‘Le Matafaioi Atoa a le Tagata’

“Ia e mataʻu i le Atua moni, ma tausi i ana poloaiga. Auā o le matafaioi atoa lea a le tagata.”—FAILAUGA 12:13, NW.

1, 2. Aisea e talafeagai ai le manatunatu i o tatou matafaioi agaʻi i le Atua?

“SE A foi se mea e finagalo ai Ieova ia te oe?” Sa faatulai mai e se perofeta anamua lena fesili. Ona ia faamaʻoti mai lea o mea e faafinagaloina e Ieova—ia fai le faamasinoga tonu, ia naunau i le alofa, ma feooai ma le Atua ma le loto faamaulalo.—Mika 6:8.

² I aso nei o le agaga fia faaesea mai isi ma le fia tutoatasi, e toatele ua lē fiafia i le manatu faapea o loo faafinagaloina e le Atua se mea mai ia i latou. Latou te lē mananao e faia se matafaioi. Ae o le a faapefea le manatu lea na taʻua e Solomona i le Failauga? “O le iuga o le mataupu, ina ua faalogo atu i mea uma, o lenei: Ia e mataʻu i le Atua moni, ma tausi i ana poloaiga. Auā o le matafaioi atoa lea a le tagata.”—Failauga 12:13, NW.

3. Aisea e tatau ai ona tatou matuā mafaufau loloto i le tusi o le Failauga?

³ Po o ā lava o tatou tulaga ma o tatou manatu i le olaga, ae mafai ona matuā tele se aogā ia i tatou pe a tatou iloiloina le mafuaaga o lena manatu. O le tupu o Solomona, lea na ia tusia lenei tusi faagaeeina, sa ia talanoaina nisi o mea o loo avea ma vaega o lo tatou olaga i aso taitasi. Atonu e vave ona faapea mai nisi e sese le faia o lena iloiloga. E ui i lea, sa faagaeeina tauatua ma e mafai ona fesoasoani ia i tatou ina ia fefuafuatai ai a tatou gaoioiga fai ma mea e tatau ona faamuamua, ona iu lea i le faateleina o le olioli.

Faafetaiaia Popolega Autū o le Olaga

4. O le ā na iloiloina ma talanoaina e Solomona i le Failauga?

⁴ Sa matuā iloiloina maeʻaeʻa e Solomona ‘le faiva po o le matafaioi a tagata.’ “Ua ou faasaga foi loʻu loto e saili ma suesue ma le poto mea uma lava ua faia i lalo o le lagi.” I le taʻuaina o le “faiva” sa lei faauiga atu upu a Solomona i se galuega, nai lo lea, o gaoioiga fai o loo faaaogā i ai taimi o tane ma fafine i o latou olaga atoa. (Failauga 1:13) Seʻi o tatou talanoaina nisi o popolega autū, po o matafaioi, ona faatusatusa lea i a tatou lava gaoioiga fai ma mea e ao ona faamuamua.

5. O le ā se tasi o matafaioi autū a tagata?

⁵ E mautinoa o tupe o le taulaiga lea o le tele o popolega ma gaoioiga fai a tagata. E leai se tasi e mafai ona faapea mai ma le tonu sa lei faatauaina e Solomona ia tupe e pei ona faia e nisi o tagata mauoa. Sa ia taʻutino moni mai le manaoga mo ni tupe; o le lava o le tupe e sili atu ona lelei nai lo le tau ina ola e aunoa ma ni mea ina ia sologa lelei ai le olaga po o le ola mativa. (Failauga 7:11, 12) Peitai atonu ua e iloa o tupe, ma meatotino o loo faatau mai ai, e mafai ona avea ma sini autū i le olaga—mo ē matitiva faapea ē mauoa.

6. O le ā e mafai ona tatou aʻoaʻoina e faatatau i tupe mai se tasi o tala faatusa a Iesu ma mea na tutupu ia Solomona lava ia?

⁶ Seʻi manatu i le tala faatusa a Iesu i le tagata mauoa o lē, sa lē tāitāi ona faamalieina, ma sa galue pea mo le mauaina o nisi mea se tele. Sa faamasinoina o ia e le Atua o se tagata e lē magafagafa. Aisea? Auā ‘e lē maua so tatou ola mai meatotino o loo tatou mauaina.’ (Luka 12:15-21) O mea na tutupu ia Solomona—atonu e lautele atu nai lo mea o loo tutupu ia i tatou—ua faamautinoa ai fetalaiga a Iesu. Ia faitau le faamatalaga o loo i le Failauga 2:4-9. Mo sina taimi, sa faaaluina ai e Solomona lona taimi i le sailia mai o le oa. Sa ia fausia ni fale ma ni faatoaga matagofie. Sa mafai ona ia mauaina ni ana uo mai fafine lalelei. Pe na aumaia ea e le tamaoaiga ma mea na ia faia, se faamalieina loloto, se agaga o le faataulauina moni, ma se olaga e iai moni sona uiga? Sa ia tali saʻo mai: “Ona ou vaai lea i galuega uma na faia e oʻu lima, ma le galuega na ou tiga ai i fai; faauta foi, o mea faatauvaa uma lava ia, ma le ʻai i le matagi, ua leai lava se mea aoga i lalo o le la.”—Failauga 2:11; 4:8.

7. (a) O le ā ua faamaonia mai e mea tutupu e faatatau i le tāua o tupe? (e) O le ā ua vaaia e oe lava e faamaonia ai le faaiuga a Solomona?

⁷ O le mea moni lena, e pei ona faamaonia mai i le tele o olaga. E tatau ona tatou ioe, o le tele o tupe e maua e lē foia ai faafitauli uma. E mafai ona foia ai nisi faafitauli, e pei o le faigofie ai ona maua mai meaʻai ma lavalava. Peitai e mafai e le tagata ona fiafia i le ofuina o se ituaiga ofu e tasi, ma e mafai foi ona fiafia i se vaega faapitoa o meaʻai ma mea inu. Ma ua e faitau foi i tala e faatatau i tagata mauoa o ē ua malaia o latou olaga i talaga faaipoipoga, le faaaogaseseina o le ʻava malosi ma vailaau faasaina, ma femisaai ma o latou auaiga. Na faapea mai le tagata milionea o J. P. Getty: “E lē o matuā iai se sootaga tele o tupe ma le fiafia. Atonu o loo fesootai atu i le lē fiafia.” O ni mafuaaga lelei, na faatutusa ai e Solomona le manao i le ario ma le faatauvaa. Ua eseese lena mea moni ma le manatu o Solomona: “E lelei le moe o lē faigaluega, pe itiiti, pe tele ana mea e ʻai; a o le maʻona o le mauoa e le mafai ai ona moe o ia.”—Failauga 5:10-12.

8. O le ā le mafuaaga o loo iai ina ia lē soona mafaufau ai i le tāua o tupe?

⁸ E lē aumaia foi e tupe ma meatotino se agaga o le faamalieina e tusa ai o le lumanai. Pe afai ua ia te oe ni tupe se tele ma ni meatotino se tele, atonu foi la o le a faaopoopo atu ai lou popole i le leoleoina o na mea, ae e te lē o iloa lava po o le ā le mea o le a oo mai taeao. Pe faamata ea o le a leiloloa uma atu na mea faatasi ai ma lou ola? (Failauga 5:13-17; 9:11, 12) Ona o lena tulaga, e lē tatau ai ona faigata ona iloa le pogai e tatau ai i o tatou olaga, po o a tatou matafaioi, ona iai i se uiga e sili atu ona tāua ma sili atu ona tumau, nai lo o tupe ma meatotino.

Le Aiga, le Taʻutaʻua, le Pule

9. Aisea ua saʻo ai le taʻua o le olaga faaleaiga i le iloiloga a Solomona?

⁹ O le iloiloga a Solomona i le olaga sa faaaofia ai le mataupu o le faatinoina o matafaioi mo le aiga. Ua faamatilatila e le Tusi Paia le olaga faaleaiga, e aofia ai le olioli i le iai ma le tausia aʻe o le fanau. (Kenese 2:22-24; Salamo 127:3-5; Faataoto 5:15, 18-20; 6:20; Mareko 10:6-9; Efeso 5:22-33) Ae, pe o le vala aupito sili ea lena o le olaga? E foliga mai o le manatu lena o le toatele, pe a tagai atu i le faamamafaga o loo avatu e nisi aganuu i faaipoipoga, i fanau, ma sootaga faaleaiga. Peitai ua faaalia i le Failauga 6:3 e faapea, e tusa lava pe toaselau se fanau e iai, e lē o le ki lena e faamalieina ai i le olaga. Seʻi vaai faalemafaufau i le toatele o mātua ua latou faia ni faataulaga mo a latou fanau ina ia mafai ona avatu ia i latou se amataga lelei ma faafaigofie ai le gasologa o o latou olaga. E ui lava i le tāua o lena tulaga, ae mautinoa sa lei finagalo Lē na Faia i tatou ina ia avea ma fuafuaga autū i lo tatou iai le tau ina fananau mai ni fanau, e pei ona faapolokalameina manu ina ia latou faia faapea ma maua mai ai nisi o latou lava ituaiga.

10. Aisea ua faamaonia ai le lē aogā o le soona uaʻi lē tatau atu i le aiga?

¹⁰ Sa taʻua ma le poto e Solomona nisi o mea moni i le olaga faaleaiga. Mo se faataitaiga, atonu e uaʻi atu manatu o se tamaloa i le sauniunia o mea mo lana fanau ma fanau a lana fanau. Ae pe o le a faamaonia mai ea so latou magafagafa? Pe o le a latou faamaimauina ea mea sa ia tautiga ai e faaputuputu mo i latou? Pe afai e tupu le mea mulimuli na faatoʻā taʻua, pagā la le ‘faatauvaa ma se leaga tele’ o le a iai!—Failauga 2:18-21; 1 Tupu 12:8; 2 Nofoaiga a Tupu 12:1-4, 9.

11, 12. (a) O ā sailiiliga o le olaga ua matuā uaʻi atu i ai nisi? (e) Aisea e mafai ai ona faapea atu o le sailia o le fia lauiloa o “le ʻai i le matagi”?

¹¹ Ae i le isi foi itu, e toatele ua latou lē faatāuaina lo latou olaga masani faaleaiga, ona o le sailia o le fia taʻutaʻua ma le fia pule i isi tagata. Atonu o le mea sese lenei o loo sili atu ona taatele i tane. Po o e vaaia ea lenei agaga i au uo i le aʻoga, i le galuega, po o ou tuaoi? E toatele ua matuā sulu ma le ulu i le fia lauiloa, le fia faitaulia mai e nisi, pe ina ia ona pulea isi. Ae pe o le ā uigā moni ea lenei mea?

¹² Seʻi manatu i le tulaga ua tauivi ai nisi ina ia taʻutaʻua, i se tulaga pe laitiiti pe telē. Ua tatou vaaia lea agaga i aʻoga, i o tatou tuaoi, ma i vaega eseese o le soifuaga masani. O se uunaiga malosi foi ia i latou o loo mananao e fia lauiloa i tomai tau tusiata po o musika, i faafiafiaga, i mea faapolotiki. Ae pe ua lē avea ea lena tauiviga o se taumafaiga e lē aogā? Ua saʻo ai le taʻua e Solomona faapea o “le ʻai i le matagi.” (Failauga 4:4) E tusa lava pe lauiloa se talavou i se kalapu, i se au taalo, pe i se vaega faimusika—pe maua foi e se alii po o se tamaitai se tulaga faitaulia i se pisinisi pe i se atunuu—ae pe toafia ni tagata o loo latou iloa lelei lena tulaga taʻutaʻua? Pe o iloa mai ea e le toatele o tagata i le isi itu o le lalolagi (pe atonu foi o tagata i lena lava atunuu) le iai o lena tagata? Pe ua na ona latou faaauau lava i le olaga e aunoa ma se iloa o sina taʻutaʻua ua maua e lea tagata? O le mea lava lena e mafai foi ona taʻua e faatatau i so o se pule po o se tulaga maualuga ua ausia e se tagata i se galuega, i totonu o se aai, pe i se vaega o tagata.

13. (a) Ua faapefea ona fesoasoani le Failauga 9:4, 5 ia i tatou ina ia maua se vaaiga talafeagai i le tauivi atu mo le fia taʻutaʻua po o le mauaina o le pule? (e) O ā mea moni e tatau ona tatou fesagaia pe afai ua na o le pau lenei o le olaga? (Tagai i le faaopoopoga i le pito i lalo.)

¹³ O le ā le aogā o lena taʻutaʻua po o lena pule i le iuga mulimuli? A o mavae atu le tasi tupulaga ma faasolo mai le isi tupulaga, e mavae atu ai foi na tagata taʻutaʻua ma ē sa iai le pule ma galo atu ai i latou. Ua moni lena mea i tagata faufale, o tagata faimusika ma isi tagata tomai tau tusiata, o ē toe faafouina le soifuaga masani, ma isi lava, e pei lava foi ona moni i le toatele o le ʻau faipolotiki ma taʻitaʻi o vaegaʻau. I na matafaioi, e toafia ni tagata patino o e silafia sa ola mai i le va o tausaga e 1700 ma le 1800? Ua saʻo ai la le iloiloina e Solomona o le mataupu, i le faapea mai: “E sili ona lelei o le ulī ua ola i le leona ua mate. Auā o e ua ola, ua latou iloa e oti i latou; a o e ua oti, latou te le iloa se mea; . . . ua faagalogaloina i latou.” (Failauga 9:4, 5) Ma pe afai ua na o le pau lenei o le olaga, o lona uiga la e matuā leai lava se aogā o le tauivi mo le fia taʻutaʻua po o le fia mauaina o le pule.a

O Tatou Sini ma Matafaioi

14. Aisea e tatau ai ona fesoasoani totino ia i tatou le tusi o le Failauga?

¹⁴ Sa lei taʻua e Solomona le tele o meafai, o sini, ma fiafiaga ia o loo taulai atu i ai olaga o tagata. Ae, ua lava ma totoe mea na ia tusia. E lē tatau ona faanenefu pe lē saʻo o tatou manatu a o iloiloina le tusi, auā ua tatou toe autaluina ma le moni se tusi o le Tusi Paia na faagaeeina moni e Ieova le Atua mo lo tatou lelei. E mafai ona fesoasoani ia i tatou taitoatasi ina ia faasaʻo ai o tatou manatu e faatatau i le olaga ma mea o loo tatou taulai atu i ai. (Failauga 7:2; 2 Timoteo 3:16, 17) Ua sili ona moni lena pe a manatu atu i manatu faaiu sa fesoasoani Ieova ina ia taʻua mai e Solomona.

15, 16. (a) O le ā le vaaiga a Solomona na iai e faatatau i le olioli i le olaga? (e) O le ā na tonu ona taʻua e Solomona faapea e talafeagai ona fai ina ia olioli ai i le olaga?

¹⁵ O se tasi o manatu sa lāgā soo e Solomona e faapea e tatau i auauna a le Atua moni ona olioli i a latou gaoioiga fai i luma o Lana silafaga. “Ua ou iloa e leai se mea lelei ia te i latou, na ona ia olioli le tagata, ma ia fai mea lelei i lona olaga nei. I le ma lea, ia taitasi le tagata ma ʻai, ma inu, ma fiafia i mea lelei i ana galuega uma; o le mea foaiina mai lea e le Atua.” (Failauga 2:24; 3:12, 13; 5:18; 8:15) Seʻi mātau sa lei fautuaina e Solomona ni faiga patī pisapisaō; sa ia lei ioeina foi le manatu ‘Seʻi o tatou aai, ma inu, ma faaipoipo, auā o taeao tatou te feoti ai.’ (1 Korinito 15:14, 32-34) Sa ia uiga faapea e tatau ona tatou maua le olioli i le olaga masani, e pei o le taumafa ma le tausami, a o tatou ‘faia mea lelei i o tatou olaga.’ E mautinoa o lena mea e taulai atu ai o tatou olaga i le faia o le finagalo o Lē na Foafoaina Mea, o lē o loo ia filifilia le mea e lelei moni.—Salamo 25:8; Failauga 9:1; Mareko 10:17, 18; Roma 12:2.

¹⁶ Na tusi mai Solomona: “Ina alu ia, ina ʻai i lau mea e ʻai ma le olioli, ina inu foi ia i lau uaina ma le loto fiafia; auā o loo fiafia nei le Atua i au galuega.” (Failauga 9:7-9) Ioe, o se alii po o se tamaitai o loo iai moni sona olaga ua faaoaina ma faamalieina, o loo maelega o ia i galuega o loo fiafia mai ai Ieova. Ua manaomia ai la ona tatou manatunatu pea lava pea ia te ia. Pagā le ese o lenei vaaiga mai le vaaiga a le toatele o tagata, o ē o loo latou manatu i le olaga e faavae mai i manatunatuga o tagata!

17, 18. (a) O ā uiga faaalia o le toatele o tagata i mea moni o le olaga? (e) O le ā le faaiuga e tatau ona teu pea i o tatou mafaufau?

¹⁷ E ui ina aʻoaʻo e nisi lotu le i ai o se isi olaga i tala atu o lenei olaga, ae toatele tagata e talitonu faapea ua na o le pau lava lenei o le olaga e mafai ona latou mautinoa i ai. Atonu ua e vaaia i latou o loo amioai e pei ona faamatalaina e Solomona: “Auā ua le vave faaootia le sala i le amio leaga, o le mea lea ua matuā naunau ai loto o tagata e fai mea leaga.” (Failauga 8:11) E oo lava i ē latou te lē o faia ni gaoioiga leaga ua faaalia lo latou matuā naunau atu i le olaga i le taimi nei. O se tasi lena o mafuaaga ua sili ai ona latou faatāuaina tupe, o meatotino, o tulaga maualuluga, o le pulea o isi, o aiga, ma isi naunautaiga faapena. Ae peitai, sa lei faaiuina ai iina e Solomona ona manatu. Na ia toe faapea mai: “E ui lava ina faaselau ona fai o mea leaga o le ua agasala, ma ua faafualoaina lona ola; a ua ou iloa lava e manuia e ua matatau i le Atua, o e matatau i ona luma. A e le manuia le ua amio leaga, e le faafualoaina foi ona aso, ua pei o se ata; auā ua le mataʻu o ia i luma o le Atua.” (Failauga 8:12, 13) E manino lava, sa faamautinoa mai e Solomona faapea o le a tatou iu lelei pe afai tatou te ‘matataʻu i le Atua moni.’ O le ā le tele o le iu lelei? E mafai ona tatou maua le tali i le faaeseesega lea na ia faia. E mafai e Ieova ona ‘faafualoaina o tatou aso.’

¹⁸ O i latou o loo laiti pea, e matuā tatau lava ona manatunatu i le mea moni maufaatuatuaina e faapea o le a iu i le lelei mo i latou pe afai latou te matataʻu i le Atua. Atonu ua e tagai lava oe i ai, e mafai e se tagata tamoe e sili ona saosaoa ona lāvea ma lē mua ai i le tuuga. E mafai e se autau malosi ona toilalo. E ono oo ina mativa se tagata faipisinisi e sili ona atamai. Ma le tele lava o isi mea lē mautinoa ua atili ai ona lē iloa le mea e ono tupu i le olaga. Ae mafai ona e mautinoa aʻiaʻi i le mea lenei: O le laasaga e sili ona atamai ma sili ona mautinoa, o le olioli lea i le olaga a o e faia mea lelei e ogatusa ma tulafono a le Atua i amioga tatau ma e tusa ai ma lona finagalo. (Failauga 9:11) E aofia ai i lenei mea le aʻoaʻo mai le Tusi Paia po o le ā le finagalo o le Atua, le tuuina atu o le ola o se tasi ia te ia, ma le avea o se Kerisiano papatisoina.—Mataio 28:19, 20.

19. E mafai faapefea e talavou ona faaaogaina o latou olaga, ae o le ā le laasaga atamai ia uia?

¹⁹ O le a lē faamalosia e Lē na Foafoaina Mea ia talavou ma isi ina ia usiusitai i ana taiala. E mafai lava ona latou matuā sailia ni aʻoaʻoga tetele, pe atonu e iu ina avea o ni tagata aʻoga ua matuā tuutoina atu i le anoanoai o tusi o le atamai faaletagata. O na mea e mulimuli ane vaivai ai le tino. E mafai foi ona latou savavali i ala o o latou loto faaletagata lē lelei atoatoa pe uaʻi atu i mea o loo matagofie i la latou vaai. E mautinoa le aumaia e lena mea o tiga, ma o le ola ai i lena ituaiga o olaga, o le a iai se taimi e faamaonia ai le lē aogā. (Failauga 11:9–12:12; 1 Ioane 2:15-17) O lea na aioi atu ai Solomona i talavou—o se aioiga e tatau ona tatou manatunatu mamafa i ai, e tusa lava po o le ā lo tatou matua ua iai: “O lenei, ia e manatua le na faia oe i ona po o lou taulealea, a o lei oo mai aso leaga, a o lei oo mai foi tausaga e te faapea ai, E leai soʻu fiafia i ai.”—Failauga 12:1.

20. O le ā le vaaiga paleni o loo iai i le feau na aumaia e le Failauga?

²⁰ O le ā la sa tatou faaiuga ua tatau nei ona iai? Ae ā le faaiuga lea na faia e Solomona? Sa ia vaaia, pe iloiloina, o “galuega uma ua faia i lalo o le la; faauta foi, o mea faatauvaa uma lava ia, ma le ʻai i le matagi.” (Failauga 1:14) Tatou te lē maua i le tusi o le Failauga ni upu a se tagata suesue masei po o se tagata e lē o fiafia ma faamalieina. O na upu o se vaega o le Afioga faagaeeina a le Atua ma ua matuā onomea ona tatou iloiloina.

21, 22. (a) O ā vala o le olaga na talanoaina e Solomona? (e) O le ā le faaiuga atamai na ia taʻua? (i) Ua faapefea ona aafia oe i le iloiloina o mataupu o loo talanoaina i le Failauga?

²¹ Sa sailiilia e Solomona galuega mamafa, o mea faigata ma faanaunauga malolosi o le tagata. Sa ia toe mānatu i le auala e iu i ai mea i le faagasologa masani o meafai, o iuga tiga ma le lē aogā ua tofo i ai le toatele o tagata. Sa ia talanoaina foi le tulaga moni o le lē lelei atoatoa o le tagata ma lona iuga o le oti. Ma sa ia talanoaina foi le poto lea na foai mai e le Atua e faatatau i le tulaga o ē ua maliliu ma ni faamoemoega mo se isi olaga i le lumanai. O nei mea uma sa fefuafuatai e le tagata o lē na faateleina lona atamai e le Atua, ioe, o se tasi o tagata e sili ona atamai i ē uma na soifua mai. Ona tusia loa lea i le Tusi Paia le faaiuga na ia taʻua, mo le lelei o ē uma e mananao i se olaga e uigā moni. Pe ua lē tatau ea ona tatou ioe i ai?

²² “O le iuga o le mataupu, ina ua faalogo atu i mea uma, o lenei: Ia e mataʻu i le Atua moni, ma tausi i ana poloaiga. Auā o le matafaioi atoa lea a le tagata. Auā e faamasinoina e le Atua moni galuega uma, e oo foi i mea lilo uma lava, pe e lelei pe e leaga.”—Failauga 12:13, 14, NW.

[Faaopoopoga i lalo]

E te Manatua?

◻ O le ā le vaaiga poto i le tulaga o meatotino i lou olaga?

◻ Aisea e lē tatau ai ona tatou tuu se faamamafaga lē tatau i le aiga, i le fia taʻutaʻua, po o le fia pulea o isi?

◻ O le ā le uiga tauatua e faatatau i le olioli sa faalaeiauina e Solomona?

◻ Ua faapefea ona aogā ia te oe le iloiloina o le tusi o le Failauga?

[Ata i le itulau 15]

O tupe ma meatotino e lē faamautinoa mai ai se faamalieina

[Ata i le itulau 17]

E mafai e talavou ona mautinoa o le a latou iu i le lelei pe afai latou te matataʻu i le Atua