o le a vave lava ona suia manatu o ou mātua ina ia tutusa ma ou manatu. O lea e tatau ona e pulea lelei ou faalogona. “O le vale, e sasaa uma mai e ia lona loto [faalogona]; a o le tagata poto, e taofiofi e ia lona loto i tua.” (Faataoto 29:11) Ia talanoaina ma le toʻafilemu mea e lelei ai lou taofi. Pipii mau i mataupu o loo talanoaina na i lo le avaavau atu faapea “e faia e tagata uma lava lena mea!”

E iai taimi o le a fai atu ai ou mātua e leai. E lē o le uiga faapea e lē o malamalama i laʻua ia te oe. Atonu e na ona la taumafai e puipui mai se mea mataʻutia e ono tupu. Ua taʻutino mai se tamaʻitaʻi e 16 ona tausaga: “E pulepuletutū loʻu tinā ia te aʻu. E tigā ai loʻu loto i lona taʻu mai faapea e lē mafai ona ou faia se mea, pe [e tatau ona ou] oo mai i le fale i se taimi patino ua faataatia. Ae i totonu o lona loto, e manatu mamafa moni mai o ia. . . . e puipui o ia ia te aʻu.”

O le saogalemu ma le māfana e aumaia e le femalamalamaaʻi o le tasi i le isi i le aiga e lē mafaia e upu ona faamatala. E avea ai le aiga ma malu i taimi faigatā. Peitaʻi e manaʻomia taumafaiga moni a tagata uma o loo aofia ai.

Fesili mo Talanoaga

◻ Aiseā e masani ai ona feteenaʻi talavou ma mātua?

◻ E mafai faapefea i le iai o se malamalamaga lelei e faatatau i ou mātua ona aafia ai lau vaaiga ia i laʻua?

◻ E mafai faapefea ona oo ina e malamalama lelei i ou mātua?

◻ E faapefea i le ola i se olaga uigalua ona atili faateleina ai le vā o oe ma ou mātua?

◻ Aiseā e sili ai ona lelei le faailoa atu i ou mātua pe afai o loo e fesagaʻi ma ni faafitauli matuiā? E mafai faapefea ona e taʻuina ia i laʻua?

◻ E mafai faapefea ona e fesoasoani atu i ou mātua ia la malamalama lelei ia te oe?

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 22]

“Afai e lagona [e lou tinā] o loo e naunau atu, ma e amanaʻia māfuaaga mo nisi o ona faalogona, o le a sili atu la ona ia taumafai e amanaʻia foʻi ou faalogona.”—le mekasini o le ’Teen

[Pusa/Ata i le itulau page 20, 21]

E Mafai Faapefea Ona Ou Taʻuina i Oʻu Mātua?

O le avega o le faailoa atu o se sesē i ou mātua e lē faigofie. Ua faapea mai le talavou o Vini: “E masani lava ona ou mafaufau faapea, e ese le faatuatuaina o aʻu e oʻu mātua, ma o le mea lena ua faigatā ai ona ou faalatalata atu i ai ona ou te lē manaʻo e faatigā i laʻua.”

O talavou o ē ua fai ma amio le nanā o measesē e masani lava ona mafatia i tigā o le faamanuʻalia o le lotofuatiaifo. (Roma 2:15) O o latou masei e mafai ona avea ma “avega mamafa,” ua matuā lē mafai ona tauaveina. (Salamo 38:4) Ua toetoe lava a lē mafai ona ʻalofia le uunaʻia o i latou ina ia faasesēina o latou mātua e ala i le pepelo, ma faaauau ai pea le faia o measesē. Ua faapea ai ona faaleagaina la latou faiā ma le Atua.

Ua faapea mai le Tusi Paia: “O le ua ufiufi lona solitulafono, e le manuia o ia; a o le ua faaali ma lafoaiina, e alofagia o ia.” (Faataoto 28:13) E pei ona faaupu ai e Peti e 19 tausaga le matua: “E silafia e Ieova mea uma lava.”

Pe afai o le mataupu e aofia ai se sesē matuiā, ia saʻili i le faamagaloga a Ieova, e ala i le faailoa atu o lou sesē i le tatalo. (Salamo 62:8) O le laasaga e sosoo ai, o le taʻu atu lea i ou mātua. (Faataoto 23:26) Ua ia i laʻua le potomasani i le olaga ma e mafai ona la fesoasoani ia te oe ia lafoaʻia measesē ma ʻaloese mai le toe faia. “E mafai moni lava ona fesoasoani ia te oe ina ia talanoa ai i le mataupu,” o le lipoti lea a Kilifi e 18 tausaga le matua. “E avea o se mapusaga sili e aveese ai mai lou mafaufau.” O le faafitauli ua tulaʻi mai, pe faapefea ona e taʻuina i ou mātua?

Ua taʻua e le Tusi Paia “le upu ua fai i le taimi tatau.” (Faataoto 25:11, NW; faatusatusa i le Failauga 3:1, 7.) O afea e ono faia ai lea tulaga? Ua faaauau mai Kilifi: “Ou te faatalitali lava seʻi oo i le taimi o le ʻaiga o le afiafi ona ou fai atu lea ia Tamā o lea ou te fia talanoa ia te ia.” Na taumafai le tama tama a se tasi matua nofo toʻatasi, e faia faapena i se isi taimi: “E masani lava ona ou talanoa ia Tinā a o leʻi alu e moe; auā o le taimi lena e sili ona toʻafilemu ai o ia. Pe a sau i le fale mai le galuega o le taimi lena o la e omia ai.”

Atonu e mafai ona e fai atu faapenei, “Tinā ma Tamā, e iai se mea o loo mamafa i loʻu mafaufau.” E faapefea pe a lē ano mai ou mātua ona o loo pisi tele? E mafai ona e faapea atu, “Ou te iloa o loo lua pisi, ae o loo iai se mea ua matuā mamafa lava i loʻu mafaufau. Pe mafai ona tatou talanoa?” Atonu loa e te fesili atu faapea: “Pe na iai ea se taimi na lua faia ai ni mea e te lua matamumuli e talanoa i ai?”

Ua oo mai nei i le vaega faigatā: o le taʻuina lea i ou mātua o le measesē. Ia lotomaulalo ma ia ‘tautala faamaoni,’ aua neʻi faaliloina le matuiā o lau measesē pe taumafai foʻi e taofi nisi faamatalaga e sili ona lē lelei. (Efeso 4:25; faatusatusa i le Luka 15:21.) Ia faaaogā upu e malamalama i ai ou mātua, ae lē o faaupuga faapitoa e na o talavou e malamalama ai.

O le tulaga masani, atonu e oo lagona tigā ma le faanoanoa i ou mātua i le taimi muamua. O lea la, aua e te teʻi pe te faalii pe a faafetoʻai mai oe i ni upu osofaʻi! Auā ana e utagiaina lava a la uluaʻi lapataʻiga, semanū e te lē oo atu i lena tulaga. O lea la, ia e toʻafilemu pea. (Faataoto 17:27) Ia e faalogo atu i ou mātua ma tali atu i a la fesili, e tusa lava po o le ā le auala la te fesili mai ai.

E lē taumatea o lou filigā e faaleleia mataupu o le a matuā faagaeetia ai i laʻua. (Faatusatusa i le 2 Korinito 7:11.) E ui i lea, ia e sauni e talia nisi o aʻoaʻiga ua matuā talafeagai. “O aoaiga uma foi a o i ai, e le manatu i ai o se mea e olioli ai, a o le mea e faanoanoa ai; a e mulimuli ane e fua mai ai le fua o le amiotonu e manuia ai e ua aʻoaʻoina ai.” (Eperu 12:11) Manatua foʻi, e lē o le taimi mulimuli lea e te manaʻomia ai se fesoasoani ma fautuaga taʻumatuaina a ou mātua. Ia fai ma au masani le faalagolago atu ia i laʻua i faafitauli laiti ina ia e lē fefe ai e taʻu atu ia i laʻua faafitauli tetele pe a oo mai.

[Ata]

Filifili le taimi atonu o loo toʻafimalie ai mafaufau o ou mātua