Mataupu 3

E Faapefea Ona Ou Faapogaia Oʻu Mātua ia Tuu Mai Atili le Saʻolotoga ia te Aʻu?

UA E faapea atu ua lava lou matua e te tafao umi ai i faaiʻuga o vaiaso. Ua la fai mai e tatau ona e vave oo atu i le fale. Ua e faapea atu e te manaʻo e matamata i le ata fou lea o loo talanoa i ai le toʻatele. Ua la fai mai e lē mafai ona e matamata ai. Ua e faapea atu ua e feiloaʻi i ni tamaiti lelei e te manaʻo tou te tafafao faatasi. Ua la fai mai e la te fia feiloaʻi muamua i au uō.

A o avea oe ma talavou, e mafai ona e lagona i nisi taimi ua pei e taofiofi mau e ou mātua lou olaga. Ua foliga mai o taimi uma lava e te fai atu ai “Ou te manaʻo” e mulimuli mai ai lava ma se tali e lē feʻalofaʻia “Leai, e lē mafai.” Ua leai se vaega o lou olaga e sao mai i “mata fiailoa” o ou mātua. Fai mai Tepora e 15 ona tausaga: “O loʻu tamā e manaʻo lava e fia iloa po o fea o oʻu iai, o le ā le taimi ou te foʻi mai ai i le fale. O le tele lava lena o mātua. Pe tatau ea ona la iloa mea uma? E tatau lava ona la tuuina atili mai ia te aʻu le saʻolotoga.”

Ua faitio atili mai talavou faapea e lē faaaloalo o latou mātua ia i latou. Na i lo le maufaatuatuaina o i latou, ae ua taʻusalaina e aunoa ma le suʻesuʻeina pe a iai se mea e sesē. Na i lo le faataga e fai ni a latou lava filifiliga, ua saisaitia i latou i le tele o tulafono.

“Mafatiaga Faalemafaufau”

Po o faia ea oe e ou mātua i nisi taimi e pei o se tamaʻi tamaitiiti? Afai o faia faapea, ia manatua e leʻi leva atu sa avea moni lava oe o se tamaitiiti. O loo iai pea i mafaufau o ou mātua lou tulaga o se tamaitiiti e lē mafai ona faia se mea, lea e lē faigofie ona aveese mai i o la mafaufau. O loo la manatua pea measesē faatamaitiiti sa masani ona e faia ma mananaʻo e puipuia oe—e tusa lava pe te manaʻo i lena puipuiga pe leai.

O lena uunaʻiga ia puipuia oe e matuā malosi tele. Afai e lē o pisi Tinā ma Tamā i le faia o le fale lea e te nofo ai, o lavalava, po o le fafagaina o oe, o loo masani lava ona la tauivi ma faafitauli o le faapefea ona aʻoaʻo, toleni, ioe, ma le puipuia o oe. O lo la naunau ia te oe e lē faapea e tau ina fai. E tali atu i laʻua i le Atua i le auala o loo la tausia ai oe. (Efeso 6:4) Ma afai e foliga e iai se mea e ono lamatia ai lou saogalemu, e popole i laʻua.

Seʻi manatunatu i mātua o Iesu Keriso. Ina ua māeʻa se asiasiga i Ierusalema, sa la toe foʻi atu i le aiga e aunoa ma lo la iloa ua tuua o ia. Ina ua la iloa e lē o iai o ia, sa la faia se taumafaiga maumauaʻi—sa oo ina popole—i le saʻilia o ia! Ma ina ua la “maua o ia i le malumalu,” ona fai ane lea o le tinā o Iesu, “Laʻu tama e, se a le mea ua e faapea mai ai ia te i maua? Faauta, o i maua ma lou tamā sa ma saʻili lava ia te oe ma le tiga [“mafatiaga faalemafaufau,” NW ].” (Luka 2:41-48) Afai la o Iesu—o se tamaitiiti sa lelei atoatoa—ae na faatupu ai popolega i ona mātua, seʻi mafaufau la i le tele o popolega e te ono faatupuina i ou mātua!

Seʻi fai ma faataʻitaʻiga, le finauga faifai pea i le taimi tonu e tatau ona e foʻi mai ai i le fale. Atonu e te manatu e leai se māfuaaga tatau e tuu tapulaa ai lenei itu. Ae po ua e tilofaʻia ea mataupu e tusa ai ma le vaaiga a ou mātua? O tamaiti aʻoga na tusia le tusi The Kids’ Book About Parents sa latou taumafai e faia faapea. Sa latou aoaoina ma sauniunia se lisi na latou faaigoa faapea “o manatunatuga lē moni o loo i mafaufau o mātua e faatatau i mea o loo faia e a latou fanau pe a lē taunuu i le aiga i le taimi tatau.” E aofia ai i lenei lisi mea e pei o le ‘faaaogāina o vailaau faasāina, le aafia i se faalavelave tau taavale, le tafafao i paka, le taofia e leoleo, le ō atu i ata tifaga e faagaee ai faalogona faaleituaiga, le faatauina o vailaau faasāina, le tosoina faamalosi pe fāoa meatotino, le faafalepuipuiina, ma le faalumaina o le igoa o le aiga.’

E lē o mātua uma o le a vave oo atu i na faaiʻuga e foliga mai e lē moni. Peitaʻi, pe lē moni ea o le toʻatele o talavou o loo latou aafia i mea faapena? Pe tatau ea la ona e lē fiafia i le fautuaga faapea o le tuai atu i le aiga ma aumea leaga e mafai ona faaleagaina ai? E oo lava i mātua o Iesu sa la mananaʻo e fia iloa le mea sa iai o ia!

Le Māfuaaga ua Latou Soona Puipuimalu Ai

Ua fai mai nisi talavou o popolega o o latou mātua i ni mea leaga e ono tutupu ia i latou, ua oo atu i se tulaga soona atuatuvale! Ae ia manatua, sa faaaluina le taimi tele ma faalogona ia te oe. O le manatu i lou tuputupu aʻe ma oo ina e alu ese atu atonu e faigatā tele i mafaufau o ou mātua. Sa tusi mai se tasi matua: “E na o le toʻatasi lava si aʻu tama, o se tama tama, ma ua sefuluiva nei ona tausaga, ma e faigatā tele ona ou tatalia le mafaufau i se taimi e ono alu ese atu ai.”

O lea ua oo ai ina soona atuatuvale nisi mātua pe soona puipuia foʻi a latou fanau. E ui i lea, o se matuā measesē lava lou soona tali atu i ai. Sa faamatalaina e se teine talavou e faapea: “Sa matuā māfana le ma faiā ma loʻu tinā seʻia oo ina atoa pe ā ma le 18 oʻu tausaga. . . . [Peitaʻi] a o faasolo aʻe ina ou matua ona amata lea ona iai o ma faafitauli. Sa ou manaʻo e maua sina saʻolotoga atili, lea atonu na ia manatu i ai o se lamatiaga i le ma faiā. O lea, na amata ai ona ia taumafai e soona taofiofi pea aʻu, ae sa ou tali atu i ai i loʻu faamamao atili mai ia te ia.”

O le iai o sina saʻolotoga o se mea lelei, ae aua neʻi mauaina ae faaleagaina ai le sootaga faaleaiga. E mafai faapefea ona e faatulaga lau faiā ma ou mātua i se auala faatagata matua, e faavae i le femalamalamaaʻi lelei, faapalepale, ma le faaaloalo? I se tasi itu, o le faaalia o le faaaloalo e maua mai ai le faaaloalo. Na manatua e le aposetolo o Paulo e faapea: “Auā foi sa ia i tatou tamā o tatou tino e na aʻoaʻi mai ia i tatou, sa tatou faalogo i ai.” (Eperu 12:9) O mātua o nei uluaʻi Kerisiano e lē faapea e lē masesē. Sa faaauau Paulo (i le Eperu 12 fuaiupu 10) e faapea: “Auā o i latou na latou aʻoaʻi mai ia i tatou i nai aso itiiti i lo latou faitalia.”

E iai taimi sa sesē ai nei tane i a latou faaiʻuga. E ui i lea na ono ma tatau ia i latou le faaaloalo mai a latou fanau. E faapena foʻi i ou mātua. O le faapea atonu o i laʻua o ituaiga tagata e soona puipuimalu, o le a lē avea ai lea ma māfuaaga e tetee atu ai. Avatu ia i laʻua le faaaloalo lea e tasi e te manaʻo foʻi e aumai ia te oe.

Ni Lē Femalamalamaaʻi

Po ua e tuai ea i le aiga talu ai ua lē mafai ona e pulea le tulaga o mea ua iai? Pe sa soona inainā ou mātua? O na ituaiga o lē femalamalamaaʻi e aumai ai se isi avanoa mo oe e te maua ai le faaaloalo. Manatu i le auala sa taulima ai e Iesu le vevesi atu o ona mātua ma maua o ia i le malumalu, o loo ia talanoaina le Afioga a le Atua ma nisi o aʻoaʻo e aunoa ma lona faia o se measesē. Pe sa amata ona oso aʻe lagona ita, tagi, po o le lē fiafia o Iesu i le masalomia o ana gaoioiga? Mātau lana tali filemu: “Se a ea le mea na oulua saili mai ai ia te aʻu? Lua te le iloa ea e tatau ona ou i le fale o loʻu Tamā?” (Luka 2:49) E lē masalomia sa fiafia mātua o Iesu i le taʻumatuaina lea ua ia faaalia. “O le tali filemu” e lē gata ina “liliueseina ai le ita” ae mafai foʻi ona fesoasoani e te maua ai le faaaloalo o ou mātua.—Faataoto 15:1.

Aiaiga ma Tulafono

O le auala e te tali atu ai i manaʻoga o ou mātua o le a telē sona sao i le auala e la te faia ai oe. O nisi o talavou e faalilii, pepelo, po o le lē usiusitai aliali. Faataʻitaʻi le gaoioi e pei o se tagata ua matua. Afai e te manaʻo i se faatagaga e tafao umi ai, aua le tagisā e pei o se tamaitiiti po o lou matanana atu faapea “o la e mafai uma lava e isi tamaiti ona tafafao umi.” Sa fautua mai se tusitala e suafa ia Andrea Eagan e faapea: “[Taʻu] uma atu ia i laʻua le tele o mea o loo e manaʻo e fai, ina ia la malamalama lelei ai i le tulaga o iai. . . . Afai e te taʻu atu ia i laʻua mea uma o le a e iai, ma o ai o le a iai, ma aiseā e tatau ai ia te oe ona e tuai laʻitiiti mai. . . , atonu pe la te fai atu ai ua lelei.”

Afai e mananaʻo ou mātua e fia iloa au uō—o le mea tatau lena mo i laʻua—aua le tagi pei se tamaitiiti. Sa fautuaina e le mekasini o le Seventeen e faapea: “Aumai au uō i le fale mai lea taimi i lea taimi, ina ia e faapea atu ai o le a lua ō ma Pili i le tifaga ae o le a leai ai se māfuaaga e eʻē mai ai lou tamā i le isi pito o le fale ma faapea mai ‘Pili? O ai Pili?’”

‘O le a Tuuina Atu Mea e Tele’

E ʻataʻata Simi pe a talanoa e faatatau i lona uso laʻitiiti o Roni. Fai mai o ia: “E na o le 11 masina ou te matua ai ia te ia, ae matuā eseese lava le faiga o i maʻua e o ma mātua. E tele se saʻolotoga la te tuuina mai ia te aʻu. Ou te faaaogāina le taavale a lo matou aiga. I se tasi o tausaga sa faataga ai aʻu e ave se tasi o oʻu uso laitiiti i se malaga i le aai o Niu Ioka.”

Sa faaauau e Simi faapea: “Ae sa leʻi faapena ia Roni. Sa lē tele se saʻolotoga na tuuina atu i ai. E leʻi popole loʻu tamā e aʻoaʻo lana avetaavale ina ua atoa ona tausaga e mafai ai. Ma ina ua ia manatu ua lava lona matua e faia ai se tuugatala, sa lē faatagaina o ia e oʻu mātua.”

Manatu faapito? E leai. Ua faamatala e Simi faapea: “O Roni e tele ina lē manatu mamafa i tiute tauave. E leai se naunau e tausolomua. E masani ona ia lē faia mea e tuu atu i ai e fai. Ma e ui e lē mafai ona ou toe tali atu i se upu a oʻu mātua, ae o Roni e faaali atu lava i oʻu mātua lona faatautee. O lona faia faapea ua oo atu ai iʻuga na te leʻi faatalitalia.” Sa fetalai Iesu i le Mataio 25:29: “Auā o se ua i ai ni mea, e foaiina atu ia te ia e atili tele ai ana mea; a o le ua le i ai ni mea, e faoa le mea ua i ai.”

Pe te manaʻo i le faateleina o le saʻolotoga faapea ma tiute tauave? Ia faamaonia la lou manatu mamafa i tiute tauave. Ia faia ma le naunau so o se galuega e faatonu oe e ou mātua e fai. Aua neʻi pei o le talavou i se tasi o faataoto a Iesu. Ina ua uma ona faatonu e lona tamā, “Sole, ina alu ia i le asō, seʻi e galue i laʻu tovine,” sa ia faapea mai, “Le alii e, ou te alu; a ua le alu lava ia.” (Mataio 21:28, 30) Faatalitonu ou mātua faapea, afai la te taʻu atu ia te oe se mea e fai, tusa lava pe laitiiti, e sili ona lelei ona faia.

“Sa ou faailoa i oʻu mātua e mafai ona ou taulimaina tiute tauave,” o le faamatalaga lea a Simi. “E la te auina atu aʻu i le faletupe, faataga aʻu e alu e totogi a matou pili o le molī, ma alu e fai le faatau i le faleoloa. Ma ina ua alu atu loʻu tinā e suʻe sana galuega, sa ou kukaina meaʻai a lo matou aiga.”

Ia Tausolomua

Ae faapefea pe afai e leʻi avatua lava e ou mātua ia te oe ni galuega faapena e fai? Ia e tausolomua ona saʻili atu mo nisi mea e fai. Fai mai le fautuaga a le mekasini o le Seventeen: “Ofo atu e te kukaina se meaʻai mo le tou aiga, ma taʻu atu ia i laʻua e te manaʻo e faia mea uma: e fuafua le meaʻai, fai le lisi o le faatau, le tupe e faaalu, fai le faatauga, kuka, ma faamamā mea palapalā.” Ae afai e te lē lelei i le kuka, ia vaai solo po o le ā se isi mea e ono faia. E te lē manaʻomia se faatonuga patino mai ou mātua ina ia e gaoioi ai pe afai o loo iai ipu e fufulu, le saluina o le fale, po o le teuina lelei o potu.

O le tele o talavou e faia a latou galuega faavaitaimi i tuuaga o aʻoga po o faaiʻuga foʻi o vaiaso. Afai o lou tulaga moni lea, po ua e faamaonia atu ea e te gafatia ona teuina ma faasoaina au tupe? Po ua tauofo atu sau foaʻi mo lou potu ma meaʻai? (Atonu o le a e ofo i le iloa o le tau o loo totogia ai se potu e mau ai, i lou vaipanoa.) O le faia faapea o lona uiga ua itiiti ai le tupe e tuu i lau taga, peitaʻi a o mātauina e ou mātua le auala o loo e taulimaina ai tupe, e lē taumatea o le a la faateleina atu ai ia te oe le saʻolotoga.

Ua Faasolo Atu Ina Tutoʻatasi

E tatau ona avea mātua ma a tatou uō vavalalata, o puna tautele o fautuaga ma faatonuga. (Faatusatusa i le Ieremia 3:4.) Peitaʻi, e lē o le uiga o lenei mea faapea e tatau ona e faalagolago ai lava ia i laʻua i le faia uma o ni faaiʻuga e itiiti se tāua. Seʻi vaganā ua e faaaogāina ou “tomai e malamalama ai” e te maua ai le mautinoa i lou tomai e faia ai filifiliga.—Eperu 5:14, NW.

O lea, na i lo le mapuna mai loa o sina mafatiaga e momoʻe i ou mātua, taumafai muamua e faavasega le faafitauli i lou lava mafaufau. Na i lo le ‘popolevale,’ po o le vavevave, i le faia o mea, ia mulimuli i le fautuaga a le Tusi Paia ina ia muaʻi “mafaufau e iloa ai.” (Isaia 32:4) Ia faia ni saʻiliʻiliga, aemaise pe afai o loo aafia ai ni mataupu silisili o le Tusi Paia. Pe a māeʻa ona fuafuaina ma le faaeteete mea, ona faalatalata atu lea i ou mātua. Na i lo le fai atu i taimi uma, ‘Tamā, o le ā e tatau ona ou fai?’ po o le ‘Tinā, o le ā le mea e te ono faia?’ faamatala le tulaga ua iai. Ia la faalogo atu i le auala na e fefulisaʻia ai mea. Ona fesili atu lea i so la manatu i ai.

Ua vaai nei la ou mātua ua e talanoa ua lē pei o se tamaitiiti ae ua pei o se tagata matua. Ua tele sau gaoioiga i le faamaonia faapea ua avea oe ma se tagata matua ua tatau i ai se saʻolotoga fetaui. Atonu o le a amata loa ona faia oe e ou mātua o se tagata ua matua.

Fesili mo Talanoaga

◻ Aiseā ua masani ai ona popole mātua i le puipuia o a latou fanau ma fia iloa le mea o iai?

◻ Aiseā e tāua ai le feutagaʻi ma ou mātua i le faaaloalo?

◻ E mafai faapefea ona taulimaina lelei le lē femalamalamaaʻi ma ou mātua?

◻ E mafai faapefea ona e lagolagosua i aiaiga ma tulafono a ou mātua ae mafai lava ona e maua sina saʻolotoga?

◻ O ā nisi o auala e te faamaonia ai i ou mātua ua e maufaatuatuaina?

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 29]

“O loʻu tamā e manaʻo lava e fia iloa po o fea o oʻu iai, o le ā le taimi ou te foʻi mai ai i le fale. . . . Pe tatau ea ona la iloa mea uma?”

[Ata i le itulau 27]

Pe o e lagona ea e peiseai o loo saisaitia oe e ou mātua i totonu o se pa?

[Ata i le itulau 30]

O le faaalia pea o le toʻa pe afai ua tulaʻi mai se lē femalamalamaaʻi, o se tasi lea o auala e maua ai le faaaloalo